huí hé
回纥
huí hé, qí xiān xiōng nú zhī yì yě. zài hòu wèi shí, hào tiě lè bù luò. qí xiàng wēi xiǎo, qí sú xiāo qiáng, yī tuō gāo chē, chén shǔ tū jué, jìn wèi zhī tè lè. wú jūn zhǎng, jū wú héng suǒ, suí shuǐ cǎo liú yí. rén xìng xiōng rěn, shàn qí shè, tān lán yóu shén, yǐ kòu chāo wéi shēng. zì tū jué yǒu guó, dōng xī zhēng tǎo, jiē zī qí yòng, yǐ zhì běi huāng. suí kāi huáng mò, jìn wáng guǎng běi zhēng tū jué, dà pò bù jiā kè hán, tè lè yú shì fēn sǎn. dà yè yuán nián, tū jué chù luó kè hán jī tè lè zhū bù, hòu liǎn qí wù. yòu cāi jì xuē yán tuó, kǒng wèi biàn, suì jí qí qú shuài shù bǎi rén jǐn zhū zhī, tè lè yóu shì pàn. tè lè shǐ yǒu pū gǔ tóng luó huí hé bá yě gǔ fù luó bù, hào qí jīn, hòu chēng huí hé yān. zài xuē yán tuó běi jìng, jū suō líng shuǐ cè, qù cháng ān liù qiān jiǔ bǎi lǐ. suí zhú shuǐ cǎo, shèng bīng wǔ wàn, rén kǒu shí wàn rén.
回纥,其先匈奴之裔也。在后魏时,号铁勒部落。其象微小,其俗骁强,依托 高车,臣属突厥,近谓之特勒。无君长,居无恆所,随水草流移。人性凶忍,善骑 射,贪婪尤甚,以寇抄为生。自突厥有国,东西征讨,皆资其用,以制北荒。隋开 皇末,晋王广北征突厥,大破步迦可汗,特勒于是分散。大业元年,突厥处罗可汗 击特勒诸部,厚敛其物。又猜忌薛延陀,恐为变,遂集其渠帅数百人尽诛之,特勒 由是叛。特勒始有仆骨、同罗、回纥、拔野古、覆罗步,号俟斤,后称回纥焉。在 薛延陀北境,居娑陵水侧,去长安六千九百里。随逐水草,胜兵五万,人口十万人。
chū, yǒu tè jiàn qí jīn sǐ, yǒu zǐ yuē pú sà, bù luò yǐ wéi xián ér lì zhī. zhēn guān chū, pú sà yǔ xuē yán tuó qīn tū jué běi biān, tū jué xié lì kè hán qiǎn zi yù gǔ shè lǜ shí wàn qí tǎo zhī. pú sà lǐng qí wǔ qiān yǔ zhàn, pò zhī yú mǎ liè shān. yīn zhú běi zhì yú tiān shān, yòu jìn jī, dà pò zhī, fú qí bù zhòng, huí hé yóu shì dà zhèn. yīn lǜ qí zhòng fù yú xuē yán tuó, hào pú sà wèi" huó xié lì fā", réng qiǎn shǐ cháo gòng.
初,有特健俟斤死,有子曰菩萨,部落以为贤而立之。贞观初,菩萨与薛延陀 侵突厥北边,突厥颉利可汗遣子欲谷设率十万骑讨之。菩萨领骑五千与战,破之于 马鬣山。因逐北至于天山,又进击,大破之,俘其部众,回纥由是大振。因率其众 附于薛延陀,号菩萨为“活颉利发”,仍遣使朝贡。
pú sà jìn yǒng, yǒu dǎn qì, shàn chóu cè, měi duì dí lín zhèn, bì shēn xiān shì zú, yǐ shǎo zhì zhòng, cháng yǐ zhàn zhèn shè liè wèi wù. qí mǔ wū luó hún, zhǔ zhī zhēng sòng zhī shì, píng fǎn yán míng, bù nèi qí sù. huí hé zhī shèng, yóu pú sà zhī xìng yān.
菩萨劲勇,有胆气,善筹策,每对敌临阵,必身先士卒,以少制众,常以战阵 射猎为务。其母乌罗浑,主知争讼之事,平反严明,部内齐肃。回纥之盛,由菩萨 之兴焉。
zhēn guān zhōng, qín jiàng tū jué xié lì děng kè hán zhī hòu, běi lǔ wéi pú sà xuē yán tuó wèi shèng. tài zōng cè běi tū jué mò hè duō wèi kè hán, qiǎn tǒng huí hé pū gǔ tóng luó sī jié ā diē děng bù, huí hé qiú shuài tǔ mí dù yǔ zhū bù dà pò xuē yán tuó duō mí kè hán, suì bìng qí bù qǔ, yǎn yǒu qí dì.
贞观中,擒降突厥颉利等可汗之后,北虏唯菩萨、薛延陀为盛。太宗册北突厥 莫贺咄为可汗,遣统回纥、仆骨、同罗、思结、阿跌等部,回纥酋帅吐迷度与诸部 大破薛延陀多弥可汗,遂并其部曲,奄有其地。
zhēn guān èr shí nián, nán guò hè lán shān, lín huáng hé, qiǎn shǐ rù gòng, yǐ pò xuē yán tuó gōng, cì yàn nèi diàn. tài zōng xìng líng wǔ, shòu qí jiàng kuǎn, yīn qǐng huí hú yǐ nán zhì yóu dì, tōng guǎn běi fāng. tài zōng wèi zhì liù fǔ qī zhōu, fǔ zhì dū du, zhōu zhì cì shǐ, fǔ zhōu jiē zhì zhǎng shǐ sī mǎ yǐ xià guān zhǔ zhī. yǐ huí hé bù wèi hàn hǎi fǔ, bài qí qí lì fā tǔ mí dù wèi huái huà dà jiàng jūn, jiān hàn hǎi dū du. shí tǔ mí dù yǐ zì chēng kè hán, shǔ guān hào jiē rú tū jué gù shì. yǐ duō lǎn wèi yàn rán fǔ, pū gǔ wèi jīn huī fǔ, bá yě gǔ wèi yōu líng fǔ, tóng luó wèi guī lín fǔ, sī jié wèi lú shān fǔ, hún dōu wèi gāo lán zhōu, hú sà wèi gāo quē zhōu, ā diē wèi jī tián zhōu, qì bì wèi yú xī zhōu, diē jié wèi jī lù zhōu, ā bù sī wèi guī lín zhōu, bái wèi zhì yán zhōu. yòu yǐ huí hé xī běi jié gǔ wèi jiān kūn fǔ, qí běi gǔ lì gàn wèi xuán quē zhōu, dōng běi jù luó bó wèi zhú lóng zhōu. yú gù chán yú tái zhì yàn rán dū hù fǔ tǒng zhī, yǐ dǎo bīn gòng.
贞观二十年,南过贺兰山,临黄河,遣使入贡,以破薛延陀功,赐宴内殿。太 宗幸灵武,受其降款,因请回鹘已南置邮递,通管北方。太宗为置六府七州,府置 都督,州置刺史,府州皆置长史、司马已下官主之。以回纥部为瀚海府,拜其俟利 发吐迷度为怀化大将军,兼瀚海都督。时吐迷度已自称可汗,署官号皆如突厥故事。 以多览为燕然府,仆骨为金徽府,拔野古为幽陵府,同罗为龟林府,思结为卢山府, 浑都为皋兰州,斛萨为高阙州,阿跌为鸡田州,契苾为榆溪州,跌结为鸡鹿州,阿 布思为归林州,白为寘颜州。又以回纥西北结骨为坚昆府,其北骨利干为玄阙州, 东北俱罗勃为烛龙州。于故单于台置燕然都护府统之,以导宾贡。
zhēn guān èr shí èr nián, tǔ mí dù wèi qí zhí wū gē suǒ shā. chū, wū gē zhēng qí shū mǔ, suì yǔ jù lù mò hè dá gàn jù luó bó qián móu shā tǔ mí dù yǐ guī chē bí. wū gē jù luó bó, bìng chē bí zhī xù yě, wū gē suì yè lǐng qí shí yú jié tǔ mí dù, shā zhī. yàn rán fù dū hù yuán lǐ chén qiǎn rén dài wū gē yún:" jiāng zòu ér wèi dū du, tì tǔ mí dù yě." wū gē qīng qí zhì lǐ chén suǒ, guì bài zhì xiè lǐ chén qín ér zhǎn zhī yǐ wén.
贞观二十二年,吐迷度为其侄乌纥所杀。初,乌纥蒸其叔母,遂与俱陆莫贺达 干俱罗勃潜谋杀吐迷度以归车鼻。乌纥、俱罗勃,并车鼻之婿也,乌纥遂夜领骑十 余劫吐迷度,杀之。燕然副都护元礼臣遣人绐乌纥云:“将奏而为都督,替吐迷度 也。”乌纥轻骑至礼臣所,跪拜致谢;礼臣擒而斩之以闻。
tài zōng kǒng huí hé bù luò xié lí, shí yuè, qiǎn bīng bù shàng shū cuī dūn lǐ wǎng ān fǔ zhī, réng yǐ dūn lǐ wèi jīn shān dào fù jiāng jūn. zèng tǔ mí dù zuǒ wèi dà jiàng jūn, fù wù jí yī fú shè jì shén hòu. yǐ tǔ mí dù zi qián zuǒ tún wèi dà jiàng jūn yì zuǒ láng jiāng pó rùn wèi zuǒ xiāo wèi dà jiàng jūn dà qí lì fā shǐ chí jié huí hé bù luò zhū jūn shì hàn hǎi dū du. hòu jù luó bó lái zhāo, tài zōng liú zhī bù qiǎn. zhào xī tū jué kè hán ā shǐ nà hè lǔ tǒng wǔ chuài wǔ qí jīn èr shí yú bù, jū duō luó sī shuǐ nán, qù xī zhōu mǎ xíng shí wǔ rì chéng. huí hé bù kěn xī shǔ tū jué.
太宗恐回纥部落携离,十月,遣兵部尚书崔敦礼往安抚之,仍以敦礼为金山道 副将军。赠吐迷度左卫大将军,赙物及衣服设祭甚厚。以吐迷度子前左屯卫大将军 翊、左郎将婆闰为左骁卫大将军、大俟利发、使持节回纥部落诸军事、瀚海都督。 后俱罗勃来朝,太宗留之不遣。诏西突厥可汗阿史那贺鲁统五啜、五俟斤二十余部, 居多罗斯水南,去西州马行十五日程。回纥不肯西属突厥。
yǒng huī èr nián, hè lǔ pò běi tíng, zhào jiāng jūn liáng jiàn fāng qì bì hé lì lǐng bīng èr wàn, qǔ huí hé wǔ wàn qí, dà pò hè lǔ, shōu fù běi tíng. xiǎn qìng yuán nián, hè lǔ yòu fàn biān. zhào chéng zhī jié sū dìng fāng rèn yǎ xiàng xiāo sì yè lǐng bīng bìng huí hé dà pò hè lǔ yú yīn shān, zài pò yú jīn yá shān, jǐn shōu suǒ jù zhī dì, xī suì zhì yé luó chuān. hè lǔ xī bēn shí guó, pó rùn suí sū dìng fāng zhú hè lǔ zhì shí guó xī běi sū duō chéng, chéng zhǔ yī niè dá gàn zhí hè lǔ sòng luò yáng. yǐ qí dì zhì méng chí kūn líng fǔ, yǐ ā shǐ nà mí shè ā shǐ nà bù zhēn wèi èr fǔ dū du, tǒng shí xìng zuǒ xiāng wǔ nǔ shī bì yòu xiāng wǔ duō lù. yǐ hè lǔ zhǒng luò fēn zhì zhōu xiàn, xī jǐn bō sī. jiā pó rùn yòu wèi dà jiàng jūn jiān hàn hǎi dū du.
永徽二年,贺鲁破北庭,诏将军梁建方、契苾何力领兵二万,取回纥五万骑, 大破贺鲁,收复北庭。显庆元年,贺鲁又犯边。诏程知节、苏定方、任雅相、萧嗣 业领兵并回纥大破贺鲁于阴山,再破于金牙山,尽收所据之地,西遂至耶罗川。贺 鲁西奔石国,婆闰随苏定方逐贺鲁至石国西北苏咄城,城主伊涅达干执贺鲁送洛阳。 以其地置濛池、昆陵府,以阿史那弥射、阿史那步真为二府都督,统十姓左厢五弩 失毕、右厢五咄陆。以贺鲁种落分置州县,西尽波斯。加婆闰右卫大将军、兼瀚海 都督。
yǒng huī liù nián, huí hú qiǎn bīng suí xiāo sì yè tǎo gāo lí. lóng shuò zhōng, pó rùn sǐ, mèi bǐ sù dú zhǔ lǐng huí hú, yǔ tóng luó pū gù fàn biān. gāo zōng mìng zhèng rén tài tǎo píng pū gù děng, bǐ sù dú bài zǒu, yīn yǐ tiě lè běn bù wèi tiān shān xiàn. yǒng lóng zhōng, dú jiě zhī, sì shèng zhōng, fú dì fú. kāi yuán zhōng, chéng zōng fú dì nán, bìng jì wèi qiú zhǎng, jiē shòu dū du hào, yǐ tǒng fān zhōu, zuǒ shā yòu shā fēn guǎn zhū bù.
永徽六年,回鹘遣兵随萧嗣业讨高丽。龙朔中,婆闰死,妹比粟毒主领回鹘, 与同罗、仆固犯边。高宗命郑仁泰讨平仆固等,比粟毒败走,因以铁勒本部为天山 县。永隆中,独解支,嗣圣中,伏帝匐。开元中,承宗、伏帝难,并继为酋长,皆 受都督号,以统蕃州,左杀右杀分管诸部。
kāi yuán zhōng, huí hú jiàn shèng, shā liáng zhōu dū du wáng jūn shàn, duàn ān xī zhū guó rù cháng ān lù. xuán zōng mìng guō zhī yùn děng tǎo zhú, tuì bǎo wū dé jiàn shān, nán qù xī chéng yī qiān qī bǎi lǐ. xī chéng jí hàn zhī gāo quē sāi yě. xī chéng běi qù qì shí kǒu sān bǎi lǐ.
开元中,回鹘渐盛,杀凉州都督王君掞,断安西诸国入长安路。玄宗命郭知运 等讨逐,退保乌德健山,南去西城一千七百里。西城即汉之高阙塞也。西城北去碛 石口三百里。
yǒu shí yī dū du, běn jiǔ xìng bù luò: yī yuē yào luó gé, jí kè hán zhī xìng èr yuē hú duō gé sān yuē duō luó wù sì yuē mò gē xī qì wǔ yuē ā wù dí liù yuē gé sà qī yuē hú wà sù bā yuē yào wù gé jiǔ yuē xī yé wù. měi yī bù luò yī dū du. pò bá xī mì, shōu yī bù luò, pò gé luó lù, shōu yī bù luò, gè zhì dū du wǔ rén, tǒng hào shí yī bù luò. měi xíng zhǐ dòu zhàn, cháng yǐ èr kè bù luò wèi jūn fēng.
有十一都督,本九姓部落:一曰药罗葛,即可汗之姓;二曰胡咄葛;三曰咄罗 勿;四曰貊歌息讫;五曰阿勿嘀;六曰葛萨;七曰斛嗢素;八曰药勿葛;九曰奚耶 勿。每一部落一都督。破拔悉密,收一部落,破葛逻禄,收一部落,各置都督五人, 统号十一部落。每行止斗战,常以二客部落为军锋。
tiān bǎo chū, qí qiú zhǎng yè hù xié lì tǔ fā qiǎn shǐ rù cháo, fēng fèng yì wáng. sān zài, jī pò bá xī mì, zì chēng gǔ duō lù pí jiā quē kè hán. yòu qiǎn shǐ rù cháo, yīn cè wèi huái rén kè hán. jí zhì dé yuán zài qī yuè, sù zōng yú líng wǔ jí wèi. qiǎn gù bīn wáng nán chéng cǎi, fēng wèi dùn huáng wáng, jiāng jūn shí dìng fān, shǐ yú huí hé, yǐ xiū hǎo zhēng bīng. jí zhì qí yá, kè hán yǐ nǚ jià yú chéng cǎi, qiǎn shǒu lǐng lái zhāo, qǐng hé qīn, fēng huí hé gōng zhǔ wèi pí jiā gōng zhǔ. sù zōng zài péng yuán, yù zhī shén hòu. èr zài èr yuè, huí hé yòu shǐ shǒu lǐng dà jiàng jūn duō lǎn děng shí wǔ rén rù cháo. jiǔ yuè wù yín, jiā chéng cǎi kāi fǔ yí tóng sān sī, bài zōng zhèng qīng, nà huí hé gōng zhǔ wèi fēi. huí hé qiǎn qí tài zǐ yè hù lǐng qí jiāng dì dé děng bīng mǎ sì qiān yú zhòng, zhù guó tǎo nì. sù zōng yàn cì shén hòu. yòu mìng yuán shuài guǎng píng wáng jiàn yè hù, yuē wèi xiōng dì, jiē zhī pō yǒu ēn yì. yè hù dà xǐ, wèi wáng wèi xiōng.
天宝初,其酋长叶护颉利吐发遣使入朝,封奉义王。三载,击破拔悉密,自称 骨咄禄毗伽阙可汗。又遣使入朝,因册为怀仁可汗。及至德元载七月,肃宗于灵武 即位。遣故邠王男承采,封为燉煌王,将军石定番,使于回纥,以修好征兵。及至 其牙,可汗以女嫁于承采,遣首领来朝,请和亲,封回纥公主为毗伽公主。肃宗在 彭原,遇之甚厚。二载二月,回纥又使首领大将军多揽等十五人入朝。九月戊寅, 加承采开府仪同三司,拜宗正卿,纳回纥公主为妃。回纥遣其太子叶护领其将帝德 等兵马四千余众,助国讨逆。肃宗宴赐甚厚。又命元帅广平王见叶护,约为兄弟, 接之颇有恩义。叶护大喜,谓王为兄。
wù zǐ, huí hé dà shǒu lǐng dá gān děng yī shí sān rén xiān zhì fú fēng, yǔ shuò fāng jiàng shì jiàn pú yè guō zi yí. liú zhī, yàn shè sān rì. yè hù tài zǐ yuē:" guó jiā yǒu nán, yuǎn lái xiāng zhù, hé xiá shí wèi!" zi yí gù liú zhī, yàn bì biàn fā. qí jūn měi rì gěi yáng èr bǎi kǒu niú èr shí tóu mǐ sì shí shuò. jí yuán shuài guǎng píng wáng lǜ guō zi yí děng zhì xiāng jī sì dōng èr shí lǐ, xī lín lǐ shuǐ. zéi mái jīng qí yú dà yíng dōng, jiāng xí wǒ jūn zhī bèi. shuò fāng zuǒ xiāng bīng mǎ shǐ pū gù huái ēn zhǐ huí hé chí jiù zhī, pǐ mǎ bù guī, yīn shōu xī jīng. shí yuè, guǎng píng wáng fù yuán shuài guō zi yí lǐng huí hé bīng mǎ, yǔ zéi zhàn yú shǎn xī.
戊子,回纥大首领达干等一十三人先至扶风,与朔方将士见仆射郭子仪。留之, 宴设三日。叶护太子曰:“国家有难,远来相助,何暇食为!”子仪固留之,宴毕 便发。其军每日给羊二百口、牛二十头、米四十硕。及元帅广平王率郭子仪等至香 积寺东二十里,西临澧水。贼埋精骑于大营东,将袭我军之背。朔方左厢兵马使仆 固怀恩指回纥驰救之,匹马不归,因收西京。十月,广平王、副元帅郭子仪领回纥 兵马,与贼战于陕西。
chū, cì yú qǔ wò, yè hù shǐ qí jiāng jūn chē bí shī tǔ bō péi luó děng páng nán shān ér dōng, yù zéi fú bīng yú gǔ zhōng, jǐn yì zhī. zi yí zhì xīn diàn, yù zéi zhàn, jūn què shù lǐ. huí hé wàng jiàn, yú shān xī lǐng shàng yè bái qí ér qū jī zhī, zhí chū qí hòu, zéi zhòng dà bài, jūn ér běi kēng, zhú běi èr shí yú lǐ, rén mǎ xiāng zhěn jiè, róu jiàn ér sǐ zhě bù kě shèng shù, zhǎn shǒu shí yú wàn, fú shī sān shí lǐ. zéi dǎng yán zhuāng chí gào ān qìng xù, lǜ qí dǎng bèi dōng jīng běi zǒu dù hé, ér yè hù cóng guǎng píng wáng pú yè guō zi yí rù dōng jīng.
初,次于曲沃,叶护使其将军车鼻施吐拨裴罗等旁南山而东,遇贼伏兵于谷中, 尽殪之。子仪至新店,遇贼战,军却数里。回纥望见,逾山西岭上曳白旗而趋击之, 直出其后,贼众大败,军而北坑,逐北二十余里,人马相枕藉,蹂践而死者不可胜 数,斩首十余万,伏尸三十里。贼党严庄驰告安庆绪,率其党背东京北走渡河,而 叶护从广平王、仆射郭子仪入东京。
chū, shōu xī jīng, huí hé yù rù chéng jié lüè, guǎng píng wáng gù zhǐ zhī. jí shōu dōng jīng, huí hé suì rù fǔ kù shōu cái bó, yú shì jǐng cūn fāng piāo lüè sān rì ér zhǐ. cái wù bù kě shèng jì, guǎng píng wáng yòu jī zhī yǐ jǐn jì bǎo bèi, yè hù dà xǐ. jí sù zōng hái xī jīng, shí yī yuè guǐ yǒu, yè hù zì dōng jīng zhì. chì bǎi guān yú cháng lè yì yíng, shàng yù xuān zhèng diàn yàn láo zhī. yè hù shēng diàn, qí yú qiú cháng liè yú jiē xià, cì jǐn xiù zēng cǎi jīn yín qì mǐn. jí cí guī fān, shàng wèi yuē: " néng wéi guó jiā jiù dà shì chéng yì yǒng zhě, qīng děng lì yě." yè hù zòu yuē:" huí hé zhàn bīng, liú zài shā yuàn, jīn qiě xū guī líng xià qǔ mǎ, gèng shōu fàn yáng, tǎo chú cán zéi." jǐ chǒu, zhào yuē:" gōng jì jiān nán, yì cún bāng guó, wàn lǐ jué yù, yī dé tóng xīn, qiú zhī gǔ jīn, suǒ wèi wén yě. huí hé yè hù, tè bǐng yīng zī, tǐng shēng qí lüè, yán bì zhōng xìn, xíng biǎo wēn liáng, cái wèi wàn rén zhī dí, wèi liè zhū fān zhī zhǎng. shǔ xiōng chǒu luàn cháng, zhōng yuán wèi jìng, yǐ kě hàn yǒu xiōng dì zhī yuē, yǔ guó jiā xìng fù zǐ zhī jūn, fèn qí zhì móu, tǎo bǐ xiōng nì, yī gǔ zuò qì, wàn lǐ cuī fēng, èr xún zhī jiān, liǎng jīng kè dìng. lì bá shān yuè, jīng guàn fēng yún, méng fàn bù yǐ cí qí láo, jí nàn wú yǐ yú qí fēn. gù kě xuán zhī rì yuè, chuán zhī zǐ sūn, qǐ wéi liè tǔ zhī fēng, shì hé zhī shǎng ér yǐ yǐ! fū wèi zhī chóng zhě, sī kōng dì yī míng zhī dà zhě, fēng wáng zuì gāo. kě sī kōng réng fēng zhōng yì wáng, měi zài sòng juàn èr wàn pǐ zhì shuò fāng jūn, yí chà shǐ shòu lǐng."
初,收西京,回纥欲入城劫掠,广平王固止之。及收东京,回纥遂入府库收财 帛,于市井村坊剽掠三日而止。财物不可胜计,广平王又赍之以锦罽宝贝,叶护大 喜。及肃宗还西京,十一月癸酉,叶护自东京至。敕百官于长乐驿迎,上御宣政殿 宴劳之。叶护升殿,其余酋长列于阶下,赐锦绣缯彩金银器皿。及辞归蕃,上谓曰: “能为国家就大事成义勇者,卿等力也。”叶护奏曰:“回纥战兵,留在沙苑,今 且须归灵夏取马,更收范阳,讨除残贼。”己丑,诏曰:“功济艰难,义存邦国, 万里绝域,一德同心,求之古今,所未闻也。回纥叶护,特禀英姿,挺生奇略,言 必忠信,行表温良,才为万人之敌,位列诸蕃之长。属匈丑乱常,中原未靖,以可 汗有兄弟之约,与国家兴父子之军,奋其智谋,讨彼凶逆,一鼓作气,万里摧锋, 二旬之间,两京克定。力拔山岳,精贯风云,蒙犯不以辞其劳,急难无以逾其分。 固可悬之日月,传之子孙,岂惟裂土之封,誓河之赏而已矣!夫位之崇者,司空第 一;名之大者,封王最高。可司空、仍封忠义王,每载送绢二万匹至朔方军,宜差 使受领。”
qián yuán yuán nián wǔ yuè rén shēn shuò, huí hé shǐ duō hài ā bō bā shí rén, hēi yī dà shí qiú zhǎng gé zhī děng liù rén bìng cháo jiàn, zhì gé mén zhēng zhǎng, tōng shì shè rén nǎi fēn wéi zuǒ yòu, cóng dōng xī mén bìng rù. liù yuè wù xū, yàn huí hé shǐ yú zǐ chén diàn qián.
乾元元年五月壬申朔,回纥使多亥阿波八十人,黑衣大食酋长阁之等六人并朝 见,至阁门争长,通事舍人乃分为左右,从东西门并入。六月戊戌,宴回纥使于紫 宸殿前。
qiū qī yuè dīng hài, zhào yǐ yòu nǚ fēng wèi níng guó gōng zhǔ chū jiàng. qí jiàng fān rì, réng yǐ táng dì hàn zhōng jùn wáng yǔ wèi tè jìn shì tài cháng qīng shè yù shǐ dài fū, chōng cè mìng yīng wǔ wēi yuǎn pí jiā kè hán shǐ yǐ táng zhí zuǒ sī láng zhōng xùn wèi bīng bù láng zhōng shè yù shǐ zhōng chéng hóng lú qīng, fù zhī, jiān chōng níng guó gōng zhǔ lǐ huì shǐ. tè chà zhòng chén kāi fǔ yí tóng sān sī xíng shàng shū yòu pú yè jì guó gōng péi miǎn sòng zhì jiè shǒu. guǐ sì, yǐ cè lì huí hé yīng wǔ wēi yuǎn pí jiā kè hán, shàng yù xuān zhèng diàn, hàn zhōng wáng yǔ shòu cè mìng. jiǎ wǔ, sù zōng sòng níng guó gōng zhǔ zhì xián yáng cí mén yì, gōng zhǔ qì ér yán yuē:" guó jiā shì zhòng, sǐ qiě wú hèn!" shàng liú tì ér hái. jí yǔ zhì qí yá zhàng, pí jiā quē kè hán yī zhě huáng páo, hú mào, zuò yú zhàng zhōng tà shàng, yí wèi shén shèng, yǐn yǔ lì yú zhàng wài, wèi yǔ yuē:" wáng shì tiān kè hán hé qīn?" yǔ yuē:" shì táng tiān zǐ táng dì." yòu wèn:" yú wáng shàng lì zhě wèi shuí?" yǔ yuē:" zhōng shǐ léi lú jùn." kè hán yòu bào yuē:" zhōng shǐ shì nú, hé dé xiàng láng jūn shàng lì?" léi lú jùn sǒng jù, tiào shēn xiàng xià lì dìng. yǔ bù bài ér lì. kè hán bào yuē:" liǎng guó zhǔ jūn chén yǒu lǐ, hé dé bù bài?" yǔ yuē:" táng tiān zǐ yǐ kè hán yǒu gōng, gù jiāng nǚ jià yǔ kè hán jié yīn hǎo, bǐ zhě zhōng guó yǔ wài fān qīn, jiē zōng shì zǐ nǚ, míng wéi gōng zhǔ. jīn níng guó gōng zhǔ, tiān zǐ zhēn nǚ, yòu yǒu cái mào, wàn lǐ jià yǔ kè hán. kè hán shì táng jiā tiān zǐ nǚ xù, hé yǒu lǐ shù. qǐ dé zuò yú tà shàng shòu zhào mìng yé!" kè hán nǎi qǐ fèng zhào, biàn shòu cè mìng. yì rì, cè gōng zhǔ wèi kě dūn, fān qiú huān xīn yuē: " táng guó tiān zǐ guì zhòng, jiāng zhēn nǚ lái." yǔ suǒ sòng guó xìn zēng cǎi yī fú jīn yín qì mǐn, kè hán jǐn fēn yǔ yá guān qiú zhǎng děng. jí yǔ huí, kè hán xiàn mǎ wǔ bǎi pǐ diāo qiú bái xì. bā yuè, huí hé shǐ wáng zǐ gǔ chuài tè lè jí zǎi xiāng dì dé děng xiāo jiàng sān qiān rén zhù guó tǎo nì. sù zōng jiā qí yuǎn zhì, cì yàn, mìng suí shuò fāng xíng yíng shǐ pū gù huái ēn yā zhī. jiǔ yuè jiǎ shēn, huí hé shǐ dà shǒu lǐng gài jiāng děng xiè gōng zhǔ xià jiàng, jiān zòu pò jiān kūn wǔ wàn rén, yàn yú zǐ chén diàn, cì wù yǒu chà. shí èr yuè jiǎ wǔ, huí hé shǐ sān fù rén, xiè níng guó gōng zhǔ zhī pìn yě, cì yàn zǐ chén diàn.
秋七月丁亥,诏以幼女封为宁国公主出降。其降蕃日,仍以堂弟汉中郡王瑀为 特进、试太常卿、摄御史大夫,充册命英武威远毗伽可汗使;以堂侄左司郎中巽为 兵部郎中、摄御史中丞、鸿胪卿,副之,兼充宁国公主礼会使。特差重臣开府仪同 三司、行尚书右仆射、冀国公裴冕送至界首。癸巳,以册立回纥英武威远毗伽可汗, 上御宣政殿,汉中王瑀受册命。甲午,肃宗送宁国公主至咸阳磁门驿,公主泣而言 曰:“国家事重,死且无恨!”上流涕而还。及瑀至其牙帐,毗伽阙可汗衣赭黄袍, 胡帽,坐于帐中榻上,仪卫甚盛,引瑀立于帐外,谓瑀曰:“王是天可汗何亲?” 瑀曰:“是唐天子堂弟。”又问:“于王上立者为谁?”瑀曰:“中使雷卢俊。” 可汗又报曰:“中使是奴,何得向郎君上立?”雷卢俊竦惧,跳身向下立定。瑀不 拜而立。可汗报曰:“两国主君臣有礼,何得不拜?”瑀曰:“唐天子以可汗有功, 故将女嫁与可汗结姻好,比者中国与外蕃亲,皆宗室子女,名为公主。今宁国公主, 天子真女,又有才貌,万里嫁与可汗。可汗是唐家天子女婿,合有礼数。岂得坐于 榻上受诏命耶!”可汗乃起奉诏,便受册命。翼日,册公主为可敦,蕃酋欢欣曰: “唐国天子贵重,将真女来。”瑀所送国信缯彩衣服金银器皿,可汗尽分与衙官、 酋长等。及瑀回,可汗献马五百匹、貂裘、白赩。八月,回纥使王子骨啜特勒及宰 相帝德等骁将三千人助国讨逆。肃宗嘉其远至,赐宴,命随朔方行营使仆固怀恩押 之。九月甲申,回纥使大首领盖将等谢公主下降,兼奏破坚昆五万人,宴于紫宸殿, 赐物有差。十二月甲午,回纥使三妇人,谢宁国公主之聘也,赐宴紫宸殿。
qián yuán èr nián, huí hé gǔ chuài tè lè děng lǜ zhòng cóng guō zi yí yǔ jiǔ jié dù yú xiāng zhōu chéng xià zhàn, bù lì. sān yuè rén zǐ, huí hé wáng zǐ gǔ chuài tè lè jí zǎi xiàng dì dé děng shí wǔ rén zì xiāng zhōu bēn yú xī jīng, sù zōng yàn zhī yú zǐ chén diàn, shǎng wù yǒu chà. qí yuè gēng yín, huí hé tè lè cí hái xíng yíng, shàng yàn zhī yú zǐ chén diàn, cì wù yǒu chà. yǐ wèi, yǐ huí hé wáng zǐ xīn chú zuǒ yǔ lín jūn dà jiàng jūn yuán wài zhì, gǔ chuài tè lè wèi yín qīng guāng lù dài fu hóng lú qīng yuán wài zhì.
乾元二年,回纥骨啜特勒等率众从郭子仪与九节度于相州城下战,不利。三月 壬子,回纥王子骨啜特勒及宰相帝德等十五人自相州奔于西京,肃宗宴之于紫宸殿, 赏物有差。其月庚寅,回纥特勒辞还行营,上宴之于紫宸殿,赐物有差。乙未,以 回纥王子新除左羽林军大将军、员外置,骨啜特勒为银青光禄大夫、鸿胪卿、员外 置。
xià sì yuè, huí hé pí jiā quē kè hán sǐ. zhǎng zǐ yè hù xiān bèi shā, nǎi lì qí shǎo zǐ dēng lǐ kè hán, qí qī wèi kě dūn. liù yuè bǐng wǔ, yǐ zuǒ jīn wú wèi jiāng jūn lǐ tōng wèi shì hóng lú qīng shè yù shǐ zhōng chéng, chōng diào jì huí hé shǐ. pí jiā quē kè hán chū sǐ, qí yá guān dū du děng yù yǐ níng guó gōng zhǔ xùn zàng. gōng zhǔ yuē:" wǒ zhōng guó fǎ, xù sǐ, jí chí sàng, zhāo xī kū lín, sān nián xíng fú. jīn huí hé qǔ fù, xū mù zhōng guó lǐ. ruò jīn yī běn guó fǎ, hé xū wàn lǐ jié hūn." rán gōng zhǔ yì yī huí hé fǎ, lí miàn dà kū, jìng yǐ wú zi dé guī. qiū bā yuè, níng guó gōng zhǔ zì huí gē hái, zhào bǎi guān yú míng fèng mén wài yíng zhī.
夏四月,回纥毗伽阙可汗死。长子叶护先被杀,乃立其少子登里可汗,其妻为 可敦。六月丙午,以左金吾卫将军李通为试鸿胪卿、摄御史中丞,充吊祭回纥使。 毗伽阙可汗初死,其牙官、都督等欲以宁国公主殉葬。公主曰:“我中国法,婿死, 即持丧,朝夕哭临,三年行服。今回纥娶妇,须慕中国礼。若今依本国法,何须万 里结婚。”然公主亦依回纥法,剺面大哭,竟以无子得归。秋八月,宁国公主自回 纥还,诏百官于明凤门外迎之。
shàng yuán yuán nián jiǔ yuè jǐ chǒu, huí hé jiǔ xìng kè hán shǐ dà chén jù lù mò dá gān děng rù cháo fèng biǎo qǐ jū. yǐ mǎo, huí hé shǐ èr shí rén yú yán yīng diàn tōng yè, cì wù yǒu chà. shí yī yuè wù chén, huí hé shǐ yán zhī jiā luó děng shí rén yú yán yīng diàn yè jiàn, cì wù yǒu chà.
上元元年九月己丑,回纥九姓可汗使大臣俱陆莫达干等入朝奉表起居。乙卯, 回纥使二十人于延英殿通谒,赐物有差。十一月戊辰,回纥使延支伽罗等十人于延 英殿谒见,赐物有差。
bǎo yìng yuán nián, dài zōng chū jí wèi, yǐ shǐ cháo yì shàng zài hé luò, qiǎn zhōng shǐ liú qīng tán zhēng bīng yú huí hé, yòu xiū jiù hǎo. qí qiū, qīng tán rù huí hé tíng, huí hé yǐ wèi shǐ cháo yì suǒ yòu, yún táng jiā tiān zǐ pín yǒu dà sàng, guó luàn wú zhǔ, qǐng fā bīng lái shōu fǔ kù. kè hán nǎi lǐng zhòng ér nán, yǐ bā yuè yǐ. qīng tán jī chì shū guó xìn zhì, kè hán yuē: " wǒ wén táng jiā yǐ wú zhǔ, hé wéi gèng yǒu chì shū?" zhōng shǐ duì yuē:" wǒ táng jiā tiān zǐ suī qì wàn guó, sì tiān zǐ guǎng píng wáng tiān shēng yīng wǔ, wǎng nián yǔ huí hé yè hù bīng mǎ tóng shōu liǎng jīng, pò ān qìng xù, yǔ kè hán yǒu gù. yòu měi nián yǔ kè hán zēng juàn shù wàn pǐ, kè hán qǐ wàng zhī yé?" rán huí hé yè yǐ fā zhì sān chéng běi, jiàn huāng chéng wú shù zú, zhōu xiàn jǐn wèi kōng lěi, yǒu qīng táng sè, nǎi qiǎn shǐ běi shōu chán yú bīng mǎ cāng liáng, yòu dà rǔ qīng tán. qīng tán fā shǐ lái zòu yún: " huí hé dēng lǐ kè hán qīng guó zì lái, yǒu zhòng shí wàn, yáng mǎ bù zhī qí shù." jīng shī dà hài. shàng shǐ diàn zhōng jiān yào zi áng chí láo zhī. jí yú tài yuán běi xīn zhōu nán, zi áng mì shù qí dīng zhuàng, dé sì qiān rén, lǎo xiǎo fù rén xiāng jiān wàn yú rén, zhàn mǎ sì wàn pǐ, niú yáng bù jì.
宝应元年,代宗初即位,以史朝义尚在河洛,遣中使刘清潭征兵于回纥,又修 旧好。其秋,清潭入回纥庭,回纥已为史朝义所诱,云唐家天子频有大丧,国乱无 主,请发兵来收府库。可汗乃领众而南,已八月矣。清潭赍敕书国信至,可汗曰: “我闻唐家已无主,何为更有敕书?”中使对曰:“我唐家天子虽弃万国,嗣天子 广平王天生英武,往年与回纥叶护兵马同收两京,破安庆绪,与可汗有故。又每年 与可汗缯绢数万匹,可汗岂忘之耶?”然回纥业已发至三城北,见荒城无戍卒,州 县尽为空垒,有轻唐色,乃遣使北收单于兵马仓粮,又大辱清潭。清潭发使来奏云: “回纥登里可汗倾国自来,有众十万,羊马不知其数。”京师大骇。上使殿中监药 子昂驰劳之。及于太原北忻州南,子昂密数其丁壮,得四千人,老小妇人相兼万余 人,战马四万匹,牛羊不纪。
xiān shì, pí jiā quē kè hán qǐng yǐ zi hūn, sù zōng yǐ pū gù huái ēn nǚ jià zhī. jí shì wèi kě dūn, yǔ kè hán tóng lái, qǐng huái ēn jí huái ēn mǔ xiāng jiàn. shàng chì huái ēn zì fén zhōu jiàn zhī yú tài yuán. huái ēn yòu jiàn guó jiā ēn xìn bù kě wéi bèi. chū yù zì pú guān rù, qǔ shā yuàn lù, yóu tóng guān dōng xiàng pò zéi, zi áng shuō zhī yún:" guó jiā pín zāo kòu nì, zhōu xiàn xū fá, nán wéi gōng nǐ, kǒng kè hán shī wàng, bù rú qǔ tǔ mén lù rù, zhí qǔ xíng míng wèi huái. zéi zhōng bīng mǎ jǐn zài dōng jīng, kè hán shōu qí cái bó, shù zhuāng nán xiàng, zuì wéi shàng cè." kè hán bù cóng. yòu shuō:" qǔ huái zhōu tài xíng lù, nán jù hé yīn zhī xiǎn, zhí è zéi zhī hóu, yì shàng cè yě." kè hán yòu bù cóng. yòu shuō:" qǔ shǎn zhōu tài yáng jīn lù, shí tài yuán cāng sù ér dōng, yǔ zé lù hé nán huái zhèng jié dù tóng rù, yì shàng cè yě." kè hán cóng zhī. zi áng yīn rù zòu, shàng yǐ yōng wáng shì wèi bīng mǎ yuán shuài, jiā huái ēn tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. yòu yǐ zi áng jiān yù shǐ zhōng chéng, yǔ qián lù fǔ jiān yù shǐ zhōng chéng wèi jū wèi zuǒ yòu xiāng bīng mǎ shǐ, yǐ zhōng shū shè rén wéi shǎo huá chōng yuán shuài pàn guān jiān zhǎng shū jì, jǐ shì zhōng lǐ jìn jiān yù shǐ zhōng chéng, chōng yuán shuài xíng jūn sī mǎ, dōng huì huí hé. dēng lǐ kè hán yíng yú shǎn zhōu huáng hé běi.
先是,毗伽阙可汗请以子婚,肃宗以仆固怀恩女嫁之。及是为可敦,与可汗同 来,请怀恩及怀恩母相见。上敕怀恩自汾州见之于太原。怀恩又谏国家恩信不可违 背。初欲自蒲关入,取沙苑路,由潼关东向破贼,子昂说之云:“国家频遭寇逆, 州县虚乏,难为供拟,恐可汗失望,不如取土门路入,直取邢、洺、卫、怀。贼中 兵马尽在东京,可汗收其财帛,束装南向,最为上策。”可汗不从。又说:“取怀 州太行路,南据河阴之险,直扼贼之喉,亦上策也。”可汗又不从。又说:“取陕 州太阳津路,食太原仓粟而东,与泽潞、河南、怀郑节度同入,亦上策也。”可汗 从之。子昂因入奏,上以雍王适为兵马元帅,加怀恩同中书门下平章事。又以子昂 兼御史中丞,与前潞府兼御史中丞魏琚为左右厢兵马使,以中书舍人韦少华充元帅 判官、兼掌书记,给事中李进兼御史中丞,充元帅行军司马,东会回纥。登里可汗 营于陕州黄河北。
yuán shuài yōng wáng lǐng zi áng děng cóng ér jiàn zhī. kè hán zé yōng wáng bù yú zhàng qián wǔ dǎo, lǐ jù. zi áng cí yǐ yuán shuài shì dí sūn, liǎng gōng zài bìn, bù hé yǒu wǔ dǎo, huí hé zǎi xiàng jí chē bí jiāng jūn tíng jí yuē:" táng tiān zǐ yǔ dēng lǐ kě hàn yuē wèi xiōng dì, jīn kè hán jí yōng wáng shū, shū zhí yǒu lǐ shù, hé dé bù wǔ dǎo?" zi áng kǔ cí yǐ shēn yǒu sāng lǐ, bù hé. yòu bào yún:" yuán shuài jí táng tài zǐ yě, tài zǐ jí chǔ jūn yě, qǐ yǒu zhōng guó chǔ jūn xiàng wài guó kè hán qián wǔ dǎo." xiāng jù jiǔ zhī, chē bí suì yǐn zǐ áng lǐ jìn shǎo huá wèi jū gè bàng chuí yī bǎi, shǎo huá jū yīn bàng chuí, yī xiǔ ér sǐ. yǐ wáng shào nián wèi ān shì, fàng guī běn yíng. ér huái ēn yǔ huí hé yòu shā wèi xiān fēng, jí zhū jié dù tóng gōng zéi, pò zhī, shǐ cháo yì lǜ cán kòu ér zǒu. yuán shuài yōng wáng tuì guī líng bǎo. huí hé kè hán jì jìn yú hé yáng, liè yíng ér zhǐ shù yuè. qù yíng bǎi yú lǐ, rén bèi piāo jié bī rǔ, bù shèng qí bì. huái ēn cháng wèi jūn diàn. jí zhū jié dù shōu hé běi zhōu xiàn, pū gù chàng yǔ huí hé zhī zhòng zhuī niè èr qiān yú lǐ, zhì píng zhōu shí chéng xiàn, xiāo cháo yì shǒu ér guī, hé běi xī píng. huái ēn zì xiāng zhōu xī chū guō kǒu lù ér xī, kè hán zì hé yáng běi chū zé lù yǔ huái ēn huì, lì tài yuán. qiǎn shǐ bá hè nà shàng biǎo hè shōu dōng jīng, bìng jìn nì zéi shǐ cháo yì jīng qí děng wù. cí hái fān, dài zōng yǐn jiàn yú nèi diàn, cì cǎi èr bǎi duàn.
元帅雍王领子昂等从而见之。可汗责雍王不于帐前舞蹈,礼倨。子昂辞以元帅 是嫡孙,两宫在殡,不合有舞蹈,回纥宰相及车鼻将军庭诘曰:“唐天子与登里可 汗约为兄弟,今可汗即雍王叔,叔侄有礼数,何得不舞蹈?”子昂苦辞以身有丧礼, 不合。又报云:“元帅即唐太子也,太子即储君也,岂有中国储君向外国可汗前舞 蹈。”相拒久之,车鼻遂引子昂、李进、少华、魏琚各搒捶一百,少华、琚因搒捶, 一宿而死。以王少年未谙事,放归本营。而怀恩与回纥右杀为先锋,及诸节度同攻 贼,破之,史朝义率残寇而走。元帅雍王退归灵宝。回纥可汗继进于河阳,列营而 止数月。去营百余里,人被剽劫逼辱,不胜其弊。怀恩常为军殿。及诸节度收河北 州县,仆固瑒与回纥之众追蹑二千余里,至平州石城县,枭朝义首而归,河北悉平。 怀恩自相州西出崞口路而西,可汗自河阳北出泽、潞与怀恩会,历太原。遣使拔贺 那上表贺收东京,并进逆贼史朝义旌旗等物。辞还蕃,代宗引见于内殿,赐彩二百 段。
chū, huí hé zhì dōng jīng, yǐ zéi píng, zì xíng cán rěn, shì nǚ jù zhī, jiē dēng shèng shàn sì jí bái mǎ sì èr gé yǐ bì zhī. huí hé zòng huǒ fén èr gé, shāng sǐ zhě wàn jì, lèi xún huǒ yàn bù zhǐ. jí shì cháo hè, yòu zòng héng dà rǔ guān lì. yǐ shǎn zhōu jié dù shǐ guō yīng yì quán zhī dōng dōu liú shǒu. shí dōng dōu zài jīng zéi luàn, shuò fāng jūn jí guō yīng yì yú cháo ēn děng jūn bù néng jìn bào, yǔ huí hé zòng lüè fāng shì jí rǔ zhèng děng zhōu, bǐ wū dàng jǐn, rén xī yǐ zhǐ wèi yī, huò yǒu yī jīng zhě.
初,回纥至东京,以贼平,恣行残忍,士女惧之,皆登圣善寺及白马寺二阁以 避之。回纥纵火焚二阁,伤死者万计,累旬火焰不止。及是朝贺,又纵横大辱官吏。 以陕州节度使郭英乂权知东都留守。时东都再经贼乱,朔方军及郭英乂、鱼朝恩等 军不能禁暴,与回纥纵掠坊市及汝、郑等州,比屋荡尽,人悉以纸为衣,或有衣经 者。
dài zōng yù xuān zhèng diàn, chū cè wén, jiā cè kè hán wèi dēng lǐ jié duō dēng mì shī hán jù lù yīng yì jiàn gōng pí jiā kè hán, kě dūn jiā cè wèi pó mò guāng qīn lì huá pí jiā kě dūn." jié duō", huá yán" shè jì fǎ yòng"" dēng mì shī", huá yán" fēng jìng"" hán jù lù", huá yán" lóu luó"" pí jiā", huá yán" zú yì zhì"." pó mò", huá yán" dé lián". yǐ sàn qí cháng shì jiān yù shǐ dài fū wáng yì chōng shǐ, jiù kè hán xíng yíng xíng cè mìng yān. kè hán kě dūn jí zuǒ yòu shā zhū dū du nèi wài zǎi xiàng yǐ xià, gòng jiā shí fēng èr qiān hù, lìng wáng yì jiù yá zhàng qián lǐ cè. zuǒ shā fēng wèi xióng shuò wáng, yòu shā fēng wèi níng shuò wáng, hú lù dū du fēng jīn hé wáng, bá lǎn jiāng jūn fēng wèi jìng mò wáng, zhū dōu dū yī shí yī rén bìng fēng guó gōng.
代宗御宣政殿,出册文,加册可汗为登里颉咄登密施含俱录英义建功毗伽可汗, 可敦加册为婆墨光亲丽华毗伽可敦。“颉咄”,华言“社稷法用”;“登密施”, 华言“封竟”;“含俱录”,华言“娄罗”;“毗伽”,华言“足意智”。“婆墨”, 华言“得怜”。以散骑常侍兼御史大夫王翊充使,就可汗行营行册命焉。可汗、可 敦及左右杀、诸都督、内外宰相已下,共加实封二千户,令王翊就牙帐前礼册。左 杀封为雄朔王,右杀封为宁朔王,胡禄都督封金河王,拔览将军封为静漠王,诸都 督一十一人并封国公。
xún ér huái ēn pàn, tóu líng wǔ, yǒu shuò fāng jiù jiāng rèn fū zhāng sháo děng, shōu hé yú jìn, zhòng zhì shù wàn. guǎng dé èr nián qiū, nǎi yǐn tǔ bō zhī zhòng shù wàn rén zhì fèng tiān xiàn, shuò fāng jié dù guō zi yí lǜ zhòng jù zhī ér tuì. yǒng tài yuán nián qiū, huái ēn qiǎn bīng mǎ shǐ fàn zhì chéng rèn fū jiāng bīng, yòu yòu huí hé tǔ bō tǔ yù hún dǎng xiàng nú cì zhī zhòng èr shí yú wàn, yǐ fàn fèng tiān lǐ quán fèng xiáng tóng zhōu děng chù, bèi qí nì mìng. xiān yǐ guō zi yí tún jīng yáng, hún rì jìn tún fèng tiān, shù cuī qí fēng. yòu wén huái ēn sǐ, tǔ bō jiāng mǎ zhòng yīng děng shí yuè chū yǐn tuì, qǔ bīn zhōu jiù lù ér guī. huí hé shǒu lǐng luó dá gān děng lǜ qí zhòng èr qiān yú qí, yì jīng yáng qǐng xiáng. zi yí xǔ zhī, lǜ zhòng bèi jiǎ chí mǎn shù qiān rén. huí hé yì yuē:" cǐ lái fēi ě xīn, yào jiàn lìng gōng." zi yí yuē:" wǒ lìng gōng yě." huí hé yuē: " qǐng qù jiǎ." zi yí biàn tuō dōu móu qiāng jiǎ, cè mǎ tǐng shēn ér qián. huí hé qiú zhǎng xiàng gù yuē:" shì yě." shí tài zǐ tài bǎo lǐ guāng jìn jiān yù shǐ dài fū lù sì gōng róng zhuāng jiè mǎ zài zi yí zhī cè. zi yí zhǐ shì huí hé yuē:" cǐ shì wèi běi jié dù lǐ tài bǎo." yòu yuē:" cǐ shì shuò fāng jūn liáng shǐ lù dài fū." huí hé biàn xià mǎ luó bài, zi yí yì xià mǎ. huí hé zhī zhòng wèi zuǒ yòu yì, gè shù bǎi rén, jiàn jìn zi yí huī xià yì chí ér zhì, zi yí huī tuì zhī. zi yí mìng jiǔ yǔ zhī yǐn, zèng zhī chán tóu cǎi sān qiān pǐ. zi yí zhí huí hé dà jiàng kè hán dì hé hú lù dū du yào luó gé děng shǒu, zé ràng zhī yuē:" wǒ guó jiā zhī rǔ huí hé yǒu gōng, bào rǔ dà hòu, rǔ hé bèi yuē fù xìn, fàn wǒ wáng jī? wǒ xū yǔ rǔ zhàn, hé nǎi jiàng wèi! wǒ yī shēn tǐng rù rǔ yíng, rèn rǔ jū zhí, wǒ huī xià jiàng shì, xū yǔ rǔ zhàn." huí gē yòu yì yuē:" huái ēn fù xīn, lái bào kè hán, yún táng guó tiān zǐ jīn yǐ xiàng jiāng huái, lìng gōng yì bù zhǔ bīng, wǒ shì yǐ gǎn lái. jīn zhī tiān kè hán jiàn zài shàng guō, lìng gōng wèi jiāng, huái ēn tiān yòu shā zhī. jīn qǐng zhuī shā tǔ bō, shōu qí yáng mǎ, yǐ bào guó ēn. rán huái ēn zi, kě dūn xiōng dì, qǐng wù shā zhī." hé hú lù dū du děng yǔ zǎi xiàng mó duō mò hè dá gàn zǎi xiàng tūn mò hè dá gàn zǎi xiàng hù dōu pí jiā jiāng jūn zǎi xiàng jiē lā péi luó dá gàn zǎi xiàng méi lù dà jiàng jūn luó dá gàn píng zhāng shì hǎi yíng quē dá gān děng, zi yí xiān zhí bēi, hé hú lù dū du qǐng zhòu, zi yí zhòu yuē:" dà táng tiān zǐ wàn wàn suì! huí hé kè hán yì wàn suì! liǎng guó jiàng xiàng yì wàn suì! ruò qǐ fù xīn wéi bèi méng yuē zhě, shēn sǐ zhèn qián, jiā kǒu tú lù." hé hú lù dū du děng shī sè, jí bēi zhì, jí yì yuē:" rú lìng gōng méng yuē." jiē xǐ yuē: " chū fā běn bù lái rì, jiāng wū shī liǎng rén lái, yún:' cǐ xíng dà ān wěn, rán bù yǔ táng jiā bīng mǎ dòu, jiàn yī dà rén jí guī.' jīn rì lǐng bīng jiàn lìng gōng, lìng gōng bù wéi yí, tuō qù yì jiǎ, dān qí xiāng jiàn, shuí yǒu cǐ xīn dǎn! shì bù zhàn dòu jiàn yī dà rén, wū shī yǒu zhēng yǐ!" huān yuè jiǔ zhī. zi yí fǔ qí bèi, shǒu lǐng děng fēn chán tóu cǎi yǐ shǎng wū shī, qǐng zhū jiàng tóng jī tǔ bō, zi yí rú qí yuē. yì rì, shǐ lǐng huí hé shǒu lǐng kāi fǔ gǔ yě nà děng liù rén rù jīng cháo jiàn.
寻而怀恩叛,投灵武,有朔方旧将任敷、张韶等,收合余烬,众至数万。广德 二年秋,乃引吐蕃之众数万人至奉天县,朔方节度郭子仪率众拒之而退。永泰元年 秋,怀恩遣兵马使范至诚、任敷将兵,又诱回纥、吐蕃、吐谷浑、党项、奴刺之众 二十余万,以犯奉天、醴泉、凤翔、同州等处,被其逆命。先以郭子仪屯泾阳,浑 日进屯奉天,数摧其锋。又闻怀恩死,吐蕃将马重英等十月初引退,取邠州旧路而 归。回纥首领罗达干等率其众二千余骑,诣泾阳请降。子仪许之,率众被甲持满数 千人。回纥译曰:“此来非恶心,要见令公。”子仪曰:“我令公也。”回纥曰: “请去甲。”子仪便脱兜鍪枪甲,策马挺身而前。回纥酋长相顾曰:“是也。”时 太子太保李光进、兼御史大夫路嗣恭戎装介马在子仪之侧。子仪指视回纥曰:“此 是渭北节度李太保。”又曰:“此是朔方军粮使路大夫。”回纥便下马罗拜,子仪 亦下马。回纥之众为左右翼,各数百人,渐进;子仪麾下亦驰而至,子仪麾退之。 子仪命酒与之饮,赠之缠头彩三千匹。子仪执回纥大将可汗弟合胡禄都督药罗葛等 手,责让之曰:“我国家知汝回纥有功,报汝大厚,汝何背约负信,犯我王畿?我 须与汝战,何乃降为!我一身挺入汝营,任汝拘絷,我麾下将士,须与汝战。”回 纥又译曰:“怀恩负心,来报可汗,云唐国天子今已向江淮,令公亦不主兵,我是 以敢来。今知天可汗见在上郭,令公为将,怀恩天又杀之。今请追杀吐蕃,收其羊 马,以报国恩。然怀恩子,可敦兄弟,请勿杀之。”合胡禄都督等与宰相磨咄莫贺 达干、宰相暾莫贺达干、宰相护都毗伽将军、宰相揭拉裴罗达干、宰相梅录大将军 罗达干、平章事海盈阙达干等,子仪先执杯,合胡禄都督请咒,子仪咒曰:“大唐 天子万万岁!回纥可汗亦万岁!两国将相亦万岁!若起负心违背盟约者,身死阵前, 家口屠戮。”合胡禄都督等失色,及杯至,即译曰:“如令公盟约。”皆喜曰: “初发本部来日,将巫师两人来,云:‘此行大安稳,然不与唐家兵马斗,见一大 人即归。’今日领兵见令公,令公不为疑,脱去衣甲,单骑相见,谁有此心胆!是 不战斗见一大人,巫师有征矣!”欢跃久之。子仪抚其背,首领等分缠头彩以赏巫 师,请诸将同击吐蕃,子仪如其约。翌日,使领回纥首领开府古野那等六人入京朝 见。
yòu wǔ rì, shuò fāng xiān fēng bīng mǎ shǐ kāi fǔ nán yáng jùn wáng bái yuán guāng yǔ huí hé bīng mǎ hé yú jīng zhōu líng tái xiàn xī wǔ shí lǐ chì shān lǐng, gòng pò tǔ bō děng shí yú wàn zhòng, zhǎn shǒu wǔ wàn yú jí, shēng qín yī wàn yú rén, tuó mǎ niú yáng fán bǎi lǐ xiāng jì, bù kě shèng jì, shōu de fān luò wǔ qiān yú rén. chū bái yuán guāng děng dào líng tái xiàn xī, tàn zhī zéi shì, wèi yuè míng, sī shǎo yīn huì, huí hé shǐ wū shī biàn zhì fēng xuě. jí chí míng zhàn, tǔ bō jǐn hán dòng, gōng shǐ jiē fèi, pī zhān xú jìn, yuán guāng yǔ huí hé suí ér shā zhī bì yě. pū gù míng chén, huái ēn zhī zhí, yóu wéi xiāo jiàng, yì lǐng qiān yú qí lái jiàng. xún ér zi yí yòu shǐ huí hé zǎi xiàng hù dì pí jiā jiāng jūn, zǎi xiàng méi lù dà jiàng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī shì tài cháng qīng luó dá gān děng yī bǎi jiǔ shí liù rén lái jiàn. shàng cì yàn yú yán yīng diàn, xī jī shén hòu. rùn yuè, zi yí zì jīng yáng lǐng pū gù míng chén rù zòu, huí hé jìn mǎ, jí yàn bié, qián hòu jī zēng cǎi shí wàn pǐ ér hái. shí tǎng zàng kōng xū, cháo guān wú lù fèng, suí yuè gěi shǒu lì, wèi zhī zī kè qián. shuì cháo guān rùn shí yuè shí yī yuè shí èr yuè kè yǐ gōng zhī.
又五日,朔方先锋兵马使、开府、南阳郡王白元光与回纥兵马合于泾州灵台县 西五十里赤山岭,共破吐蕃等十余万众,斩首五万余级,生擒一万余人,驼马牛羊 凡百里相继,不可胜纪,收得蕃落五千余人。初白元光等到灵台县西,探知贼势, 为月明,思少阴晦,回纥使巫师便致风雪。及迟明战,吐蕃尽寒冻,弓矢皆废,披 氈徐进,元光与回纥随而杀之蔽野。仆固名臣,怀恩之侄,尤为骁将,亦领千余骑 来降。寻而子仪又使回纥宰相护地毗伽将军,宰相梅录大将军、开府仪同三司、试 太常卿罗达干等一百九十六人来见。上赐宴于延英殿,锡赍甚厚。闰月,子仪自泾 阳领仆固名臣入奏,回纥进马,及宴别,前后赍缯彩十万匹而还。时帑藏空虚,朝 官无禄俸,随月给手力,谓之资课钱。税朝官闰十月、十一月、十二月课以供之。
dà lì liù nián zhēng yuè, huí hé yú hóng lú sì shàn chū fāng shì, lüè rén zǐ nǚ, suǒ zài guān duó fǎn, ōu nù, yǐ sān bǎi qí fàn jīn guāng mén zhū què mén. shì rì, huáng chéng zhū mén jǐn bì, shàng shǐ zhōng shǐ liú qīng tán xuān wèi, nǎi zhǐ.
大历六年正月,回纥于鸿胪寺擅出坊市,掠人子女,所在官夺返,殴怒,以三 百骑犯金光门、硃雀门。是日,皇城诸门尽闭,上使中使刘清潭宣慰,乃止。
qī nián qī yuè, huí hé chū hóng lú sì, rù fāng shì qiáng bào, zhú cháng ān lìng shào shuō yú hán guāng mén zhī jiē, duó shuō suǒ chéng mǎ jiāng qù. shuō tuō shēn bì zǒu, yǒu sī bù néng jìn.
七年七月,回纥出鸿胪寺,入坊市强暴,逐长安令邵说于含光门之街,夺说所 乘马将去。说脱身避走,有司不能禁。
bā nián shí yī yuè, huí hé yī bǎi sì shí rén hái fān, yǐ xìn wù yī qiān yú chéng. huí hé shì gōng, zì qián yuán zhī hòu, lǚ qiǎn shǐ yǐ mǎ hé shì zēng bó, réng suì lái shì, yǐ mǎ yī pǐ yì juàn sì shí pǐ, dòng zhì shù wàn mǎ. qí shǐ hòu qiǎn jì liú yú hóng lú sì zhě fēi yī, fān dé bó wú yàn, wǒ dé mǎ wú yòng, cháo tíng shén kǔ zhī. shì shí tè zhào hòu cì qiǎn zhī, shì yǐ guǎng ēn, qiě bǐ zhī kuì yě. shì yuè, huí hé shǐ shǐ chì xīn lǐng mǎ yī wàn pǐ lái qiú shì, dài zōng yǐ mǎ jià chū yú zū fù, bù yù zhòng kùn yú mín, mìng yǒu sī liàng rù jì xǔ shì liù qiān pǐ.
八年十一月,回纥一百四十人还蕃,以信物一千余乘。回纥恃功,自乾元之后, 屡遣使以马和市缯帛,仍岁来市,以马一匹易绢四十匹,动至数万马。其使候遣继 留于鸿胪寺者非一,蕃得帛无厌,我得马无用,朝廷甚苦之。是时特诏厚赐遣之, 示以广恩,且俾知愧也。是月,回纥使使赤心领马一万匹来求市,代宗以马价出于 租赋,不欲重困于民,命有司量入计许市六千匹。
shí nián jiǔ yuè, huí hé bái zhòu cì rén yú dōng shì, shì rén zhí zhī, jū yú wàn nián xiàn. qí shǒu lǐng chì xīn wén zhī, zì hóng lú sì chí rù xiàn yù, jié qiú ér chū, zhuó shāng yù lì.
十年九月,回纥白昼刺人于东市,市人执之,拘于万年县。其首领赤心闻之, 自鸿胪寺驰入县狱,劫囚而出,斫伤狱吏。
shí sān nián zhēng yuè, huí hé kòu tài yuán, guò yú cì tài gǔ, hé dōng jié dù liú hòu tài yuán yǐn jiān yù shǐ dà fū bào fáng yǔ huí hé zhàn yú yáng qǔ, wǒ shī bài jī, sǐ zhě qiān yú rén. dài zhōu dū du zhāng guāng chéng yǔ huí hé zhàn yú yáng wǔ gǔ, pò zhī, huí hé yǐn tuì. xiān shì, xīn yún jīng shǒu tài yuán, huí hé jù yún jīng, bù gǎn kuī bìng dài, zhī bào fáng wú wǔ lüè, nǎi gǎn líng bī, lài guāng chéng yāo zhàn shèng zhī, běi rén nǎi ān.
十三年正月,回纥寇太原,过榆次、太谷,河东节度留后、太原尹、兼御史大 夫鲍防与回纥战于阳曲,我师败绩,死者千余人。代州都督张光晟与回纥战于羊武 谷,破之,回纥引退。先是,辛云京守太原,回纥惧云京,不敢窥并、代,知鲍防 无武略,乃敢凌逼,赖光晟邀战胜之,北人乃安。
dé zōng chū jí wèi, shǐ zhōng guān liáng wén xiù gào āi yú huí hé, qiě xiū jiù hǎo, kè hán yí dì jiàn bù wéi lǐ. ér jiǔ xìng hú sù shǔ yú huí hé zhě, yòu chén zhōng guó biàn lì yǐ yòu qí xīn, kè hán nǎi jǔ guó nán xià, jiāng chéng wǒ sàng. qí zǎi xiàng dùn mò hè dá gàn jiàn yuē:" táng, dà guó yě, qiě wú fù yú wǒ. qián nián rù tài yuán, huò yáng mǎ shù wàn jì, kě wèi dà jié yǐ. yǐ dào tú jiān zǔ, bǐ jí guó, shāng hào dài jìn. jīn ruò jǔ ér bù jié, jiāng ān guī hū?" kè hán bù tīng. dùn mò hè chéng rén zhī xīn, yīn jī shā zhī, bìng shā qí qīn xìn jí jiǔ xìng hú suǒ yòu lái zhě fán èr qiān rén.
德宗初即位,使中官梁文秀告哀于回纥,且修旧好,可汗移地健不为礼。而九 姓胡素属于回纥者,又陈中国便利以诱其心,可汗乃举国南下,将乘我丧。其宰相 顿莫贺达干谏曰:“唐,大国也,且无负于我。前年入太原,获羊马数万计,可谓 大捷矣。以道途艰阻,比及国,伤耗殆尽。今若举而不捷,将安归乎?”可汗不听。 顿莫贺乘人之心,因击杀之,并杀其亲信及九姓胡所诱来者凡二千人。
dùn mò hè zì lì hào wèi hé gǔ duō lù pí jiā kè hán, shǐ qí qiú zhǎng jiàn dá gàn suí wén xiù lái zhāo. mìng jīng zhào yǐn yuán xiū chí jié cè wèi wǔ yì chéng gōng kè hán. zhēn yuán sān nián bā yuè, huí hé kè hán qiǎn shǒu lǐng mò chuài dá gàn duō lǎn jiāng jūn hé quē dá gān děng lái gòng fāng wù, qiě qǐng hé qīn. sì nián shí yuè, huí hé gōng zhǔ jí shǐ zhì zì fān, dé zōng yù yán xǐ mén jiàn zhī. shí huí hé kè hán xǐ yú hé qīn, qí lǐ shén gōng, shàng yán:" xī wèi xiōng dì, jīn wèi zǐ xù, bàn zǐ yě." yòu lì rǔ tǔ bō shǐ zhě, jí shǐ dà shǒu lǐng děng qī qiè fán wǔ shí liù fù rén lái yíng kě dūn, fán qiǎn rén qiān yú, nà pìn mǎ èr qiān. dé zōng lìng shuò zhōu tài yuán fēn liú qī bǎi rén, qí zǎi xiàng shǒu lǐng jiē zhì, fēn guǎn hóng lú, jiāng zuò. guǐ sì, jiàn yú xuān zhèng diàn. yǐ wèi, dé zōng zhào huí hé gōng zhǔ chū, shǐ zhě duì yú lín dé diàn, gè yǒu bān cì. gēng zǐ, zhào xián ān gōng zhǔ jiàng huí hé kè hán, réng zhì fǔ guān shǔ shì qīn wáng lì. yǐ diàn zhōng jiān sì téng wáng zhàn rán wèi xián ān gōng zhǔ hūn lǐ shǐ, guān bō jiǎn jiào yòu pú yè sòng xián ān gōng zhǔ jí cè huí hé kè hán shǐ. zhēn yuán wǔ nián shí èr yuè, huí hé mì duō lù cháng shòu tiān qīn pí jiā kè hán hōng, fèi cháo sān rì, wén wǔ sān pǐn yǐ shàng jiù hóng lú sì diào qí lái shǐ.
顿莫贺自立号为合骨咄禄毗伽可汗,使其酋长建达干随文秀来朝。命京兆尹源 休持节册为武义成功可汗。贞元三年八月,回纥可汗遣首领墨啜达干、多览将军合 阙达干等来贡方物,且请和亲。四年十月,回纥公主及使至自蕃,德宗御延喜门见 之。时回纥可汗喜于和亲,其礼甚恭,上言:“昔为兄弟,今为子婿,半子也。” 又詈辱吐蕃使者,及使大首领等妻妾凡五十六妇人来迎可敦,凡遣人千余,纳聘马 二千。德宗令朔州、太原分留七百人,其宰相首领皆至,分馆鸿胪,将作。癸巳, 见于宣政殿。乙未,德宗召回纥公主出,使者对于麟德殿,各有颁赐。庚子,诏咸 安公主降回纥可汗,仍置府官属视亲王例。以殿中监、嗣滕王湛然为咸安公主婚礼 使,关播检校右仆射、送咸安公主及册回纥可汗使。贞元五年十二月,回纥汨咄禄 长寿天亲毗伽可汗薨,废朝三日,文武三品已上就鸿胪寺吊其来使。
zhēn yuán liù nián liù yuè, huí hé shǐ yí zhí jiā dá gàn guī fān, cì mǎ jià juàn sān shí wàn pǐ. yǐ hóng lú qīng guō fēng jiān yù shǐ dài fū, chōng cè huí hé zhōng zhēn kè hán shǐ. shì suì sì yuè, zhōng zhēn kè hán wèi qí dì suǒ shā ér cuàn lì. shí huí hé dà jiàng jié gàn jiā sī xī jī tǔ bō wèi huí, qí cì xiāng shuài guó rén zòng shā zuǎn zhě ér lì zhōng zhēn zhī zǐ wèi kè hán, nián fāng shí liù qī. jí liù yuè, jié gàn jiā sī xī tǎo huí, jiāng zhì yá zhàng, cì xiāng děng jù qí hòu yǒu fèi lì, bù yù hàn shǐ zhī zhī, liú fēng shù yuè ér huí. jié gàn jiā sī zhī zhì yě, kè hán děng chū yíng jiāo yě, chén guō fēng suǒ sòng guó xìn qì bì, kè hán yǔ cì jiàng xiàng děng jiē fǔ fú zì shuō fèi lì zhī yóu, qiě qǐng mìng yuē:" wéi dà xiāng shēng sǐ zhī." xī yǐ suǒ chén qì bì zèng jié gàn jiā sī yǐ yuè zhī. kè hán yòu bài qì yuē:" ér yú yòu wú zhī, jīn xìng de lì, wéi yǎng shí yú ā diē." kè hán yǐ zi shì zhī, jié gàn jiā sī yǐ bēi xùn xìng gǎn, nǎi xiāng chí hào kū, suì zhí chén zǐ zhī lǐ yān. jǐn yǐ suǒ chén qì bì bān cì zuǒ yòu zhū cóng xíng jiàng shì, jǐ wú suǒ qǔ, zì shì qí guó shāo ān, nǎi qiǎn dá bǐ tè lè méi lù jiāng jūn gào zhōng zhēn kè hán zhī āi yú wǒ, qiě qǐng cè xīn jūn. shǐ zhì, fèi cháo sān rì, réng lìng sān pǐn yǐ shàng guān jiù hóng lú sì diào qí shǐ. shì suì, tǔ bō xiàn běi tíng dū hù fǔ.
贞元六年六月,回纥使移职伽达干归蕃,赐马价绢三十万匹。以鸿胪卿郭锋兼 御史大夫,充册回纥忠贞可汗使。是岁四月,忠贞可汗为其弟所杀而篡立。时回纥 大将颉干迦斯西击吐蕃未回,其次相率国人纵杀纂者而立忠贞之子为可汗,年方十 六七。及六月,颉干迦斯西讨回,将至牙帐,次相等惧其后有废立,不欲汉使知之, 留锋数月而回。颉干迦斯之至也,可汗等出迎郊野,陈郭锋所送国信器币,可汗与 次将相等皆俯伏自说废立之由,且请命曰:“惟大相生死之。”悉以所陈器币赠颉 干迦斯以悦之。可汗又拜泣曰:“兒愚幼无知,今幸得立,惟仰食于阿爹。”可汗 以子事之,颉干迦斯以卑逊兴感,乃相持号哭,遂执臣子之礼焉。尽以所陈器币颁 赐左右诸从行将士,己无所取,自是其国稍安,乃遣达比特勒梅录将军告忠贞可汗 之哀于我,且请册新君。使至,废朝三日,仍令三品已上官就鸿胪寺吊其使。是岁, 吐蕃陷北庭都护府。
chū, běi tíng ān xī jì jiǎ dào yú huí hé yǐ cháo zòu, yīn fù yōng yān. huí hé zhēng qiú wú yàn, běi tíng chà jìn, fán shēng shì zhī zī, bì qiáng qǔ zhī. yòu yǒu shā tuó bù luò liù qiān yú zhàng, yǔ běi tíng xiāng yī, yì shǔ yú huí hé, sì xíng chāo duó, yóu suǒ yàn kǔ. qí xiān gé lù bù luò jí bái fú tū jué sù yǔ huí hé tōng hé, yì hàn qí qīn lüè. yīn tǔ bō hòu lù jiàn yòu, suì fù zhī. yú shì tǔ bō lǜ gé lù bái fú zhī zhòng qù dōng kòu běi tíng, huí hé dà xiāng jié gàn jiā sī lǜ zhòng yuán zhī, pín bài. tǔ bō jí gōng zhī, běi tíng zhī rén jì kǔ huí hé, nǎi jǔ chéng jiàng yān, shā tuó bù luò yì jiàng. jié dù shǐ jiǎn jiào gōng bù shàng shū yáng xí gǔ jiāng huī xià èr qiān yú zhòng chū bēn xī zhōu, jié gàn lì yì hái. shí nián qiū, xī qí guó dīng zhuàng wǔ wàn rén, zhào xí gǔ, jiāng fù yān. é wèi suǒ bài, sǐ zhě dà bàn. jié gàn lì shōu hé yú jìn, chén yè bēn hái. xí gǔ yú zhòng jǐn bǎi liù shí, jiāng fù rù xī zhōu, jié gàn jiā sī dài zhī yuē:" dì yǔ wǒ tóng zhì yá zhàng, dāng sòng jūn guī běn cháo." jì jí yá zhàng, liú ér bù qiǎn, jìng shā zhī. zì shì ān xī zǔ jué, mò zhī cún wáng, wéi xī zhōu zhī rén, yóu gù shǒu yān. jié shì jiā sī bài, gé lù chéng shèng qǔ huí hé zhī fú tú chuān, huí hé zhèn kǒng, xī qiān xī běi bù luò yáng mǎ yú yá zhàng zhī nán yǐ bì zhī.
初,北庭、安西既假道于回纥以朝奏,因附庸焉。回纥征求无厌,北庭差近, 凡生事之资,必强取之。又有沙陀部落六千余帐,与北庭相依,亦属于回纥,肆行 抄夺,尤所厌苦。其先葛禄部落及白服突厥素与回纥通和,亦憾其侵掠。因吐蕃厚 赂见诱,遂附之。于是吐蕃率葛禄、白服之众去冬寇北庭,回纥大相颉干迦斯率众 援之,频败。吐蕃急攻之,北庭之人既苦回纥,乃举城降焉,沙陀部落亦降。节度 使、检校工部尚书杨袭古将麾下二千余众出奔西州,颉干利亦还。十年秋,悉其国 丁壮五万人,召袭古,将复焉。俄为所败,死者大半。颉干利收合余烬,晨夜奔还。 袭古余众仅百六十,将复入西州,颉干迦斯绐之曰:“第与我同至牙帐,当送君归 本朝。”既及牙帐,留而不遣,竟杀之。自是安西阻绝,莫知存亡,唯西州之人, 犹固守焉。颉士迦斯败,葛禄乘胜取回纥之浮图川,回纥震恐,悉迁西北部落羊马 于牙帐之南以避之。
zhēn yuán qī nián wǔ yuè gēng shēn shuò, yǐ hóng lú shǎo qīng yǔ dìng jiān yù shǐ dài fū, cè huí hé kè hán jí diào jì shǐ. shì yuè, huí hé qiǎn shǐ lǜ zhī dá gān děng lái zhāo, gào xiǎo níng guó gōng zhǔ hōng. fèi cháo sān rì, gù, sù zōng yǐ níng guó gōng zhǔ jiàng huí hé, yòu yǐ róng wáng nǚ yìng zhī jí níng guó lái guī, róng wáng nǚ wèi kě dūn, huí hé hào wèi xiǎo níng guó gōng zhǔ, lì pèi yīng wǔ yīng yì èr kè hán. jí tiān qīn kè hán lì, chū jū yú wài, shēng yīng wǔ èr zi, wèi tiān qīn kè hán suǒ shā. wú jǐ hōng. qī nián bā yuè, huí hé qiǎn shǐ xiàn bài tǔ bō gé lù yú běi tíng suǒ jié jí qí fú chù. xiān shì, tǔ bō rù líng zhōu, wèi huí hé suǒ bài, yè yǐ huǒ gōng, hài ér tuì. shí èr yuè, huí hé qiǎn shā zhī jiāng jūn xiàn tǔ bō fú dà shǒu lǐng jié xīn, dé zōng yù yán xǐ mén guān zhī. bā nián qī yuè, yǐ huí hé yào luó gé líng jiǎn jiào yòu pú yè. líng běn táng rén, xìng lǚ shì, yīn rù huí hé, wèi kè hán yǎng zǐ, suì yǐ kè hán xìng wèi yào luó gé líng, zài guó yòng shì. yīn lái zhāo, chǒng lài shén hòu, réng gěi shì mǎ juàn qī wàn pǐ. jiǔ nián jiǔ yuè, qiǎn shǐ lái zhāo gòng.
贞元七年五月庚申朔,以鸿胪少卿庾铤兼御史大夫,册回纥可汗及吊祭使。是 月,回纥遣使律支达干等来朝,告小宁国公主薨。废朝三日,故,肃宗以宁国公主 降回纥,又以荣王女媵之;及宁国来归,荣王女为可敦,回纥号为小宁国公主,历 配英武、英义二可汗。及天亲可汗立,出居于外,生英武二子,为天亲可汗所杀。 无几薨。七年八月,回纥遣使献败吐蕃、葛禄于北庭所捷及其俘畜。先是,吐蕃入 灵州,为回纥所败,夜以火攻,骇而退。十二月,回纥遣杀支将军献吐蕃俘大首领 结心,德宗御延喜门观之。八年七月,以回纥药罗葛灵检校右仆射。灵本唐人,姓 吕氏,因入回纥,为可汗养子,遂以可汗姓为药罗葛灵,在国用事。因来朝,宠赉 甚厚,仍给市马绢七万匹。九年九月,遣使来朝贡。
zhēn yuán shí yī nián liù yuè gēng yín, cè bài huí hé téng lǐ luó yǔ lù méi mì shī hé lù hú pí jiā huái xìn kè hán. yuán hé sì nián, ǎi dé hé lǐ lù méi mǐ shī hé mì pí jiā kè hán qiǎn shǐ gǎi wéi huí hú, yì qǔ huí xuán qīng jié rú gǔ yě. bā nián sì yuè, huí hú qǐng hé qīn, shǐ yī nán zhū hái fān, yàn yú sān diàn, cì yǐ yín qì zēng bó. shì suì, huí hú shù qiān qí zhì tí quán, biān jūn jiè yán. shí èr yuè èr rì, yàn guī guó huí hú mó ní bā rén, lìng zhì zhōng shū jiàn zǎi chén. xiān shì, huí hú qǐng hé qīn, xiàn zōng shǐ yǒu sī jì zhī. lǐ fèi yuē wǔ bǎi wàn guàn, fāng nèi yǒu zhū tǎo, wèi rèn qí qīn, yǐ mó ní wèi huí hú xìn fèng, gù shǐ zǎi chén yán qí bù kě. nǎi zhào zōng zhèng shǎo qīng lǐ xiào chéng shǐ yú huí hú, tài cháng bó shì yīn yòu fù zhī, yù qí lái qǐng zhī yì.
贞元十一年六月庚寅,册拜回纥腾里逻羽录没密施合禄胡毗迦怀信可汗。元和 四年,蔼德曷里禄没弭施合密毗迦可汗遣使改为回鹘,义取回旋轻捷如鹘也。八年 四月,回鹘请和亲,使伊难珠还蕃,宴于三殿,赐以银器缯帛。是岁,回鹘数千骑 至鹈泉,边军戒严。十二月二日,宴归国回鹘摩尼八人,令至中书见宰臣。先是, 回鹘请和亲,宪宗使有司计之。礼费约五百万贯,方内有诛讨,未任其亲,以摩尼 为回鹘信奉,故使宰臣言其不可。乃诏宗正少卿李孝诚使于回鹘,太常博士殷侑副 之,谕其来请之意。
cháng qìng yuán nián, pí jiā bǎo yì kè hán hōng, chuò cháo sān rì, réng lìng zhū sī sān pǐn yǐ shàng guān jiù hóng lú sì diào qí shǐ zhě. sì yuè, zhèng yá cè huí hú jūn zhǎng wèi dēng luó yǔ lù mì shī jù zhǔ lù pí jiā kè hán, yǐ shào fǔ jiān péi tōng wèi jiǎn jiào zuǒ sàn qí cháng shì jiān yù shǐ dài fū, chí jié cè lì jiān diào jì shǐ. wǔ yuè, huí hú zǎi xiàng dū du gōng zhǔ mó ní děng wǔ bǎi qī shí sān rén rù cháo yíng gōng zhǔ, yú hóng lú sì ān zhì. chì:" tài hé gōng zhǔ chū jiàng huí hú wèi kě dūn, yí lìng zhōng shū shè rén wáng qǐ fù hóng lú sì xuān shì yǐ zuǒ jīn wú wèi dà jiàng jūn hú zhèng jiǎn jiào hù bù shàng shū, chí jié chōng sòng gōng zhǔ rù huí hú jí cè kè hán shǐ guāng lù qīng lǐ xiàn jiā jiān yù shǐ zhōng chéng, chōng fù shǐ tài cháng bó shì yīn yòu gǎi diàn zhōng shì yù shǐ, chōng pàn guān." tǔ bō fàn qīng sāi bǎo, yǐ huí hé hé qīn gù yě. yán zhōu cì shǐ lǐ wén yuè fā bīng jī tuì zhī. huí hú zòu:" yǐ yī wàn qí chū běi tíng, yī wàn qí chū ān xī, tà tǔ bō yǐ yíng tài hé gōng zhǔ guī guó." qí yuè chì: " tài hé gōng zhǔ chū jiàng huí hé, yí chí zhì fǔ, qí guān shǔ yí shì qīn wáng lì."
长庆元年,毗迦保义可汗薨,辍朝三日,仍令诸司三品已上官就鸿胪寺吊其使 者。四月,正衙册回鹘君长为登罗羽录密施句主录毗伽可汗,以少府监裴通为检校 左散骑常侍、兼御史大夫,持节册立、兼吊祭使。五月,回鹘宰相、都督、公主、 摩尼等五百七十三人入朝迎公主,于鸿胪寺安置。敕:“太和公主出降回鹘为可敦, 宜令中书舍人王起赴鸿胪寺宣示;以左金吾卫大将军胡证检校户部尚书,持节充送 公主入回鹘及册可汗使;光禄卿李宪加兼御史中丞,充副使;太常博士殷侑改殿中 侍御史,充判官。”吐蕃犯青塞堡,以回纥和亲故也。盐州刺史李文悦发兵击退之。 回鹘奏:“以一万骑出北庭,一万骑出安西,拓吐蕃以迎太和公主归国。”其月敕: “太和公主出降回纥,宜持置府,其官属宜视亲王例。”
huí hé zì xián ān gōng zhǔ mò hòu, lǚ guī kuǎn qǐng jì qián hǎo, jiǔ wèi zhī xǔ. zhì yuán hé mò, qí qǐng mí qiè, xiàn zōng yǐ běi lǔ yǒu xūn láo yú wáng shì, yòu xī róng bǐ suì wèi biān huàn, suì xǔ yǐ qī zhī. jì xǔ ér xiàn zōng bēng. mù zōng jí wèi, yú nián nǎi fēng dì shí mèi wèi tài hé gōng zhǔ, jiāng chū jiàng, huí hé dēng luó gǔ méi mì shī hé pí jiā kè hán qiǎn shǐ yī nán zhū jù lù dū du sī jié bìng wài zǎi xiàng fù mǎ méi lù sī mǎ, jiān gōng zhǔ yī rén yè hù gōng zhǔ yī rén, jí dá gàn bìng tuó mǎ qiān yú lái yíng. tài hé gōng zhǔ fā fù huí hé guó, mù zōng yù tōng huà mén zuǒ gè lín sòng, shǐ bǎi liáo zhāng jìng sì qián lì bān, yí wèi shén shèng, shì nǚ qīng chéng guān yān. shí yī yuè, zhèn wǔ jié dù zhāng wéi qīng zòu:" zhǔn zhào fā bīng sān qiān fù wèi zhōu, shù nèi yǐ fā yī qiān rén qì, yú èr qiān rén, dài tài hé gōng zhǔ chū jiè jí fā qiǎn." yòu zòu:" tiān dé zhuǎn dié yún: huí hú qī bǎi liù shí rén jiāng tuó mǎ jí chē, xiāng cì zhì huáng lú quán yíng hòu gōng zhǔ." fēng zhōu cì shǐ lǐ yòu zòu: " yíng tài hé gōng zhǔ huí hú sān qiān yú qīng quán xià yíng tà tǔ bō."
回纥自咸安公主殁后,屡归款请继前好,久未之许。至元和末,其请弥切,宪 宗以北虏有勋劳于王室,又西戎比岁为边患,遂许以妻之。既许而宪宗崩。穆宗即 位,逾年乃封第十妹为太和公主,将出降,回纥登逻骨没密施合毗伽可汗遣使伊难 珠、句录都督思结并外宰相、驸马、梅录司马,兼公主一人、叶护公主一人,及达 干并驼马千余来迎。太和公主发赴回纥国,穆宗御通化门左个临送,使百僚章敬寺 前立班,仪卫甚盛,士女倾城观焉。十一月,振武节度张惟清奏:“准诏发兵三千 赴蔚州,数内已发一千人讫,余二千人,待太和公主出界即发遣。”又奏:“天德 转牒云:回鹘七百六十人将驼马及车,相次至黄芦泉迎候公主。”丰州刺史李祐奏: “迎太和公主回鹘三千于卿泉下营拓吐蕃。”
èr nián èr yuè, cì huí hé mǎ jià juàn wǔ wàn pǐ. sān yuè, yòu cì mǎ jià juàn qī wàn pǐ. shì yuè, péi dù zhāo tǎo yōu zhèn zhī luàn, huí hú qǐng yǐ bīng cóng dù tǎo fá. cháo yì yǐ bǎo yìng chū huí hé shōu fù liǎng jīng, shì gōng jiāo zì nán zhì, xián yǐ wéi bù kě, suì mìng zhòng shǐ zhǐ huí hé lìng guī. huì qí yǐ shàng fēng zhōu běi jiè, bù cóng. shàng zhào fā zēng bó qī wàn pǐ cì zhī, fāng hái. wǔ yuè, mìng shǐ cè lì dēng luō gǔ méi mì shī hé pí jiā lǐ kè hán, qiǎn pǐn guān tián wù fēng lǐng guó xìn shí èr chē shǐ huí hú, cì kè hán jí tài hé gōng zhǔ.
二年二月,赐回纥马价绢五万匹。三月,又赐马价绢七万匹。是月,裴度招讨 幽、镇之乱,回鹘请以兵从度讨伐。朝议以宝应初回纥收复两京,恃功骄恣难制, 咸以为不可,遂命中使止回纥令归。会其已上丰州北界,不从。上诏发缯帛七万匹 赐之,方还。五月,命使册立登啰骨没密施合毗伽礼可汗,遣品官田务丰领国信十 二车使回鹘,赐可汗及太和公主。
cháng qìng èr nián rùn shí yuè, jīn wú dà jiàng jūn hú zhèng fù shǐ guāng lù qīng lǐ xiàn hūn lǐ shǐ wèi wèi qīng lǐ ruì fù shǐ zōng zhèng shǎo qīng lǐ zǐ hóng pàn guān yú bù láng zhōng zhāng mǐn tài cháng bó shì yīn yòu sòng tài hé gōng zhǔ zhì zì huí hé, jiē yún: chū, gōng zhǔ qù huí hé yá zhàng shàng kě xìn sù, kè hán qiǎn shù bǎi qí lái qǐng yǔ gōng zhǔ xiān cóng tā dào qù. hú zhèng yuē: " bù kě." lǔ shǐ yuē:" qián xián ān gōng zhǔ lái shí, qù huā mén shù bǎi lǐ jí xiān qù, jīn hé dú jù wǒ?" zhèng yuē:" wǒ tiān zǐ zhào sòng gōng zhǔ yǐ tóu kè hán, jīn wèi jiàn kè hán, qǐ yí xiān wǎng!" lǔ shǐ nǎi zhǐ. jì zhì lǔ tíng, nǎi zé jí rì, cè gōng zhǔ wèi huí hú kě dūn. kè hán xiān shēng lóu dōng xiàng zuò, shè zhān wò yú lóu xià yǐ jū gōng zhǔ, shǐ qún hú zhǔ jiào gōng zhǔ yǐ hú fǎ. gōng zhǔ shǐ jiě táng fú ér yī hú fú, yǐ yī yù shì, chū lóu qián xī xiàng bài. kè hán zuò ér shì, gōng zhǔ zài fǔ bài qì, fù rù zhān wò zhōng, jiě qián suǒ fú ér pī kě dūn fú, tōng jū dà rú, jiē qiàn sè, jīn shì guān rú jiǎo, qián zhǐ hòu chū lóu, fǔ bài kè hán rú chū lǐ. lǔ xiān shè dà yú qū yǐ, qián shè xiǎo zuò, xiāng zhě yǐn gōng zhǔ shēng yú, huí hé jiǔ xìng xiāng fēn fù qí yú, suí rì yòu zhuǎn yú tíng zhě jiǔ, gōng zhǔ nǎi jiàng yú shēng lóu, yǔ kè hán jù dōng xiàng zuò. zì cǐ chén xià cháo yè, bìng bài kě dūn. kě dūn zì yǒu yá zhàng, mìng èr xiāng chū rù zhàng zhōng. zhèng děng jiāng guī, kě dūn yàn zhī zhàng zhōng, liú lián hào tí zhě jìng rì, kè hán yīn zèng hàn shǐ yǐ hòu kuàng.
长庆二年闰十月,金吾大将军胡证、副使光禄卿李宪、婚礼使卫尉卿李锐、副 使宗正少卿李子鸿、判官虞部郎中张敏、太常博士殷侑送太和公主至自回纥,皆云: 初,公主去回纥牙帐尚可信宿,可汗遣数百骑来请与公主先从他道去。胡证曰: “不可。”虏使曰:“前咸安公主来时,去花门数百里即先去,今何独拒我?”证 曰:“我天子诏送公主以投可汗,今未见可汗,岂宜先往!”虏使乃止。既至虏庭, 乃择吉日,册公主为回鹘可敦。可汗先升楼东向坐,设氈幄于楼下以居公主,使群 胡主教公主以胡法。公主始解唐服而衣胡服,以一妪侍,出楼前西向拜。可汗坐而 视,公主再俯拜讫,复入氈幄中,解前所服而披可敦服,通裾大襦,皆茜色,金饰 冠如角,前指后出楼,俯拜可汗如初礼。虏先设大舆曲扆,前设小座,相者引公主 升舆,回纥九姓相分负其舆,随日右转于庭者九,公主乃降舆升楼,与可汗俱东向 坐。自此臣下朝谒,并拜可敦。可敦自有牙帐,命二相出入帐中。证等将归,可敦 宴之帐中,留连号啼者竟日,可汗因赠汉使以厚贶。
tài hé yuán nián, mìng zhòng shǐ yǐ juàn èr shí wàn pǐ fù hóng lú sì xuān cì huí hú chōng mǎ jià. sān nián zhēng yuè, zhōng shǐ yǐ juàn èr shí sān wàn pǐ cì huí hé chōng mǎ jià. qī nián sān yuè, huí hé lǐ yì jié děng jiāng tuó mǎ dào, qiě bào kè hán sān yuè èr shí qī rì hōng, yǐ cè qīn dì sà tè lè. fèi cháo sān rì, réng lìng zhū sī wén wǔ sān pǐn shàng shū shěng sì pǐn yǐ shàng guān jiù hóng lú sì diào qí shǐ zhě. yǐ zuǒ xiāo wèi jiāng jūn huáng chéng liú shǒu táng hóng shí wèi jīn wú jiāng jūn jiān yù shǐ dài fū, chí jié chōng rù huí hú diào jì cè lì shǐ. jiǔ nián liù yuè, rù cháo huí hú jìn tài hé gōng zhǔ suǒ xiàn mǎ shè nǚ zǐ qī rén, shā tuó xiǎo ér èr rén. kāi chéng chū, qí xiāng yǒu ān yǔn hé zhě, yǔ tè lè chái cǎo yù cuàn sà tè lè kè hán, sà tè lè kè hán jué, shā chái cǎo jí ān yǔn hé. yòu yǒu huí hú xiāng jué luó wù zhě, yōng bīng zài wài, yuàn zhū chái cǎo ān yǔn hé, yòu shā sà tè lè kè hán, yǐ sà tè lè wèi kè hán. yǒu jiāng jūn jù lù mò hè hèn jué luó wù, zǒu yǐn xiá jiá sī lǐng shí wàn qí pò huí hú chéng, shā sà, zhǎn jué luó wù, shāo dàng dài jìn, huí hú sàn bēn zhū fān. yǒu huí hú xiāng sà zhí zhě, yōng wài shēng páng tè lēi jí nán lù bìng è fěn děng xiōng dì wǔ rén yī shí wǔ bù xī bēn gé luó lù, yī zhī tóu tǔ bō, yī zhī tóu ān xī, yòu yǒu jìn kè hán yá shí sān bù, yǐ tè lè wū jiè wèi kè hán, nán lái fù hàn.
太和元年,命中使以绢二十万匹付鸿胪寺宣赐回鹘充马价。三年正月,中使以 绢二十三万匹赐回纥充马价。七年三月,回纥李义节等将驼马到,且报可汗三月二 十七日薨,已册亲弟萨特勒。废朝三日,仍令诸司文武三品、尚书省四品以上官就 鸿胪寺吊其使者。以左骁卫将军、皇城留守唐弘实为金吾将军兼御史大夫,持节充 入回鹘吊祭册立使。九年六月,入朝回鹘进太和公主所献马射女子七人,沙陀小兒 二人。开成初,其相有安允合者,与特勒柴草欲篡萨特勒可汗,萨特勒可汗觉,杀 柴草及安允合。又有回鹘相掘罗勿者,拥兵在外,怨诛柴草、安允合,又杀萨特勒 可汗,以馺特勒为可汗。有将军句录末贺恨掘罗勿,走引黠戛斯领十万骑破回鹘 城,杀馺,斩掘罗勿,烧荡殆尽,回鹘散奔诸蕃。有回鹘相馺职者,拥外甥庞特 勒及男鹿并遏粉等兄弟五人、一十五部西奔葛逻禄,一支投吐蕃,一支投安西,又 有近可汗牙十三部,以特勒乌介为可汗,南来附汉。
chū, xiá jiá sī pò huí hú, dé tài hé gōng zhǔ. xiá jiá sī zì chēng lǐ líng zhī hòu, yǔ guó tóng xìng, suì lìng dá gàn shí rén sòng gōng zhǔ zhì sāi shàng. wū jiè tú yù xiá jiá sī shǐ, dá gān děng bìng bèi shā. tài hé gōng zhǔ què guī wū jiè kè hán, nǎi zhì gōng zhǔ tóng háng, nán dù dà qì. zhì tiān dé jiè, zòu qǐng tiān dé chéng yǔ tài hé gōng zhǔ jū. yǒu huí hú xiāng chì xīn zhě, yǔ lián wèi xiàng xìng pū gù zhě, yǔ tè qín nà jié chuài yōng bù zhòng, bù bīn wū jiè. chì xīn yù fàn sāi, wū jiè qiǎn qí shǔ mài méi sī xiān bù chéng yú tiān dé jūn shǐ tián móu, rán hòu yòu chì xīn zǎi xiàng tóng yè wū jiè kè hán, lù chì xīn yú kè hán zhàng xià bìng pū gù èr rén. nà jié zhàn shèng, quán zhàn chì xīn xià qī qiān zhàng, dōng kàn zhèn wǔ dà tóng, jù shì wéi hēi shā yú lín, dōng nán rù yōu zhōu xióng wǔ jūn xī běi jiè. yōu zhōu jié dù shǐ zhāng zhòng wǔ qiǎn dì zhòng zhì lǜ bīng dà pò nà jié zhī zhòng, quán shōu qī qiān zhàng, shā lù shōu qín lǎo xiǎo jìn jiǔ wàn rén. nà jié zhōng jiàn, tòu tuó qún qián tuō, wū jiè huò ér shā zhī.
初,黠戛斯破回鹘,得太和公主。黠戛斯自称李陵之后,与国同姓,遂令达干 十人送公主至塞上。乌介途遇黠戛斯使,达干等并被杀。太和公主却归乌介可汗, 乃质公主同行,南渡大碛。至天德界,奏请天德城与太和公主居。有回鹘相赤心者, 与连位相姓仆固者,与特勤那颉啜拥部众,不宾乌介。赤心欲犯塞,乌介遣其属霡 没斯先布诚于天德军使田牟,然后诱赤心宰相同谒乌介可汗,戮赤心于可汗帐下并 仆固二人。那颉战胜,全占赤心下七千帐,东瞰振武、大同,据室韦、黑沙、榆林, 东南入幽州雄武军西北界。幽州节度使张仲武遣弟仲至率兵大破那颉之众,全收七 千帐,杀戮收擒老小近九万人。那颉中箭,透驼群潜脱,乌介获而杀之。
wū jiè zhū bù yóu chēng shí wàn zhòng, zhù yá dà tóng jūn běi lǘ mén shān, shí huì chāng èr nián qiū, pín jié dōng shǎn yǐ běi, tiān dé zhèn wǔ yún shuò, bǐ lí fú lù. zhào zhū dào bīng xī zhì fáng hàn, yǐ hé dōng jié dù shǐ liú miǎn chōng nán miàn zhāo kòng huí hú shǐ yǐ yōu zhōu jié dù shǐ zhāng zhòng wǔ chōng dōng miàn zhāo kòng huí hú shǐ.
乌介诸部犹称十万众,驻牙大同军北闾门山,时会昌二年秋,频劫东陕已北, 天德、振武、云朔,比罹俘戮。诏诸道兵悉至防捍,以河东节度使刘沔充南面招控 回鹘使;以幽州节度使张仲武充东面招控回鹘使。
èr nián dōng, sān nián chūn, huí hú tè lè páng jù zhē ā dūn níng èr bù, huí hú gōng zhǔ mì jié kě dūn yī bù, wài xiāng zhū luò gù ā diē yī bù, jí yá zhàng dà jiàng cáo mó nǐ děng qī bù, gòng sān wàn zhòng, xiāng cì jiàng yú yōu zhōu, zhào pèi zhū dào. yǒu tè lè mài méi sī ā lì zhī xí wù chuài sān bù, huí hú xiāng ài yé wù hóng shùn huí hú shàng shū lǚ héng děng zhū bù jiàng zhèn wǔ, sān bù shǒu lǐng jiē cì xìng lǐ shì, jí míng sī zhōng sī zhēn sī huì sī ēn, chōng guī yì shǐ. yǒu tè lēi yè bèi gū xiōng lǐ èr bù nán bēn tǔ bō, yǒu tè lè kě zhì lì èr bù dōng běi bēn dà shì wéi, yǒu tè lè hé wù chuài dōng tǎo qì dān, zhàn sǐ.
二年冬,三年春,回鹘特勒庞俱遮、阿敦宁二部,回鹘公主密羯可敦一部,外 相诸洛固阿跌一部,及牙帐大将曹磨你等七部,共三万众,相次降于幽州,诏配诸 道。有特勒霡没斯、阿历支、习勿啜三部,回鹘相爱耶勿弘顺、回鹘尚书吕衡等诸 部降振武,三部首领皆赐姓李氏,及名思忠、思贞、思惠、思恩,充归义使。有特 勒叶被沽兄李二部南奔吐蕃,有特勒可质力二部东北奔大室韦,有特勒荷勿啜东讨 契丹,战死。
huì chāng sān nián, huí hú shàng shū pū gù yì dào yōu zhōu, yuē yǐ tài hé gōng zhǔ guī yōu zhōu, wū jiè qù yōu zhōu jiè bā shí lǐ xià yíng. qí qīn xìn gǔ ròu jí mó ní zhì jìng děng sì rén yǐ xiān rù zhèn wǔ jūn. shì yè, hé dōng liú miǎn lǜ bīng yǎn zhì wū jiè yíng, wū jiè jīng zǒu dōng běi yuē sì bǎi lǐ wài, yī hé jiě shì wéi xià yíng, bù jí jiāng tài hé gōng zhǔ tóng zǒu. fēng zhōu cì shǐ shí xióng bīng yù tài hé gōng zhǔ zhàng, yīn yíng guī guó. wū jiè bù zhòng zhì dà zhōng yuán nián yì yōu zhōu jiàng, liú zhě piāo liú è dòng, zhòng shí wàn, suǒ cún zhǐ sān qiān yǐ xià. wū jiè jià mèi yǔ shì wéi, tuō fù zhī. wèi huí hú xiāng měi quán zhě yì yǐn chuài bī zhū huí hú shā wū jiè yú jīn shān, yǐ qí dì tè lè è niǎn wèi kè hán, fù yǒu zhòng wǔ qiān yǐ shàng, qí shí yòng liáng yáng jiē qǔ gěi yú xī wáng shuò shě lǎng.
会昌三年,回鹘尚书仆固绎到幽州,约以太和公主归幽州,乌介去幽州界八十 里下营。其亲信骨肉及摩尼志净等四人已先入振武军。是夜,河东刘沔率兵奄至乌 介营,乌介惊走东北约四百里外,依和解室韦下营,不及将太和公主同走。丰州刺 史石雄兵遇太和公主帐,因迎归国。乌介部众至大中元年诣幽州降,留者漂流饿冻, 众十万,所存止三千已下。乌介嫁妹与室韦,托附之。为回鹘相美权者逸隐啜逼诸 回鹘杀乌介于金山,以其弟特勒遏捻为可汗,复有众五千以上,其食用粮羊皆取给 于奚王硕舍朗。
dà zhōng yuán nián chūn, zhāng zhòng wǔ dà pò xī zhòng, qí huí hú wú suǒ qǔ gěi, rì yǒu hào sàn. zhì èr nián chūn, wéi cún míng wáng guì chén wǔ bǎi rén yǐ xià, yī shì wéi. zhāng zhōng wǔ yīn hè zhèng shì wéi jīng guò yōu zhōu, zhòng wǔ què lìng hái fān, qiǎn sòng è niǎn děng lái xiàng yōu zhōu, è niǎn děng jù, shì yè yǔ qī gé lù zi tè lè dú sī děng jiǔ qí xī zǒu, yú zhòng bēn zhī bù jí, huí hú zhū xiàng dá guān lǎo yòu dà kū. shì wéi fēn huí hú yú zhòng wèi qī fēn, qī xìng shì wéi gè zhàn yī fēn. jīng sān sù, xiá jiá sī xiāng ā bō lǐng zhū fān bīng chēng qī wàn, cóng xī nán tiān dé běi jiè lái qǔ è niǎn jí zhū huí hú, dà bài shì wéi. huí gǔ zài shì wéi zhě, ā bō jiē shōu guī qì běi. zài wài yóu shù zhàng, sàn cáng zhū shān shēn lín, dào jié zhū fān, jiē xī xiàng qīng xīn wàng ān xī páng lēi zhī dào. páng lēi yǐ zì chēng kè hán, yǒu qì xī zhū chéng. qí hòu sì jūn ruò chén qiáng, jū gān zhōu, wú fù xī shí zhī shèng. dào jīn shí qiǎn shǐ rù cháo, jìn yù mǎ èr wù jí běn tǔ suǒ chǎn, jiāo yì ér fǎn.
大中元年春,张仲武大破奚众,其回鹘无所取给,日有耗散。至二年春,唯存 名王贵臣五百人已下,依室韦。张钟武因贺正室韦经过幽州,仲武却令还蕃,遣送 遏捻等来向幽州,遏捻等惧,是夜与妻葛禄、子特勒毒斯等九骑西走,余众奔之不 及,回鹘诸相达官老幼大哭。室韦分回鹘余众为七分,七姓室韦各占一分。经三宿, 黠戛斯相阿播领诸蕃兵称七万,从西南天德北界来取遏捻及诸回鹘,大败室韦。回 鹘在室韦者,阿播皆收归碛北。在外犹数帐,散藏诸山深林,盗劫诸蕃,皆西向倾 心望安西庞勒之到。庞勒已自称可汗,有碛西诸城。其后嗣君弱臣强,居甘州,无 复昔时之盛。到今时遣使入朝,进玉马二物及本土所产,交易而返。
shǐ chén yuē: zì sān dài yǐ qián, liǎng hàn zhī hòu, xī qiāng běi dí, hù xìng bù zú, qí míng bù tóng, wéi huàn yī yě. cài yōng yún:" biān chuí zhī huàn, wèi shǒu zú zhī jiè zhōng guó zhī kùn, wèi xiōng bèi zhī jū. tū jué wèi yáng dì zhī huàn shēn yǐ, suí jìng miè zhōng guó zhī kùn, qí lǐ zhāo rán." zì tài zōng píng tū jué, pò yán tuó, ér huí hé xìng yān. tài zōng xìng líng wǔ yǐ jiàng zhī, zhì zhōu fǔ yǐ ān zhī, yǐ míng jué yù bó yǐ ēn zhī. qí yì hé zāi? gài yǐ dí bù kě jǐn, ér yǐ wēi huì jī mí zhī. kāi yuán zhōng, sān gāng zhèng, bǎi xìng zú, sì yí bā mán, xī rán xiàng huà, yào huāng zhī wài, wèi wēi huái huì, bù qí shèng yǐ! tiān bǎo mò, jiān chén nòng quán yú nèi, nì chén bá hù yú wài, nèi wài jié xìn ér chē jià jù qiān, huá yí shēng xīn ér shén qì jiāng zhuì. sù zōng yòu huí hé yǐ fù jīng jī. dài zōng yòu huí hé yǐ píng hé shuò. kān nán zhōng xīng zhī gōng, dà jí dà yǐ! rán shēng líng zhī gāo xuè yǐ gàn, bù néng gōng qí qiú qǔ cháo tíng zhī fǎ lìng bìng chí, wú yǐ yì qí píng líng. rěn chǐ hé qīn, gū xī bù xiá. pū gù huái ēn wèi pàn, yóu shén diàn wēi guō zi yí zhī néng jūn, zhōng miǎn qīn yì. bǐ xī zhū róng, yú guó zhī gōng zuì dà, wèi mín zhī hài yì shēn. jí shì lì rì lóng, shèng shuāi shí biàn, bīng xiāo wǎ jiě, rú cún ruò wáng, jìng wèi shǒu zú zhī jiè yān. xī zhāo zhī shì, huáng zhū dié xìng, jìng wèi xiōng bèi zhī jū yān. shǒu jiè bèi jū, chéng wèi què lùn.
史臣曰:自三代以前,两汉之后,西羌、北狄,互兴部族,其名不同,为患一 也。蔡邕云:“边陲之患,为手足之疥;中国之困,为胸背之疽。突厥为炀帝之患 深矣,隋竟灭;中国之困,其理昭然。”自太宗平突厥,破延陀,而回纥兴焉。太 宗幸灵武以降之,置州府以安之,以名爵玉帛以恩之。其义何哉?盖以狄不可尽, 而以威惠羁縻之。开元中,三纲正,百姓足,四夷八蛮,翕然向化,要荒之外,畏 威怀惠,不其盛矣!天宝末,奸臣弄权于内,逆臣跋扈于外,内外结衅而车驾遽迁, 华夷生心而神器将坠。肃宗诱回纥以复京畿。代宗诱回纥以平河朔。戡难中兴之功, 大即大矣!然生灵之膏血已干,不能供其求取;朝廷之法令并弛,无以抑其凭陵。 忍耻和亲,姑息不暇。仆固怀恩为叛,尤甚阽危;郭子仪之能军,终免侵轶。比昔 诸戎,于国之功最大,为民之害亦深。及势利日隆,盛衰时变,冰消瓦解,如存若 亡,竟为手足之疥焉。僖、昭之世,黄、硃迭兴,竟为胸背之疽焉。手疥背疽,诚 为确论。
zàn yuē: tǔ dé chū lóng, bǐ wū kě fēng. cháo gāng zhōng fǒu, biān bǐ xìng róng. ān shǐ luàn guó, huí hé shì gōng. shì gōng yī hé? xián yì gū xī. mín bù liáo shēng, guó dān qí lì. huá yí yǒu jié, shèng shuāi rú zhī. bǐ jì zhǎng è, wǒ nǎi xiū dé, jū jiè zhī yì, bǎi dài kě zé.
赞曰:土德初隆,比屋可封。朝纲中否,边鄙兴戎。安、史乱国,回纥恃功。 恃功伊何?咸议姑息。民不聊生,国殚其力。华夷有截,盛衰如织。彼既长恶,我 乃修德,疽疥之义,百代可则。