huí hé
回紇
huí hé, qí xiān xiōng nú zhī yì yě. zài hòu wèi shí, hào tiě lēi bù luò. qí xiàng wēi xiǎo, qí sú xiāo qiáng, yī tuō gāo chē, chén shǔ tū jué, jìn wèi zhī tè lè. wú jūn zhǎng, jū wú héng suǒ, suí shuǐ cǎo liú yí. rén xìng xiōng rěn, shàn qí shè, tān lán yóu shén, yǐ kòu chāo wèi shēng. zì tū jué yǒu guó, dōng xī zhēng tǎo, jiē zī qí yòng, yǐ zhì běi huāng. suí kāi huáng mò, jìn wáng guǎng běi zhēng tū jué, dà pò bù jiā kè hán, tè lè yú shì fēn sǎn. dà yè yuán nián, tū jué chù luó kè hán jī tè lè zhū bù, hòu liǎn qí wù. yòu cāi jì xuē yán tuó, kǒng wèi biàn, suì jí qí qú shuài shù bǎi rén jǐn zhū zhī, tè lè yóu shì pàn. tè lè shǐ yǒu pú gǔ tóng luó huí hé bá yě gǔ fù luó bù, hào qí jīn, hòu chēng huí hé yān. zài xuē yán tuó běi jìng, jū suō líng shuǐ cè, qù zhǎng ān liù qiān jiǔ bǎi lǐ. suí zhú shuǐ cǎo, shèng bīng wǔ wàn, rén kǒu shí wàn rén.
回紇,其先匈奴之裔也。在後魏時,號鐵勒部落。其象微小,其俗驍強,依託 高車,臣屬突厥,近謂之特勒。無君長,居無恆所,隨水草流移。人性凶忍,善騎 射,貪婪尤甚,以寇抄為生。自突厥有國,東西征討,皆資其用,以制北荒。隋開 皇末,晉王廣北征突厥,大破步迦可汗,特勒於是分散。大業元年,突厥處羅可汗 擊特勒諸部,厚斂其物。又猜忌薛延陀,恐為變,遂集其渠帥數百人盡誅之,特勒 由是叛。特勒始有僕骨、同羅、回紇、拔野古、覆羅步,號俟斤,後稱回紇焉。在 薛延陀北境,居娑陵水側,去長安六千九百里。隨逐水草,勝兵五萬,人口十萬人。
chū, yǒu tè jiàn qí jīn sǐ, yǒu zǐ yuē pú sà, bù luò yǐ wèi xián ér lì zhī. zhēn guān chū, pú sà yǔ xuē yán tuó qīn tū jué běi biān, tū jué xié lì kè hán qiǎn zi yù gǔ shè lǜ shí wàn qí tǎo zhī. pú sà lǐng qí wǔ qiān yǔ zhàn, pò zhī yú mǎ liè shān. yīn zhú běi zhì yú tiān shān, yòu jìn jī, dà pò zhī, fú qí bù zhòng, huí hé yóu shì dà zhèn. yīn lǜ qí zhòng fù yú xuē yán tuó, hào pú sà wèi huó xié lì fā, réng qiǎn shǐ cháo gòng.
初,有特健俟斤死,有子曰菩薩,部落以為賢而立之。貞觀初,菩薩與薛延陀 侵突厥北邊,突厥頡利可汗遣子欲谷設率十萬騎討之。菩薩領騎五千與戰,破之於 馬鬣山。因逐北至於天山,又進擊,大破之,俘其部眾,回紇由是大振。因率其眾 附於薛延陀,號菩薩為「活頡利發」,仍遣使朝貢。
pú sà jìn yǒng, yǒu dǎn qì, shàn chóu cè, měi duì dí lín zhèn, bì shēn xiān shì zú, yǐ shǎo zhì zhòng, cháng yǐ zhàn zhèn shè liè wèi wù. qí mǔ wū luó hún, zhǔ zhī zhēng sòng zhī shì, píng fǎn yán míng, bù nèi qí sù. huí hé zhī shèng, yóu pú sà zhī xìng yān.
菩薩勁勇,有膽氣,善籌策,每對敵臨陣,必身先士卒,以少制眾,常以戰陣 射獵為務。其母烏羅渾,主知爭訟之事,平反嚴明,部內齊肅。回紇之盛,由菩薩 之興焉。
zhēn guān zhōng, qín jiàng tū jué xié lì děng kè hán zhī hòu, běi lǔ wéi pú sà xuē yán tuó wèi shèng. tài zōng cè běi tū jué mò hè duō wèi kè hán, qiǎn tǒng huí hé pū gǔ tóng luó sī jié ā diē děng bù, huí hé qiú shuài tǔ mí dù yǔ zhū bù dà pò xuē yán tuó duō mí kè hán, suì bìng qí bù qǔ, yǎn yǒu qí dì.
貞觀中,擒降突厥頡利等可汗之後,北虜唯菩薩、薛延陀為盛。太宗冊北突厥 莫賀咄為可汗,遣統回紇、仆骨、同羅、思結、阿跌等部,回紇酋帥吐迷度與諸部 大破薛延陀多彌可汗,遂並其部曲,奄有其地。
zhēn guān èr shí nián, nán guò hè lán shān, lín huáng hé, qiǎn shǐ rù gòng, yǐ pò xuē yán tuó gōng, cì yàn nèi diàn. tài zōng xìng líng wǔ, shòu qí jiàng kuǎn, yīn qǐng huí gú yǐ nán zhì yóu dì, tōng guǎn běi fāng. tài zōng wèi zhì liù fǔ qī zhōu, fǔ zhì dū du, zhōu zhì cì shǐ, fǔ zhōu jiē zhì zhǎng shǐ sī mǎ yǐ xià guān zhǔ zhī. yǐ huí hé bù wèi hàn hǎi fǔ, bài qí qí lì fā tǔ mí dù wèi huái huà dà jiāng jūn, jiān hàn hǎi dū du. shí tǔ mí dù yǐ zì chēng kè hán, shǔ guān hào jiē rú tū jué gù shì. yǐ duō lǎn wèi yàn rán fǔ, pū gǔ wèi jīn huī fǔ, bá yě gǔ wèi yōu líng fǔ, tóng luó wèi guī lín fǔ, sī jié wèi lú shān fǔ, hún dōu wèi gāo lán zhōu, hú sà wèi gāo què zhōu, ā diē wèi jī tián zhōu, qì bì wèi yú xī zhōu, diē jié wèi jī lù zhōu, ā bù sī wèi guī lín zhōu, bái wèi zhì yán zhōu. yòu yǐ huí hé xī běi jié gǔ wèi jiān kūn fǔ, qí běi gǔ lì gàn wèi xuán què zhōu, dōng běi jù luó bó wèi zhú lóng zhōu. yú gù dān yú tái zhì yàn rán dōu hù fǔ tǒng zhī, yǐ dǎo bīn gòng.
貞觀二十年,南過賀蘭山,臨黃河,遣使入貢,以破薛延陀功,賜宴內殿。太 宗幸靈武,受其降款,因請回鶻已南置郵遞,通管北方。太宗為置六府七州,府置 都督,州置刺史,府州皆置長史、司馬已下官主之。以回紇部為瀚海府,拜其俟利 發吐迷度為懷化大將軍,兼瀚海都督。時吐迷度已自稱可汗,署官號皆如突厥故事。 以多覽為燕然府,仆骨為金徽府,拔野古為幽陵府,同羅為龜林府,思結為盧山府, 渾都為皋蘭州,斛薩為高闕州,阿跌為雞田州,契苾為榆溪州,跌結為雞鹿州,阿 布思為歸林州,白為寘顏州。又以回紇西北結骨為堅昆府,其北骨利干為玄闕州, 東北俱羅勃為燭龍州。於故單于台置燕然都護府統之,以導賓貢。
zhēn guān èr shí èr nián, tǔ mí dù wèi qí zhí wū hé suǒ shā. chū, wū hé zhēng qí shū mǔ, suì yǔ jù lù mò hè dá gàn jù luó bó qián móu shā tǔ mí dù yǐ guī chē bí. wū hé jù luó bó, bìng chē bí zhī xù yě, wū hé suì yè lǐng qí shí yú jié tǔ mí dù, shā zhī. yàn rán fù dōu hù yuán lǐ chén qiǎn rén dài wū hé yún: jiāng zòu ér wèi dū du, tì tǔ mí dù yě. wū hé qīng qí zhì lǐ chén suǒ, guì bài zhì xiè lǐ chén qín ér zhǎn zhī yǐ wén.
貞觀二十二年,吐迷度為其侄烏紇所殺。初,烏紇蒸其叔母,遂與俱陸莫賀達 干俱羅勃潛謀殺吐迷度以歸車鼻。烏紇、俱羅勃,並車鼻之婿也,烏紇遂夜領騎十 余劫吐迷度,殺之。燕然副都護元禮臣遣人紿烏紇云:「將奏而為都督,替吐迷度 也。」烏紇輕騎至禮臣所,跪拜致謝;禮臣擒而斬之以聞。
tài zōng kǒng huí hé bù luò xié lí, shí yuè, qiǎn bīng bù shàng shū cuī dūn lǐ wǎng ān fǔ zhī, réng yǐ dūn lǐ wèi jīn shān dào fù jiāng jūn. zèng tǔ mí dù zuǒ wèi dà jiāng jūn, fù wù jí yī fú shè jì shén hòu. yǐ tǔ mí dù zi qián zuǒ tún wèi dà jiāng jūn yì zuǒ láng jiāng pó rùn wèi zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn dà qí lì fā shǐ chí jié huí hé bù luò zhū jūn shì hàn hǎi dū du. hòu jù luó bó lái cháo, tài zōng liú zhī bù qiǎn. zhào xī tū jué kè hán ā shǐ nà hè lǔ tǒng wǔ chuài wǔ qí jīn èr shí yú bù, jū duō luó sī shuǐ nán, qù xī zhōu mǎ xíng shí wǔ rì chéng. huí hé bù kěn xī shǔ tū jué.
太宗恐回紇部落攜離,十月,遣兵部尚書崔敦禮往安撫之,仍以敦禮為金山道 副將軍。贈吐迷度左衛大將軍,賻物及衣服設祭甚厚。以吐迷度子前左屯衛大將軍 翊、左郎將婆閏為左驍衛大將軍、大俟利發、使持節回紇部落諸軍事、瀚海都督。 後俱羅勃來朝,太宗留之不遣。詔西突厥可汗阿史那賀魯統五啜、五俟斤二十餘部, 居多羅斯水南,去西州馬行十五日程。回紇不肯西屬突厥。
yǒng huī èr nián, hè lǔ pò běi tíng, zhào jiāng jūn liáng jiàn fāng qì bì hé lì lǐng bīng èr wàn, qǔ huí hé wǔ wàn qí, dà pò hè lǔ, shōu fù běi tíng. xiǎn qìng yuán nián, hè lǔ yòu fàn biān. zhào chéng zhī jié sū dìng fāng rèn yǎ xiàng xiāo sì yè lǐng bīng bìng huí hé dà pò hè lǔ yú yīn shān, zài pò yú jīn yá shān, jǐn shōu suǒ jù zhī dì, xī suì zhì yé luó chuān. hè lǔ xī bēn shí guó, pó rùn suí sū dìng fāng zhú hè lǔ zhì shí guó xī běi sū duō chéng, chéng zhǔ yī niè dá gàn zhí hè lǔ sòng luò yáng. yǐ qí dì zhì méng chí kūn líng fǔ, yǐ ā shǐ nà mí shè ā shǐ nà bù zhēn wèi èr fǔ dū du, tǒng shí xìng zuǒ xiāng wǔ nǔ shī bì yòu xiāng wǔ duō lù. yǐ hè lǔ zhǒng luò fēn zhì zhōu xiàn, xī jǐn bō sī. jiā pó rùn yòu wèi dà jiāng jūn jiān hàn hǎi dū du.
永徽二年,賀魯破北庭,詔將軍梁建方、契苾何力領兵二萬,取回紇五萬騎, 大破賀魯,收復北庭。顯慶元年,賀魯又犯邊。詔程知節、蘇定方、任雅相、蕭嗣 業領兵並回紇大破賀魯於陰山,再破於金牙山,盡收所據之地,西遂至耶羅川。賀 魯西奔石國,婆閏隨蘇定方逐賀魯至石國西北蘇咄城,城主伊涅達干執賀魯送洛陽。 以其地置濛池、昆陵府,以阿史那彌射、阿史那步真為二府都督,統十姓左廂五弩 失畢、右廂五咄陸。以賀魯種落分置州縣,西盡波斯。加婆閏右衛大將軍、兼瀚海 都督。
yǒng huī liù nián, huí gú qiǎn bīng suí xiāo sì yè tǎo gāo lì. lóng shuò zhōng, pó rùn sǐ, mèi bǐ sù dú zhǔ lǐng huí gú, yǔ tóng luó pū gù fàn biān. gāo zōng mìng zhèng rén tài tǎo píng pū gù děng, bǐ sù dú bài zǒu, yīn yǐ tiě lēi běn bù wèi tiān shān xiàn. yǒng lóng zhōng, dú jiě zhī, sì shèng zhōng, fú dì fú. kāi yuán zhōng, chéng zōng fú dì nán, bìng jì wèi qiú zhǎng, jiē shòu dū du hào, yǐ tǒng fān zhōu, zuǒ shā yòu shā fēn guǎn zhū bù.
永徽六年,回鶻遣兵隨蕭嗣業討高麗。龍朔中,婆閏死,妹比粟毒主領回鶻, 與同羅、仆固犯邊。高宗命鄭仁泰討平仆固等,比粟毒敗走,因以鐵勒本部為天山 縣。永隆中,獨解支,嗣聖中,伏帝匐。開元中,承宗、伏帝難,並繼為酋長,皆 受都督號,以統蕃州,左殺右殺分管諸部。
kāi yuán zhōng, huí gú jiàn shèng, shā liáng zhōu dū du wáng jūn shàn, duàn ān xī zhū guó rù zhǎng ān lù. xuán zōng mìng guō zhī yùn děng tǎo zhú, tuì bǎo wū dé jiàn shān, nán qù xī chéng yī qiān qī bǎi lǐ. xī chéng jí hàn zhī gāo què sāi yě. xī chéng běi qù qì shí kǒu sān bǎi lǐ.
開元中,回鶻漸盛,殺涼州都督王君掞,斷安西諸國入長安路。玄宗命郭知運 等討逐,退保烏德健山,南去西城一千七百里。西城即漢之高闕塞也。西城北去磧 石口三百里。
yǒu shí yī dū du, běn jiǔ xìng bù luò: yī yuē yào luó gé, jí kè hán zhī xìng èr yuē hú duō gé sān yuē duō luó wù sì yuē mò gē xī qì wǔ yuē ā wù dí liù yuē gé sà qī yuē hú wà sù bā yuē yào wù gé jiǔ yuē xī yé wù. měi yī bù luò yī dū du. pò bá xī mì, shōu yī bù luò, pò gé luó lù, shōu yī bù luò, gè zhì dū du wǔ rén, tǒng hào shí yī bù luò. měi xíng zhǐ dòu zhàn, cháng yǐ èr kè bù luò wèi jūn fēng.
有十一都督,本九姓部落:一曰藥羅葛,即可汗之姓;二曰胡咄葛;三曰咄羅 勿;四曰貊歌息訖;五曰阿勿嘀;六曰葛薩;七曰斛嗢素;八曰藥勿葛;九曰奚耶 勿。每一部落一都督。破拔悉密,收一部落,破葛邏祿,收一部落,各置都督五人, 統號十一部落。每行止鬥戰,常以二客部落為軍鋒。
tiān bǎo chū, qí qiú zhǎng yè hù xié lì tǔ fā qiǎn shǐ rù cháo, fēng fèng yì wáng. sān zài, jī pò bá xī mì, zì chēng gǔ duō lù pí jiā què kè hán. yòu qiǎn shǐ rù cháo, yīn cè wèi huái rén kè hán. jí zhì dé yuán zài qī yuè, sù zōng yú líng wǔ jí wèi. qiǎn gù bīn wáng nán chéng cǎi, fēng wèi dùn huáng wáng, jiāng jūn shí dìng fān, shǐ yú huí hé, yǐ xiū hǎo zhēng bīng. jí zhì qí yá, kè hán yǐ nǚ jià yú chéng cǎi, qiǎn shǒu lǐng lái cháo, qǐng hé qīn, fēng huí hé gōng zhǔ wèi pí jiā gōng zhǔ. sù zōng zài péng yuán, yù zhī shén hòu. èr zài èr yuè, huí hé yòu shǐ shǒu lǐng dà jiāng jūn duō lǎn děng shí wǔ rén rù cháo. jiǔ yuè wù yín, jiā chéng cǎi kāi fǔ yí tóng sān sī, bài zōng zhèng qīng, nà huí hé gōng zhǔ wèi fēi. huí hé qiǎn qí tài zǐ yè hù lǐng qí jiāng dì dé děng bīng mǎ sì qiān yú zhòng, zhù guó tǎo nì. sù zōng yàn cì shén hòu. yòu mìng yuán shuài guǎng píng wáng jiàn yè hù, yuē wèi xiōng dì, jiē zhī pō yǒu ēn yì. yè hù dà xǐ, wèi wáng wèi xiōng.
天寶初,其酋長葉護頡利吐發遣使入朝,封奉義王。三載,擊破拔悉密,自稱 骨咄祿毗伽闕可汗。又遣使入朝,因冊為懷仁可汗。及至德元載七月,肅宗於靈武 即位。遣故邠王男承采,封為燉煌王,將軍石定番,使於回紇,以修好徵兵。及至 其牙,可汗以女嫁於承采,遣首領來朝,請和親,封回紇公主為毗伽公主。肅宗在 彭原,遇之甚厚。二載二月,回紇又使首領大將軍多攬等十五人入朝。九月戊寅, 加承采開府儀同三司,拜宗正卿,納回紇公主為妃。回紇遣其太子葉護領其將帝德 等兵馬四千餘眾,助國討逆。肅宗宴賜甚厚。又命元帥廣平王見葉護,約為兄弟, 接之頗有恩義。葉護大喜,謂王為兄。
wù zǐ, huí hé dà shǒu lǐng dá gān děng yī shí sān rén xiān zhì fú fēng, yǔ shuò fāng jiāng shì jiàn pú shè guō zi yí. liú zhī, yàn shè sān rì. yè hù tài zǐ yuē: guó jiā yǒu nán, yuǎn lái xiāng zhù, hé xiá shí wèi! zi yí gù liú zhī, yàn bì biàn fā. qí jūn měi rì gěi yáng èr bǎi kǒu niú èr shí tóu mǐ sì shí shuò. jí yuán shuài guǎng píng wáng lǜ guō zi yí děng zhì xiāng jī sì dōng èr shí lǐ, xī lín lǐ shuǐ. zéi mái jīng qí yú dà yíng dōng, jiāng xí wǒ jūn zhī bèi. shuò fāng zuǒ xiāng bīng mǎ shǐ pū gù huái ēn zhǐ huí hé chí jiù zhī, pǐ mǎ bù guī, yīn shōu xī jīng. shí yuè, guǎng píng wáng fù yuán shuài guō zi yí lǐng huí hé bīng mǎ, yǔ zéi zhàn yú shǎn xī.
戊子,回紇大首領達乾等一十三人先至扶風,與朔方將士見僕射郭子儀。留之, 宴設三日。葉護太子曰:「國家有難,遠來相助,何暇食為!」子儀固留之,宴畢 便發。其軍每日給羊二百口、牛二十頭、米四十碩。及元帥廣平王率郭子儀等至香 積寺東二十里,西臨澧水。賊埋精騎於大營東,將襲我軍之背。朔方左廂兵馬使仆 固懷恩指回紇馳救之,匹馬不歸,因收西京。十月,廣平王、副元帥郭子儀領回紇 兵馬,與賊戰於陝西。
chū, cì yú qǔ wò, yè hù shǐ qí jiāng jūn chē bí shī tǔ bō péi luó děng páng nán shān ér dōng, yù zéi fú bīng yú gǔ zhōng, jǐn yì zhī. zi yí zhì xīn diàn, yù zéi zhàn, jūn què shù lǐ. huí hé wàng jiàn, yú shān xī lǐng shàng yè bái qí ér qū jī zhī, zhí chū qí hòu, zéi zhòng dà bài, jūn ér běi kēng, zhú běi èr shí yú lǐ, rén mǎ xiāng zhěn jiè, róu jiàn ér sǐ zhě bù kě shèng shù, zhǎn shǒu shí yú wàn, fú shī sān shí lǐ. zéi dǎng yán zhuāng chí gào ān qìng xù, lǜ qí dǎng bèi dōng jīng běi zǒu dù hé, ér yè hù cóng guǎng píng wáng pú shè guō zi yí rù dōng jīng.
初,次於曲沃,葉護使其將軍車鼻施吐撥裴羅等旁南山而東,遇賊伏兵於谷中, 盡殪之。子儀至新店,遇賊戰,軍卻數里。回紇望見,逾山西嶺上曳白旗而趨擊之, 直出其後,賊眾大敗,軍而北坑,逐北二十餘里,人馬相枕藉,蹂踐而死者不可勝 數,斬首十餘萬,伏屍三十里。賊黨嚴莊馳告安慶緒,率其黨背東京北走渡河,而 葉護從廣平王、僕射郭子儀入東京。
chū, shōu xī jīng, huí hé yù rù chéng jié lüè, guǎng píng wáng gù zhǐ zhī. jí shōu dōng jīng, huí hé suì rù fǔ kù shōu cái bó, yú shì jǐng cūn fāng piāo lüè sān rì ér zhǐ. cái wù bù kě shèng jì, guǎng píng wáng yòu jī zhī yǐ jǐn jì bǎo bèi, yè hù dà xǐ. jí sù zōng hái xī jīng, shí yī yuè guǐ yǒu, yè hù zì dōng jīng zhì. chì bǎi guān yú zhǎng lè yì yíng, shàng yù xuān zhèng diàn yàn láo zhī. yè hù shēng diàn, qí yú qiú zhǎng liè yú jiē xià, cì jǐn xiù zēng cǎi jīn yín qì mǐn. jí cí guī fān, shàng wèi yuē: néng wèi guó jiā jiù dà shì chéng yì yǒng zhě, qīng děng lì yě. yè hù zòu yuē: huí hé zhàn bīng, liú zài shā yuàn, jīn qiě xū guī líng xià qǔ mǎ, gèng shōu fàn yáng, tǎo chú cán zéi. jǐ chǒu, zhào yuē: gōng jì jiān nán, yì cún bāng guó, wàn lǐ jué yù, yī dé tóng xīn, qiú zhī gǔ jīn, suǒ wèi wén yě. huí hé yè hù, tè bǐng yīng zī, tǐng shēng qí lüè, yán bì zhōng xìn, xíng biǎo wēn liáng, cái wèi wàn rén zhī dí, wèi liè zhū fān zhī zhǎng. shǔ xiōng chǒu luàn cháng, zhōng yuán wèi jìng, yǐ kě hàn yǒu xiōng dì zhī yuē, yǔ guó jiā xìng fù zǐ zhī jūn, fèn qí zhì móu, tǎo bǐ xiōng nì, yī gǔ zuò qì, wàn lǐ cuī fēng, èr xún zhī jiān, liǎng jīng kè dìng. lì bá shān yuè, jīng guàn fēng yún, méng fàn bù yǐ cí qí láo, jí nán wú yǐ yú qí fēn. gù kě xuán zhī rì yuè, chuán zhī zǐ sūn, qǐ wéi liè tǔ zhī fēng, shì hé zhī shǎng ér yǐ yǐ! fū wèi zhī chóng zhě, sī kōng dì yī míng zhī dà zhě, fēng wáng zuì gāo. kě sī kōng réng fēng zhōng yì wáng, měi zài sòng juàn èr wàn pǐ zhì shuò fāng jūn, yí chà shǐ shòu lǐng.
初,收西京,回紇欲入城劫掠,廣平王固止之。及收東京,回紇遂入府庫收財 帛,於市井村坊剽掠三日而止。財物不可勝計,廣平王又齎之以錦罽寶貝,葉護大 喜。及肅宗還西京,十一月癸酉,葉護自東京至。敕百官於長樂驛迎,上御宣政殿 宴勞之。葉護升殿,其餘酋長列於階下,賜錦繡繒彩金銀器皿。及辭歸蕃,上謂曰: 「能為國家就大事成義勇者,卿等力也。」葉護奏曰:「回紇戰兵,留在沙苑,今 且須歸靈夏取馬,更收范陽,討除殘賊。」己丑,詔曰:「功濟艱難,義存邦國, 萬里絕域,一德同心,求之古今,所未聞也。回紇葉護,特稟英姿,挺生奇略,言 必忠信,行表溫良,才為萬人之敵,位列諸蕃之長。屬匈丑亂常,中原未靖,以可 汗有兄弟之約,與國家興父子之軍,奮其智謀,討彼凶逆,一鼓作氣,萬里摧鋒, 二旬之間,兩京克定。力拔山嶽,精貫風雲,蒙犯不以辭其勞,急難無以逾其分。 固可懸之日月,傳之子孫,豈惟裂土之封,誓河之賞而已矣!夫位之崇者,司空第 一;名之大者,封王最高。可司空、仍封忠義王,每載送絹二萬匹至朔方軍,宜差 使受領。」
qián yuán yuán nián wǔ yuè rén shēn shuò, huí hé shǐ duō hài ā bō bā shí rén, hēi yī dà shí qiú zhǎng gé zhī děng liù rén bìng cháo jiàn, zhì gé mén zhēng zhǎng, tōng shì shè rén nǎi fēn wèi zuǒ yòu, cóng dōng xī mén bìng rù. liù yuè wù xū, yàn huí hé shǐ yú zǐ chén diàn qián.
乾元元年五月壬申朔,回紇使多亥阿波八十人,黑衣大食酋長閣之等六人並朝 見,至閣門爭長,通事舍人乃分為左右,從東西門併入。六月戊戌,宴回紇使於紫 宸殿前。
qiū qī yuè dīng hài, zhào yǐ yòu nǚ fēng wèi níng guó gōng zhǔ chū jiàng. qí jiàng fān rì, réng yǐ táng dì hàn zhōng jùn wáng yǔ wèi tè jìn shì tài cháng qīng shè yù shǐ dài fū, chōng cè mìng yīng wǔ wēi yuǎn pí jiā kè hán shǐ yǐ táng zhí zuǒ sī láng zhōng xùn wèi bīng bù láng zhōng shè yù shǐ zhōng chéng hóng lú qīng, fù zhī, jiān chōng níng guó gōng zhǔ lǐ huì shǐ. tè chà zhòng chén kāi fǔ yí tóng sān sī xíng shàng shū yòu pú shè jì guó gōng péi miǎn sòng zhì jiè shǒu. guǐ sì, yǐ cè lì huí hé yīng wǔ wēi yuǎn pí jiā kè hán, shàng yù xuān zhèng diàn, hàn zhōng wáng yǔ shòu cè mìng. jiǎ wǔ, sù zōng sòng níng guó gōng zhǔ zhì xián yáng cí mén yì, gōng zhǔ qì ér yán yuē: guó jiā shì zhòng, sǐ qiě wú hèn! shàng liú tì ér hái. jí yǔ zhì qí yá zhàng, pí jiā què kè hán yī zhě huáng páo, hú mào, zuò yú zhàng zhōng tà shàng, yí wèi shén shèng, yǐn yǔ lì yú zhàng wài, wèi yǔ yuē: wáng shì tiān kè hán hé qīn? yǔ yuē: shì táng tiān zǐ táng dì. yòu wèn: yú wáng shàng lì zhě wèi shuí? yǔ yuē: zhōng shǐ léi lú jùn. kè hán yòu bào yuē: zhōng shǐ shì nú, hé dé xiàng láng jūn shàng lì? léi lú jùn sǒng jù, tiào shēn xiàng xià lì dìng. yǔ bù bài ér lì. kè hán bào yuē: liǎng guó zhǔ jūn chén yǒu lǐ, hé dé bù bài? yǔ yuē: táng tiān zǐ yǐ kè hán yǒu gōng, gù jiāng nǚ jià yǔ kè hán jié yīn hǎo, bǐ zhě zhōng guó yǔ wài fān qīn, jiē zōng shì zǐ nǚ, míng wèi gōng zhǔ. jīn níng guó gōng zhǔ, tiān zǐ zhēn nǚ, yòu yǒu cái mào, wàn lǐ jià yǔ kè hán. kè hán shì táng jiā tiān zǐ nǚ xù, hé yǒu lǐ shù. qǐ dé zuò yú tà shàng shòu zhào mìng yé! kè hán nǎi qǐ fèng zhào, biàn shòu cè mìng. yì rì, cè gōng zhǔ wèi kě dūn, fān qiú huān xīn yuē: táng guó tiān zǐ guì zhòng, jiāng zhēn nǚ lái. yǔ suǒ sòng guó xìn zēng cǎi yī fú jīn yín qì mǐn, kè hán jǐn fēn yǔ yá guān qiú zhǎng děng. jí yǔ huí, kè hán xiàn mǎ wǔ bǎi pǐ diāo qiú bái xì. bā yuè, huí hé shǐ wáng zǐ gǔ chuài tè lè jí zǎi xiāng dì dé děng xiāo jiāng sān qiān rén zhù guó tǎo nì. sù zōng jiā qí yuǎn zhì, cì yàn, mìng suí shuò fāng xíng yíng shǐ pú gù huái ēn yā zhī. jiǔ yuè jiǎ shēn, huí hé shǐ dà shǒu lǐng gài jiāng děng xiè gōng zhǔ xià jiàng, jiān zòu pò jiān kūn wǔ wàn rén, yàn yú zǐ chén diàn, cì wù yǒu chà. shí èr yuè jiǎ wǔ, huí hé shǐ sān fù rén, xiè níng guó gōng zhǔ zhī pìn yě, cì yàn zǐ chén diàn.
秋七月丁亥,詔以幼女封為寧國公主出降。其降蕃日,仍以堂弟漢中郡王瑀為 特進、試太常卿、攝御史大夫,充冊命英武威遠毗伽可汗使;以堂侄左司郎中巽為 兵部郎中、攝御史中丞、鴻臚卿,副之,兼充寧國公主禮會使。特差重臣開府儀同 三司、行尚書右僕射、冀國公裴冕送至界首。癸巳,以冊立回紇英武威遠毗伽可汗, 上御宣政殿,漢中王瑀受冊命。甲午,肅宗送寧國公主至咸陽磁門驛,公主泣而言 曰:「國家事重,死且無恨!」上流涕而還。及瑀至其牙帳,毗伽闕可汗衣赭黃袍, 胡帽,坐於帳中榻上,儀衛甚盛,引瑀立於帳外,謂瑀曰:「王是天可汗何親?」 瑀曰:「是唐天子堂弟。」又問:「於王上立者為誰?」瑀曰:「中使雷盧俊。」 可汗又報曰:「中使是奴,何得向郎君上立?」雷盧俊竦懼,跳身向下立定。瑀不 拜而立。可汗報曰:「兩國主君臣有禮,何得不拜?」瑀曰:「唐天子以可汗有功, 故將女嫁與可汗結姻好,比者中國與外蕃親,皆宗室子女,名為公主。今寧國公主, 天子真女,又有才貌,萬里嫁與可汗。可汗是唐家天子女婿,合有禮數。豈得坐於 榻上受詔命耶!」可汗乃起奉詔,便受冊命。翼日,冊公主為可敦,蕃酋歡欣曰: 「唐國天子貴重,將真女來。」瑀所送國信繒彩衣服金銀器皿,可汗盡分與衙官、 酋長等。及瑀回,可汗獻馬五百匹、貂裘、白赩。八月,回紇使王子骨啜特勒及宰 相帝德等驍將三千人助國討逆。肅宗嘉其遠至,賜宴,命隨朔方行營使僕固懷恩押 之。九月甲申,回紇使大首領蓋將等謝公主下降,兼奏破堅昆五萬人,宴於紫宸殿, 賜物有差。十二月甲午,回紇使三婦人,謝寧國公主之聘也,賜宴紫宸殿。
qián yuán èr nián, huí hé gǔ chuài tè lè děng lǜ zhòng cóng guō zi yí yǔ jiǔ jié dù yú xiāng zhōu chéng xià zhàn, bù lì. sān yuè rén zǐ, huí hé wáng zǐ gǔ chuài tè lè jí zǎi xiàng dì dé děng shí wǔ rén zì xiāng zhōu bēn yú xī jīng, sù zōng yàn zhī yú zǐ chén diàn, shǎng wù yǒu chà. qí yuè gēng yín, huí hé tè lè cí hái xíng yíng, shàng yàn zhī yú zǐ chén diàn, cì wù yǒu chà. yǐ wèi, yǐ huí hé wáng zǐ xīn chú zuǒ yǔ lín jūn dà jiāng jūn yuán wài zhì, gǔ chuài tè lè wèi yín qīng guāng lù dài fū hóng lú qīng yuán wài zhì.
乾元二年,回紇骨啜特勒等率眾從郭子儀與九節度於相州城下戰,不利。三月 壬子,回紇王子骨啜特勒及宰相帝德等十五人自相州奔於西京,肅宗宴之於紫宸殿, 賞物有差。其月庚寅,回紇特勒辭還行營,上宴之於紫宸殿,賜物有差。乙未,以 回紇王子新除左羽林軍大將軍、員外置,骨啜特勒為銀青光祿大夫、鴻臚卿、員外 置。
xià sì yuè, huí hé pí jiā què kè hán sǐ. zhǎng zi yè hù xiān bèi shā, nǎi lì qí shǎo zǐ dēng lǐ kè hán, qí qī wèi kě dūn. liù yuè bǐng wǔ, yǐ zuǒ jīn wú wèi jiāng jūn lǐ tōng wèi shì hóng lú qīng shè yù shǐ zhōng chéng, chōng diào jì huí hé shǐ. pí jiā què kè hán chū sǐ, qí yá guān dū du děng yù yǐ níng guó gōng zhǔ xùn zàng. gōng zhǔ yuē: wǒ zhōng guó fǎ, xù sǐ, jí chí sàng, zhāo xī kū lín, sān nián xíng fú. jīn huí hé qǔ fù, xū mù zhōng guó lǐ. ruò jīn yī běn guó fǎ, hé xū wàn lǐ jié hūn. rán gōng zhǔ yì yī huí hé fǎ, lí miàn dà kū, jìng yǐ wú zi dé guī. qiū bā yuè, níng guó gōng zhǔ zì huí hé hái, zhào bǎi guān yú míng fèng mén wài yíng zhī.
夏四月,回紇毗伽闕可汗死。長子葉護先被殺,乃立其少子登里可汗,其妻為 可敦。六月丙午,以左金吾衛將軍李通為試鴻臚卿、攝御史中丞,充弔祭回紇使。 毗伽闕可汗初死,其牙官、都督等欲以寧國公主殉葬。公主曰:「我中國法,婿死, 即持喪,朝夕哭臨,三年行服。今回紇娶婦,須慕中國禮。若今依本國法,何須萬 里結婚。」然公主亦依回紇法,剺面大哭,竟以無子得歸。秋八月,寧國公主自回 紇還,詔百官於明鳳門外迎之。
shàng yuán yuán nián jiǔ yuè jǐ chǒu, huí hé jiǔ xìng kè hán shǐ dà chén jù lù mò dá gān děng rù cháo fèng biǎo qǐ jū. yǐ mǎo, huí hé shǐ èr shí rén yú yán yīng diàn tōng yè, cì wù yǒu chà. shí yī yuè wù chén, huí hé shǐ yán zhī jiā luó děng shí rén yú yán yīng diàn yè jiàn, cì wù yǒu chà.
上元元年九月己丑,回紇九姓可汗使大臣俱陸莫達乾等入朝奉表起居。乙卯, 回紇使二十人於延英殿通謁,賜物有差。十一月戊辰,回紇使延支伽羅等十人於延 英殿謁見,賜物有差。
bǎo yīng yuán nián, dài zōng chū jí wèi, yǐ shǐ cháo yì shàng zài hé luò, qiǎn zhōng shǐ liú qīng tán zhēng bīng yú huí hé, yòu xiū jiù hǎo. qí qiū, qīng tán rù huí hé tíng, huí hé yǐ wèi shǐ cháo yì suǒ yòu, yún táng jiā tiān zǐ pín yǒu dà sàng, guó luàn wú zhǔ, qǐng fā bīng lái shōu fǔ kù. kè hán nǎi lǐng zhòng ér nán, yǐ bā yuè yǐ. qīng tán jī chì shū guó xìn zhì, kè hán yuē: wǒ wén táng jiā yǐ wú zhǔ, hé wèi gèng yǒu chì shū? zhōng shǐ duì yuē: wǒ táng jiā tiān zǐ suī qì wàn guó, sì tiān zǐ guǎng píng wáng tiān shēng yīng wǔ, wǎng nián yǔ huí hé yè hù bīng mǎ tóng shōu liǎng jīng, pò ān qìng xù, yǔ kè hán yǒu gù. yòu měi nián yǔ kè hán zēng juàn shù wàn pǐ, kè hán qǐ wàng zhī yé? rán huí hé yè yǐ fā zhì sān chéng běi, jiàn huāng chéng wú shù zú, zhōu xiàn jǐn wèi kōng lěi, yǒu qīng táng sè, nǎi qiǎn shǐ běi shōu dān yú bīng mǎ cāng liáng, yòu dà rǔ qīng tán. qīng tán fā shǐ lái zòu yún: huí hé dēng lǐ kè hán qīng guó zì lái, yǒu zhòng shí wàn, yáng mǎ bù zhī qí shù. jīng shī dà hài. shàng shǐ diàn zhōng jiān yào zi áng chí láo zhī. jí yú tài yuán běi xīn zhōu nán, zi áng mì shù qí dīng zhuàng, dé sì qiān rén, lǎo xiǎo fù rén xiāng jiān wàn yú rén, zhàn mǎ sì wàn pǐ, niú yáng bù jì.
寶應元年,代宗初即位,以史朝義尚在河洛,遣中使劉清潭徵兵於回紇,又修 舊好。其秋,清潭入回紇庭,回紇已為史朝義所誘,雲唐家天子頻有大喪,國亂無 主,請發兵來收府庫。可汗乃領眾而南,已八月矣。清潭齎敕書國信至,可汗曰: 「我聞唐家已無主,何為更有敕書?」中使對曰:「我唐家天子雖棄萬國,嗣天子 廣平王天生英武,往年與回紇葉護兵馬同收兩京,破安慶緒,與可汗有故。又每年 與可汗繒絹數萬匹,可汗豈忘之耶?」然回紇業已發至三城北,見荒城無戍卒,州 縣盡為空壘,有輕唐色,乃遣使北收單于兵馬倉糧,又大辱清潭。清潭發使來奏云: 「回紇登里可汗傾國自來,有眾十萬,羊馬不知其數。」京師大駭。上使殿中監藥 子昂馳勞之。及於太原北忻州南,子昂密數其丁壯,得四千人,老小婦人相兼萬餘 人,戰馬四萬匹,牛羊不紀。
xiān shì, pí jiā què kè hán qǐng yǐ zi hūn, sù zōng yǐ pú gù huái ēn nǚ jià zhī. jí shì wèi kě dūn, yǔ kè hán tóng lái, qǐng huái ēn jí huái ēn mǔ xiāng jiàn. shàng chì huái ēn zì fén zhōu jiàn zhī yú tài yuán. huái ēn yòu jiàn guó jiā ēn xìn bù kě wéi bèi. chū yù zì pú guān rù, qǔ shā yuàn lù, yóu tóng guān dōng xiàng pò zéi, zi áng shuō zhī yún: guó jiā pín zāo kòu nì, zhōu xiàn xū fá, nán wèi gōng nǐ, kǒng kè hán shī wàng, bù rú qǔ tǔ mén lù rù, zhí qǔ xíng míng wèi huái. zéi zhōng bīng mǎ jǐn zài dōng jīng, kè hán shōu qí cái bó, shù zhuāng nán xiàng, zuì wèi shàng cè. kè hán bù cóng. yòu shuō: qǔ huái zhōu tài xíng lù, nán jù hé yīn zhī xiǎn, zhí è zéi zhī hóu, yì shàng cè yě. kè hán yòu bù cóng. yòu shuō: qǔ shǎn zhōu tài yáng jīn lù, shí tài yuán cāng sù ér dōng, yǔ zé lù hé nán huái zhèng jié dù tóng rù, yì shàng cè yě. kè hán cóng zhī. zi áng yīn rù zòu, shàng yǐ yōng wáng shì wèi bīng mǎ yuán shuài, jiā huái ēn tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. yòu yǐ zi áng jiān yù shǐ zhōng chéng, yǔ qián lù fǔ jiān yù shǐ zhōng chéng wèi jū wèi zuǒ yòu xiāng bīng mǎ shǐ, yǐ zhōng shū shè rén wéi shǎo huá chōng yuán shuài pàn guān jiān zhǎng shū jì, gěi shì zhōng lǐ jìn jiān yù shǐ zhōng chéng, chōng yuán shuài xíng jūn sī mǎ, dōng huì huí hé. dēng lǐ kè hán yíng yú shǎn zhōu huáng hé běi.
先是,毗伽闕可汗請以子婚,肅宗以僕固懷恩女嫁之。及是為可敦,與可汗同 來,請懷恩及懷恩母相見。上敕懷恩自汾州見之於太原。懷恩又諫國家恩信不可違 背。初欲自蒲關入,取沙苑路,由潼關東向破賊,子昂說之云:「國家頻遭寇逆, 州縣虛乏,難為供擬,恐可汗失望,不如取土門路入,直取邢、洺、衛、懷。賊中 兵馬盡在東京,可汗收其財帛,束裝南向,最為上策。」可汗不從。又說:「取懷 州太行路,南據河陰之險,直扼賊之喉,亦上策也。」可汗又不從。又說:「取陝 州太陽津路,食太原倉粟而東,與澤潞、河南、懷鄭節度同入,亦上策也。」可汗 從之。子昂因入奏,上以雍王適為兵馬元帥,加懷恩同中書門下平章事。又以子昂 兼御史中丞,與前潞府兼御史中丞魏琚為左右廂兵馬使,以中書舍人韋少華充元帥 判官、兼掌書記,給事中李進兼御史中丞,充元帥行軍司馬,東會回紇。登里可汗 營於陝州黃河北。
yuán shuài yōng wáng lǐng zi áng děng cóng ér jiàn zhī. kè hán zé yōng wáng bù yú zhàng qián wǔ dǎo, lǐ jù. zi áng cí yǐ yuán shuài shì dí sūn, liǎng gōng zài bìn, bù hé yǒu wǔ dǎo, huí hé zǎi xiàng jí chē bí jiāng jūn tíng jié yuē: táng tiān zǐ yǔ dēng lǐ kě hàn yuē wèi xiōng dì, jīn kè hán jí yōng wáng shū, shū zhí yǒu lǐ shù, hé dé bù wǔ dǎo? zi áng kǔ cí yǐ shēn yǒu sàng lǐ, bù hé. yòu bào yún: yuán shuài jí táng tài zǐ yě, tài zǐ jí chǔ jūn yě, qǐ yǒu zhōng guó chǔ jūn xiàng wài guó kè hán qián wǔ dǎo. xiāng jù jiǔ zhī, chē bí suì yǐn zǐ áng lǐ jìn shǎo huá wèi jū gè bàng chuí yī bǎi, shǎo huá jū yīn bàng chuí, yī xiǔ ér sǐ. yǐ wáng shào nián wèi ān shì, fàng guī běn yíng. ér huái ēn yǔ huí hé yòu shā wèi xiān fēng, jí zhū jié dù tóng gōng zéi, pò zhī, shǐ cháo yì lǜ cán kòu ér zǒu. yuán shuài yōng wáng tuì guī líng bǎo. huí hé kè hán jì jìn yú hé yáng, liè yíng ér zhǐ shù yuè. qù yíng bǎi yú lǐ, rén bèi piāo jié bī rǔ, bù shèng qí bì. huái ēn cháng wèi jūn diàn. jí zhū jié dù shōu hé běi zhōu xiàn, pū gù chàng yǔ huí hé zhī zhòng zhuī niè èr qiān yú lǐ, zhì píng zhōu shí chéng xiàn, xiāo cháo yì shǒu ér guī, hé běi xī píng. huái ēn zì xiāng zhōu xī chū guō kǒu lù ér xī, kè hán zì hé yáng běi chū zé lù yǔ huái ēn huì, lì tài yuán. qiǎn shǐ bá hè nà shàng biǎo hè shōu dōng jīng, bìng jìn nì zéi shǐ cháo yì jīng qí děng wù. cí hái fān, dài zōng yǐn jiàn yú nèi diàn, cì cǎi èr bǎi duàn.
元帥雍王領子昂等從而見之。可汗責雍王不於帳前舞蹈,禮倨。子昂辭以元帥 是嫡孫,兩宮在殯,不合有舞蹈,回紇宰相及車鼻將軍庭詰曰:「唐天子與登里可 汗約為兄弟,今可汗即雍王叔,叔侄有禮數,何得不舞蹈?」子昂苦辭以身有喪禮, 不合。又報云:「元帥即唐太子也,太子即儲君也,豈有中國儲君向外國可汗前舞 蹈。」相拒久之,車鼻遂引子昂、李進、少華、魏琚各搒捶一百,少華、琚因搒捶, 一宿而死。以王少年未諳事,放歸本營。而懷恩與回紇右殺為先鋒,及諸節度同攻 賊,破之,史朝義率殘寇而走。元帥雍王退歸靈寶。回紇可汗繼進於河陽,列營而 止數月。去營百餘里,人被剽劫逼辱,不勝其弊。懷恩常為軍殿。及諸節度收河北 州縣,仆固瑒與回紇之眾追躡二千餘里,至平州石城縣,梟朝義首而歸,河北悉平。 懷恩自相州西出崞口路而西,可汗自河陽北出澤、潞與懷恩會,歷太原。遣使拔賀 那上表賀收東京,並進逆賊史朝義旌旗等物。辭還蕃,代宗引見於內殿,賜彩二百 段。
chū, huí hé zhì dōng jīng, yǐ zéi píng, zì xíng cán rěn, shì nǚ jù zhī, jiē dēng shèng shàn sì jí bái mǎ sì èr gé yǐ bì zhī. huí hé zòng huǒ fén èr gé, shāng sǐ zhě wàn jì, lèi xún huǒ yàn bù zhǐ. jí shì cháo hè, yòu zòng héng dà rǔ guān lì. yǐ shǎn zhōu jié dù shǐ guō yīng yì quán zhī dōng dōu liú shǒu. shí dōng dōu zài jīng zéi luàn, shuò fāng jūn jí guō yīng yì yú cháo ēn děng jūn bù néng jìn bào, yǔ huí hé zòng lüè fāng shì jí rǔ zhèng děng zhōu, bǐ wū dàng jǐn, rén xī yǐ zhǐ wèi yī, huò yǒu yī jīng zhě.
初,回紇至東京,以賊平,恣行殘忍,士女懼之,皆登聖善寺及白馬寺二閣以 避之。回紇縱火焚二閣,傷死者萬計,累旬火焰不止。及是朝賀,又縱橫大辱官吏。 以陝州節度使郭英乂權知東都留守。時東都再經賊亂,朔方軍及郭英乂、魚朝恩等 軍不能禁暴,與回紇縱掠坊市及汝、鄭等州,比屋盪盡,人悉以紙為衣,或有衣經 者。
dài zōng yù xuān zhèng diàn, chū cè wén, jiā cè kè hán wèi dēng lǐ xié duō dēng mì shī hán jù lù yīng yì jiàn gōng pí jiā kè hán, kě dūn jiā cè wèi pó mò guāng qīn lì huá pí jiā kě dūn. xié duō, huá yán shè jì fǎ yòng dēng mì shī, huá yán fēng jìng hán jù lù, huá yán lóu luó pí jiā, huá yán zú yì zhì. pó mò, huá yán dé lián. yǐ sàn qí cháng shì jiān yù shǐ dài fū wáng yì chōng shǐ, jiù kè hán xíng yíng xíng cè mìng yān. kè hán kě dūn jí zuǒ yòu shā zhū dū du nèi wài zǎi xiàng yǐ xià, gòng jiā shí fēng èr qiān hù, lìng wáng yì jiù yá zhàng qián lǐ cè. zuǒ shā fēng wèi xióng shuò wáng, yòu shā fēng wèi níng shuò wáng, hú lù dū du fēng jīn hé wáng, bá lǎn jiāng jūn fēng wèi jìng mò wáng, zhū dōu dū yī shí yī rén bìng fēng guó gōng.
代宗御宣政殿,出冊文,加冊可汗為登里頡咄登密施含俱錄英義建功毗伽可汗, 可敦加冊為婆墨光親麗華毗伽可敦。「頡咄」,華言「社稷法用」;「登密施」, 華言「封竟」;「含俱錄」,華言「婁羅」;「毗伽」,華言「足意智」。「婆墨」, 華言「得憐」。以散騎常侍兼御史大夫王翊充使,就可汗行營行冊命焉。可汗、可 敦及左右殺、諸都督、內外宰相已下,共加實封二千戶,令王翊就牙帳前禮冊。左 殺封為雄朔王,右殺封為寧朔王,胡祿都督封金河王,拔覽將軍封為靜漠王,諸都 督一十一人並封國公。
xún ér huái ēn pàn, tóu líng wǔ, yǒu shuò fāng jiù jiāng rèn fū zhāng sháo děng, shōu hé yú jìn, zhòng zhì shù wàn. guǎng dé èr nián qiū, nǎi yǐn tǔ bō zhī zhòng shù wàn rén zhì fèng tiān xiàn, shuò fāng jié dù guō zi yí lǜ zhòng jù zhī ér tuì. yǒng tài yuán nián qiū, huái ēn qiǎn bīng mǎ shǐ fàn zhì chéng rèn fū jiāng bīng, yòu yòu huí hé tǔ bō tǔ gǔ hún dǎng xiàng nú cì zhī zhòng èr shí yú wàn, yǐ fàn fèng tiān lǐ quán fèng xiáng tóng zhōu děng chù, bèi qí nì mìng. xiān yǐ guō zi yí tún jīng yáng, hún rì jìn tún fèng tiān, shù cuī qí fēng. yòu wén huái ēn sǐ, tǔ bō jiāng mǎ zhòng yīng děng shí yuè chū yǐn tuì, qǔ bīn zhōu jiù lù ér guī. huí hé shǒu lǐng luó dá gān děng lǜ qí zhòng èr qiān yú qí, yì jīng yáng qǐng jiàng. zi yí xǔ zhī, lǜ zhòng bèi jiǎ chí mǎn shù qiān rén. huí hé yì yuē: cǐ lái fēi ě xīn, yào jiàn lìng gōng. zi yí yuē: wǒ lìng gōng yě. huí hé yuē: qǐng qù jiǎ. zi yí biàn tuō dōu móu qiāng jiǎ, cè mǎ tǐng shēn ér qián. huí hé qiú zhǎng xiāng gù yuē: shì yě. shí tài zǐ tài bǎo lǐ guāng jìn jiān yù shǐ dài fū lù sì gōng róng zhuāng jiè mǎ zài zi yí zhī cè. zi yí zhǐ shì huí hé yuē: cǐ shì wèi běi jié dù lǐ tài bǎo. yòu yuē: cǐ shì shuò fāng jūn liáng shǐ lù dài fū. huí hé biàn xià mǎ luó bài, zi yí yì xià mǎ. huí hé zhī zhòng wèi zuǒ yòu yì, gè shù bǎi rén, jiàn jìn zi yí huī xià yì chí ér zhì, zi yí huī tuì zhī. zi yí mìng jiǔ yǔ zhī yǐn, zèng zhī chán tóu cǎi sān qiān pǐ. zi yí zhí huí hé dà jiāng kè hán dì hé hú lù dū du yào luó gé děng shǒu, zé ràng zhī yuē: wǒ guó jiā zhī rǔ huí hé yǒu gōng, bào rǔ dà hòu, rǔ hé bèi yuē fù xìn, fàn wǒ wáng jī? wǒ xū yǔ rǔ zhàn, hé nǎi jiàng wèi! wǒ yī shēn tǐng rù rǔ yíng, rèn rǔ jū zhí, wǒ huī xià jiāng shì, xū yǔ rǔ zhàn. huí hé yòu yì yuē: huái ēn fù xīn, lái bào kè hán, yún táng guó tiān zǐ jīn yǐ xiàng jiāng huái, lìng gōng yì bù zhǔ bīng, wǒ shì yǐ gǎn lái. jīn zhī tiān kè hán jiàn zài shàng guō, lìng gōng wèi jiāng, huái ēn tiān yòu shā zhī. jīn qǐng zhuī shā tǔ bō, shōu qí yáng mǎ, yǐ bào guó ēn. rán huái ēn zi, kě dūn xiōng dì, qǐng wù shā zhī. hé hú lù dū du děng yǔ zǎi xiàng mó duō mò hè dá gàn zǎi xiàng tūn mò hè dá gàn zǎi xiàng hù dōu pí jiā jiāng jūn zǎi xiàng jiē lā péi luó dá gàn zǎi xiàng méi lù dà jiāng jūn luó dá gàn píng zhāng shì hǎi yíng què dá gān děng, zi yí xiān zhí bēi, hé hú lù dū du qǐng zhòu, zi yí zhòu yuē: dà táng tiān zǐ wàn wàn suì! huí hé kè hán yì wàn suì! liǎng guó jiāng xiāng yì wàn suì! ruò qǐ fù xīn wéi bèi méng yuē zhě, shēn sǐ zhèn qián, jiā kǒu tú lù. hé hú lù dū du děng shī sè, jí bēi zhì, jí yì yuē: rú lìng gōng méng yuē. jiē xǐ yuē: chū fā běn bù lái rì, jiāng wū shī liǎng rén lái, yún: cǐ xíng dà ān wěn, rán bù yǔ táng jiā bīng mǎ dòu, jiàn yī dà rén jí guī. jīn rì lǐng bīng jiàn lìng gōng, lìng gōng bù wèi yí, tuō qù yì jiǎ, dān qí xiāng jiàn, shuí yǒu cǐ xīn dǎn! shì bù zhàn dòu jiàn yī dà rén, wū shī yǒu zhēng yǐ! huān yuè jiǔ zhī. zi yí fǔ qí bèi, shǒu lǐng děng fēn chán tóu cǎi yǐ shǎng wū shī, qǐng zhū jiāng tóng jī tǔ bō, zi yí rú qí yuē. yì rì, shǐ lǐng huí hé shǒu lǐng kāi fǔ gǔ yě nà děng liù rén rù jīng cháo jiàn.
尋而懷恩叛,投靈武,有朔方舊將任敷、張韶等,收合餘燼,眾至數萬。廣德 二年秋,乃引吐蕃之眾數萬人至奉天縣,朔方節度郭子儀率眾拒之而退。永泰元年 秋,懷恩遣兵馬使范至誠、任敷將兵,又誘回紇、吐蕃、吐谷渾、党項、奴刺之眾 二十餘萬,以犯奉天、醴泉、鳳翔、同州等處,被其逆命。先以郭子儀屯涇陽,渾 日進屯奉天,數摧其鋒。又聞懷恩死,吐蕃將馬重英等十月初引退,取邠州舊路而 歸。回紇首領羅達乾等率其眾二千餘騎,詣涇陽請降。子儀許之,率眾被甲持滿數 千人。回紇譯曰:「此來非噁心,要見令公。」子儀曰:「我令公也。」回紇曰: 「請去甲。」子儀便脫兜鍪槍甲,策馬挺身而前。回紇酋長相顧曰:「是也。」時 太子太保李光進、兼御史大夫路嗣恭戎裝介馬在子儀之側。子儀指視回紇曰:「此 是渭北節度李太保。」又曰:「此是朔方軍糧使路大夫。」回紇便下馬羅拜,子儀 亦下馬。回紇之眾為左右翼,各數百人,漸進;子儀麾下亦馳而至,子儀麾退之。 子儀命酒與之飲,贈之纏頭彩三千匹。子儀執回紇大將可汗弟合胡祿都督藥羅葛等 手,責讓之曰:「我國家知汝回紇有功,報汝大厚,汝何背約負信,犯我王畿?我 須與汝戰,何乃降為!我一身挺入汝營,任汝拘縶,我麾下將士,須與汝戰。」回 紇又譯曰:「懷恩負心,來報可汗,雲唐國天子今已向江淮,令公亦不主兵,我是 以敢來。今知天可汗見在上郭,令公為將,懷恩天又殺之。今請追殺吐蕃,收其羊 馬,以報國恩。然懷恩子,可敦兄弟,請勿殺之。」合胡祿都督等與宰相磨咄莫賀 達干、宰相暾莫賀達干、宰相護都毗伽將軍、宰相揭拉裴羅達干、宰相梅錄大將軍 羅達干、平章事海盈闕達乾等,子儀先執杯,合胡祿都督請咒,子儀咒曰:「大唐 天子萬萬歲!回紇可汗亦萬歲!兩國將相亦萬歲!若起負心違背盟約者,身死陣前, 家口屠戮。」合胡祿都督等失色,及杯至,即譯曰:「如令公盟約。」皆喜曰: 「初發本部來日,將巫師兩人來,云:『此行大安穩,然不與唐家兵馬斗,見一大 人即歸。』今日領兵見令公,令公不為疑,脫去衣甲,單騎相見,誰有此心膽!是 不戰鬥見一大人,巫師有徵矣!」歡躍久之。子儀撫其背,首領等分纏頭彩以賞巫 師,請諸將同擊吐蕃,子儀如其約。翌日,使領回紇首領開府古野那等六人入京朝 見。
yòu wǔ rì, shuò fāng xiān fēng bīng mǎ shǐ kāi fǔ nán yáng jùn wáng bái yuán guāng yǔ huí hé bīng mǎ hé yú jīng zhōu líng tái xiàn xī wǔ shí lǐ chì shān lǐng, gòng pò tǔ bō děng shí yú wàn zhòng, zhǎn shǒu wǔ wàn yú jí, shēng qín yī wàn yú rén, tuó mǎ niú yáng fán bǎi lǐ xiāng jì, bù kě shèng jì, shōu de fān luò wǔ qiān yú rén. chū bái yuán guāng děng dào líng tái xiàn xī, tàn zhī zéi shì, wèi yuè míng, sī shǎo yīn huì, huí hé shǐ wū shī biàn zhì fēng xuě. jí chí míng zhàn, tǔ bō jǐn hán dòng, gōng shǐ jiē fèi, pī zhān xú jìn, yuán guāng yǔ huí hé suí ér shā zhī bì yě. pū gù míng chén, huái ēn zhī zhí, yóu wèi xiāo jiāng, yì lǐng qiān yú qí lái jiàng. xún ér zi yí yòu shǐ huí hé zǎi xiàng hù dì pí jiā jiāng jūn, zǎi xiàng méi lù dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī shì tài cháng qīng luó dá gān děng yī bǎi jiǔ shí liù rén lái jiàn. shàng cì yàn yú yán yīng diàn, xī jī shén hòu. rùn yuè, zi yí zì jīng yáng lǐng pū gù míng chén rù zòu, huí hé jìn mǎ, jí yàn bié, qián hòu jī zēng cǎi shí wàn pǐ ér hái. shí tǎng zàng kōng xū, cháo guān wú lù fèng, suí yuè gěi shǒu lì, wèi zhī zī kè qián. shuì cháo guān rùn shí yuè shí yī yuè shí èr yuè kè yǐ gōng zhī.
又五日,朔方先鋒兵馬使、開府、南陽郡王白元光與回紇兵馬合於涇州靈台縣 西五十里赤山嶺,共破吐蕃等十餘萬眾,斬首五萬餘級,生擒一萬餘人,駝馬牛羊 凡百里相繼,不可勝紀,收得蕃落五千餘人。初白元光等到靈台縣西,探知賊勢, 為月明,思少陰晦,回紇使巫師便致風雪。及遲明戰,吐蕃盡寒凍,弓矢皆廢,披 氈徐進,元光與回紇隨而殺之蔽野。仆固名臣,懷恩之侄,尤為驍將,亦領千餘騎 來降。尋而子儀又使回紇宰相護地毗伽將軍,宰相梅錄大將軍、開府儀同三司、試 太常卿羅達乾等一百九十六人來見。上賜宴於延英殿,錫齎甚厚。閏月,子儀自涇 陽領仆固名臣入奏,回紇進馬,及宴別,前後齎繒彩十萬匹而還。時帑藏空虛,朝 官無祿俸,隨月給手力,謂之資課錢。稅朝官閏十月、十一月、十二月課以供之。
dà lì liù nián zhēng yuè, huí hé yú hóng lú sì shàn chū fāng shì, lüè rén zǐ nǚ, suǒ zài guān duó fǎn, ōu nù, yǐ sān bǎi qí fàn jīn guāng mén zhū què mén. shì rì, huáng chéng zhū mén jǐn bì, shàng shǐ zhōng shǐ liú qīng tán xuān wèi, nǎi zhǐ.
大曆六年正月,回紇於鴻臚寺擅出坊市,掠人子女,所在官奪返,毆怒,以三 百騎犯金光門、硃雀門。是日,皇城諸門盡閉,上使中使劉清潭宣慰,乃止。
qī nián qī yuè, huí hé chū hóng lú sì, rù fāng shì qiáng bào, zhú zhǎng ān lìng shào shuō yú hán guāng mén zhī jiē, duó shuō suǒ chéng mǎ jiāng qù. shuō tuō shēn bì zǒu, yǒu sī bù néng jìn.
七年七月,回紇出鴻臚寺,入坊市強暴,逐長安令邵說於含光門之街,奪說所 乘馬將去。說脫身避走,有司不能禁。
bā nián shí yī yuè, huí hé yī bǎi sì shí rén hái fān, yǐ xìn wù yī qiān yú chéng. huí hé shì gōng, zì qián yuán zhī hòu, lǚ qiǎn shǐ yǐ mǎ hé shì zēng bó, réng suì lái shì, yǐ mǎ yī pǐ yì juàn sì shí pǐ, dòng zhì shù wàn mǎ. qí shǐ hòu qiǎn jì liú yú hóng lú sì zhě fēi yī, fān dé bó wú yàn, wǒ dé mǎ wú yòng, cháo tíng shén kǔ zhī. shì shí tè zhào hòu cì qiǎn zhī, shì yǐ guǎng ēn, qiě bǐ zhī kuì yě. shì yuè, huí hé shǐ shǐ chì xīn lǐng mǎ yī wàn pǐ lái qiú shì, dài zōng yǐ mǎ jià chū yú zū fù, bù yù zhòng kùn yú mín, mìng yǒu sī liàng rù jì xǔ shì liù qiān pǐ.
八年十一月,回紇一百四十人還蕃,以信物一千餘乘。回紇恃功,自乾元之後, 屢遣使以馬和市繒帛,仍歲來市,以馬一匹易絹四十匹,動至數萬馬。其使候遣繼 留於鴻臚寺者非一,蕃得帛無厭,我得馬無用,朝廷甚苦之。是時特詔厚賜遣之, 示以廣恩,且俾知愧也。是月,回紇使使赤心領馬一萬匹來求市,代宗以馬價出於 租賦,不欲重困於民,命有司量入計許市六千匹。
shí nián jiǔ yuè, huí hé bái zhòu cì rén yú dōng shì, shì rén zhí zhī, jū yú wàn nián xiàn. qí shǒu lǐng chì xīn wén zhī, zì hóng lú sì chí rù xiàn yù, jié qiú ér chū, zhuó shāng yù lì.
十年九月,回紇白晝刺人於東市,市人執之,拘於萬年縣。其首領赤心聞之, 自鴻臚寺馳入縣獄,劫囚而出,斫傷獄吏。
shí sān nián zhēng yuè, huí hé kòu tài yuán, guò yú cì tài gǔ, hé dōng jié dù liú hòu tài yuán yǐn jiān yù shǐ dà fū bào fáng yǔ huí hé zhàn yú yáng qū, wǒ shī bài jī, sǐ zhě qiān yú rén. dài zhōu dū du zhāng guāng chéng yǔ huí hé zhàn yú yáng wǔ gǔ, pò zhī, huí hé yǐn tuì. xiān shì, xīn yún jīng shǒu tài yuán, huí hé jù yún jīng, bù gǎn kuī bìng dài, zhī bào fáng wú wǔ lüè, nǎi gǎn líng bī, lài guāng chéng yāo zhàn shèng zhī, běi rén nǎi ān.
十三年正月,回紇寇太原,過榆次、太谷,河東節度留後、太原尹、兼御史大 夫鮑防與回紇戰於陽曲,我師敗績,死者千餘人。代州都督張光晟與回紇戰於羊武 谷,破之,回紇引退。先是,辛雲京守太原,回紇懼雲京,不敢窺並、代,知鮑防 無武略,乃敢凌逼,賴光晟邀戰勝之,北人乃安。
dé zōng chū jí wèi, shǐ zhōng guān liáng wén xiù gào āi yú huí hé, qiě xiū jiù hǎo, kè hán yí dì jiàn bù wèi lǐ. ér jiǔ xìng hú sù shǔ yú huí hé zhě, yòu chén zhōng guó biàn lì yǐ yòu qí xīn, kè hán nǎi jǔ guó nán xià, jiāng chéng wǒ sàng. qí zǎi xiàng dùn mò hè dá gàn jiàn yuē: táng, dà guó yě, qiě wú fù yú wǒ. qián nián rù tài yuán, huò yáng mǎ shù wàn jì, kě wèi dà jié yǐ. yǐ dào tú jiān zǔ, bǐ jí guó, shāng hào dài jǐn. jīn ruò jǔ ér bù jié, jiāng ān guī hū? kè hán bù tīng. dùn mò hè chéng rén zhī xīn, yīn jī shā zhī, bìng shā qí qīn xìn jí jiǔ xìng hú suǒ yòu lái zhě fán èr qiān rén.
德宗初即位,使中官梁文秀告哀於回紇,且修舊好,可汗移地健不為禮。而九 姓胡素屬於回紇者,又陳中國便利以誘其心,可汗乃舉國南下,將乘我喪。其宰相 頓莫賀達干諫曰:「唐,大國也,且無負於我。前年入太原,獲羊馬數萬計,可謂 大捷矣。以道途艱阻,比及國,傷耗殆盡。今若舉而不捷,將安歸乎?」可汗不聽。 頓莫賀乘人之心,因擊殺之,並殺其親信及九姓胡所誘來者凡二千人。
dùn mò hè zì lì hào wèi hé gǔ duō lù pí jiā kè hán, shǐ qí qiú zhǎng jiàn dá gàn suí wén xiù lái cháo. mìng jīng zhào yǐn yuán xiū chí jié cè wèi wǔ yì chéng gōng kè hán. zhēn yuán sān nián bā yuè, huí hé kè hán qiǎn shǒu lǐng mò chuài dá gàn duō lǎn jiāng jūn hé què dá gān děng lái gòng fāng wù, qiě qǐng hé qīn. sì nián shí yuè, huí hé gōng zhǔ jí shǐ zhì zì fān, dé zōng yù yán xǐ mén jiàn zhī. shí huí hé kè hán xǐ yú hé qīn, qí lǐ shén gōng, shàng yán: xī wèi xiōng dì, jīn wèi zǐ xù, bàn zǐ yě. yòu lì rǔ tǔ bō shǐ zhě, jí shǐ dà shǒu lǐng děng qī qiè fán wǔ shí liù fù rén lái yíng kě dūn, fán qiǎn rén qiān yú, nà pìn mǎ èr qiān. dé zōng lìng shuò zhōu tài yuán fēn liú qī bǎi rén, qí zǎi xiàng shǒu lǐng jiē zhì, fēn guǎn hóng lú, jiāng zuò. guǐ sì, jiàn yú xuān zhèng diàn. yǐ wèi, dé zōng zhào huí hé gōng zhǔ chū, shǐ zhě duì yú lín dé diàn, gè yǒu bān cì. gēng zǐ, zhào xián ān gōng zhǔ jiàng huí hé kè hán, réng zhì fǔ guān shǔ shì qīn wáng lì. yǐ diàn zhōng jiān sì téng wáng zhàn rán wèi xián ān gōng zhǔ hūn lǐ shǐ, guān bō jiǎn xiào yòu pú shè sòng xián ān gōng zhǔ jí cè huí hé kè hán shǐ. zhēn yuán wǔ nián shí èr yuè, huí hé mì duō lù zhǎng shòu tiān qīn pí jiā kè hán hōng, fèi cháo sān rì, wén wǔ sān pǐn yǐ shàng jiù hóng lú sì diào qí lái shǐ.
頓莫賀自立號為合骨咄祿毗伽可汗,使其酋長建達干隨文秀來朝。命京兆尹源 休持節冊為武義成功可汗。貞元三年八月,回紇可汗遣首領墨啜達干、多覽將軍合 闕達乾等來貢方物,且請和親。四年十月,回紇公主及使至自蕃,德宗御延喜門見 之。時回紇可汗喜於和親,其禮甚恭,上言:「昔為兄弟,今為子婿,半子也。」 又詈辱吐蕃使者,及使大首領等妻妾凡五十六婦人來迎可敦,凡遣人千餘,納聘馬 二千。德宗令朔州、太原分留七百人,其宰相首領皆至,分館鴻臚,將作。癸巳, 見於宣政殿。乙未,德宗召回紇公主出,使者對於麟德殿,各有頒賜。庚子,詔咸 安公主降回紇可汗,仍置府官屬視親王例。以殿中監、嗣滕王湛然為咸安公主婚禮 使,關播檢校右僕射、送咸安公主及冊回紇可汗使。貞元五年十二月,回紇汨咄祿 長壽天親毗伽可汗薨,廢朝三日,文武三品已上就鴻臚寺吊其來使。
zhēn yuán liù nián liù yuè, huí hé shǐ yí zhí jiā dá gàn guī fān, cì mǎ jià juàn sān shí wàn pǐ. yǐ hóng lú qīng guō fēng jiān yù shǐ dài fū, chōng cè huí hé zhōng zhēn kè hán shǐ. shì suì sì yuè, zhōng zhēn kè hán wèi qí dì suǒ shā ér cuàn lì. shí huí hé dà jiāng xié gàn jiā sī xī jī tǔ bō wèi huí, qí cì xiāng shuài guó rén zòng shā zuǎn zhě ér lì zhōng zhēn zhī zǐ wèi kè hán, nián fāng shí liù qī. jí liù yuè, xié gàn jiā sī xī tǎo huí, jiāng zhì yá zhàng, cì xiāng děng jù qí hòu yǒu fèi lì, bù yù hàn shǐ zhī zhī, liú fēng shù yuè ér huí. xié gàn jiā sī zhī zhì yě, kè hán děng chū yíng jiāo yě, chén guō fēng suǒ sòng guó xìn qì bì, kè hán yǔ cì jiāng xiāng děng jiē fǔ fú zì shuō fèi lì zhī yóu, qiě qǐng mìng yuē: wéi dà xiāng shēng sǐ zhī. xī yǐ suǒ chén qì bì zèng xié gàn jiā sī yǐ yuè zhī. kè hán yòu bài qì yuē: ér yú yòu wú zhī, jīn xìng de lì, wéi yǎng shí yú ā diē. kè hán yǐ zi shì zhī, xié gàn jiā sī yǐ bēi xùn xìng gǎn, nǎi xiāng chí hào kū, suì zhí chén zǐ zhī lǐ yān. jǐn yǐ suǒ chén qì bì bān cì zuǒ yòu zhū cóng xíng jiāng shì, jǐ wú suǒ qǔ, zì shì qí guó shāo ān, nǎi qiǎn dá bǐ tè lè méi lù jiāng jūn gào zhōng zhēn kè hán zhī āi yú wǒ, qiě qǐng cè xīn jūn. shǐ zhì, fèi cháo sān rì, réng lìng sān pǐn yǐ shàng guān jiù hóng lú sì diào qí shǐ. shì suì, tǔ bō xiàn běi tíng dōu hù fǔ.
貞元六年六月,回紇使移職伽達干歸蕃,賜馬價絹三十萬匹。以鴻臚卿郭鋒兼 御史大夫,充冊回紇忠貞可汗使。是歲四月,忠貞可汗為其弟所殺而篡立。時回紇 大將頡干迦斯西擊吐蕃未回,其次相率國人縱殺纂者而立忠貞之子為可汗,年方十 六七。及六月,頡干迦斯西討回,將至牙帳,次相等懼其後有廢立,不欲漢使知之, 留鋒數月而回。頡干迦斯之至也,可汗等出迎郊野,陳郭鋒所送國信器幣,可汗與 次將相等皆俯伏自說廢立之由,且請命曰:「惟大相生死之。」悉以所陳器幣贈頡 干迦斯以悅之。可汗又拜泣曰:「兒愚幼無知,今幸得立,惟仰食於阿爹。」可汗 以子事之,頡干迦斯以卑遜興感,乃相持號哭,遂執臣子之禮焉。盡以所陳器幣頒 賜左右諸從行將士,己無所取,自是其國稍安,乃遣達比特勒梅錄將軍告忠貞可汗 之哀於我,且請冊新君。使至,廢朝三日,仍令三品已上官就鴻臚寺吊其使。是歲, 吐蕃陷北庭都護府。
chū, běi tíng ān xī jì jiǎ dào yú huí hé yǐ cháo zòu, yīn fù yōng yān. huí hé zhēng qiú wú yàn, běi tíng chà jìn, fán shēng shì zhī zī, bì qiáng qǔ zhī. yòu yǒu shā tuó bù luò liù qiān yú zhàng, yǔ běi tíng xiāng yī, yì shǔ yú huí hé, sì xíng chāo duó, yóu suǒ yàn kǔ. qí xiān gé lù bù luò jí bái fú tū jué sù yǔ huí hé tōng hé, yì hàn qí qīn lüè. yīn tǔ bō hòu lù jiàn yòu, suì fù zhī. yú shì tǔ bō lǜ gé lù bái fú zhī zhòng qù dōng kòu běi tíng, huí hé dà xiāng xié gàn jiā sī lǜ zhòng yuán zhī, pín bài. tǔ bō jí gōng zhī, běi tíng zhī rén jì kǔ huí hé, nǎi jǔ chéng jiàng yān, shā tuó bù luò yì jiàng. jié dù shǐ jiǎn xiào gōng bù shàng shū yáng xí gǔ jiāng huī xià èr qiān yú zhòng chū bēn xī zhōu, xié gàn lì yì hái. shí nián qiū, xī qí guó dīng zhuàng wǔ wàn rén, zhào xí gǔ, jiāng fù yān. é wèi suǒ bài, sǐ zhě dà bàn. xié gàn lì shōu hé yú jìn, chén yè bēn hái. xí gǔ yú zhòng jǐn bǎi liù shí, jiāng fù rù xī zhōu, xié gàn jiā sī dài zhī yuē: dì yǔ wǒ tóng zhì yá zhàng, dāng sòng jūn guī běn cháo. jì jí yá zhàng, liú ér bù qiǎn, jìng shā zhī. zì shì ān xī zǔ jué, mò zhī cún wáng, wéi xī zhōu zhī rén, yóu gù shǒu yān. xié shì jiā sī bài, gé lù chéng shèng qǔ huí hé zhī fú tú chuān, huí hé zhèn kǒng, xī qiān xī běi bù luò yáng mǎ yú yá zhàng zhī nán yǐ bì zhī.
初,北庭、安西既假道於回紇以朝奏,因附庸焉。回紇徵求無厭,北庭差近, 凡生事之資,必強取之。又有沙陀部落六千餘帳,與北庭相依,亦屬於回紇,肆行 抄奪,尤所厭苦。其先葛祿部落及白服突厥素與回紇通和,亦憾其侵掠。因吐蕃厚 賂見誘,遂附之。於是吐蕃率葛祿、白服之眾去冬寇北庭,回紇大相頡干迦斯率眾 援之,頻敗。吐蕃急攻之,北庭之人既苦回紇,乃舉城降焉,沙陀部落亦降。節度 使、檢校工部尚書楊襲古將麾下二千餘眾出奔西州,頡干利亦還。十年秋,悉其國 丁壯五萬人,召襲古,將復焉。俄為所敗,死者大半。頡干利收合餘燼,晨夜奔還。 襲古餘眾僅百六十,將復入西州,頡干迦斯紿之曰:「第與我同至牙帳,當送君歸 本朝。」既及牙帳,留而不遣,竟殺之。自是安西阻絕,莫知存亡,唯西州之人, 猶固守焉。頡士迦斯敗,葛祿乘勝取回紇之浮圖川,回紇震恐,悉遷西北部落羊馬 於牙帳之南以避之。
zhēn yuán qī nián wǔ yuè gēng shēn shuò, yǐ hóng lú shǎo qīng yǔ dìng jiān yù shǐ dài fū, cè huí hé kè hán jí diào jì shǐ. shì yuè, huí hé qiǎn shǐ lǜ zhī dá gān děng lái cháo, gào xiǎo níng guó gōng zhǔ hōng. fèi cháo sān rì, gù, sù zōng yǐ níng guó gōng zhǔ jiàng huí hé, yòu yǐ róng wáng nǚ yìng zhī jí níng guó lái guī, róng wáng nǚ wèi kě dūn, huí hé hào wèi xiǎo níng guó gōng zhǔ, lì pèi yīng wǔ yīng yì èr kè hán. jí tiān qīn kè hán lì, chū jū yú wài, shēng yīng wǔ èr zi, wèi tiān qīn kè hán suǒ shā. wú jǐ hōng. qī nián bā yuè, huí hé qiǎn shǐ xiàn bài tǔ bō gé lù yú běi tíng suǒ jié jí qí fú chù. xiān shì, tǔ bō rù líng zhōu, wèi huí hé suǒ bài, yè yǐ huǒ gōng, hài ér tuì. shí èr yuè, huí hé qiǎn shā zhī jiāng jūn xiàn tǔ bō fú dà shǒu lǐng jié xīn, dé zōng yù yán xǐ mén guān zhī. bā nián qī yuè, yǐ huí hé yào luó gé líng jiǎn xiào yòu pú shè. líng běn táng rén, xìng lǚ shì, yīn rù huí hé, wèi kè hán yǎng zi, suì yǐ kè hán xìng wèi yào luó gé líng, zài guó yòng shì. yīn lái cháo, chǒng lài shén hòu, réng gěi shì mǎ juàn qī wàn pǐ. jiǔ nián jiǔ yuè, qiǎn shǐ lái cháo gòng.
貞元七年五月庚申朔,以鴻臚少卿庾鋌兼御史大夫,冊回紇可汗及弔祭使。是 月,回紇遣使律支達乾等來朝,告小寧國公主薨。廢朝三日,故,肅宗以寧國公主 降回紇,又以榮王女媵之;及寧國來歸,榮王女為可敦,回紇號為小寧國公主,歷 配英武、英義二可汗。及天親可汗立,出居於外,生英武二子,為天親可汗所殺。 無幾薨。七年八月,回紇遣使獻敗吐蕃、葛祿於北庭所捷及其俘畜。先是,吐蕃入 靈州,為回紇所敗,夜以火攻,駭而退。十二月,回紇遣殺支將軍獻吐蕃俘大首領 結心,德宗御延喜門觀之。八年七月,以回紇藥羅葛靈檢校右僕射。靈本唐人,姓 呂氏,因入回紇,為可汗養子,遂以可汗姓為藥羅葛靈,在國用事。因來朝,寵賚 甚厚,仍給市馬絹七萬匹。九年九月,遣使來朝貢。
zhēn yuán shí yī nián liù yuè gēng yín, cè bài huí hé téng lǐ luó yǔ lù méi mì shī hé lù hú pí jiā huái xìn kè hán. yuán hé sì nián, ǎi dé hé lǐ lù méi mǐ shī hé mì pí jiā kè hán qiǎn shǐ gǎi wèi huí gú, yì qǔ huí xuán qīng jié rú gú yě. bā nián sì yuè, huí gú qǐng hé qīn, shǐ yī nán zhū hái fān, yàn yú sān diàn, cì yǐ yín qì zēng bó. shì suì, huí gú shù qiān qí zhì tí quán, biān jūn jiè yán. shí èr yuè èr rì, yàn guī guó huí gú mó ní bā rén, lìng zhì zhōng shū jiàn zǎi chén. xiān shì, huí gú qǐng hé qīn, xiàn zōng shǐ yǒu sī jì zhī. lǐ fèi yuē wǔ bǎi wàn guàn, fāng nèi yǒu zhū tǎo, wèi rèn qí qīn, yǐ mó ní wèi huí gú xìn fèng, gù shǐ zǎi chén yán qí bù kě. nǎi zhào zōng zhèng shǎo qīng lǐ xiào chéng shǐ yú huí gú, tài cháng bó shì yīn yòu fù zhī, yù qí lái qǐng zhī yì.
貞元十一年六月庚寅,冊拜回紇騰里邏羽錄沒密施合祿胡毗迦懷信可汗。元和 四年,藹德曷里祿沒弭施合密毗迦可汗遣使改為回鶻,義取迴旋輕捷如鶻也。八年 四月,回鶻請和親,使伊難珠還蕃,宴於三殿,賜以銀器繒帛。是歲,回鶻數千騎 至鵜泉,邊軍戒嚴。十二月二日,宴歸國回鶻摩尼八人,令至中書見宰臣。先是, 回鶻請和親,憲宗使有司計之。禮費約五百萬貫,方內有誅討,未任其親,以摩尼 為回鶻信奉,故使宰臣言其不可。乃詔宗正少卿李孝誠使於回鶻,太常博士殷侑副 之,諭其來請之意。
zhǎng qìng yuán nián, pí jiā bǎo yì kè hán hōng, chuò cháo sān rì, réng lìng zhū sī sān pǐn yǐ shàng guān jiù hóng lú sì diào qí shǐ zhě. sì yuè, zhèng yá cè huí gú jūn zhǎng wèi dēng luó yǔ lù mì shī jù zhǔ lù pí jiā kè hán, yǐ shào fǔ jiān péi tōng wèi jiǎn xiào zuǒ sàn qí cháng shì jiān yù shǐ dài fū, chí jié cè lì jiān diào jì shǐ. wǔ yuè, huí gú zǎi xiàng dū du gōng zhǔ mó ní děng wǔ bǎi qī shí sān rén rù cháo yíng gōng zhǔ, yú hóng lú sì ān zhì. chì: tài hé gōng zhǔ chū jiàng huí gú wèi kě dūn, yí lìng zhōng shū shè rén wáng qǐ fù hóng lú sì xuān shì yǐ zuǒ jīn wú wèi dà jiāng jūn hú zhèng jiǎn xiào hù bù shàng shū, chí jié chōng sòng gōng zhǔ rù huí gú jí cè kè hán shǐ guāng lù qīng lǐ xiàn jiā jiān yù shǐ zhōng chéng, chōng fù shǐ tài cháng bó shì yīn yòu gǎi diàn zhōng shì yù shǐ, chōng pàn guān. tǔ bō fàn qīng sāi bǎo, yǐ huí hé hé qīn gù yě. yán zhōu cì shǐ lǐ wén yuè fā bīng jī tuì zhī. huí gú zòu: yǐ yī wàn qí chū běi tíng, yī wàn qí chū ān xī, tà tǔ bō yǐ yíng tài hé gōng zhǔ guī guó. qí yuè chì: tài hé gōng zhǔ chū jiàng huí hé, yí chí zhì fǔ, qí guān shǔ yí shì qīn wáng lì.
長慶元年,毗迦保義可汗薨,輟朝三日,仍令諸司三品已上官就鴻臚寺吊其使 者。四月,正衙冊回鶻君長為登羅羽錄密施句主錄毗伽可汗,以少府監裴通為檢校 左散騎常侍、兼御史大夫,持節冊立、兼弔祭使。五月,回鶻宰相、都督、公主、 摩尼等五百七十三人入朝迎公主,於鴻臚寺安置。敕:「太和公主出降回鶻為可敦, 宜令中書舍人王起赴鴻臚寺宣示;以左金吾衛大將軍胡證檢校戶部尚書,持節充送 公主入回鶻及冊可汗使;光祿卿李憲加兼御史中丞,充副使;太常博士殷侑改殿中 侍御史,充判官。」吐蕃犯青塞堡,以回紇和親故也。鹽州刺史李文悅發兵擊退之。 回鶻奏:「以一萬騎出北庭,一萬騎出安西,拓吐蕃以迎太和公主歸國。」其月敕: 「太和公主出降回紇,宜持置府,其官屬宜視親王例。」
huí hé zì xián ān gōng zhǔ mò hòu, lǚ guī kuǎn qǐng jì qián hǎo, jiǔ wèi zhī xǔ. zhì yuán hé mò, qí qǐng mí qiè, xiàn zōng yǐ běi lǔ yǒu xūn láo yú wáng shì, yòu xī róng bǐ suì wèi biān huàn, suì xǔ yǐ qī zhī. jì xǔ ér xiàn zōng bēng. mù zōng jí wèi, yú nián nǎi fēng dì shí mèi wèi tài hé gōng zhǔ, jiāng chū jiàng, huí hé dēng luó gǔ méi mì shī hé pí jiā kè hán qiǎn shǐ yī nán zhū jù lù dū du sī jié bìng wài zǎi xiàng fù mǎ méi lù sī mǎ, jiān gōng zhǔ yī rén yè hù gōng zhǔ yī rén, jí dá gàn bìng tuó mǎ qiān yú lái yíng. tài hé gōng zhǔ fā fù huí hé guó, mù zōng yù tōng huà mén zuǒ gè lín sòng, shǐ bǎi liáo zhāng jìng sì qián lì bān, yí wèi shén shèng, shì nǚ qīng chéng guān yān. shí yī yuè, zhèn wǔ jié dù zhāng wéi qīng zòu: zhǔn zhào fā bīng sān qiān fù wèi zhōu, shù nèi yǐ fā yī qiān rén qì, yú èr qiān rén, dài tài hé gōng zhǔ chū jiè jí fā qiǎn. yòu zòu: tiān dé zhuǎn dié yún: huí gú qī bǎi liù shí rén jiāng tuó mǎ jí chē, xiāng cì zhì huáng lú quán yíng hòu gōng zhǔ. fēng zhōu cì shǐ lǐ yòu zòu: yíng tài hé gōng zhǔ huí gú sān qiān yú qīng quán xià yíng tà tǔ bō.
回紇自咸安公主歿後,屢歸款請繼前好,久未之許。至元和末,其請彌切,憲 宗以北虜有勳勞於王室,又西戎比歲為邊患,遂許以妻之。既許而憲宗崩。穆宗即 位,逾年乃封第十妹為太和公主,將出降,回紇登邏骨沒密施合毗伽可汗遣使伊難 珠、句錄都督思結並外宰相、駙馬、梅錄司馬,兼公主一人、葉護公主一人,及達 干並駝馬千餘來迎。太和公主發赴回紇國,穆宗御通化門左個臨送,使百僚章敬寺 前立班,儀衛甚盛,士女傾城觀焉。十一月,振武節度張惟清奏:「准詔發兵三千 赴蔚州,數內已發一千人訖,餘二千人,待太和公主出界即發遣。」又奏:「天德 轉牒云:回鶻七百六十人將駝馬及車,相次至黃蘆泉迎候公主。」豐州刺史李祐奏: 「迎太和公主回鶻三千於卿泉下營拓吐蕃。」
èr nián èr yuè, cì huí hé mǎ jià juàn wǔ wàn pǐ. sān yuè, yòu cì mǎ jià juàn qī wàn pǐ. shì yuè, péi dù zhāo tǎo yōu zhèn zhī luàn, huí gú qǐng yǐ bīng cóng dù tǎo fá. cháo yì yǐ bǎo yīng chū huí hé shōu fù liǎng jīng, shì gōng jiāo zì nán zhì, xián yǐ wèi bù kě, suì mìng zhòng shǐ zhǐ huí hé lìng guī. huì qí yǐ shàng fēng zhōu běi jiè, bù cóng. shàng zhào fā zēng bó qī wàn pǐ cì zhī, fāng hái. wǔ yuè, mìng shǐ cè lì dēng luō gǔ méi mì shī hé pí jiā lǐ kè hán, qiǎn pǐn guān tián wù fēng lǐng guó xìn shí èr chē shǐ huí gú, cì kè hán jí tài hé gōng zhǔ.
二年二月,賜回紇馬價絹五萬匹。三月,又賜馬價絹七萬匹。是月,裴度招討 幽、鎮之亂,回鶻請以兵從度討伐。朝議以寶應初回紇收復兩京,恃功驕恣難制, 咸以為不可,遂命中使止回紇令歸。會其已上豐州北界,不從。上詔發繒帛七萬匹 賜之,方還。五月,命使冊立登囉骨沒密施合毗伽禮可汗,遣品官田務豐領國信十 二車使回鶻,賜可汗及太和公主。
zhǎng qìng èr nián rùn shí yuè, jīn wú dà jiāng jūn hú zhèng fù shǐ guāng lù qīng lǐ xiàn hūn lǐ shǐ wèi wèi qīng lǐ ruì fù shǐ zōng zhèng shǎo qīng lǐ zǐ hóng pàn guān yú bù láng zhōng zhāng mǐn tài cháng bó shì yīn yòu sòng tài hé gōng zhǔ zhì zì huí hé, jiē yún: chū, gōng zhǔ qù huí hé yá zhàng shàng kě xìn sù, kè hán qiǎn shù bǎi qí lái qǐng yǔ gōng zhǔ xiān cóng tā dào qù. hú zhèng yuē: bù kě. lǔ shǐ yuē: qián xián ān gōng zhǔ lái shí, qù huā mén shù bǎi lǐ jí xiān qù, jīn hé dú jù wǒ? zhèng yuē: wǒ tiān zǐ zhào sòng gōng zhǔ yǐ tóu kè hán, jīn wèi jiàn kè hán, qǐ yí xiān wǎng! lǔ shǐ nǎi zhǐ. jì zhì lǔ tíng, nǎi zé jí rì, cè gōng zhǔ wèi huí gú kě dūn. kè hán xiān shēng lóu dōng xiàng zuò, shè zhān wò yú lóu xià yǐ jū gōng zhǔ, shǐ qún hú zhǔ jiào gōng zhǔ yǐ hú fǎ. gōng zhǔ shǐ jiě táng fú ér yī hú fú, yǐ yī yù shì, chū lóu qián xī xiàng bài. kè hán zuò ér shì, gōng zhǔ zài fǔ bài qì, fù rù zhān wò zhōng, jiě qián suǒ fú ér pī kě dūn fú, tōng jū dà rú, jiē qiàn sè, jīn shì guān rú jiǎo, qián zhǐ hòu chū lóu, fǔ bài kè hán rú chū lǐ. lǔ xiān shè dà yú qū yǐ, qián shè xiǎo zuò, xiāng zhě yǐn gōng zhǔ shēng yú, huí hé jiǔ xìng xiāng fēn fù qí yú, suí rì yòu zhuǎn yú tíng zhě jiǔ, gōng zhǔ nǎi jiàng yú shēng lóu, yǔ kè hán jù dōng xiàng zuò. zì cǐ chén xià cháo yè, bìng bài kě dūn. kě dūn zì yǒu yá zhàng, mìng èr xiāng chū rù zhàng zhōng. zhèng děng jiāng guī, kě dūn yàn zhī zhàng zhōng, liú lián hào tí zhě jìng rì, kè hán yīn zèng hàn shǐ yǐ hòu kuàng.
長慶二年閏十月,金吾大將軍胡證、副使光祿卿李憲、婚禮使衛尉卿李銳、副 使宗正少卿李子鴻、判官虞部郎中張敏、太常博士殷侑送太和公主至自回紇,皆云: 初,公主去回紇牙帳尚可信宿,可汗遣數百騎來請與公主先從他道去。胡證曰: 「不可。」虜使曰:「前咸安公主來時,去花門數百里即先去,今何獨拒我?」證 曰:「我天子詔送公主以投可汗,今未見可汗,豈宜先往!」虜使乃止。既至虜庭, 乃擇吉日,冊公主為回鶻可敦。可汗先升樓東向坐,設氈幄於樓下以居公主,使群 胡主教公主以胡法。公主始解唐服而衣胡服,以一嫗侍,出樓前西向拜。可汗坐而 視,公主再俯拜訖,復入氈幄中,解前所服而披可敦服,通裾大襦,皆茜色,金飾 冠如角,前指後出樓,俯拜可汗如初禮。虜先設大輿曲扆,前設小座,相者引公主 升輿,回紇九姓相分負其輿,隨日右轉於庭者九,公主乃降輿升樓,與可汗俱東向 坐。自此臣下朝謁,並拜可敦。可敦自有牙帳,命二相出入帳中。證等將歸,可敦 宴之帳中,留連號啼者竟日,可汗因贈漢使以厚貺。
tài hé yuán nián, mìng zhòng shǐ yǐ juàn èr shí wàn pǐ fù hóng lú sì xuān cì huí gú chōng mǎ jià. sān nián zhēng yuè, zhōng shǐ yǐ juàn èr shí sān wàn pǐ cì huí hé chōng mǎ jià. qī nián sān yuè, huí hé lǐ yì jié děng jiāng tuó mǎ dào, qiě bào kè hán sān yuè èr shí qī rì hōng, yǐ cè qīn dì sà tè lè. fèi cháo sān rì, réng lìng zhū sī wén wǔ sān pǐn shàng shū shěng sì pǐn yǐ shàng guān jiù hóng lú sì diào qí shǐ zhě. yǐ zuǒ xiāo wèi jiāng jūn huáng chéng liú shǒu táng hóng shí wèi jīn wú jiāng jūn jiān yù shǐ dài fū, chí jié chōng rù huí gú diào jì cè lì shǐ. jiǔ nián liù yuè, rù cháo huí gú jìn tài hé gōng zhǔ suǒ xiàn mǎ shè nǚ zǐ qī rén, shā tuó xiǎo ér èr rén. kāi chéng chū, qí xiāng yǒu ān yǔn hé zhě, yǔ tè lè chái cǎo yù cuàn sà tè lè kè hán, sà tè lè kè hán jué, shā chái cǎo jí ān yǔn hé. yòu yǒu huí gú xiāng jué luó wù zhě, yōng bīng zài wài, yuàn zhū chái cǎo ān yǔn hé, yòu shā sà tè lè kè hán, yǐ sà tè lè wèi kè hán. yǒu jiāng jūn jù lù mò hè hèn jué luó wù, zǒu yǐn xiá jiá sī lǐng shí wàn qí pò huí gú chéng, shā sà, zhǎn jué luó wù, shāo dàng dài jǐn, huí gú sàn bēn zhū fān. yǒu huí gú xiāng sà zhí zhě, yōng wài shēng páng tè lēi jí nán lù bìng è fěn děng xiōng dì wǔ rén yī shí wǔ bù xī bēn gé luó lù, yī zhī tóu tǔ bō, yī zhī tóu ān xī, yòu yǒu jìn kè hán yá shí sān bù, yǐ tè lè wū jiè wèi kè hán, nán lái fù hàn.
太和元年,命中使以絹二十萬匹付鴻臚寺宣賜回鶻充馬價。三年正月,中使以 絹二十三萬匹賜回紇充馬價。七年三月,回紇李義節等將駝馬到,且報可汗三月二 十七日薨,已冊親弟薩特勒。廢朝三日,仍令諸司文武三品、尚書省四品以上官就 鴻臚寺吊其使者。以左驍衛將軍、皇城留守唐弘實為金吾將軍兼御史大夫,持節充 入回鶻弔祭冊立使。九年六月,入朝回鶻進太和公主所獻馬射女子七人,沙陀小兒 二人。開成初,其相有安允合者,與特勒柴草欲篡薩特勒可汗,薩特勒可汗覺,殺 柴草及安允合。又有回鶻相掘羅勿者,擁兵在外,怨誅柴草、安允合,又殺薩特勒 可汗,以馺特勒為可汗。有將軍句錄末賀恨掘羅勿,走引黠戛斯領十萬騎破回鶻 城,殺馺,斬掘羅勿,燒盪殆盡,回鶻散奔諸蕃。有回鶻相馺職者,擁外甥龐特 勒及男鹿並遏粉等兄弟五人、一十五部西奔葛邏祿,一支投吐蕃,一支投安西,又 有近可汗牙十三部,以特勒烏介為可汗,南來附漢。
chū, xiá jiá sī pò huí gú, dé tài hé gōng zhǔ. xiá jiá sī zì chēng lǐ líng zhī hòu, yǔ guó tóng xìng, suì lìng dá gàn shí rén sòng gōng zhǔ zhì sāi shàng. wū jiè tú yù xiá jiá sī shǐ, dá gān děng bìng bèi shā. tài hé gōng zhǔ què guī wū jiè kè hán, nǎi zhì gōng zhǔ tóng háng, nán dù dà qì. zhì tiān dé jiè, zòu qǐng tiān dé chéng yǔ tài hé gōng zhǔ jū. yǒu huí gú xiāng chì xīn zhě, yǔ lián wèi xiàng xìng pū gù zhě, yǔ tè qín nà xié chuài yōng bù zhòng, bù bīn wū jiè. chì xīn yù fàn sāi, wū jiè qiǎn qí shǔ mài méi sī xiān bù chéng yú tiān dé jūn shǐ tián móu, rán hòu yòu chì xīn zǎi xiàng tóng yè wū jiè kè hán, lù chì xīn yú kè hán zhàng xià bìng pū gù èr rén. nà xié zhàn shèng, quán zhàn chì xīn xià qī qiān zhàng, dōng kàn zhèn wǔ dà tóng, jù shì wéi hēi shā yú lín, dōng nán rù yōu zhōu xióng wǔ jūn xī běi jiè. yōu zhōu jié dù shǐ zhāng zhòng wǔ qiǎn dì zhòng zhì lǜ bīng dà pò nà xié zhī zhòng, quán shōu qī qiān zhàng, shā lù shōu qín lǎo xiǎo jìn jiǔ wàn rén. nà xié zhōng jiàn, tòu tuó qún qián tuō, wū jiè huò ér shā zhī.
初,黠戛斯破回鶻,得太和公主。黠戛斯自稱李陵之後,與國同姓,遂令達干 十人送公主至塞上。烏介途遇黠戛斯使,達乾等並被殺。太和公主卻歸烏介可汗, 乃質公主同行,南渡大磧。至天德界,奏請天德城與太和公主居。有回鶻相赤心者, 與連位相姓仆固者,與特勤那頡啜擁部眾,不賓烏介。赤心欲犯塞,烏介遣其屬霢 沒斯先布誠於天德軍使田牟,然後誘赤心宰相同謁烏介可汗,戮赤心於可汗帳下並 仆固二人。那頡戰勝,全占赤心下七千帳,東瞰振武、大同,據室韋、黑沙、榆林, 東南入幽州雄武軍西北界。幽州節度使張仲武遣弟仲至率兵大破那頡之眾,全收七 千帳,殺戮收擒老小近九萬人。那頡中箭,透駝群潛脫,烏介獲而殺之。
wū jiè zhū bù yóu chēng shí wàn zhòng, zhù yá dà tóng jūn běi lǘ mén shān, shí huì chāng èr nián qiū, pín jié dōng shǎn yǐ běi, tiān dé zhèn wǔ yún shuò, bǐ lí fú lù. zhào zhū dào bīng xī zhì fáng hàn, yǐ hé dōng jié dù shǐ liú miǎn chōng nán miàn zhāo kòng huí gú shǐ yǐ yōu zhōu jié dù shǐ zhāng zhòng wǔ chōng dōng miàn zhāo kòng huí gú shǐ.
烏介諸部猶稱十萬眾,駐牙大同軍北閭門山,時會昌二年秋,頻劫東陝已北, 天德、振武、雲朔,比罹俘戮。詔諸道兵悉至防捍,以河東節度使劉沔充南面招控 回鶻使;以幽州節度使張仲武充東面招控回鶻使。
èr nián dōng, sān nián chūn, huí gú tè lè páng jù zhē ā dūn níng èr bù, huí gú gōng zhǔ mì jié kě dūn yī bù, wài xiāng zhū luò gù ā diē yī bù, jí yá zhàng dà jiāng cáo mó nǐ děng qī bù, gòng sān wàn zhòng, xiāng cì jiàng yú yōu zhōu, zhào pèi zhū dào. yǒu tè lè mài méi sī ā lì zhī xí wù chuài sān bù, huí gú xiāng ài yé wù hóng shùn huí gú shàng shū lǚ héng děng zhū bù jiàng zhèn wǔ, sān bù shǒu lǐng jiē cì xìng lǐ shì, jí míng sī zhōng sī zhēn sī huì sī ēn, chōng guī yì shǐ. yǒu tè lēi yè bèi gū xiōng lǐ èr bù nán bēn tǔ bō, yǒu tè lè kě zhì lì èr bù dōng běi bēn dà shì wéi, yǒu tè lè hé wù chuài dōng tǎo qì dān, zhàn sǐ.
二年冬,三年春,回鶻特勒龐俱遮、阿敦寧二部,回鶻公主密羯可敦一部,外 相諸洛固阿跌一部,及牙帳大將曹磨你等七部,共三萬眾,相次降於幽州,詔配諸 道。有特勒霢沒斯、阿歷支、習勿啜三部,回鶻相愛耶勿弘順、回鶻尚書呂衡等諸 部降振武,三部首領皆賜姓李氏,及名思忠、思貞、思惠、思恩,充歸義使。有特 勒葉被沽兄李二部南奔吐蕃,有特勒可質力二部東北奔大室韋,有特勒荷勿啜東討 契丹,戰死。
huì chāng sān nián, huí gú shàng shū pū gù yì dào yōu zhōu, yuē yǐ tài hé gōng zhǔ guī yōu zhōu, wū jiè qù yōu zhōu jiè bā shí lǐ xià yíng. qí qīn xìn gǔ ròu jí mó ní zhì jìng děng sì rén yǐ xiān rù zhèn wǔ jūn. shì yè, hé dōng liú miǎn lǜ bīng yǎn zhì wū jiè yíng, wū jiè jīng zǒu dōng běi yuē sì bǎi lǐ wài, yī hé jiě shì wéi xià yíng, bù jí jiāng tài hé gōng zhǔ tóng zǒu. fēng zhōu cì shǐ shí xióng bīng yù tài hé gōng zhǔ zhàng, yīn yíng guī guó. wū jiè bù zhòng zhì dà zhōng yuán nián yì yōu zhōu jiàng, liú zhě piāo liú è dòng, zhòng shí wàn, suǒ cún zhǐ sān qiān yǐ xià. wū jiè jià mèi yǔ shì wéi, tuō fù zhī. wèi huí gú xiāng měi quán zhě yì yǐn chuài bī zhū huí gú shā wū jiè yú jīn shān, yǐ qí dì tè lè è niǎn wèi kè hán, fù yǒu zhòng wǔ qiān yǐ shàng, qí shí yòng liáng yáng jiē qǔ gěi yú xī wáng shuò shě lǎng.
會昌三年,回鶻尚書仆固繹到幽州,約以太和公主歸幽州,烏介去幽州界八十 里下營。其親信骨肉及摩尼志淨等四人已先入振武軍。是夜,河東劉沔率兵奄至烏 介營,烏介驚走東北約四百里外,依和解室韋下營,不及將太和公主同走。豐州刺 史石雄兵遇太和公主帳,因迎歸國。烏介部眾至大中元年詣幽州降,留者漂流餓凍, 眾十萬,所存止三千已下。烏介嫁妹與室韋,託附之。為回鶻相美權者逸隱啜逼諸 回鶻殺烏介於金山,以其弟特勒遏捻為可汗,復有眾五千以上,其食用糧羊皆取給 於奚王碩舍朗。
dà zhōng yuán nián chūn, zhāng zhòng wǔ dà pò xī zhòng, qí huí gú wú suǒ qǔ gěi, rì yǒu hào sàn. zhì èr nián chūn, wéi cún míng wáng guì chén wǔ bǎi rén yǐ xià, yī shì wéi. zhāng zhōng wǔ yīn hè zhèng shì wéi jīng guò yōu zhōu, zhòng wǔ què lìng hái fān, qiǎn sòng è niǎn děng lái xiàng yōu zhōu, è niǎn děng jù, shì yè yǔ qī gé lù zi tè lè dú sī děng jiǔ qí xī zǒu, yú zhòng bēn zhī bù jí, huí gú zhū xiāng dá guān lǎo yòu dà kū. shì wéi fēn huí gú yú zhòng wèi qī fēn, qī xìng shì wéi gè zhàn yī fēn. jīng sān sù, xiá jiá sī xiāng ā bō lǐng zhū fān bīng chēng qī wàn, cóng xī nán tiān dé běi jiè lái qǔ è niǎn jí zhū huí gú, dà bài shì wéi. huí gú zài shì wéi zhě, ā bō jiē shōu guī qì běi. zài wài yóu shù zhàng, sàn cáng zhū shān shēn lín, dào jié zhū fān, jiē xī xiàng qīng xīn wàng ān xī páng lēi zhī dào. páng lēi yǐ zì chēng kè hán, yǒu qì xī zhū chéng. qí hòu sì jūn ruò chén qiáng, jū gān zhōu, wú fù xī shí zhī shèng. dào jīn shí qiǎn shǐ rù cháo, jìn yù mǎ èr wù jí běn tǔ suǒ chǎn, jiāo yì ér fǎn.
大中元年春,張仲武大破奚眾,其回鶻無所取給,日有耗散。至二年春,唯存 名王貴臣五百人已下,依室韋。張鍾武因賀正室韋經過幽州,仲武卻令還蕃,遣送 遏捻等來向幽州,遏捻等懼,是夜與妻葛祿、子特勒毒斯等九騎西走,餘眾奔之不 及,回鶻諸相達官老幼大哭。室韋分回鶻餘眾為七分,七姓室韋各占一分。經三宿, 黠戛斯相阿播領諸蕃兵稱七萬,從西南天德北界來取遏捻及諸回鶻,大敗室韋。回 鶻在室韋者,阿播皆收歸磧北。在外猶數帳,散藏諸山深林,盜劫諸蕃,皆西向傾 心望安西龐勒之到。龐勒已自稱可汗,有磧西諸城。其後嗣君弱臣強,居甘州,無 復昔時之盛。到今時遣使入朝,進玉馬二物及本土所產,交易而返。
shǐ chén yuē: zì sān dài yǐ qián, liǎng hàn zhī hòu, xī qiāng běi dí, hù xìng bù zú, qí míng bù tóng, wèi huàn yī yě. cài yōng yún: biān chuí zhī huàn, wèi shǒu zú zhī jiè zhōng guó zhī kùn, wèi xiōng bèi zhī jū. tū jué wèi yáng dì zhī huàn shēn yǐ, suí jìng miè zhōng guó zhī kùn, qí lǐ zhāo rán. zì tài zōng píng tū jué, pò yán tuó, ér huí hé xìng yān. tài zōng xìng líng wǔ yǐ jiàng zhī, zhì zhōu fǔ yǐ ān zhī, yǐ míng jué yù bó yǐ ēn zhī. qí yì hé zāi? gài yǐ dí bù kě jǐn, ér yǐ wēi huì jī mí zhī. kāi yuán zhōng, sān gāng zhèng, bǎi xìng zú, sì yí bā mán, xī rán xiàng huà, yào huāng zhī wài, wèi wēi huái huì, bù qí shèng yǐ! tiān bǎo mò, jiān chén nòng quán yú nèi, nì chén bá hù yú wài, nèi wài jié xìn ér chē jià jù qiān, huá yí shēng xīn ér shén qì jiāng zhuì. sù zōng yòu huí hé yǐ fù jīng jī. dài zōng yòu huí hé yǐ píng hé shuò. kān nán zhōng xìng zhī gōng, dà jí dà yǐ! rán shēng líng zhī gāo xuè yǐ gàn, bù néng gōng qí qiú qǔ cháo tíng zhī fǎ lìng bìng chí, wú yǐ yì qí píng líng. rěn chǐ hé qīn, gū xī bù xiá. pú gù huái ēn wèi pàn, yóu shén diàn wēi guō zi yí zhī néng jūn, zhōng miǎn qīn yì. bǐ xī zhū róng, yú guó zhī gōng zuì dà, wèi mín zhī hài yì shēn. jí shì lì rì lóng, shèng shuāi shí biàn, bīng xiāo wǎ jiě, rú cún ruò wáng, jìng wèi shǒu zú zhī jiè yān. xī zhāo zhī shì, huáng zhū dié xìng, jìng wèi xiōng bèi zhī jū yān. shǒu jiè bèi jū, chéng wèi què lùn.
史臣曰:自三代以前,兩漢之後,西羌、北狄,互興部族,其名不同,為患一 也。蔡邕云:「邊陲之患,為手足之疥;中國之困,為胸背之疽。突厥為煬帝之患 深矣,隋竟滅;中國之困,其理昭然。」自太宗平突厥,破延陀,而回紇興焉。太 宗幸靈武以降之,置州府以安之,以名爵玉帛以恩之。其義何哉?蓋以狄不可盡, 而以威惠羈縻之。開元中,三綱正,百姓足,四夷八蠻,翕然向化,要荒之外,畏 威懷惠,不其盛矣!天寶末,奸臣弄權於內,逆臣跋扈於外,內外結釁而車駕遽遷, 華夷生心而神器將墜。肅宗誘回紇以復京畿。代宗誘回紇以平河朔。戡難中興之功, 大即大矣!然生靈之膏血已干,不能供其求取;朝廷之法令並弛,無以抑其憑陵。 忍恥和親,姑息不暇。僕固懷恩為叛,尤甚阽危;郭子儀之能軍,終免侵軼。比昔 諸戎,於國之功最大,為民之害亦深。及勢利日隆,盛衰時變,冰消瓦解,如存若 亡,竟為手足之疥焉。僖、昭之世,黃、硃迭興,竟為胸背之疽焉。手疥背疽,誠 為確論。
zàn yuē: tǔ dé chū lóng, bǐ wū kě fēng. cháo gāng zhōng fǒu, biān bǐ xìng róng. ān shǐ luàn guó, huí hé shì gōng. shì gōng yī hé? xián yì gū xī. mín bù liáo shēng, guó dān qí lì. huá yí yǒu jié, shèng shuāi rú zhī. bǐ jì zhǎng è, wǒ nǎi xiū dé, jū jiè zhī yì, bǎi dài kě zé.
贊曰:土德初隆,比屋可封。朝綱中否,邊鄙興戎。安、史亂國,回紇恃功。 恃功伊何?咸議姑息。民不聊生,國殫其力。華夷有截,盛衰如織。彼既長惡,我 乃修德,疽疥之義,百代可則。