hǎi líng
◎海陵
fèi dì hǎi líng shù rén liàng, zì yuán gōng, běn huì dí gǔ nǎi, liáo wáng zōng gàn dì èr zi yě. mǔ dà shì. tiān fǔ liù nián rén yín suì shēng. tiān juàn sān nián, nián shí bā, yǐ zōng shì zi wèi fèng guó shàng jiàng jūn, fù liáng wáng zōng bì jūn qián rèn shǐ, yǐ wéi xíng jūn wàn hù, qiān piào qí shàng jiàng jūn. huáng tǒng sì nián, jiā lóng hǔ wèi shàng jiàng jūn, wèi zhōng jīng liú shǒu, qiān guāng lù dài fu. wéi rén piào jí, duō cāi jì, cán rěn rèn shù. chū, xī zōng yǐ tài zǔ dí sūn sì wèi, liàng yì yǐ wéi zōng gàn tài zǔ zhǎng zǐ, ér jǐ yì tài zǔ sūn, suì huái jì yú. zài zhōng jīng, zhuān wù lì wēi, yǐ yàn fú xiǎo rén. měng ān xiāo yù qīng xiǎn gǎn jué, liàng jié nà zhī, měi yǔ lùn tiān xià shì. yù chuāi zhī qí yì, yīn quàn hǎi líng jǔ dà shì, yǔ zài yù chuán.
废帝海陵庶人亮,字元功,本讳迪古乃,辽王宗干第二子也。母大氏。天辅六年壬寅岁生。天眷三年,年十八,以宗室子为奉国上将军,赴梁王宗弼军前任使,以为行军万户,迁骠骑上将军。皇统四年,加龙虎卫上将军,为中京留守,迁光禄大夫。为人僄急,多猜忌,残忍任数。初,熙宗以太祖嫡孙嗣位,亮意以为宗干太祖长子,而己亦太祖孙,遂怀觊觎。在中京,专务立威,以厌伏小人。猛安萧裕倾险敢决,亮结纳之,每与论天下事。裕揣知其意,因劝海陵举大事,语在《裕传》。
qī nián wǔ yuè, zhào wèi tóng pàn dà zōng zhèng shì, jiā tè jìn. shí yī yuè, bài shàng shū zuǒ chéng, wù lǎn chí quán bǐng, yòng qí fù xīn wèi shěng tái yào zhí, yǐn xiāo yù wèi bīng bù shì láng. yī rì yīn zhào duì, yǔ jí tài zǔ chuàng yè jiān nán, liàng yīn wū yè liú tì, xī zōng yǐ wéi zhōng. bā nián liù yuè, bài píng zhāng zhèng shì. shí yī yuè, bài yòu chéng xiàng.
七年五月,召为同判大宗正事,加特进。十一月,拜尚书左丞,务揽持权柄,用其腹心为省台要职,引萧裕为兵部侍郎。一日因召对,语及太祖创业艰难,亮因呜咽流涕,熙宗以为忠。八年六月,拜平章政事。十一月,拜右丞相。
jiǔ nián zhēng yuè, jiān dōu yuán shuài. xī zōng shǐ xiǎo dǐ dà xīng guó cì liàng shēng rì, dào hòu yì fù cì lǐ wù, xī zōng bù yuè, zhàng xīng guó bǎi, zhuī qí cì wù, hǎi líng yóu cǐ bù zì ān. sān yuè, bài tài bǎo lǐng sān xǐng shì, yì yāo qiú rén yù, yǐn yòng shì wàng zǐ sūn, jié qí huān xīn. sì yuè, xué shì zhāng jūn cǎo zhào wǔ zhǐ sǐ, xī zōng wèn:" shuí shǐ wèi zhī?" zuǒ chéng xiàng zōng xián duì yuē:" tài bǎo shí rán." xī zōng bù yuè, suì chū wèi lǐng xíng tái shàng shū shěng shì. guò zhōng jīng, yǔ xiāo yù dìng yuē ér qù. zhì liáng xiāng, zhào hái. hǎi líng mò cè suǒ yǐ zhào hái zhī yì, dà kǒng. jì zhì, fù wèi píng zhāng zhèng shì, yóu shì yì wēi pò.
九年正月,兼都元帅。熙宗使小底大兴国赐亮生日,悼后亦附赐礼物,熙宗不悦,杖兴国百,追其赐物,海陵由此不自安。三月,拜太保、领三省事,益邀求人誉,引用势望子孙,结其欢心。四月,学士张钧草诏忤旨死,熙宗问:“谁使为之?”左丞相宗贤对曰:“太保实然。”熙宗不悦,遂出为领行台尚书省事。过中京,与萧裕定约而去。至良乡,召还。海陵莫测所以召还之意,大恐。既至,复为平章政事,由是益危迫。
xī zōng cháng yǐ shì zhàng zuǒ chéng táng kuò biàn jí yòu chéng xiàng bǐng dé, biàn jí yǔ dà lǐ qīng wū dài móu fèi lì, ér wū dài xiān cǐ móu gào hǎi líng. tā rì, hǎi líng yǔ biàn yǔ jí fèi lì shì, yuē:" ruò jǔ dà shì, shuí kě lì zhě?" biàn yuē:" zuò wáng cháng shèng hū?" wèn qí cì, yuē:" dèng wáng zǐ ā lǎn." liàng yuē:" ā lǎn shǔ shū, ān dé lì?" biàn yuē:" gōng qǐ yǒu yì xié?" hǎi líng yuē:" guǒ bù dé yǐ, shě wǒ qí shuí!" yú shì dàn xī xiāng yǔ mì móu. hù wèi jiāng jūn tè sī yí zhī, yǐ gào dào hòu yuē:" biàn děng gōng yú měi qiè qiè jù yǔ, qiè yí zhī." hòu yǐ gào xī zōng. xī zōng nù, zhào biàn wèi yuē:" ěr yǔ liàng móu hé shì, jiāng rú wǒ hé?" zhàng zhī. liàng yīn cǐ jì cháng shèng ā lǎn, qiě è tè sī. yīn hé nán bīng shì sūn jìn zì chēng huáng dì àn chá dài wáng, ér xī zōng zhī dì zhǐ yǒu cháng shèng chá lá, hǎi líng chéng cǐ gòu cháng shèng chá lá ā lǎn dá lǎn. xī zōng shǐ tè sī jū zhī, wú zhuàng. hǎi líng yuē:" tè sī jū bù yǐ shí." suì jù shā zhī. hù wèi shí rén zhǎng pū sàn hū tǔ jiù shòu zōng gàn ēn. tú dān a lǐ chū hǔ yǔ hǎi líng yīn jiā. dà xīng guó jǐ shì qǐn diàn, shí shí chéng yè cóng zhǔ zhě qǔ fú yào guī jiā, yǐ wéi cháng. xīng guó cháng yǐ lǐ lǎo sēng shǔ hǎi líng, dé wèi shàng shū shěng lìng shǐ, gù shǐ lǎo sēng jié xīng guó wèi nèi yìng, ér xīng guó yì yǐ bèi zhàng yuàn xī zōng, suì yǔ liàng yuē.
熙宗尝以事杖左丞唐括辩及右丞相秉德,辩及与大理卿乌带谋废立,而乌带先此谋告海陵。他日,海陵与辩语及废立事,曰:“若举大事,谁可立者?”辩曰:“胙王常胜乎?”问其次,曰:“邓王子阿懒。”亮曰:“阿懒属疏,安得立?”辩曰:“公岂有意邪?”海陵曰:“果不得已,舍我其谁!”于是旦夕相与密谋。护卫将军特思疑之,以告悼后曰:“辩等公余每窃窃聚语,窃疑之。”后以告熙宗。熙宗怒,召辩谓曰:“尔与亮谋何事,将如我何?”杖之。亮因此忌常胜、阿懒,且恶特思。因河南兵士孙进自称皇弟按察大王,而熙宗之弟止有常胜、查剌,海陵乘此构常胜、查剌、阿懒、达懒。熙宗使特思鞫之,无状。海陵曰:“特思鞫不以实。”遂俱杀之。护卫十人长仆散忽土旧受宗干恩。徒单阿里出虎与海陵姻家。大兴国给事寝殿,时时乘夜从主者取符钥归家,以为常。兴国尝以李老僧属海陵,得为尚书省令史,故使老僧结兴国为内应,而兴国亦以被杖怨熙宗,遂与亮约。
shí èr yuè dīng sì, hū tǔ a lǐ chū hǔ nèi zhí. shì yè, xīng guó qǔ fú yào qǐ mén nà hǎi líng bǐng dé biàn wū dài tú dān zhēn lǐ lǎo sēng děng rén zhì qǐn diàn, suì shì xī zōng. bǐng dé děng wèi yǒu suǒ shǔ. hū tǔ yuē:" shǐ zhě yì lì píng zhāng, jīn fù hé yí." nǎi fèng hǎi líng zuò, jiē bài, chēng wàn suì. zhà yǐ xī zōng yù yì lì hòu, zhào dà chén, suì shā cáo guó wáng zōng mǐn, zuǒ chéng xiàng zōng xián. shì rì, yǐ bǐng dé wèi zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng zuǒ fù yuán shuài, biàn wèi yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, wū dài wèi píng zhāng zhèng shì, hū tǔ wèi zuǒ fù diǎn jiǎn, a lǐ chū hǔ wèi yòu fù diǎn jiǎn, zhēn wèi zuǒ wèi jiāng jūn, xīng guó wèi guǎng níng yǐn. yú shì zì tài shī lǐng sān xǐng shì xù yǐ xià èr shí rén jìn jué zēng zhí gè yǒu chà. jǐ wèi, dà shè. gǎi huáng tǒng jiǔ nián wèi tiān dé yuán nián. cān zhī zhèng shì xiāo yì chú míng. zhèn nán tǒng jūn bèi jí wéi shàng shū zuǒ chéng. cì zuǒ chéng xiàng bǐng dé yòu chéng xiàng biàn píng zhāng zhèng shì wū dài guǎng níng yǐn xīng guó diǎn jiǎn hū tǔ a lǐ chū hǔ zuǒ wèi jiāng jūn zhēn shàng shū shěng lìng shǐ lǎo sēng biàn fù xíng bù shàng shū a lǐ děng qián juàn mǎ niú yáng yǒu chà. jiǎ zǐ, shì tài zǔ miào, zhào bǐng dé biàn wū dài hū tǔ a lǐ chū hǔ xīng guó liù rén cì shì quàn. bǐng yín, yǐ yān jīng lù dōu zhuǎn yùn shǐ liú lín wèi cān zhī zhèng shì. guǐ yǒu, tài fù lǐng sān xǐng shì xiāo zhòng gōng, shàng shū yòu chéng bǐng bà. yǐ xíng tái shàng shū zuǒ chéng wēn dōu sī zhōng wèi yòu chéng. yǐ hài, zhuī shì huáng kǎo tài shī xiàn gǔ hóng dào wén zhāo wǔ liè zhāng xiào ruì míng huáng dì, miào hào dé zōng, míng qí gù jū yuē xìng shèng gōng. sòng gāo lí xià hè zhēng dàn shǐ zhōng dào qiǎn hái.
十二月丁巳,忽土、阿里出虎内直。是夜,兴国取符钥启门纳海陵、秉德、辩、乌带、徒单贞、李老僧等人至寝殿,遂弑熙宗。秉德等未有所属。忽土曰:“始者议立平章,今复何疑。”乃奉海陵坐,皆拜,称万岁。诈以熙宗欲议立后,召大臣,遂杀曹国王宗敏,左丞相宗贤。是日,以秉德为左丞相兼侍中、左副元帅,辩为右丞相兼中书令,乌带为平章政事,忽土为左副点检,阿里出虎为右副点检,贞为左卫将军,兴国为广宁尹。于是自太师、领三省事勖以下二十人进爵增职各有差。己未,大赦。改皇统九年为天德元年。参知政事萧肄除名。镇南统军孛极为尚书左丞。赐左丞相秉德、右丞相辩、平章政事乌带、广宁尹兴国、点检忽土、阿里出虎、左卫将军贞、尚书省令史老僧、辩父刑部尚书阿里等钱绢马牛羊有差。甲子,誓太祖庙,召秉德、辩、乌带、忽土、阿里出虎、兴国六人赐誓券。丙寅,以燕京路都转运使刘麟为参知政事。癸酉,太傅、领三省事萧仲恭,尚书右丞禀罢。以行台尚书左丞温都思忠为右丞。乙亥,追谥皇考太师宪古弘道文昭武烈章孝睿明皇帝,庙号德宗,名其故居曰兴圣宫。宋、高丽、夏贺正旦使中道遣还。
èr nián zhēng yuè xīn sì, yǐ tóng zhī zhōng jīng liú shǒu shì xiāo yù wèi mì shū jiān. guǐ sì, zūn dí mǔ tú dān shì jí mǔ dà shì jiē wèi huáng tài hòu. míng tú dān shì gōng yuē yǒng shòu, dà shì gōng yuē yǒng níng. yǐ sì, yǐ lì guān shǒu wù nóng shí shèn xíng fá yáng cè lòu xù qióng mín jié cái yòng shěn cái shí qī shì zhào zhōng wài. qiǎn shì wèi qīn bù jūn dōu zhǐ huī shǐ wán yán sī gōng děng yǐ fèi lì shì bào yù sòng gāo lí xià guó. yǐ zuǒ chéng xiàng jiān zuǒ fù yuán shuài bǐng dé lǐng xíng tái shàng shū shěng shì.
二年正月辛巳,以同知中京留守事萧裕为秘书监。癸巳,尊嫡母徒单氏及母大氏皆为皇太后。名徒单氏宫曰永寿,大氏宫曰永宁。乙巳,以励官守、务农时、慎刑罚、扬侧陋、恤穷民、节财用、审才实七事诏中外。遣侍卫亲步军都指挥使完颜思恭等以废立事报谕宋、高丽、夏国。以左丞相兼左副元帅秉德领行台尚书省事。
èr yuè wù shēn shuò, fēng zǐ yuán shòu wèi chóng wáng. gēng xū, jiàng qián dì wèi dōng hūn wáng. gěi tiān shuǐ jùn gōng sūn nǚ èr rén yuè fèng. jiǎ zǐ, yǐ bīng bù shàng shū wán yán yuán yí děng chōng hè sòng shēng rì shǐ. wù chén, qún chén shàng zūn hào yuē fǎ tiān yīng yùn ruì wǔ xuān wén dà míng shèng xiào huáng dì, zhào zhōng wài. yǒng shòu yǒng níng liǎng tài hòu fù zǔ zèng guān yǒu chà. yǐ yòu chéng xiàng táng kuò biàn wèi zuǒ chéng xiàng, píng zhāng zhèng shì wū dài wèi yòu chéng xiàng. sān yuè bǐng xū, sòng gāo lí qiǎn shǐ hè jí wèi. yǐ dì gǔn wèi sī tú jiān dōu yuán shuài. zhào yǐ tiān shuǐ jùn wáng yù dài guī sòng. sì yuè wù wǔ, shā tài fù lǐng sān xǐng shì zōng běn, shàng shū zuǒ chéng xiàng táng kuò biàn, pàn dà zōng zhèng fǔ shì zōng měi. qiǎn shǐ shā lǐng xíng tái shàng shū shěng shì bǐng dé, dōng jīng liú shǒu zōng yì, běi jīng liú shǒu biàn jí tài zōng zǐ sūn qī shí yú rén, zhōu sòng guó wáng zōng hàn zǐ sūn sān shí yú rén, zhū zōng shì wǔ shí yú rén. xīn yǒu, yǐ shàng shū shěng yì shǐ xiāo yù wèi lǐ bù shàng shū, mì shū jiān xiāo yù wèi shàng shū zuǒ chéng, sī tú gǔn lǐng sān xǐng shì fēng wáng, dōu yuán shuài rú gù, yòu chéng xiàng wū dài sī kōng zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, píng zhāng zhèng shì liú kuò wèi shàng shū yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, zuǒ chéng zōng yì, yòu chéng wēn dōu sī zhōng wèi píng zhāng zhèng shì, cān zhī zhèng shì liú lín wèi shàng shū yòu chéng, diàn qián zuǒ fù diǎn jiǎn pū sàn hū tǔ wèi diàn qián dōu diǎn jiǎn.
二月戊申朔,封子元寿为崇王。庚戌,降前帝为东昏王。给天水郡公孙女二人月俸。甲子,以兵部尚书完颜元宜等充贺宋生日使。戊辰,群臣上尊号曰法天膺运睿武宣文大明圣孝皇帝,诏中外。永寿、永宁两太后父祖赠官有差。以右丞相唐括辩为左丞相,平章政事乌带为右丞相。三月丙戌,宋、高丽遣使贺即位。以弟衮为司徒兼都元帅。诏以天水郡王玉带归宋。四月戊午,杀太傅、领三省事宗本,尚书左丞相唐括辩,判大宗正府事宗美。遣使杀领行台尚书省事秉德,东京留守宗懿,北京留守卞及太宗子孙七十余人,周宋国王宗翰子孙三十余人,诸宗室五十余人。辛酉,以尚书省译史萧玉为礼部尚书,秘书监萧裕为尚书左丞,司徒衮领三省事、封王,都元帅如故,右丞相乌带司空、左丞相兼侍中,平章政事刘筈为尚书右丞相兼中书令,左丞宗义,右丞温都思忠为平章政事,参知政事刘麟为尚书右丞,殿前左副点检仆散忽土为殿前都点检。
wǔ yuè wù zǐ, yǐ píng zhāng xíng tái shàng shū shěng shì yòu fù yuán shuài dà biàn wèi xíng tái shàng shū yòu chéng xiàng, yuán shuài rú gù. rén chén, yǐ zuǒ fù yuán shuài sā lí hē wèi xíng tái shàng shū zuǒ chéng xiàng, yuán shuài rú gù. tóng pàn dà zōng zhèng shì zōng ān wèi yù shǐ dài fū. liù yuè bǐng wǔ shuò, gāo lí qiǎn shǐ hè jí wèi. jiǎ zǐ, tài miào chū shè sì shén mén jí sì yú fú sī.
五月戊子,以平章行台尚书省事、右副元帅大抃为行台尚书右丞相,元帅如故。壬辰,以左副元帅撒离喝为行台尚书左丞相,元帅如故。同判大宗正事宗安为御史大夫。六月丙午朔,高丽遣使贺即位。甲子,太庙初设四神门及四隅罘罳。
qī yuè jǐ chǒu, sī kōng zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng wū dài bà. yǐ píng zhāng zhèng shì wēn dōu sī zhōng wèi zuǒ chéng xiàng, shàng shū zuǒ chéng xiāo yù wèi píng zhāng zhèng shì, yòu chéng liú lín wèi zuǒ chéng, shì wèi qīn jūn bù jūn dōu zhǐ huī shǐ wán yán sī gōng wèi yòu chéng. cān zhī zhèng shì zhāng hào dīng yōu, qǐ fù rú gù. wù xū, xià guó qiǎn shǐ hè jí wèi jí shòu zūn hào. bā yuè wù shēn, yǐ sī tú gǔn wèi tài wèi lǐng sān xǐng shì, dōu yuán shuài rú gù. yǐ lǐ bù shàng shū xiāo yù wèi cān zhī zhèng shì.
七月己丑,司空、左丞相兼侍中乌带罢。以平章政事温都思忠为左丞相,尚书左丞萧裕为平章政事,右丞刘麟为左丞,侍卫亲军步军都指挥使完颜思恭为右丞。参知政事张浩丁忧,起复如故。戊戌,夏国遣使贺即位及受尊号。八月戊申,以司徒衮为太尉、领三省事,都元帅如故。以礼部尚书萧玉为参知政事。
jiǔ yuè jiǎ wǔ, lì huì fēi tú dān shì wèi huáng hòu. shí yuè guǐ mǎo, tài shī lǐng sān xǐng shì xù zhì shì. xīn wèi, shā tài huáng tài fēi xiāo shì jí qí zi rèn wáng wēi hē. shǐ shǐ shā xíng tái zuǒ chéng xiàng zuǒ fù yuán shuài sā lí hē yú biàn, bìng shā píng zhāng zhèng shì zōng yì qián gōng bù shàng shū móu lǐ yě yù shǐ dài fū zōng ān, jiē yí qí zú. yǐ wèi wáng wò dài zhī sūn huó lǐ jiǎ hǎo xiū shì, yì zú zhī. shí yī yuè guǐ wèi, shàng shū yòu chéng xiàng liú kuò bà. yǐ huì níng mù tú dān gōng wèi píng zhāng zhèng shì. shàng shū zuǒ chéng liú lín yòu chéng wán yán sī gōng bà. yǐ cān zhī zhèng shì zhāng hào wèi shàng shū yòu chéng. yǐ yǒu, yǐ xíng tái shàng shū zuǒ chéng zhāng tōng gǔ wèi shàng shū zuǒ chéng. bǐng xū, bái hóng guàn rì. dīng hài, yǐ tài hòu zhǐ chēng lìng zhǐ. wù zǐ, yǐ shí èr shì jiè yuē guān lì. jǐ chǒu, mìng shù guān xǔ qiú cì shì èr rén, bǎi xìng yì xǔ zhì qiè.
九月甲午,立惠妃徒单氏为皇后。十月癸卯,太师、领三省事勖致仕。辛未,杀太皇太妃萧氏及其子任王偎喝。使使杀行台左丞相、左副元帅撒离喝于汴,并杀平章政事宗义、前工部尚书谋里野、御史大夫宗安,皆夷其族。以魏王斡带之孙活里甲好修饰,亦族之。十一月癸未,尚书右丞相刘筈罢。以会宁牧徒单恭为平章政事。尚书左丞刘麟、右丞完颜思恭罢。以参知政事张浩为尚书右丞。乙酉,以行台尚书左丞张通古为尚书左丞。丙戌,白虹贯日。丁亥,以太后旨称令旨。戊子,以十二事戒约官吏。己丑,命庶官许求次室二人,百姓亦许置妾。
shí èr yuè guǐ mǎo shuò, zhào qù qún chén suǒ shàng zūn hào. bǐng wǔ, chū dìng xí fēng yǎn shèng gōng fèng gé. mìng wài guān qù suǒ shǔ bǎi lǐ wài zhě bù xǔ cān yè, bǎi lǐ nèi zhě wǎng huán bù dé guò sān rì. guǐ chǒu, lì tài zǔ shè bēi yú gē shí liè bù zhōng, shàng jí huáng hòu zhì diàn yú bēi xià. jiǎ yín, yě rén lái xiàn yì xiāng, què zhī. yǐ mǎo, yǒu sī zòu qìng yún jiàn, shàng yuē:" zhèn hé dé yǐ dāng cǐ. zì jīn ruì yīng wú dé shàng wén, ruò yǒu yāo yì, dāng yǐ yù zhèn, shǐ zì jǐng yān." jǐ wèi, bà xíng tái shàng shū shěng. gǎi dōu yuán shuài fǔ wèi shū mì yuàn. zhào gǎi dìng jì jué fǎ. yǐ yòu fù yuán shuài dà biàn wèi shàng shū yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, cān zhī xíng tái shàng shū shěng shì zhāng zhōng fú wèi cān zhī zhèng shì, dōu yuán shuài gǔn wèi shū mì shǐ, tài wèi lǐng sān xǐng shì rú gù, yuán shuài zuǒ jiān jūn áng wèi shū mì fù shǐ, xíng bù shàng shū zhào zī fú wèi yù shǐ dài fū.
十二月癸卯朔,诏去群臣所上尊号。丙午,初定袭封衍圣公俸格。命外官去所属百里外者不许参谒,百里内者往还不得过三日。癸丑,立太祖射碑于纥石烈部中,上及皇后致奠于碑下。甲寅,野人来献异香,却之。乙卯,有司奏庆云见,上曰:“朕何德以当此。自今瑞应毋得上闻,若有妖异,当以谕朕,使自警焉。”己未,罢行台尚书省。改都元帅府为枢密院。诏改定继绝法。以右副元帅大抃为尚书右丞相兼中书令,参知行台尚书省事张中孚为参知政事,都元帅衮为枢密使,太尉、领三省事如故,元帅左监军昂为枢密副使,刑部尚书赵资福为御史大夫。
sān nián zhēng yuè guǐ yǒu shuò, sòng xià gāo lí qiǎn shǐ lái hè. yǐ hài, cān zhī zhèng shì xiāo yù dīng yōu, qǐ fù rú gù. guǐ wèi, lì chūn, guān jī tǔ niú. dīng hài, chū zào dēng shān yú gōng zhōng. wù zǐ, shēng chén, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ wǔ, chū zhì guó zǐ jiàn. wèi yù shǐ dài fū zhào zī fú yuē:" rǔ děng duō xùn sī qíng, wèi wén yǒu suǒ tán hé, zhèn shén bù qǔ. zì jīn bǎi guān yǒu bù fǎ zhě, bì dāng jǔ hé, wú dàn quán guì." yǐ wèi, shàng chū liè, zǎi xiàng yǐ xià cí yú jìn jiāo. shàng zhù mǎ jiè zhī yuē:" zhèn bù xī gāo jué hòu lù yǐ rèn rǔ děng, bǐ wén shì duō liú zhì, qǐ rǔ děng gǒu tú zì ān bù yǐ mín shì wèi niàn yé? zì jīn zhèn jiāng chá qí qín duò, yǐ wéi shǎng fá, qí gè miǎn zhī." dīng yǒu, bái hóng guàn rì. èr yuè dīng sì, hái gōng.
三年正月癸酉朔,宋、夏、高丽遣使来贺。乙亥,参知政事萧玉丁忧,起复如故。癸未,立春,观击土牛。丁亥,初造灯山于宫中。戊子,生辰,宋、高丽、夏遣使来贺。甲午,初置国子监。谓御史大夫赵资福曰:“汝等多徇私情,未闻有所弹劾,朕甚不取。自今百官有不法者,必当举劾,无惮权贵。”乙未,上出猎,宰相以下辞于近郊。上驻马戒之曰:“朕不惜高爵厚禄以任汝等,比闻事多留滞,岂汝等苟图自安不以民事为念耶?自今朕将察其勤惰,以为赏罚,其各勉之。”丁酉,白虹贯日。二月丁巳,还宫。
sān yuè gēng yín, yǐ hàn lín xué shì liú zhǎng yán děng wéi sòng shēng rì shǐ. rén chén, zhào guǎng yàn chéng, jiàn gōng shì. jǐ hài, wèi shì chén yuē:" zuó tài zǐ shēng rì, huáng hòu xiàn zhèn yī wù, dà shì zhēn yì, qīng shì guān zhī." jí chū zhū jiàng náng zhōng, nǎi tián jiā jià sè yuán." hòu yì tài zǐ shēng shēn gōng zhī zhōng, bù zhī mín jiān jià sè zhī jiān nán, gù yǐ wéi xiàn, zhèn shén xián zhī." sì yuè bǐng wǔ, zhào qiān dū yān jīng. xīn yǒu, yǒu sī tú shàng yàn chéng gōng shì zhì dù, yíng jiàn yīn yáng wǔ xìng suǒ yí. hǎi líng yuē:" guó jiā jí xiōng, zài dé bù zài dì. shǐ jié zhòu jū zhī, suī bo shàn dì hé yì. shǐ yáo shùn jū zhī, hé yòng bo wèi." bǐng yín, bà suì gòng yīng sǔn. yí zhōu nán zǐ wú zhēn fàn fǎ, dāng sǐ, yǒu sī yǐ qí mǔ lǎo jí wú shì wèi qǐng, mìng guān yǔ yǎng jì, zhe wèi lìng. rùn yuè xīn wèi shuò, mìng shàng shū yòu chéng zhāng hào diào xuǎn yān jīng, réng yù hào wú sī xùn. bǐng zǐ, mìng tài guān cháng shàn wéi jìn yú ròu, jiù gòng é yā děng xī bà zhī. dīng chǒu, bà huáng tǒng jiān yuàn zhōng suǒ yǎng qín shòu. guī dé jūn jié dù shǐ ā lǔ bǔ yǐ chè guān shě cái mù gòu sī dì, cì sǐ. wù xū, zhào cháo guān chēng jí bù zhì shì zhě, shàng shū shěng lìng jiān chá yù shǐ yǔ tài yī tóng zhěn shì, wú shí zhě zuò zhī.
三月庚寅,以翰林学士刘长言等为宋生日使。壬辰,诏广燕城,建宫室。己亥,谓侍臣曰:“昨太子生日,皇后献朕一物,大是珍异,卿试观之。”即出诸绛囊中,乃田家稼穑圆。“后意太子生深宫之中,不知民间稼穑之艰难,故以为献,朕甚贤之。”四月丙午,诏迁都燕京。辛酉,有司图上燕城宫室制度,营建阴阳五姓所宜。海陵曰:“国家吉凶,在德不在地。使桀、纣居之,虽卜善地何益。使尧、舜居之,何用卜为。”丙寅,罢岁贡鹰隼。沂州男子吴真犯法,当死,有司以其母老疾无侍为请,命官与养济,著为令。闰月辛未朔,命尚书右丞张浩调选燕京,仍谕浩无私徇。丙子,命太官常膳惟进鱼肉,旧贡鹅鸭等悉罢之。丁丑,罢皇统间苑中所养禽兽。归德军节度使阿鲁补以撤官舍材木构私第,赐死。戊戌,诏朝官称疾不治事者,尚书省令监察御史与太医同诊视,无实者坐之。
wǔ yuè rén zǐ, yǐ jiè chì zǎi xiàng yǐ xià guān, zhào zhōng wài. wù chén, zǎi chén qǐng yì pín yù yǐ guǎng sì xù. shàng mìng tú dān zhēn yǔ zǎi chén, qián suǒ zhū dǎng rén zhū fù rén zhōng duō zhèn zhōng biǎo qīn, yù nà zhī guān zhōng. píng zhāng zhèng shì xiāo yù bù kě, shàng bù cóng. suì nà zōng běn zi shā lǔ chuài, zōng gù zi hú lǐ lá hú shī dǎ, bǐng dé dì jiū lǐ děng qī gōng zhōng. liù yuè bǐng zǐ, shā tài fǔ jiān wán yán féng liù. sòng qiǎn shǐ qí qǐng shān líng, bù xǔ. jiǔ yuè gēng xū, cì yān jīng yì fū bó, rén yī pǐ. yǐ dōng jīng lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn fǔ pàn guān xiāo zi mǐn wèi gāo lí shēng rì shǐ, xiū qǐ jū zhù xiāo péng gē wèi xià guó shēng rì shǐ.
五月壬子,以戒敕宰相以下官,诏中外。戊辰,宰臣请益嫔御以广嗣续。上命徒单贞语宰臣,前所诛党人诸妇人中多朕中表亲,欲纳之官中。平章政事萧裕不可,上不从。遂纳宗本子莎鲁啜,宗固子胡里剌、胡失打,秉德弟糺里等妻宫中。六月丙子,杀太府监完颜冯六。宋遣使祈请山陵,不许。九月庚戌,赐燕京役夫帛,人一匹。以东京路兵马都总管府判官萧子敏为高丽生日使,修起居注萧彭哥为夏国生日使。
shí yuè jǐ sì, shā lán zi shān měng ān xiāo gǒng. yǐ yòu fù diǎn jiǎn bù shù lǔ ā hǎi děng wéi sòng zhēng dàn shǐ. shí yī yuè guǐ hài, zhào bà shì xí wàn hù guān, qián hòu cì xìng rén gè fù běn xìng. shí èr yuè wù chén, zhàng shòu níng xiàn zhǔ xú niǎn. guǐ yǒu, liè yú jìn jiāo. yǐ yǒu, hái gōng. shì suì, zi chóng wáng yuán shòu hōng.
十月己巳,杀兰子山猛安萧拱。以右副点检不术鲁阿海等为宋正旦使。十一月癸亥,诏罢世袭万户官,前后赐姓人各复本姓。十二月戊辰,杖寿宁县主徐辇。癸酉,猎于近郊。乙酉,还宫。是岁,子崇王元寿薨。
sì nián zhēng yuè dīng yǒu shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. qún chén qǐng lì huáng tài zǐ, cóng zhī. wù xū, chū dìng dōng gōng guān shǔ. lì bǔ dào shǎng gé. guǐ mǎo, tài bái jīng tiān. rén zǐ, shēng chén, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ hài, cháo yè shì zǔ tài zǔ tài zōng dé zōng líng. jiǎ zǐ, hái gōng. èr yuè dīng mǎo, lì zi guāng yīng wèi huáng tài zǐ, gēng wǔ, zhào zhōng wài. jiǎ xū, rú yān jīng. zhāo yì jūn jié dù shǐ xiāo zhòng xuān jiā nú gào qí zhǔ yuàn bàng. shàng yuē:" zhòng xuān zhī zhí dí niǎn ā bù jìn yǐ fěi bàng zhū, gù gǎn wàng sù." mìng shā gào zhě. dí niǎn ā bù zhě, xiāo gǒng yě. wù zǐ, cì tài zhōu.
四年正月丁酉朔,宋、高丽、夏遣使来贺。群臣请立皇太子,从之。戊戌,初定东宫官属。立捕盗赏格。癸卯,太白经天。壬子,生辰,宋、高丽、夏遣使来贺。癸亥,朝谒世祖、太祖、太宗、德宗陵。甲子,还宫。二月丁卯,立子光英为皇太子,庚午,诏中外。甲戌,如燕京。昭义军节度使萧仲宣家奴告其主怨谤。上曰:“仲宣之侄迪辇阿不近以诽谤诛,故敢妄诉。”命杀告者。迪辇阿不者,萧拱也。戊子,次泰州。
sān yuè bǐng shēn shuò, yǐ xíng bù shàng shū tián xiù yǐng děng wéi sòng shēng rì shǐ. sì yuè bǐng yín shuò, yǒu sī qǐng jīn suì hé nán běi xuǎn rén bìng fù zhōng jīng quán zhù, cóng zhī. rén chén, shàng zì tài zhōu rú liáng xíng. wǔ yuè dīng yǒu, liè yú lì liè zhǐ shān. jiǎ yín, cì liè shì, rén yī yáng. yǐ mǎo, cì lín huáng fǔ. dīng sì, tài bái jīng tiān. liù yuè jiǎ zǐ shuò, zhù mián shān. wù yín, quán chǔ dǐ bù měng ān nà yě fú zhū. qī yuè guǐ mǎo, mìng chóng yì jūn jié dù shǐ wū dài zhī qī táng kuò dìng gē shā qí fū ér nà zhī. bā yuè guǐ hài shuò, liè yú tú nǐ shān. jiǎ xū, yǐ shì yù shǐ bǎo lǔ jū shì bù shí, zhàng zhī. bǐng zǐ, cì yú duó wǎ.
三月丙申朔,以刑部尚书田秀颖等为宋生日使。四月丙寅朔,有司请今岁河南、北选人并赴中京铨注,从之。壬辰,上自泰州如凉陉。五月丁酉,猎于立列只山。甲寅,赐猎士,人一羊。乙卯,次临潢府。丁巳,太白经天。六月甲子朔,驻绵山。戊寅,权楚底部猛安那野伏诛。七月癸卯,命崇义军节度使乌带之妻唐括定哥杀其夫而纳之。八月癸亥朔,猎于途你山。甲戌,以侍御史保鲁鞫事不实,杖之。丙子,次于铎瓦。
jiǔ yuè jiǎ wǔ, cì zhōng jīng. bǐng wǔ, shàng shū yòu chéng xiàng dà biàn bà. shā tài fǔ shǎo jiān liú jǐng. yǐ dōu shuǐ shǐ zhě wán yán má pō wèi gāo lí shēng rì shǐ, lì bù láng zhōng xiāo zhōng lì wèi xià guó shēng rì shǐ. shí yuè rén xū shuò, shǐ shǐ fèng qiān tài miào shén zhǔ. yù shǐ dài fū zhào zī fú bà. jiǎ shēn, yǐ tài zǐ zhān shì zhāng yòng zhí děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. shā tài zǔ cháng gōng zhǔ wù lǔ, zhàng bà qí fū píng zhāng zhèng shì tú dān gōng, fēng qí shì bì hū tà wèi guó fū rén. gōng zhī xiōng dìng gē chū shàng wù lǔ, dìng gē sǐ, gōng qiáng nà yān, ér bù xiāng néng, yòu yǔ shì bì hū tà bù xié. hū tà de xìng yú hòu, suì zèn yú shàng, gù jiàn shā, ér bìng bà gōng.
九月甲午,次中京。丙午,尚书右丞相大抃罢。杀太府少监刘景。以都水使者完颜麻泼为高丽生日使,吏部郎中萧中立为夏国生日使。十月壬戌朔,使使奉迁太庙神主。御史大夫赵资福罢。甲申,以太子詹事张用直等为贺宋正旦使。杀太祖长公主兀鲁,杖罢其夫平章政事徒单恭,封其侍婢忽挞为国夫人。恭之兄定哥初尚兀鲁,定哥死,恭强纳焉,而不相能,又与侍婢忽挞不协。忽挞得幸于后,遂谮于上,故见杀,而并罢恭。
shí yī yuè wù xū, yǐ xián píng yǐn lǐ dé gù wèi píng zhāng zhèng shì. xīn chǒu, mǎi zhū yú wū gǔ dí liè bù jí pú yǔ lù, jìn bǎi xìng sī xiāng mào yì, réng diào liǎng lù mín fū, cǎi zhū yī nián. wù shēn, yǐ qián píng zhāng zhèng shì tú dān gōng wèi sī tú.
十一月戊戌,以咸平尹李德固为平章政事。辛丑,买珠于乌古迪烈部及蒲与路,禁百姓私相贸易,仍调两路民夫,采珠一年。戊申,以前平章政事徒单恭为司徒。
shí èr yuè jiǎ zǐ, zhǎn wàng rén qiāo xiān yú zhōng jīng shì. xīn wèi, yǐ biàn jīng lù dōu zhuǎn yùn shǐ zuǒ yíng děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. gēng yín, tài wèi lǐng sān xǐng shì shū mì shǐ gǔn hōng.
十二月甲子,斩妄人敲仙于中京市。辛未,以汴京路都转运使左瀛等为贺宋正旦使。庚寅,太尉、领三省事、枢密使衮薨。
zhēn yuán nián zhēng yuè xīn mǎo shuò, shàng bù shì cháo. zhào yǒu sī shòu sòng gāo lí xià huí hé gòng xiàn. bǐng wǔ, shēng chén, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ zhōng jīng liú shǒu gāo zhēn wèi yù shǐ dài fū.
贞元年正月辛卯朔,上不视朝。诏有司受宋、高丽、夏、回纥贡献。丙午,生辰,宋、高丽、夏遣使来贺。以中京留守高桢为御史大夫。
èr yuè gēng shēn, shàng zì zhōng jīng rú yān jīng. sān yuè xīn hài, shàng zhì yān jīng, chū bèi fǎ jià, jiǎ yín, qīn xuǎn liáng jiā zǐ bǎi sān shí yú rén chōng hòu gōng. yǐ mǎo, yǐ qiān dū zhào zhōng wài. gǎi yuán zhēn yuán. gǎi yān jīng wèi zhōng dōu, fǔ yuē dà xīng, biàn jīng wèi nán jīng, zhōng jīng wèi běi jīng. bǐng chén, yǐ sī tú tú dān gōng wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì, píng zhāng zhèng shì xiāo yù wèi yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, yòu chéng zhāng hào zuǒ chéng zhāng tōng gǔ wèi píng zhāng zhèng shì, cān zhī zhèng shì zhāng zhōng fú wèi zuǒ chéng, xiāo yù wèi yòu chéng, píng zhāng zhèng shì lǐ dé gù wèi sī kōng, zuǒ xuān huī shǐ liú è wèi cān zhī zhèng shì, shū mì fù shǐ áng wèi shū mì shǐ, gōng bù shàng shū pū sàn shī gōng wèi shū mì fù shǐ. sì yuè xīn yǒu, yǐ yòu xuān huī shǐ gē shí liè sā hé niǎn děng wéi hè sòng shēng rì shǐ. xīn wèi, tè fēng táng kuò dìng gē wèi guì fēi. wù yín, huáng tài hòu dà shì bēng.
二月庚申,上自中京如燕京。三月辛亥,上至燕京,初备法驾,甲寅,亲选良家子百三十余人充后宫。乙卯,以迁都诏中外。改元贞元。改燕京为中都,府曰大兴,汴京为南京,中京为北京。丙辰,以司徒徒单恭为太保、领三省事,平章政事萧裕为右丞相兼中书令,右丞张浩、左丞张通古为平章政事,参知政事张中孚为左丞,萧玉为右丞,平章政事李德固为司空,左宣徽使刘萼为参知政事,枢密副使昂为枢密使,工部尚书仆散师恭为枢密副使。四月辛酉,以右宣徽使纥石烈撒合辇等为贺宋生日使。辛未,特封唐括定哥为贵妃。戊寅,皇太后大氏崩。
wǔ yuè xīn mǎo, shā dì xī jīng liú shǒu pú jiā. xī jīng bīng mǎ wán yán mó lú wǎ biān xiū guān yuán fú nú tōng jìn bèi dié zuò yǔ pú jiā shàn, bìng shā zhī. yǐ mǎo, yǐ jīng chéng xì dì cì cháo guān jí wèi shì. liù yuè yǐ chǒu, yǐ ān guó jūn jié dù shǐ yē lǜ shù wèi cān zhī zhèng shì.
五月辛卯,杀弟西京留守蒲家。西京兵马完颜谟卢瓦、编修官圆福奴、通进孛迭坐与蒲家善,并杀之。乙卯,以京城隙地赐朝官及卫士。六月乙丑,以安国军节度使耶律恕为参知政事。
qī yuè wù zǐ shuò, yuán cì cháo guān jīng chéng xì dì, zhēng qián yǒu chà. bā yuè rén xū, sī kōng lǐ dé gù hōng. jìn zhōng dōu lù bǔ shè zhāng tù. wù yín, cì yíng jiàn gōng shì gōng jiàng jí yì fū bó. jiǔ yuè dīng hài shuò, yǐ hàn lín dài zhì móu liáng hǔ wèi xià guó shēng rì shǐ, lì bù láng zhōng wā hé shān wèi gāo lí shēng rì shǐ.
七月戊子朔,元赐朝官京城隙地,征钱有差。八月壬戌,司空李德固薨。禁中都路捕射獐兔。戊寅,赐营建宫室工匠及役夫帛。九月丁亥朔,以翰林待制谋良虎为夏国生日使,吏部郎中窊合山为高丽生日使。
shí yuè dīng sì, liè yú liáng xiāng. fēng liào shí gāng shén wèi líng yìng wáng. chū, hǎi líng cháng guò cǐ cí, chí bēi jiào dǎo yuē:" shǐ wú yǒu tiān mìng, dāng de jí bo." tóu zhī, jí. yòu dǎo yuē:" guǒ rú suǒ bo, tā rì dāng yǒu bào, fǒu zé huǐ ěr cí yǔ." tóu zhī, yòu jí, gù fēng zhī. wù wǔ, hái gōng. rén xū, yǒu sī yán:" tài hòu yuán líng wèi bì, hé tíng dōng xiǎng jí xiá jì." cóng zhī. bǐng zǐ, mìng nèi wài guān wén dà gōng yǐ shàng sàng, zhǐ gěi dāng rì jiǎ, ruò fù mǔ sāng, tīng gěi jiǎ sān rì, zhe wèi lìng.
十月丁巳,猎于良乡。封料石冈神为灵应王。初,海陵尝过此祠,持杯珓祷曰:“使吾有天命,当得吉卜。”投之,吉。又祷曰:“果如所卜,他日当有报,否则毁尔祠宇。”投之,又吉,故封之。戊午,还宫。壬戌,有司言:“太后园陵未毕,合停冬享及祫祭。”从之。丙子,命内外官闻大功以上丧,止给当日假,若父母丧,听给假三日,著为令。
shí yī yuè bǐng xū shuò, dìng zhōu xiàn jiā hé, zhào zì jīn bù dé fù jìn. jǐ chǒu, yáo chí diàn chéng. bǐng shēn, yǐ hù bù shàng shū cài sōng nián děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. wù xū, zuǒ chéng xiàng nòu wǎn wēn dōu sī zhōng zhì shì. gēng xū, yǐ shū mì shǐ áng wèi zuǒ chéng xiàng, shū mì fù shǐ pū sàn sī gōng wèi shū mì shǐ. shí èr yuè, tài bái jīng tiān. wù wǔ, tè cì guì fēi táng kuò dìng gē jiā nú sūn méi jìn shì jí dì. rén xū, yǐ qiān shū shū mì yuàn shì nán sā wèi shū mì fù shǐ. xīn wèi, duì suǒ nà huáng shū cáo guó wáng zōng mǐn fēi ā lǎn wèi zhāo fēi. bǐng zǐ, guì fēi táng kuò dìng gē zuò yǔ jiù nú jiān, cì sǐ.
十一月丙戌朔,定州献嘉禾,诏自今不得复进。己丑,瑶池殿成。丙申,以户部尚书蔡松年等为贺宋正旦使。戊戌,左丞相耨碗温都思忠致仕。庚戌,以枢密使昂为左丞相,枢密副使仆散思恭为枢密使。十二月,太白经天。戊午,特赐贵妃唐括定哥家奴孙梅进士及第。壬戌,以签书枢密院事南撒为枢密副使。辛未,对所纳皇叔曹国王宗敏妃阿懒为昭妃。丙子,贵妃唐括定哥坐与旧奴奸,赐死。
rùn yuè yǐ yǒu shuò, shā hù wèi tè mó gé. guǐ sì, dìng shè jì zhì dù. tài bái jīng tiān. guǐ mǎo, yǐ tài bǎo lǐng sān xǐng shì tú dān gōng wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì rú gù. mìng xī jīng lù tǒng jūn tà lǎn xī běi lù zhāo tǎo xiāo huái zhōng lín huáng fǔ zǒng guǎn mǎ hé shàng wū gǔ dí liè sī zhāo tǎo xié yě děng běi xún.
闰月乙酉朔,杀护卫特谟葛。癸巳,定社稷制度。太白经天。癸卯,以太保、领三省事徒单恭为太保、领三省事如故。命西京路统军挞懒、西北路招讨萧怀忠、临潢府总管马和尚、乌古迪烈司招讨斜野等北巡。
èr nián zhēng yuè jiǎ yín shuò, shàng bù yù, bù shì cháo. cì sòng gāo lí xià shǐ jiù guǎn yàn. gēng shēn, tài bái jīng tiān. shàng shū yòu chéng xiàng xiāo yù yǔ qián zhēn dìng yǐn xiāo féng jiā nú qián yù shǐ zhōng chéng xiāo zhāo zhé bó zhōu tóng zhī yáo shè děng móu fǎn, fú zhū, zhào zhōng wài. jǐ sì, shēng chén, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè.
二年正月甲寅朔,上不豫,不视朝。赐宋、高丽、夏使就馆燕。庚申,太白经天。尚书右丞相萧裕与前真定尹萧冯家奴、前御史中丞萧招折、博州同知遥设等谋反,伏诛,诏中外。己巳,生辰,宋、高丽、夏遣使来贺。
èr yuè jiǎ shēn shuò, yǐ píng zhāng zhèng shì zhāng hào wèi shàng shū yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng. jiǎ wǔ, yǐ shàng shū yòu chéng xiāo yù wèi píng zhāng zhèng shì, qián hé nán lù tǒng jūn shǐ zhāng huī wèi shàng shū yòu chéng, xī běi lù zhāo tǎo shǐ xiāo hǎo hú wéi shū mì fù shǐ. sān yuè wù chén, xià qiǎn shǐ hè qiān dū. sì yuè bǐng xū, xìng dà xīng fǔ jí dōu zhuǎn yùn shǐ sī. qiǎn jiàn hán táo yú yǎn qìng gōng.
二月甲申朔,以平章政事张浩为尚书右丞相兼中书令。甲午,以尚书右丞萧玉为平章政事,前河南路统军使张辉为尚书右丞,西北路招讨使萧好胡为枢密副使。三月戊辰,夏遣使贺迁都。四月丙戌,幸大兴府及都转运使司。遣荐含桃于衍庆宫。
wǔ yuè guǐ chǒu shuò, rì yǒu shí zhī, bì zhèng diàn, chì bǎi guān wù zhì shì. jǐ wèi, zhào zì jīn měi yuè shàng qī rì bù zòu xíng míng, shàng shí jìn zhuàn bù jìn ròu. dīng mǎo, shǐ zhì jiāo chāo kù, shè shǐ fù yuán. dīng chǒu, tài yuán yǐn tú dān a lǐ chū hǔ fú zhū, fù mìng qí zi shù sī lá chéng chuán fén qí gǔ, zhì shuǐ zhōng. qī yuè gēng shēn, chū shè yán chāo xiāng chá wén yǐn yìn zào kù shǐ fù. bǐng zǐ, cān zhī zhèng shì yē lǜ shù bà.
五月癸丑朔,日有食之,避正殿,敕百官勿治事。己未,诏自今每月上七日不奏刑名,尚食进馔不进肉。丁卯,始置交钞库,设使副员。丁丑,太原尹徒单阿里出虎伏诛,复命其子术斯剌乘传焚其骨,掷水中。七月庚申,初设盐钞香茶文引印造库使副。丙子,参知政事耶律恕罢。
bā yuè bǐng wǔ, yǐ zuǒ chéng xiàng áng qù yī zhàng qí dì fù, mìng zhàng zhī. wù shēn, yǐ yù shǐ dài fū gāo zhēn wèi sī kōng, yù shǐ dài fū rú gù. jiǔ yuè jǐ wèi, cháng wǔ diàn jī jū, lìng bǎi xìng zòng guān. xīn yǒu, yǐ lì bù shàng shū xiāo yí wèi cān zhī zhèng shì. guǐ hài, liè yú jìn jiāo. dīng mǎo, cì shùn zhōu. tài shī lǐng sān xǐng shì tú dān gōng hōng. shì yè, hái gōng. yǐ hài, fù liè yú jìn jiāo. shí yuè gēng chén shuò, shā guǎng níng yǐn hán wáng hēng. gēng yín, hái gōng. gēng zǐ, yǐ zuǒ chéng xiàng zhì shì wēn dōu sī zhōng qǐ wèi tài fù lǐng sān xǐng shì. yǐ xíng bù shì láng bái yàn gōng děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ.
八月丙午,以左丞相昂去衣杖其弟妇,命杖之。戊申,以御史大夫高桢为司空,御史大夫如故。九月己未,常武殿击鞠,令百姓纵观。辛酉,以吏部尚书萧颐为参知政事。癸亥,猎于近郊。丁卯,次顺州。太师、领三省事徒单恭薨。是夜,还宫。乙亥,复猎于近郊。十月庚辰朔,杀广宁尹韩王亨。庚寅,还宫。庚子,以左丞相致仕温都思忠起为太傅、领三省事。以刑部侍郎白彦恭等为贺宋正旦使。
shí yī yuè wù chén, shàng mìng zhū cóng zǐ mèi jiē fēn shǔ zhū fēi, chū rù jìn zhōng, yǔ wèi yín luàn, wò nèi biàn shè dì yī, luǒ zhú wèi xì. shì yuè, chū zhì huì mín jú. gāo lí qiǎn shǐ xiè cì shēng rì.
十一月戊辰,上命诸从姊妹皆分属诸妃,出入禁中,与为淫乱,卧内遍设地衣,裸逐为戏。是月,初置惠民局。高丽遣使谢赐生日。
shí èr yuè yǐ yǒu, yǐ tài fù wēn dōu sī zhōng wèi tài shī, lǐng sān xǐng shì rú gù, píng zhāng zhèng shì zhāng tōng gǔ wèi sī tú, píng zhāng zhèng shì rú gù.
十二月乙酉,以太傅温都思忠为太师,领三省事如故,平章政事张通古为司徒,平章政事如故。
sān nián zhēng yuè jǐ yǒu shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. xīn yǒu, yǐ pàn dōng jīng liú shǒu dà biàn wèi tài fù lǐng sān xǐng shì. jiǎ zǐ, shēng chén, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè rén wǔ, yǐ zuǒ chéng xiàng áng wèi tài wèi shū mì shǐ, yòu chéng xiàng zhāng hào wèi zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, shū mì shǐ pū sàn sī gōng wèi yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng. shàng shū zuǒ chéng zhāng zhōng fú bà, yòu chéng zhāng huī wèi píng zhāng zhèng shì. cān zhī zhèng shì liú è wèi zuǒ chéng, cān zhī zhèng shì xiāo yí wèi yòu chéng, lì bù shàng shū cài sōng nián wèi cān zhī zhèng shì.
三年正月己酉朔,宋、高丽、夏遣使来贺。辛酉,以判东京留守大抃为太傅、领三省事。甲子,生辰,宋、高丽、夏遣使来贺。二月壬午,以左丞相昂为太尉、枢密使,右丞相张浩为左丞相兼侍中,枢密使仆散思恭为右丞相兼中书令。尚书左丞张中孚罢,右丞张晖为平章政事。参知政事刘萼为左丞,参知政事萧颐为右丞,吏部尚书蔡松年为参知政事。
sān yuè rén zǐ, yǐ zuǒ chéng xiàng zhāng hào píng zhāng zhèng shì zhāng huī měi jiàn sēng fǎ bǎo bì zuò qí xià, shī dà chén tǐ, gè zhàng èr shí. sēng fǎ bǎo wàng zì zūn dà, zhàng èr bǎi. yǐ mǎo, mìng yǐ dà fáng shān yún fēng sì wèi shān líng, jiàn háng gōng qí lù. gēng wǔ, yǐ zuǒ sī láng zhōng lǐ tōng wèi hè sòng shēng rì shǐ. xià sì yuè dīng chǒu shuò, hūn wù sì sāi, rì wú guāng, fán shí yǒu qī rì. wǔ yuè dīng wèi shuò, rì yǒu shí zhī. guǐ chǒu, nán jīng dà nèi huǒ. yǐ mǎo, mìng pàn dà zōng zhèng shì jīng děng rú shàng jīng, fèng qiān tài zǔ tài zōng zǐ gōng. bǐng yín, rú dà fáng shān, yíng shān líng.
三月壬子,以左丞相张浩、平章政事张晖每见僧法宝必坐其下,失大臣体,各杖二十。僧法宝妄自尊大,杖二百。乙卯,命以大房山云峰寺为山陵,建行宫其麓。庚午,以左司郎中李通为贺宋生日使。夏四月丁丑朔,昏雾四塞,日无光,凡十有七日。五月丁未朔,日有食之。癸丑,南京大内火。乙卯,命判大宗正事京等如上京,奉迁太祖、太宗梓宫。丙寅,如大房山,营山陵。
liù yuè bǐng xū, dēng bǎo chāng mén guān jué dǐ, bǎi xìng zòng guān. yǐ wèi, mìng yòu chéng xiàng pū sàn sī gōng dà zōng zhèng chéng hú bá lǔ rú shàng jīng, fèng qiān shān líng jí yíng yǒng shòu gōng huáng tài hòu.
六月丙戌,登宝昌门观角抵,百姓纵观。乙未,命右丞相仆散思恭、大宗正丞胡拔鲁如上京,奉迁山陵及迎永寿宫皇太后。
qī yuè guǐ chǒu, tài bái zhòu jiàn. xīn yǒu, rú dà fáng shān, zhàng tí jǔ yíng zào guān lì bù shàng shū yē lǜ ān lǐ děng. yǐ hài, hái gōng. bā yuè rén wǔ, rú dà fáng shān. jiǎ shēn, qǐ tǔ, cì yì fū, rén juàn yī pǐ. shì rì, hái gōng. jiǎ wǔ, qiǎn píng zhāng zhèng shì xiāo yù yíng jì zǔ zōng zǐ gōng yú guǎng níng. yǐ wèi, zēng zhì jiào fāng rén shù. gēng zǐ, zhàng zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī tóng zhī xuān huī shì wū jū rén jí shàng shí guān.
七月癸丑,太白昼见。辛酉,如大房山,杖提举营造官吏部尚书耶律安礼等。乙亥,还宫。八月壬午,如大房山。甲申,启土,赐役夫,人绢一匹。是日,还宫。甲午,遣平章政事萧玉迎祭祖宗梓宫于广宁。乙未,增置教坊人数。庚子,杖左宣徽使敬嗣晖、同知宣徽事乌居仁及尚食官。
jiǔ yuè wù shēn, píng zhāng zhèng shì zhāng huī yíng jì zǐ gōng yú zōng zhōu. yǐ mǎo, shàng wèi zǎi chén jí zuǒ sī guān yuē:" cháo tíng zhī shì, yóu zài shèn mì. zuó shòu zhāng zhōng fú zhào qìng xí guān, chú shū wèi dào, xiān yǐ zhī zhī, jiē rǔ děng xiè zhī yě. gǎn fù ěr zhě, shā wú shè." jǐ wèi, rú dà fáng shān. gēng shēn, hái gōng. bǐng yín, yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn nà hé chūn nián wèi cān zhī zhèng shì. dīng mǎo, shàng qīn yíng zǐ gōng jí huáng tài hòu yú shā liú hé, mìng zuǒ yòu chí zhàng èr shù, jì tài hòu qián, yuē:" mǒu bù xiào, jiǔ shī wēn qìng, yuàn tòng chī zhī." tài hòu yē qǐ zhī, yuē:" fán mín yǒu zi kè jiā, yóu ài zhī, kuàng wǒ yǒu zi rú cǐ." chì chí zhàng zhě tuì. gēng wǔ, liè, qīn shè zhāng yǐ jiàn zǐ gōng. rén shēn, zhì zì shā liú hé.
九月戊申,平章政事张辉迎祭梓宫于宗州。乙卯,上谓宰臣及左司官曰:“朝廷之事,尤在慎密。昨授张中孚、赵庆袭官,除书未到,先已知之,皆汝等泄之也。敢复尔者,杀无赦。”己未,如大房山。庚申,还宫。丙寅,以殿前都点检纳合椿年为参知政事。丁卯,上亲迎梓宫及皇太后于沙流河,命左右持杖二束,跽太后前,曰:“某不孝,久失温凊,愿痛笞之。”太后掖起之,曰:“凡民有子克家,犹爱之,况我有子如此。”叱持杖者退。庚午,猎,亲射獐以荐梓宫。壬申,至自沙流河。
shí yuè bǐng zǐ, huáng tài hòu zhì zhōng dōu, jū shòu kāng gōng. wù yín, quán fèng ān tài miào shén zhǔ yú yán shèng sì, zhì diàn zǐ gōng yú dōng jiāo, jǔ āi. jǐ mǎo, zǐ gōng zhì zhōng dōu, yǐ dà ān diàn wèi pī chéng diàn, ān zhì. rén wǔ, mìng shěng bù zhū sī biàn fú zhì shì, bù zòu sǐ xíng yī yuè. xīn mǎo, gào yú pī chéng diàn. yǐ wèi, rú zōu gōng, cè shì yǒng níng huáng tài hòu yuē cí xiàn huáng hòu. dīng yǒu, dà fáng shān xíng gōng chéng, míng yuē pán níng. wù xū, hái gōng. jǐ hài, yǐ hàn lín xué shì chéng zhǐ yē lǜ guī yī děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ.
十月丙子,皇太后至中都,居寿康宫。戊寅,权奉安太庙神主于延圣寺,致奠梓宫于东郊,举哀。己卯,梓宫至中都,以大安殿为丕承殿,安置。壬午,命省部诸司便服治事,不奏死刑一月。辛卯,告于丕承殿。乙未,如菆宫,册谥永宁皇太后曰慈宪皇后。丁酉,大房山行宫成,名曰磐宁。戊戌,还宫。己亥,以翰林学士承旨耶律归一等为贺宋正旦使。
shí yī yuè yǐ sì shuò, zǐ gōng fā pī chéng diàn. wù shēn, shān líng lǐ chéng. jiǎ yín, zhào nèi wài dà xiǎo zhí guān tán qiān yī zhòng, zhēn yuán sì nián zū shuì bìng yǔ fàng miǎn, jūn shì jiǔ yú tún shù bù jīng tì huàn zhě, rén cì juàn sān pǐ yín sān liǎng. qún chén chēng hè. bǐng chén, yàn bǎi guān yú tài hé diàn. dīng mǎo, fèng ān shén zhǔ yú tài miào. wù chén, qún chén chēng hè. xīn wèi, liè yú jìn jiāo. shí èr yuè jǐ chǒu, hái gōng. mù bīng. yǐ wèi, shàng cháo tài hòu yú shòu kāng gōng. jǐ hài, tài fù lǐng sān xǐng shì dà biàn hōng, qīn lín kū zhī, mìng yǒu sī fèi wù jí jìn lè sān rì.
十一月乙巳朔,梓宫发丕承殿。戊申,山陵礼成。甲寅,诏内外大小职官覃迁一重,贞元四年租税并与放免,军士久于屯戍不经替换者,人赐绢三匹、银三两。群臣称贺。丙辰,燕百官于泰和殿。丁卯,奉安神主于太庙。戊辰,群臣称贺。辛未,猎于近郊。十二月己丑,还宫。木冰。乙未,上朝太后于寿康宫。己亥,太傅、领三省事大抃薨,亲临哭之,命有司废务及禁乐三日。
zhèng lóng yuán nián zhēng yuè guǐ mǎo shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ yǒu, qún chén fèng shàng zūn hào yuē shèng wén shén wǔ huáng dì. shàng zì jiǔ yuè fèi cháo, cháng shù yuè bù chū, yǒu jí zòu, zhào zuǒ yòu sī láng zhōng shěng yú wò nèi. gēng xū, shǐ shì cháo. wù wǔ, shēng chén, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ chǒu, guān jué dǐ xì. bà zhōng shū mén xià shěng. yǐ tài shī lǐng sān xǐng shì wēn dōu sī zhōng wèi shàng shū lìng, tài wèi shū mì shǐ áng wèi tài bǎo, yòu chéng xiàng pū sàn sī gōng wèi tài wèi shū mì shǐ. zuǒ chéng liú è yòu chéng xiāo yí bà, cān zhī zhèng shì cài sōng nián wèi shàng shū yòu chéng. shū mì fù shǐ xiāo huái zhōng bà, lì bù shàng shū yē lǜ ān lǐ wèi shū mì fù shǐ. píng zhāng zhèng shì xiāo yù wèi yòu chéng xiàng, píng zhāng zhèng shì zhāng huī bà, bù zhì píng zhāng zhèng shì guān.
正隆元年正月癸卯朔,宋、高丽、夏遣使来贺。己酉,群臣奉上尊号曰圣文神武皇帝。上自九月废朝,常数月不出,有急奏,召左右司郎中省于卧内。庚戌,始视朝。戊午,生辰,宋、高丽、夏遣使来贺。乙丑,观角抵戏。罢中书门下省。以太师、领三省事温都思忠为尚书令,太尉、枢密使昂为太保,右丞相仆散思恭为太尉、枢密使。左丞刘萼、右丞萧颐罢,参知政事蔡松年为尚书右丞。枢密副使萧怀忠罢,吏部尚书耶律安礼为枢密副使。平章政事萧玉为右丞相,平章政事张晖罢,不置平章政事官。
èr yuè guǐ yǒu shuò, gǎi yuán zhèng lóng, dà shè. gēng chén, yù xuān huá mén guān yíng fú, cì zhū sì sēng juàn wǔ bǎi pǐ cǎi wǔ shí duàn yín wǔ bǎi liǎng. xīn sì, gǎi dìng nèi wài zhū sī yìn jì. yǐ wèi, sī tú zhāng tōng gǔ zhì shì. gēng zǐ, yè shān líng. xīn chǒu, hái dōu. sān yuè rén yín shuò, shǐ dìng zhí shì guān cháo cān děng gé. réng bà bīng wèi. gēng shēn, yǐ zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī děng wéi hè sòng shēng rì shǐ.
二月癸酉朔,改元正隆,大赦。庚辰,御宣华门观迎佛,赐诸寺僧绢五百匹、彩五十段、银五百两。辛巳,改定内外诸司印记。乙未,司徒张通古致仕。庚子,谒山陵。辛丑,还都。三月壬寅朔,始定职事官朝参等格。仍罢兵卫。庚申,以左宣徽使敬嗣晖等为贺宋生日使。
sì yuè, tài wèi shū mì shǐ pū sàn sī gōng yǐ fù yōu, qǐ fù rú gù. wǔ yuè xīn hài, xiū róng ān shì gé nǚ yù wèi yāo suǒ píng, wǔ zào gōng zhōng, mìng shā zhī. shì yuè, bān xíng zhèng lóng guān zhì. liù yuè gēng chén, tiān shuǐ jùn gōng zhào huán hōng. bǐng xū, yǐ shàng shū yòu chéng cài sōng nián wèi zuǒ chéng, shū mì fù shǐ yē lǜ ān lǐ wèi yòu chéng, fù mǎ dū wèi wū gǔ lùn dāng hǎi wèi shū mì fù shǐ. qī yuè jǐ yǒu, mìng tài bǎo áng rú shàng jīng, fèng qiān shǐ zǔ yǐ xià zǐ gōng.
四月,太尉、枢密使仆散思恭以父忧,起复如故。五月辛亥,修容安氏阁女御为妖所凭,舞噪宫中,命杀之。是月,颁行正隆官制。六月庚辰,天水郡公赵桓薨。丙戌,以尚书右丞蔡松年为左丞,枢密副使耶律安礼为右丞,附马都尉乌古论当海为枢密副使。七月己酉,命太保昂如上京,奉迁始祖以下梓宫。
bā yuè dīng chǒu, rú dà fáng shān xíng shì shān líng.
八月丁丑,如大房山行视山陵。
shí yuè yǐ yǒu, zàng shǐ zǔ yǐ xià shí dì yú dà fáng shān. dīng yǒu, hái gōng. rùn yuè jǐ hài shuò, shān líng lǐ chéng, qún chén chēng hè. jiǎ chén, huí hú shǐ shǐ yín shù wū lóng gǔ lái gòng. gēng yín, zhàng yòu chéng xiàng xiāo yù zuǒ chéng cài sōng nián yòu chéng yē lǜ ān lǐ yù shǐ zhōng chéng mǎ fěng děng. shí yī yuè jǐ sì shuò, yǐ yòu sī láng zhōng liáng jīn qiú děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. guǐ sì, jìn èr yuè bā rì yíng fú.
十月乙酉,葬始祖以下十帝于大房山。丁酉,还宫。闰月己亥朔,山陵礼成,群臣称贺。甲辰,回鹘使使寅术乌笼骨来贡。庚寅,杖右丞相萧玉、左丞蔡松年、右丞耶律安礼、御史中丞马讽等。十一月己巳朔,以右司郎中梁钅求等为贺宋正旦使。癸巳,禁二月八日迎佛。
èr nián zhēng yuè wù chén shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. gēng chén, tài bái zhòu jiàn. guǐ wèi, shēng chén, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. gēng yín, yǐ gōng bù shì láng hán xī tóng zhī xuān huī yuàn shì, xī bù xiè, zhàng bǎi èr shí, duó suǒ shòu guān. èr yuè xīn chǒu, chū dìng tài miào shí xiǎng shēng láo lǐ yí. guǐ mǎo, gǎi dìng qīn wáng yǐ xià fēng jué děng dì, mìng zhì jú zhuī qǔ cún wáng gào shēn, cún zhě èr pǐn yǐ shàng, sǐ zhě yī pǐn, cān zhuó xuē jiàng. gōng sī wén shū, dàn yǒu wáng jué zì zhě, jiē lì xiàn huǐ mǒ, suī fén mù bēi zhì bìng fā ér huǐ zhī.
二年正月戊辰朔,宋、高丽、夏遣使来贺。庚辰,太白昼见。癸未,生辰,宋、高丽夏遣使来贺。庚寅,以工部侍郎韩锡同知宣徽院事,锡不谢,杖百二十,夺所授官。二月辛丑,初定太庙时享牲牢礼仪。癸卯,改定亲王以下封爵等第,命置局追取存亡告身,存者二品以上,死者一品,参酌削降。公私文书,但有王爵字者,皆立限毁抹,虽坟墓碑志并发而毁之。
sān yuè bǐng yín shuò, gāo lí qiǎn shǐ hè shòu zūn hào.
三月丙寅朔,高丽遣使贺受尊号。
sì yuè wù xū, zhuī jiàng jǐng xuān huáng dì wèi fēng wáng. yǐ qiān shū xuān huī yuàn shì zhāng zhé wèi héng cì gāo lí shǐ, sù zhí jiāng jūn wēn dūn wò hē wèi héng cì xià guó shǐ. liù yuè yǐ wèi, cān zhī zhèng shì nà hé chūn nián hōng. yǐ lǐ bù shàng shū yē lǜ shǒu sù děng wéi hè sòng shēng rì shǐ. bā yuè guǐ mǎo, shǐ zhì dēng wén yuàn. jiǎ yín, bà shàng jīng liú shǒu sī.
四月戊戌,追降景宣皇帝为丰王。以佥书宣徽院事张哲为横赐高丽使,宿直将军温敦斡喝为横赐夏国使。六月乙未,参知政事纳合椿年薨。以礼部尚书耶律守素等为贺宋生日使。八月癸卯,始置登闻院。甲寅,罢上京留守司。
jiǔ yuè yǐ chǒu, yǐ sù zhí jiāng jūn pū sàn wū lǐ hēi wèi xià guó shēng rì shǐ. wù zǐ, bà hù jià jūn, zhì lóng xiáng hǔ bù jūn. bà shàng shū shěng wén zī lìng shǐ chū wèi wài guān. shì qiū, zhōng dōu shān dōng hé dōng huáng. shí yuè rén yín, mìng huì níng fǔ huǐ jiù gōng diàn zhū dà zú dì zhái jí chǔ qìng sì, réng yí qí zhǐ ér gēng zhòng zhī. dīng wèi, jìn mài gǔ qì rù tā jìng. yǐ mǎo, chū zhù tóng qián. shí yī yuè xīn wèi, yǐ shì wèi qīn jūn fù zhǐ huī shǐ gāo zhù bù gǔ děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. shí èr yuè jǐ hài, yǐ shì wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ gē shí liè liáng bì wèi cān zhī zhèng shì.
九月乙丑,以宿直将军仆散乌里黑为夏国生日使。戊子,罢护驾军,置龙翔虎步军。罢尚书省文资令史出为外官。是秋,中都、山东、河东蝗。十月壬寅,命会宁府毁旧宫殿、诸大族第宅及储庆寺,仍夷其址而耕种之。丁未,禁卖古器入他境。乙卯,初铸铜钱。十一月辛未,以侍卫亲军副指挥使高助不古等为贺宋正旦使。十二月己亥,以侍卫亲军都指挥使纥石烈良弼为参知政事。
sān nián zhēng yuè rén xū shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. bǐng yín, zi shěn sī ā bù sǐ, shā tài yī fù shǐ xiè yǒu zhèng jí qí rǔ mǔ děng. dīng chǒu, shēng chén, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ mǎo, zhàng yòu jiàn yì dài fū yáng bó xióng.
三年正月壬戌朔,宋、高丽、夏遣使来贺。丙寅,子矧思阿不死,杀太医副使谢友正及其乳母等。丁丑,生辰,宋、高丽、夏遣使来贺。己卯,杖右谏议大夫杨伯雄。
èr yuè rén chén shuò, dū chéng jí jīng zhào chū zhì qián jiān. jiǎ wǔ, qiǎn shǐ jiǎn shì suí lù jīn yín tóng tiě yě.
二月壬辰朔,都城及京兆初置钱监。甲午,遣使检视随路金银铜铁冶。
sān yuè xīn yǒu shuò, sī tiān zòu rì shí, hóu zhī bú jiàn. mìng zì jīn yù rì shí, miàn zòu, bù xū bān gào. xīn sì, yǐ bīng bù shàng shū xiāo gōng děng wéi hè sòng shēng rì shǐ. sì yuè bǐng chén, shū mì fù shǐ wū gǔ lùn dāng hǎi bà, yǐ běi jīng liú shǒu zhāng huī wèi shū mì fù shǐ. liù yuè rén chén, huáng rù jīng shī.
三月辛酉朔,司天奏日食,侯之不见。命自今遇日食,面奏,不须颁告。辛巳,以兵部尚书萧恭等为贺宋生日使。四月丙辰,枢密副使乌古论当海罢,以北京留守张晖为枢密副使。六月壬辰,蝗入京师。
qī yuè gēng shēn, fēng zǐ guǎng yáng wèi téng wáng. jiǎ shēn, yǐ yòu chéng xiàng xiāo yù wèi sī tú, shàng shū zuǒ chéng cài sōng nián wèi yòu chéng xiàng, yòu chéng yē lǜ ān lǐ wèi zuǒ chéng, cān zhī zhèng shì gē shí liè liáng bì wèi yòu chéng, zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī lì bù shàng shū lǐ tōng wèi cān zhī zhèng shì. jiǔ yuè jǐ wèi, tài bái jīng tiān. jiǎ zǐ, téng wáng guǎng yáng hōng. gēng wǔ, yǐ sù zhí jiāng jūn ā lǔ bǎo wèi xià guó shēng rì shǐ. dīng chǒu, yǐ jiào fāng tí diǎn gāo cún fú wèi gāo lí shēng rì shǐ. xīn sì, qiān zhōng dōu tún jūn èr měng ān yú nán jīng, qiǎn lì bù shàng shū lǐ dūn děng fēn dì ān zhì. shí yuè wù xū, zhào shàng shū shěng:" fán shì lǐ bù dàng zhě, xǔ yì dēng wén jiǎn yuàn tóu zhuàng, yuàn lèi zòu lǎn qì, fù yù shǐ tái lǐ wèn."
七月庚申,封子广阳为滕王。甲申,以右丞相萧玉为司徒,尚书左丞蔡松年为右丞相,右丞耶律安礼为左丞,参知政事纥石烈良弼为右丞,左宣徽使敬嗣晖、吏部尚书李通为参知政事。九月己未,太白经天。甲子,滕王广阳薨。庚午,以宿直将军阿鲁保为夏国生日使。丁丑,以教坊提点高存福为高丽生日使。辛巳,迁中都屯军二猛安于南京,遣吏部尚书李惇等分地安置。十月戊戌,诏尚书省:“凡事理不当者,许诣登闻检院投状,院类奏览讫,付御史台理问。”
shí yī yuè xīn yǒu, yǐ gōng bù shàng shū sū bǎo héng děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. guǐ hài, zhào yǒu sī qín zhèng ān mín. guǐ wèi, shàng shū zuǒ chéng yē lǜ ān lǐ bà. cān zhī zhèng shì lǐ tōng yǐ yōu zhì, qǐ fù rú gù. zhào zuǒ chéng xiàng zhāng hào cān zhī zhèng shì jìng sì huī yíng jiàn nán jīng gōng shì. shí èr yuè yǐ mǎo, yǐ shū mì fù shǐ zhāng huī wèi shàng shū zuǒ chéng. guī dé yǐn zhì shì gāo zhào hé shì qǐ wèi shū mì fù shǐ.
十一月辛酉,以工部尚书苏保衡等为贺宋正旦使。癸亥,诏有司勤政安民。癸未,尚书左丞耶律安礼罢。参知政事李通以忧制,起复如故。诏左丞相张浩、参知政事敬嗣晖营建南京宫室。十二月乙卯,以枢密副使张晖为尚书左丞。归德尹致仕高召和式起为枢密副使。
sì nián zhēng yuè bǐng chén shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. shàng cháo tài hòu yú shòu kāng gōng. dīng sì, yù shǐ dài fū gāo zhēn hōng. gēng shēn, gēng dìng sī xiāng yuè jìng fǎ, bìng lùn sǐ. xīn yǒu, bà fèng xiáng táng dèng yǐng cài gǒng táo jiāo xī zhū què chǎng, zhì chǎng sì zhōu. xīn wèi, shēng chén, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè jǐ chǒu, yǐ zuǒ xuān huī shǐ xǔ lín wèi yù shǐ dài fū. dīng wèi, xiū zhōng dū chéng. zào zhàn chuán yú tōng zhōu. zhào yù zǎi chén yǐ fá sòng shì. diào zhū lù měng ān móu kè jūn nián èr shí yǐ shàng wǔ shí yǐ xià zhě, jiē jí zhī, suī qīn lǎo dīng duō yì bù xǔ liú shì.
四年正月丙辰朔,宋、高丽、夏遣使来贺。上朝太后于寿康宫。丁巳,御史大夫高桢薨。庚申,更定私相越境法,并论死。辛酉,罢凤翔、唐、邓、颍、蔡、巩、洮、胶西诸榷场,置场泗州。辛未,生辰,宋、高丽、夏遣使来贺。二月己丑,以左宣徽使许霖为御史大夫。丁未,修中都城。造战船于通州。诏谕宰臣以伐宋事。调诸路猛安谋克军年二十以上、五十以下者,皆籍之,虽亲老丁多亦不许留侍。
sān yuè bǐng chén shuò, qiǎn bīng bù shàng shū xiāo gōng jīng huà xià guó biān jiè. qiǎn shǐ fēn yì zhū dào zǒng guǎn fǔ dū zào bīng qì. sì yuè xīn chǒu, mìng zēng shān dōng quán shuǐ bì kuò liǎng yíng bīng shì lǐn gěi. gēng xū, zhào zhū lù jiù zhù jūn qì bìng zhì yú zhōng dōu. shí fāng jiàn gōng shì yú nán jīng, yòu zhōng dōu yǔ sì fāng suǒ zào jūn qì cái yòng jiē fù yú mín, jiàn líng yī chǐ zhì qiān qián, cūn luò jiān wǎng wǎng chuí niú yǐ gōng jīn gé, zhì yú wū què gǒu zhì wú bù bèi hài zhě. xīn hài, shàng shū zuǒ chéng zhāng huī yù shǐ dài fū xǔ lín bà. yǐ dà xīng yǐn tú dān zhēn wèi shū mì fù shǐ. yǐ mì shū jiān wáng kě dào děng wéi hè sòng shēng rì shǐ. bā yuè, zhào zhū lù diào mǎ, yǐ hù kǒu wèi chà, jì wǔ shí liù wàn yú pǐ, fù shì yǒu zhì liù shí pǐ zhě, réng lìng hù zì yǎng sì yǐ qí. jǐ mǎo, shàng shū yòu chéng xiàng cài sōng nián hōng.
三月丙辰朔,遣兵部尚书萧恭经画夏国边界。遣使分诣诸道总管府督造兵器。四月辛丑,命增山东泉水、毕括两营兵士廪给。庚戌,诏诸路旧贮军器并致于中都。时方建宫室于南京,又中都与四方所造军器材用皆赋于民,箭翎一尺至千钱,村落间往往椎牛以供筋革,至于乌鹊狗彘无不被害者。辛亥,尚书左丞张晖、御史大夫许霖罢。以大兴尹徒单贞为枢密副使。以秘书监王可道等为贺宋生日使。八月,诏诸路调马,以户口为差,计五十六万余匹,富室有至六十匹者,仍令户自养饲以俟。己卯,尚书右丞相蔡松年薨。
jiǔ yuè, yǐ hàn lín dài zhì wán yán dá jì wèi gāo lí shēng rì shǐ, sù zhí jiāng jūn jiā gǔ tà lǎn wèi xià guó shēng rì shǐ. shí yuè yǐ hài, liè yú jìn jiāo, guān zào chuán yú tōng zhōu. cì shàng shū yòu chéng gē shí liè liáng bì shū mì fù shǐ tú dān zhēn pèi dāo rù gōng. shí yī yuè jiǎ chén, yǐ hàn lín shì jiǎng xué shì shī yí shēng děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. shí èr yuè yǐ mǎo, sòng qiǎn shǐ gào mǔ wéi shì āi. jiǎ zǐ, tài bái zhòu jiàn. yǐ chǒu, yǐ zuǒ fù diǎn jiǎn dà huái zhōng děng wéi sòng diào jì shǐ. yǐ hài, tài yī shǐ qí zǎi shàng shū jiàn fá sòng, shā zhī.
九月,以翰林待制完颜达纪为高丽生日使,宿直将军加古挞懒为夏国生日使。十月乙亥,猎于近郊,观造船于通州。赐尚书右丞纥石烈良弼、枢密副使徒单贞佩刀入宫。十一月甲辰,以翰林侍讲学士施宜生等为贺宋正旦使。十二月乙卯,宋遣使告母韦氏哀。甲子,太白昼见。乙丑,以左副点检大怀忠等为宋吊祭使。乙亥,太医使祁宰上疏谏伐宋,杀之。
wǔ nián zhēng yuè gēng chén shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ wèi, shēng chén, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè rén zǐ, sòng qiǎn shǐ xiàn mǔ hòu qiǎn liú wù. dīng mǎo, tài bái zhòu jiàn. xīn wèi, hé dōng shǎn xī dì zhèn, zhèn róng dé shùn jūn dà fēng, huài lú shè, rén duō yā sǐ. jiǎ xū, qiǎn yǐn jìn shǐ gāo zhí xíng bù láng zhōng hǎi gǒu fēn dào jiān shì suǒ huò dào zéi, bìng líng chí chǔ sǐ, huò jù zhuó qù pí jié shǒu zú. réng jiè tún shù qiān hù móu kè děng, hòu yǒu huò zhě, bìng chǔ sǐ, zǒng guǎn fǔ guān yì jué fá.
五年正月庚辰朔,宋、高丽、夏遣使来贺。乙未,生辰,宋、高丽、夏遣使来贺。二月壬子,宋遣使献母后遣留物。丁卯,太白昼见。辛未,河东、陕西地震,镇戎、德顺军大风,坏庐舍,人多压死。甲戌,遣引进使高植、刑部郎中海狗分道监视所获盗贼,并凌迟处死,或锯灼去皮截手足。仍戒屯戍千户谋克等,后有获者,并处死,总管府官亦决罚。
sān yuè xīn sì, dōng hǎi xiàn mín zhāng wàng xú yuán děng fǎn, qiǎn dōu shuǐ jiān xú wén bù jūn zhǐ huī shǐ zhāng hóng xìn tóng zhī dà xīng yǐn shì lǐ wéi zhōng sù zhí jiāng jūn xiāo ā wā lǜ zhōu shī jiǔ bǎi, fú hǎi tǎo zhī, mìng zhī yuē:" zhèn yì bù zài yī yì, jiāng shì zhōu shī ěr." gēng zǐ, yǐ sī tú pàn dà zōng zhèng shì xiāo yù wèi yù shǐ dài fū, sī tú rú gù, shàng shū yòu chéng gē shí liè liáng bì wèi zuǒ chéng, héng hǎi jūn jié dù shǐ zhì shì liú zhǎng yán qǐ wèi yòu chéng.
三月辛巳,东海县民张旺、徐元等反,遣都水监徐文、步军指挥使张弘信、同知大兴尹事李惟忠、宿直将军萧阿窊率舟师九百,浮海讨之,命之曰:“朕意不在一邑,将试舟师耳。”庚子,以司徒判大宗正事萧玉为御史大夫,司徒如故,尚书右丞纥石烈良弼为左丞,横海军节度使致仕刘长言起为右丞。
sì yuè gēng xū, zhāo fēi pú chá a lǐ hū yǒu zuì cì sǐ. jiǎ yín, sù zhōu fáng yù shǐ yē lǜ yì shǐ sòng shī tǐ, zhàng èr bǎi, chú míng. jiǎ xū, tài bái zhòu jiàn. liù yuè, xú wén děng pò zéi zhāng wàng xú yuán, dōng hǎi píng.
四月庚戌,昭妃蒲察阿里忽有罪赐死。甲寅,宿州防御使耶律翼使宋失体,杖二百,除名。甲戌,太白昼见。六月,徐文等破贼张旺、徐元,东海平。
qī yuè xīn sì, zhào dōng hǎi xiàn xú yuán zhāng wàng guà wù zhě, bìng shì zhī. rén wǔ, yǐ zhāng hóng xìn bèi mìng tǎo zéi, chēng jí dòu liú lái zhōu, yǔ jì lè yǐn yàn, zhàng zhī èr bǎi. guǐ mǎo, qiǎn shǐ qiān zhū lù hàn jūn. bā yuè bǐng wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. xīn hài, mìng què huò wù bìng yìn zào chāo yǐn kù qǐ fù nán jīng. jǐ sì, shū mì fù shǐ tú dān zhēn bà, yǐ tài zǐ shǎo bǎo tú dān yǒng nián wèi shū mì fù shǐ. xīn wèi, yè shān líng, jiàn tián jiān huò zhě, wèn qí fēng hào, yǐ yī cì zhī.
七月辛巳,诏东海县徐元、张旺诖误者,并释之。壬午,以张弘信被命讨贼,称疾逗遛莱州,与妓乐饮燕,杖之二百。癸卯,遣使签诸路汉军。八月丙午朔,日有食之。辛亥,命榷货务并印造钞引库起赴南京。己巳,枢密副使徒单贞罢,以太子少保徒单永年为枢密副使。辛未,谒山陵,见田间获者,问其丰耗,以衣赐之。
jiǔ yuè jǐ mǎo, hái gōng. shí yuè gēng wǔ, qiǎn hù wèi wán yán pǔ lián děng èr shí sì rén dū bǔ shān dōng hé dōng hé běi zhōng dōu dào zéi. jí zhū lù shuǐ shǒu dé sān wàn rén. shí yī yuè yǐ yǒu, yǐ jǐ nán yǐn pū sàn wū zhě děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. shàng shū yòu chéng liú zhǎng yán bà. mìng qīn jūn sī yǐ suǒ zhǎng fù dà xīng fǔ. zhì zuǒ yòu xiāo qí dōu fù zhǐ huī shǐ, lì diǎn jiǎn sī. bù jūn dōu fù zhǐ huī shǐ, lì xuān huī yuàn.
九月己卯,还宫。十月庚午,遣护卫完颜普连等二十四人督捕山东、河东、河北、中都盗贼。籍诸路水手得三万人。十一月乙酉,以济南尹仆散乌者等为贺宋正旦使。尚书右丞刘长言罢。命亲军司以所掌付大兴府。置左右骁骑都副指挥使,隶点检司。步军都副指挥使,隶宣徽院。
shí èr yuè guǐ chǒu, jìn zhōng dōu hé běi shān dōng hé nán hé dōng jīng zhào jūn mín gāng bǔ qín shòu jí xù yǎng diāo sǔn zhě. wù chén, jìn cháo guān yǐn jiǔ, fàn zhě sǐ, sān guó rén shǐ yàn yǐn zhě zuì.
十二月癸丑,禁中都、河北、山东、河南、河东、京兆军民纲捕禽兽及畜养雕隼者。戊辰,禁朝官饮酒,犯者死,三国人使燕饮者罪。
liù nián zhēng yuè jiǎ xū shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. dīng chǒu, pàn dà zōng zhèng tú dān zhēn yì dōu yǐn jīng ān wǔ jūn jié dù shǐ shuǎng jīn wú wèi shàng jiàng jūn ā sù yǐn jiǔ, yǐ jìn shǔ gù, zhàng zhēn qī shí, yú jiē zhàng bǎi. rén wǔ, shàng jiàng rú nán jīng, yǐ sī tú yù shǐ dài fū xiāo yù wèi dà xīng yǐn, sī tú rú gù. shū mì fù shǐ tú dān yǒng nián bà, yǐ dōu diǎn jiǎn gē shí liè zhì níng wèi shū mì fù shǐ. jǐ chǒu, shēng chén, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ sì, mìng cān zhī zhèng shì lǐ tōng yù sòng shǐ xú dù děng yuē:" zhèn xī cóng liáng wáng jūn, lè nán jīng fēng tǔ, cháng yù xún xìng. jīn yíng shàn jiāng bì gōng, qī yǐ èr yuè mò xiān wǎng hé nán. dì wáng xún shǒu, zì gǔ yǒu zhī. yǐ huái yòu duō xì dì, yù xiào liè qí jiān, cóng bīng bù yú wàn rén. kuàng zhèn zǔ zōng líng miào zài cǐ, ān néng jiǔ yú bǐ hū. rǔ děng guī gào rǔ zhǔ, lìng yǒu sī xuān yù zhèn yì, shǐ huái nán zhī mín wú huái yí jù." gēng zǐ, zhào zì zhōng dōu zhì hé nán fǔ suǒ guò zhōu xiàn diào cóng liè qí shì èr qiān. xīn chǒu, shā pú chá ā hǔ dié nǚ yì chá. yì chá, qìng yí gōng zhǔ chū, yòu jū gōng zhōng, shàng lǚ yù nà zhī, tài hòu bù kě. zhì shì, yǐ zuì shā zhī.
六年正月甲戌朔,宋、高丽、夏遣使来贺。丁丑,判大宗正徒单贞、益都尹京、安武军节度使爽、金吾卫上将军阿速饮酒,以近属故,杖贞七十,余皆杖百。壬午,上将如南京,以司徒、御史大夫萧玉为大兴尹,司徒如故。枢密副使徒单永年罢,以都点检纥石烈志宁为枢密副使。己丑,生辰,宋、高丽、夏遣使来贺。癸巳,命参知政事李通谕宋使徐度等曰:“朕昔从梁王军,乐南京风土,常欲巡幸。今营缮将毕功,期以二月末先往河南。帝王巡守,自古有之。以淮右多隙地,欲校猎其间,从兵不逾万人。况朕祖宗陵庙在此,安能久于彼乎。汝等归告汝主,令有司宣谕朕意,使淮南之民无怀疑惧。”庚子,诏自中都至河南府所过州县调从猎骑士二千。辛丑,杀蒲察阿虎迭女义察。义察,庆宜公主出,幼鞠宫中,上屡欲纳之,太后不可。至是,以罪杀之。
èr yuè yǐ sì, zhàng wèi wáng xiāng zhī fēi jí zuǒ xuān huī shǐ xǔ lín. jiǎ yín, yǐ cān zhī zhèng shì lǐ tōng wèi shàng shū yòu chéng. jǐ wèi, jìn hù cóng zòng liè rǎo mín. gēng shēn, zhēng zhū dào shuǐ shǒu yùn zhàn chuán. guǐ hài, fā zhōng dōu. bǐng yín, cì ān sù zhōu. sān yuè jǐ mǎo, gǎi hé nán běi máng shān wèi tài píng shān, chēng jiù míng zhě yǐ wéi zhì lùn. dīng hài, jiāng zhì huò jiā, yǒu nán zǐ shàng shū yán shì, zhǎn zhī, suǒ yán mò de wén. guǐ sì, cì hé nán fǔ, yīn chū liè, xìng rǔ zhōu wēn tāng, shì xíng gōng dì. zì zhōng dōu zhì hé nán, suǒ guò mài jiē wèi kōng. fù jìn hù cóng wú zhé lí cì jí yóu shǎng yǐn jiǔ, fàn zhě zuì jiē sǐ, ér mò yǒu cóng zhě. zhào nèi dì zhū měng ān fù shān hòu mù mǎ, qí qiū bìng fā. dì gǔn zhī qī wū yán shì yǒu zuì, cì sǐ. wū yán shì zhī dì nán jīng bīng mǎ fù dōu zhǐ huī shǐ xí ní liè yì yǐ zuì zhū.
二月乙巳,杖卫王襄之妃及左宣徽使许霖。甲寅,以参知政事李通为尚书右丞。己未,禁扈从纵猎扰民。庚申,征诸道水手运战船。癸亥,发中都。丙寅,次安肃州。三月己卯,改河南北邙山为太平山,称旧名者以违制论。丁亥,将至获嘉,有男子上书言事,斩之,所言莫得闻。癸巳,次河南府,因出猎,幸汝州温汤,视行宫地。自中都至河南,所过麦皆为空。复禁扈从毋辄离次及游赏饮酒,犯者罪皆死,而莫有从者。诏内地诸猛安赴山后牧马,俟秋并发。弟衮之妻乌延氏有罪,赐死。乌延氏之弟南京兵马副都指挥使习泥烈亦以罪诛。
sì yuè dīng wèi, zhào bǎi guān xiān fù nán jīng zhì shì, shàng shū shěng shū mì yuàn dà zōng zhèng fǔ quàn nóng sī tài fǔ shào fǔ jiē cóng xíng, lì hù bīng xíng bù, sì fāng guǎn, dōu shuǐ jiān, dà lǐ sī guān gè liú yī yuán. yǐ qiān shū shū mì yuàn shì gāo jǐng shān děng wéi hè sòng shēng rì shǐ. wù shēn, zhào rǔ zhōu bǎi wǔ shí lǐ nèi zhōu xiàn, liàng qiǎn shāng gǔ fù wēn tāng zhì shì. zhào yǒu sī yí wèn sòng rén, cài yǐng shòu zhū zhōu duì jìng chuàng zhì bǎo shù zhě. gēng xū, fā hé nán fǔ. qì dān bù bǔ zì shān chí xià, fú dào zuǒ, zì chén pò dōng hǎi zéi yǒu gōng, wèi lǐ wéi zhōng suǒ yì, lì mìng zhǎn zhī. dīng mǎo, cì wēn tāng. jiè hù cóng wú zhé guò rǔ shuǐ. shàng liè, bēn lù tū zhī duò mǎ, ǒu xuè shù rì. qiǎn shǐ zhēng zhū dào bīng.
四月丁未,诏百官先赴南京治事,尚书省、枢密院、大宗正府、劝农司、太府、少府皆从行,吏、户、兵、刑部,四方馆,都水监,大理司官各留一员。以签书枢密院事高景山等为贺宋生日使。戊申,诏汝州百五十里内州县,量遣商贾赴温汤置市。诏有司移问宋人,蔡、颖、寿诸州对境创置堡戍者。庚戌,发河南府。契丹不补自山驰下,伏道左,自陈破东海贼有功,为李惟忠所抑,立命斩之。丁卯,次温汤。诫扈从毋辄过汝水。上猎,奔鹿突之堕马,呕血数日。遣使征诸道兵。
wǔ yuè gēng chén, tài shī shàng shū lìng nòu wǎn wēn dōu sī zhōng hōng. qì dān zhū bù fǎn, qiǎn yòu wèi jiāng jūn xiāo tū lá děng tǎo zhī. liù yuè guǐ mǎo, mìng shū mì shǐ pū sàn sī gōng xī jīng liú shǒu xiāo huái zhōng jiāng bīng yī wàn tǎo qì dān zhū bù. shàng zì rǔ zhōu rú nán jīng. rén xū, cì nán jīng jìn jiāo, zuǒ chéng xiàng zhāng hào lǜ bǎi guān yíng yè. shì yè, dà fēng, huài chéng tiān mén chī wěi. guǐ hài, shàng bèi fǎ jià rù yú nán jīng.
五月庚辰,太师、尚书令耨碗温都思忠薨。契丹诸部反,遣右卫将军萧秃剌等讨之。六月癸卯,命枢密使仆散思恭、西京留守萧怀忠将兵一万讨契丹诸部。上自汝州如南京。壬戌,次南京近郊,左丞相张浩率百官迎谒。是夜,大风,坏承天门鸱尾。癸亥,上备法驾入于南京。
qī yuè dīng hài, yǐ zuǒ chéng xiàng zhāng hào wèi tài fù shàng shū lìng, sī tú dà xīng yǐn xiāo yù wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng, lì bù shàng shū bái yàn gōng wèi shū mì fù shǐ, shū mì fù shǐ gē shí liè zhì níng wèi kāi fēng yǐn, ān wǔ jūn jié dù shǐ tú dān zhēn wèi yù shǐ dài fū. jǐ chǒu, cì cóng jià cóng xíng cóng jūn jí qiān hù móu kè qián bó. dà kuò tiān xià léi mǎ. shā wáng liáo yē lǜ shì sòng zhào shì zǐ nán fán bǎi sān shí yú rén.
七月丁亥,以左丞相张浩为太傅、尚书令,司徒、大兴尹萧玉为尚书左丞相,吏部尚书白彦恭为枢密副使,枢密副使纥石烈志宁为开封尹,安武军节度使徒单贞为御史大夫。己丑,赐从驾、从行、从军及千户谋克钱帛。大括天下羸马。杀亡辽耶律氏、宋赵氏子男凡百三十余人。
bā yuè rén yín, dān zhōu zéi dù kuí jù chéng pàn, qiǎn dōu diǎn jiǎn yē lǜ zhàn yòu xiāo qí fù dōu zhǐ huī dà pán tǎo zhī. yǐ shū mì fù shǐ bái yàn gōng wèi běi miàn bīng mǎ dū tǒng, kāi fēng yǐn gē shí liè zhì níng fù zhī, zhōng dōu liú shǒu wán yán gòu yīng wèi xī běi miàn bīng mǎ dū tǒng, xī běi lù zhāo tǎo shǐ táng kuò bèi gǔ de fù zhī, tǎo qì dān. guǐ chǒu, yǐ jiàn fá sòng shì huáng tài hòu tú dān shì yú níng dé gōng, réng mìng jí gōng zhōng fén zhī, qì qí gǔ shuǐ zhōng, bìng shā qí shì bì děng shí yú rén. guǐ hài, shā yòu wèi jiāng jūn xiāo tū lá hù wèi shí rén zhǎng wò lú bǎo, zú shū mì shǐ pū sàn sī gōng běi jīng liú shǒu xiāo zé xī jīng liú shǒu xiāo huái zhōng, zhàng shàng shū lìng zhāng hào zuǒ chéng xiàng xiāo yù. yǐ tài cháng bó shì zhāng chóng wèi gāo lí shēng rì shǐ, xiāo yì zhōng wèi xià guó shēng rì shǐ. jiǎ zǐ, fēng suǒ xìng tài hòu shì bì gāo fú niáng wèi yún guó fū rén.
八月壬寅,单州贼杜奎据城叛,遣都点检耶律湛、右骁骑副都指挥大磐讨之。以枢密副使白彦恭为北面兵马都统,开封尹纥石烈志宁副之,中都留守完颜彀英为西北面兵马都统,西北路招讨使唐括孛古的副之,讨契丹。癸丑,以谏伐宋弑皇太后徒单氏于宁德宫,仍命即宫中焚之,弃其骨水中,并杀其侍婢等十余人。癸亥,杀右卫将军萧秃剌、护卫十人长斡卢保,族枢密使仆散思恭、北京留守萧赜、西京留守萧怀忠,杖尚书令张浩、左丞相萧玉。以太常博士张崇为高丽生日使,萧谊忠为夏国生日使。甲子,封所幸太后侍婢高福娘为郧国夫人。
jiǔ yuè gēng wǔ shuò, yǐ tài bǎo pàn dà zōng zhèng shì áng wèi shū mì shǐ, tài bǎo rú gù. wù zǐ, shā qián shòu zhōu cì shǐ máo liáng hǔ. gēng yín, dà míng fǔ zéi wáng jiǔ jù chéng pàn, zhòng zhì shù wàn, suǒ zhì dào zéi fēng qǐ, dà zhě lián chéng yì, xiǎo zhě bǎo shān zé, huò yǐ shí shù qí zhāng qí zhì ér xíng, guān jūn mò gǎn jìn. shàng yòu è wén dào zéi shì, yán zhě zhé zuì zhī.
九月庚午朔,以太保、判大宗正事昂为枢密使,太保如故。戊子,杀前寿州刺史毛良虎。庚寅,大名府贼王九据城叛,众至数万,所至盗贼峰起,大者连城邑,小者保山泽,或以十数骑张旗帜而行,官军莫敢近。上又恶闻盗贼事,言者辄罪之。
shàng zì jiāng sān shí èr zǒng guǎn bīng fá sòng, jìn zì shòu chūn. yǐ tài bǎo shū mì shǐ áng wèi zuǒ lǐng jūn dà dū dū, shàng shū yòu chéng lǐ tōng fù zhī, shàng shū zuǒ chéng gē shí liè liáng bì wèi yòu lǐng jūn dà dū dū, pàn dà zōng zhèng wū yán pú lú hún fù zhī, yù shǐ dài fū tú dān zhēn wèi zuǒ jiān jūn, tóng pàn dà zōng zhèng shì tú dān yǒng nián wèi yòu jiān jūn, zuǒ xuān huī shǐ xǔ lín wèi zuǒ dōu jiān, hé nán yǐn pú chá wò lùn wèi yòu dōu jiān, jiē cóng. gōng bù shàng shū sū bǎo héng wèi zhè dōng dào shuǐ jūn dū tǒng zhì, yì dōu yǐn zhèng jiā fù zhī, yóu hǎi dào jìng qū lín ān. tài yuán yǐn liú è wèi hàn nán dào héng yíng bīng mǎ dū tǒng zhì, jǐ nán yǐn pū sàn wū zhě fù zhī, jìn zì cài zhōu. hé zhōng yǐn tú dān hé xǐ wèi xī shǔ dào héng yíng bīng mǎ dū tǒng zhì, píng yáng yǐn zhāng zhōng yàn fù zhī, yóu fèng xiáng qǔ sàn guān, zhù jūn yǐ qí hòu mìng. wǔ shèng wǔ píng wǔ jié sān jūn wèi qián fēng. tú dān zhēn bié jiāng bīng èr wàn rù huái yīn. jiǎ wǔ, shàng fā nán jīng, zhào huáng hòu jí tài zǐ guāng yīng jū shǒu, shàng shū lìng zhāng hào zuǒ chéng xiàng xiāo yù cān zhī zhèng shì jìng sì huī liú zhì shěng shì. bǐng shēn, tài bái zhòu jiàn. jiàng shì zì jūn zhōng wáng guī zhě xiāng shǔ yú dào. hé sū guǎn měng ān fú shòu dōng jīng móu kè jīn zhù děng shǐ shòu jiǎ yú dà míng, jí jǔ bù wáng guī, cóng zhě zhòng zhì wàn yú, jiē gōng yán yú lù yuē:" wǒ bèi jīn wǎng dōng jīng, lì xīn tiān zǐ yǐ!"
上自将三十二总管兵伐宋,进自寿春。以太保、枢密使昂为左领军大都督,尚书右丞李通副之,尚书左丞纥石烈良弼为右领军大都督,判大宗正乌延蒲卢浑副之,御史大夫徒单贞为左监军,同判大宗正事徒单永年为右监军,左宣徽使许霖为左都监,河南尹蒲察斡论为右都监,皆从。工部尚书苏保衡为浙东道水军都统制,益都尹郑家副之,由海道径趋临安。太原尹刘萼为汉南道行营兵马都统制,济南尹仆散乌者副之,进自蔡州。河中尹徒单合喜为西蜀道行营兵马都统制,平阳尹张中彦副之,由凤翔取散关,驻军以俟后命。武胜、武平、武捷三军为前锋。徒单贞别将兵二万入淮阴。甲午,上发南京,诏皇后及太子光英居守,尚书令张浩、左丞相萧玉、参知政事敬嗣晖留治省事。丙申,太白昼见。将士自军中亡归者相属于道。曷苏馆猛安福寿、东京谋克金住等始授甲于大名,即举部亡归,从者众至万余,皆公言于路曰:“我辈今往东京,立新天子矣!”
shí yuè yǐ sì, yīn mí shī dào, èr gǔ shǐ dá yíng suǒ. bǐng wǔ, qìng yún jiàn. dōng jīng liú shǒu cáo guó gōng wū lù jí wèi yú liáo yáng, gǎi yuán dà dìng, dà shè. shù hǎi líng guò è: shì huáng tài hòu tú dān shì, shì tài zōng jí zōng hàn zōng bì zǐ sūn jí zōng běn zhū wáng, huǐ shàng jīng gōng shì, shā liáo yù wáng sòng tiān shuǐ jùn wáng jùn gōng zǐ sūn děng shù shí shì. dīng wèi, dà jūn dù huái, jiāng zhì lú zhōu, huò bái lù, yǐ wéi wǔ wáng bái yú zhī zhào. hàn nán dào liú è qǔ tōng huà jūn jiǎng zhōu xìn yáng jūn. tú dān zhēn bài sòng jiāng wáng quán yú xū yí, jìn qǔ yáng zhōu. qián fēng jūn zhì duàn zhài, sòng shù bīng jiē dùn qù, bài sòng bīng yú wèi zi qiáo, bài sòng bīng yú cháo xiàn, zhǎn èr bǎi jí, zhì hé zhōu. wáng quán yè yǐ bīng qiān yú lái xí, shè què zhī. yì rì, yǔ. sòng rén yè fén qí jī dùn qù. jí dàn zhuī zhī, sòng rén nì zhàn, měng ān hán táng jūn què, suì shī lì. wēn dōu ào lá bēn běi, wǔ jié jūn fù zǒng guǎn ā sàn lǜ měng ān móu kè lì zhàn, què zhī. wáng quán tuì bǎo nán àn. guǐ hài, shàng cì hé zhōu, ā sàn děng jìn jiē shǎng lài yǒu chà. xī shǔ dào tú dān hé xǐ zhù sàn guān, sòng rén gōng qín zhōu là jiā chéng dé shùn zhōu, kè zhī. zhè dōng dào sū bǎo héng yǔ sòng rén zhàn yú hǎi dào, bài jī, fù tǒng zhì zhèng jiā sǐ zhī.
十月乙巳,阴迷失道,二鼓始达营所。丙午,庆云见。东京留守曹国公乌禄即位于辽阳,改元大定,大赦。数海陵过恶:弑皇太后徒单氏,弑太宗及宗翰、宗弼子孙及宗本诸王,毁上京宫室,杀辽豫王、宋天水郡王、郡公子孙等数十事。丁未,大军渡淮,将至庐州,获白鹿,以为武王白鱼之兆。汉南道刘萼取通化军、蒋州、信阳军。徒单贞败宋将王权于盱眙,进取扬州。前锋军至段寨,宋戍兵皆遁去,败宋兵于蔚子桥,败宋兵于巢县,斩二百级,至和州。王权夜以兵千余来袭,射却之。翼日,雨。宋人夜焚其积遁去。诘旦追之,宋人逆战,猛安韩棠军却,遂失利。温都奥剌奔北,武捷军副总管阿散率猛安谋克力战,却之。王权退保南岸。癸亥,上次和州,阿散等进阶赏赉有差。西蜀道徒单合喜驻散关,宋人攻秦州腊家城、德顺州,克之。浙东道苏保衡与宋人战于海道,败绩,副统制郑家死之。
shí yī yuè gēng wǔ, zuǒ sī láng zhōng wù bù hē děng wén shè, rù bái dōng jīng jí wèi gǎi yuán shì, shàng fǔ bì tàn yuē:" wǒ běn yù miè sòng hòu gǎi yuán dà dìng, qǐ fēi tiān mìng hū?" chū qí shū shì zhī, jí yù zhì gǎi yuán shì yě. yǐ quàn nóng shǐ wán yán yuán yí wèi zhè xī dào bīng mǎ dū tǒng zhì, xíng bù shàng shū guō ān guó fù zhī. shàng zhù jūn jiāng běi. qiǎn wǔ píng zǒng guǎn ā lín xiān dù jiāng zhì nán àn, shī lì. shàng hái hé zhōu, suì jìn bīng yáng zhōu. jiǎ wǔ, huì zhōu shī yú guā zhōu dù, qī yǐ míng rì dù jiāng. yǐ wèi, zhè xī bīng mǎ dū tǒng zhì wán yán yuán yí děng jūn fǎn, dì yù shì, bēng, nián sì shí.
十一月庚午,左司郎中兀不喝等闻赦,入白东京即位改元事,上拊髀叹曰:“我本欲灭宋后改元大定,岂非天命乎?”出其书示之,即预志改元事也。以劝农使完颜元宜为浙西道兵马都统制,刑部尚书郭安国副之。上驻军江北。遣武平总管阿邻先渡江至南岸,失利。上还和州,遂进兵扬州。甲午,会舟师于瓜洲渡,期以明日渡江。乙未,浙西兵马都统制完颜元宜等军反,帝遇弑,崩,年四十。
hǎi líng zài wèi shí yú nián, měi shì qíng mào yǐ yù chén xià. què shàng shí jìn é yǐ shì jiǎn, jí yóu liè dùn cì, bù shí xū suǒ, yī é yī chún, mín jiàn huò yòng shù wàn shòu zhī, yǒu yǐ yī niú yì yī chún zhě. huò yǐ bì qīn fù yī, yǐ shì jìn chén. huò fú bǔ zhuì, lìng jì zhù guān jiàn zhī. huò qǔ jūn shì chén mǐ fàn yǔ shàng shí tóng jìn, xiān shí jūn shì fàn jǐ jǐn. huò jiàn mín chē xiàn ní zé, lìng wèi shì xià wǎn, qí chē chū rán hòu xíng. yǔ jìn chén yàn yǔ, zhé yǐn gǔ xī xián jūn yǐ zì kuàng. xiǎn zé dà chén, shǐ jìn zhí yán. shǐ zhāng zhòng kē bèi wèi jiàn guān, ér qí zǎi jìng yǐ zhí jiàn sǐ. bǐ nì qún xiǎo, guān shǎng wú dù, zuǒ yòu yǒu kuàng liáo zhě, rén huò yǐ míng hū zhī, jí shòu yǐ xiǎn jiē. cháng zhì huáng jīn yīn rù jiān, yǒu xǐ zhī zhě, lìng zì qǔ zhī. ér yín bì bù zé gǔ ròu, xíng shā bù wèn yǒu zuì. zhì yíng nán jīng gōng diàn, yùn yī mù zhī fèi zhì èr qiān wàn, qiān yī chē zhī lì zhì wǔ bǎi rén. gōng diàn zhī shì, biàn fù huáng jīn ér hòu jiān yǐ wǔ cǎi, jīn xiè fēi kōng rú luò xuě. yī diàn zhī fèi yǐ yì wàn jì, chéng ér fù huǐ, wù jí huá lì. qí nán zhēng zào zhàn jiàn jiāng shàng, huǐ mín lú shè yǐ wéi cái, zhǔ sǐ rén gāo yǐ wéi yóu, dān mín lì rú mǎ niú, fèi cái yòng rú tǔ jū, kōng guó yǐ tú rén guó, suì zhì yú bài. dū du fǔ yǐ qí jiù zhì zhī nán jīng bān jīng guǎn. dà dìng èr nián, jiàng fēng wèi hǎi líng jùn wáng, shì yuē yáng. èr yuè, shì zōng shǐ xiǎo dǐ lóu shì yǔ nán jīng guān qiān qí jiù yú níng dé gōng. sì yuè, zàng yú dà fáng shān lù mén gǔ zhū wáng zhào yù zhōng. èr shí nián, xī zōng jì fù miào, yǒu sī zòu yuē:" yáng wáng zhī zuì wèi zhèng. zhǔn jìn zhào wáng lún fèi huì dì zì lì, huì dì fǎn zhèng, zhū lún, fèi wèi shù rén. yáng dì zuì è guò yú lún, bù dàng yǒu wáng duì, yì bù dàng zài zhū wáng yíng yù." nǎi zhào jiàng wèi hǎi líng shù rén, gǎi zàng yú shān líng xī nán sì shí lǐ.
海陵在位十余年,每饰情貌以御臣下。却尚食进鹅以示俭,及游猎顿次,不时需索,一鹅一鹑,民间或用数万售之,有以一牛易一鹑者。或以弊衾覆衣,以示近臣。或服补缀,令记注官见之。或取军士陈米饭与尚食同进,先食军士饭几尽。或见民车陷泥泽,令卫士下挽,俟车出然后行。与近臣燕语,辄引古昔贤君以自况。显责大臣,使进直言。使张仲轲辈为谏官,而祁宰竟以直谏死。比昵群小,官赏无度,左右有旷僚者,人或以名呼之,即授以显阶。常置黄金裀褥间,有喜之者,令自取之。而淫嬖不择骨肉,刑杀不问有罪。至营南京宫殿,运一木之费至二千万,牵一车之力至五百人。宫殿之饰,遍傅黄金而后间以五采,金屑飞空如落雪。一殿之费以亿万计,成而复毁,务极华丽。其南征造战舰江上,毁民庐舍以为材,煮死人膏以为油,殚民力如马牛,费财用如土苴,空国以图人国,遂至于败。都督府以其柩置之南京班荆馆。大定二年,降封为海陵郡王,谥曰炀。二月,世宗使小底娄室与南京官迁其柩于宁德宫。四月,葬于大房山鹿门谷诸王兆域中。二十年,熙宗既祔庙,有司奏曰:“炀王之罪未正。准晋赵王伦废惠帝自立,惠帝反正,诛伦,废为庶人。炀帝罪恶过于伦,不当有王对,亦不当在诸王茔域。”乃诏降为海陵庶人,改葬于山陵西南四十里。
zàn yuē: hǎi líng zhì zú yǐ jù jiàn, yán zú yǐ shì fēi. yù wèi jūn zé shì qí jūn, yù fá guó zé shì qí mǔ, yù duó rén zhī qī zé shǐ zhī shā qí fū. sān gāng jué yǐ, hé xiá tā lùn. zhì yú tú miè zōng zú, jiǎn yì zhōng liáng, fù gū zǐ mèi jǐn rù pín yù. fāng yǐ sān shí èr zǒng guǎn zhī bīng tú yì tiān xià, zú zhī lì qì gǎn zhào, shēn yóu è zhōng, shǐ tiān xià hòu shì chēng wú dào zhǔ yǐ hǎi líng wéi shǒu. kě bù jiè zāi! kě bù jiè zāi!
赞曰:海陵智足以拒谏,言足以饰非。欲为君则弑其君,欲伐国则弑其母,欲夺人之妻则使之杀其夫。三纲绝矣,何暇他论。至于屠灭宗族,剪刈忠良,妇姑姊妹尽入嫔御。方以三十二总管之兵图一天下,卒之戾气感召,身由恶终,使天下后世称无道主以海陵为首。可不戒哉!可不戒哉!