xìng zōng sān
兴宗三
shí liù nián chūn zhēng yuè jǐ mǎo, rú hùn tóng jiāng. èr yuè gēng shēn, rú yú ér luò. xīn yǒu, jìn qún chén yù yàn lè zòu qǐng sī shì. zhào shì xuǎn zhī guān, cóng gè bù qí jiù zé cái néng zhě yòng zhī. sān yuè dīng hài, rú hēi shuǐ luò. guǐ sì, qiǎn shǐ shěn jué shuāng zhōu qiú. rén yín, dà xuě. xià sì yuè yǐ sì shuò, huáng tài hòu bù yù, shàng chí wǎng shì jí. bǐng wǔ, huáng tài hòu yù, fù rú hēi shuǐ luò. dīng mǎo, sì shè. liù yuè wù shēn, qīng shǔ yǒng ān shān. dīng sì, zǔ bo dài wáng tún tū gǔ sī lái zhāo, xiàn fāng wù. wù wǔ, zhào shì shù yán shì. qiū qī yuè xīn mǎo, xìng qìng zhōu. zì shì yuè zhì yú jiǔ yuè, rì shè liè yú chǔ bù gōu xiá liè xì lún shí tǎ zhū shān. dōng shí yuè xīn hài, xìng zhōng jīng, yè zǔ miào. bǐng chén, dìng gōng zhǔ xíng fù lǐ yú jiù gū yí. gēng wǔ, tiě lí xiān mén lái zhāo, yǐ shǐ rù gòng, jiā yòu jiān mén wèi dà jiàng jūn. shí yī yuè wù yín, cí mù yè shān. jǐ chǒu, xìng zhōng jīng, cháo huáng tài hòu. rén chén, jìn lòu xiè gōng zhōng shì. shí èr yuè xīn chǒu shuò, nǚ zhí qiǎn shǐ lái gòng. xīn hài, yè tài zǔ miào, guān tài zōng shōu jìn tú. guǐ chǒu, wèn ān huáng tài hòu. yǐ mǎo, yǐ tài hòu yù, zá fàn sǐ zuì jiǎn yī děng lùn, tú yǐ xià miǎn. gēng shēn, nán fǔ zǎi xiàng dù fáng hán shào róng zòu shì yǒu wù, gè yǐ dà zhàng jué zhī. chū fáng wèi wǔ dìng jūn jié dù shǐ. rén xū, gāo lí qiǎn shǐ lái gòng.
十六年春正月己卯,如混同江。二月庚申,如鱼儿泺。辛酉,禁群臣遇宴乐奏请私事。诏世选之官,从各部耆旧择材能者用之。三月丁亥,如黑水泺。癸巳,遣使审决双州囚。壬寅,大雪。夏四月乙巳朔,皇太后不豫,上驰往视疾。丙午,皇太后愈,复如黑水泺。丁卯,肆赦。六月戊申,清暑永安山。丁巳,阻卜大王屯秃古斯来朝,献方物。戊午,诏士庶言事。秋七月辛卯,幸庆州。自是月至于九月,日射猎于楚不沟霞列、系轮、石塔诸山。冬十月辛亥,幸中京,谒祖庙。丙辰,定公主行妇礼于舅姑仪。庚午,铁骊仙门来朝,以始入贡,加右监门卫大将军。十一月戊寅,祠木叶山。己丑,幸中京,朝皇太后。壬辰,禁漏泄宫中事。十二月辛丑朔,女直遣使来贡。辛亥,谒太祖庙,观《太宗收晋图》。癸丑,问安皇太后。乙卯,以太后愈,杂犯死罪减一等论,徒以下免。庚申,南府宰相杜防、韩绍荣奏事有误,各以大杖决之。出 防为武定军节度使。壬戌,高丽遣使来贡。
shí qī nián chūn zhēng yuè dīng hài, rú chūn shuǐ. rùn yuè guǐ chǒu, shè hǔ yú hòu lǐ jí. èr yuè xīn sì, zhèn yáo wěn cháo wěn bù. shì yuè, zhào shì shù yán guó jiā lì biàn, bù dé jí jǐ shì, nú bì suǒ jiàn, xǔ bái qí zhǔ, bù dé zì chén. xià guó wáng lǐ yuán hào hōng, qí zi liàng zuò qiǎn shǐ lái gào, jí qiǎn yǒng xīng gōng shǐ yē lǜ niǎo lǐ yòu hù wèi tài bǎo yē lǜ xìng lǎo jiàng zuò shǎo jiān wáng quán wèi diàn. sān yuè guǐ mǎo, yǐ tóng zhī nán jīng liú shǒu shì xiāo tǎ liè gé wèi zuǒ yí lí bì, zhī yòu yí lí bì shì táng gǔ wèi yòu yí lí bì. bǐng wǔ, xià guó lǐ liàng zuò qiǎn shǐ shàng qí fù yuán hào yí wù. dīng mǎo, tiě bù dé guó shǐ lái, qǐ yǐ běn bù jūn zhù gōng xià guó, bù xǔ. xià sì yuè xīn wèi, wǔ dìng jūn jié dù shǐ dù fáng fù wèi nán fǔ zǎi xiàng. bǐng zǐ, gāo lí qiǎn shǐ lái gòng. jiǎ shēn, pú lú máo duǒ bù dài wáng pú niǎn yǐ zào zhōu rén lái xiàn. liù yuè gēng chén, zǔ bo xiàn mǎ tuó èr wàn. xīn mǎo, cháng bái shān tài shī chái gé huí bá bù tài shī sā lá dōu lái gòng fāng wù. qiū qī yuè dīng wèi, yú yuè mó méi yù zhī zǐ bù gé yī jí pó lí bā bù yí lí jǐn hǔ fān qù děng nèi fù. jiǎ yín, lù qiú, jiǎn zá fàn sǐ zuì. bā yuè bǐng xū, fù nán jīng pín hù zū shuì. wù zǐ, yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn yē lǜ yì xiān wèi xíng jūn dōu bù shǔ, zhōng shùn jūn jié dù shǐ xià xíng měi fù bù shǔ, dōng běi miàn xiáng wěn yē lǜ shù zhě wèi jiān jūn, fá pú nú lǐ qiú táo dé lǐ. dōng shí yuè jiǎ shēn, nán yuàn dài wáng yē lǜ hán bā hōng. jiǎ wǔ, zhù bì dú lú jīn. shí yī yuè yǐ wèi shuò, qiǎn shǐ kuò mǎ. dīng sì, cì huáng tài dì zhòng yuán jīn quàn. fēng huáng zǐ hé lǔ wò wèi yuè wáng, ā liǎn xǔ wáng, zhōng shùn jūn jié dù shǐ xiè jiā nú chén wáng, xī jīng liú shǒu tiē bù hàn wáng, tì yǐn lǚ fén liáo xī jùn wáng, xíng gōng dōu bù shǔ bié gǔ dé liǔ chéng jùn wáng, fèng líng jūn jié dù shǐ hóu gǔ ráo lè jùn wáng, ān dìng jùn wáng niè lǔ gǔ jìn fēng chǔ wáng.
十七年春正月丁亥,如春水。闰月癸丑,射虎于候里吉。二月辛巳,振瑶稳、嘲稳部。是月,诏士庶言国家利便,不得及己事,奴婢所见,许白其主,不得自陈。夏国王李元昊薨,其子谅祚遣使来告,即遣永兴宫使耶律褭里、右护卫太保耶律兴老、将作少监王全慰奠。三月癸卯,以同知南京留守事萧塔烈葛为左夷离毕,知右夷离毕事唐古为右夷离毕。丙午,夏国李谅祚遣使上其父元昊遗物。丁卯,铁不得国使来,乞以本部军助攻夏国,不许。夏四月辛未,武定军节度使杜防复为南府宰相。丙子,高丽遣使来贡。甲申,蒲卢毛朵部大王蒲辇以造舟人来献。六月庚辰,阻卜献马、驼二万。辛卯,长白山太师柴葛、回跋部太师撒剌都来贡方物。秋七月丁未,于越摩梅欲之子不葛一及婆离八部夷离堇虎〈番去〉等内附。甲寅,录囚,减杂犯死罪。八月丙戌,复南京贫户租税。戊子,以殿前都点检耶律义先为行军都部署,忠顺军节度使夏行美副部署,东北面详稳耶律术者为监军,伐蒲奴里酋陶得里。冬十月甲申,南院大王耶律韩八薨。甲午,驻跸独卢金。十一月乙未朔,遣使括马。丁巳,赐皇太弟重元金券。封皇子和鲁斡为越王,阿琏许王,忠顺军节度使谢家奴陈王,西京留守贴不汉王,惕隐旅坟辽西郡王,行宫都部署别古得柳城郡王,奉陵军节度使侯古饶乐郡王,安定郡王涅鲁古进封楚王。
shí bā nián chūn zhēng yuè jiǎ wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. wù xū, liú xià guó hè zhèng shǐ bù qiǎn. jǐ hài, qiǎn běi yuàn shū mì fù shǐ xiāo wéi xìn yǐ fá xià gào sòng. xīn chǒu, lù qiú. bǐng wǔ, rú yuān yāng luò. bǐng chén, liè bà tè shān. yē lǜ yì xiān zòu pú nú lǐ jié. èr yuè gēng chén, xìng yān zhào guó wáng hóng jī zhàng shì jí. yǐ yǒu, yē lǜ yì xiān děng zhí táo dé lǐ yǐ xiàn. sān yuè yǐ sì, gāo chāng guó qiǎn shǐ lái gòng. rén zǐ, yǐ hóng jī jí yù, shè zá fàn sǐ zuì yǐ xià. dīng sì, wū gǔ qiǎn shǐ sòng kuǎn. xià sì yuè guǐ yǒu, yǐ nán fǔ zǎi xiàng yē lǜ gāo shí wèi nán jīng tǒng jūn shǐ. wǔ yuè jiǎ chén, wǔ guó qiú zhǎng gè lǜ qí bù lái fù. gēng xū, huí bá bù zhǎng wù dié tái zā děng lái zhāo. wù wǔ, wǔ guó jié dù shǐ yē lǜ xiān tóng yǐ jiàng wū gǔ pàn rén, shòu zuǒ jiān mén wèi shàng jiàng jūn. liù yuè rén xū shuò, yǐ hán guó wáng xiāo huì wèi hé nán dào héng jūn dū tǒng, zhào wáng xiāo xiào yǒu hàn wáng tiē bù fù zhī. yǐ chǒu, lù qiú. bǐng yín, xíng shí èr shén dào lǐ. jǐ sì, sòng yǐ liáo shī fá xià, qiǎn qián yì zhì jìn lǐ. gēng chén, zǔ bo lái gòng mǎ tuó zhēn wán. xīn sì, xià guó shǐ lái gòng, liú zhī bù qiǎn. dīng hài, xíng zài shēng lǐ. qiū qī yuè wù xū, qīn zhēng. bā yuè xīn yǒu shuò, dù hé. xià rén dùn, nǎi hái. jiǔ yuè dīng wèi, xiāo huì děng wéi xià rén suǒ bài. dōng shí yuè, běi dào héng jūn dū tǒng yē lǜ dí lǔ gǔ lǜ zǔ bo zhū jūn zhì hè lán shān, huò lǐ yuán hào qī jí qí guān liáo jiā shǔ, yù xià rén sān qiān lái zhàn, yì zhī wū gǔ dí liè bù dōu xiáng wěn xiāo cí shì nú nán kè yē lǜ wò lǐ sǐ yān. shí èr yuè wù yín, qìng líng lín mù huǒ. jǐ mǎo, lù qiú. yǒu dì cóng xiōng wèi qiáng dào zhě, xiōng dì jù wú zi, tè yuán qí dì.
十八年春正月甲午朔,日有食之。戊戌,留夏国贺正使不遣。己亥,遣北院枢密副使萧惟信以伐夏告宋。辛丑,录囚。丙午,如鸳鸯泺。丙辰,猎霸特山。耶律义先奏蒲奴里捷。二月庚辰,幸燕赵国王洪基帐视疾。乙酉,耶律义先等执陶得里以献。三月乙巳,高昌国遣使来贡。壬子,以洪基疾愈,赦杂犯死罪以下。丁巳,乌古遣使送款。夏四月癸酉,以南府宰相耶律高十为南京统军使。五月甲辰,五国酋长各率其部来附。庚戌,回跋部长兀迭台紥等来朝。戊午,五国节度使耶律仙童以降乌古叛人,授左监门卫上将军。六月壬戌朔,以韩国王萧惠为河南道行军都统,赵王萧孝友、汉王贴不副之。乙丑,录囚。丙寅,行十二神纛礼。己巳,宋以辽师伐夏,遣钱逸致赆礼。庚辰,阻卜来贡马、驼、珍玩。辛巳,夏国使来贡,留之不遣。丁亥,行再生礼。秋七月戊戌,亲征。八月辛酉朔,渡河。夏人遁,乃还。九月丁未,萧惠等为夏人所败。冬十月,北道行军都统耶律敌鲁古率阻卜诸军至贺兰山,获李元昊妻及其官僚家属,遇夏人三千来战,殪之;乌古敌烈部都详稳萧慈氏奴、南克耶律斡里死焉。十二月戊寅,庆陵林木火。己卯,录囚。有弟从兄为强盗者,兄弟俱无子,特原其弟。
shí jiǔ nián chūn zhēng yuè gēng yín, sēng huì jiàn jiā jiǎn jiào tài wèi. gēng zǐ, yē lǜ dí lǔ gǔ fù fēng qī shuǐ jùn wáng, zhū jiàng xiào jí zǔ bo děng bù qiú zhǎng gè jìn jué yǒu chà. zèng xiāo cí shì nú tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. xīn chǒu, qiǎn shǐ wèn zuì yú xià guó. rén yín, rú yú ér luò. èr yuè dīng hài, xià jiāng wā pǔ wěi huò yǐ líng jì děng lái gōng jīn sù chéng, nán miàn lín yá yē lǜ gāo jiā nú děng pò zhī. wā pǔ bèi chuàng dùn qù, shā wěi huò yǐ líng jì. sān yuè wù xū, diàn qián dōu diǎn jiǎn xiāo dié lǐ dé yǔ xià zhàn yú sān jiǎo chuān, bài zhī. guǐ mǎo, mìng xī nán zhāo tǎo shǐ xiāo pú nú běi yuàn dài wáng yí xīn lín yá xiāo sā mǒ děng shuài shī fá xià, yǐ xíng gōng dōu bù shǔ bié gǔ dé jiān zhàn. jiǎ chén, qiǎn tóng zhī běi yuàn shū mì shǐ xiāo gé àn jūn biān chéng, yǐ wéi shēng yuán. jǐ yǒu, zhù bì xī jī diàn. bǐng chén, xìng diàn qián dōu diǎn jiǎn xiāo dié lǐ dé fù mǎ dū wèi xiāo hú dǔ zhàng shì jí. xià sì yuè bǐng yín, rú yú ér luò. rén shēn, pú lú máo duǒ bù tì yǐn xìn dǔ lái gòng. jiǎ shēn, gāo lí qiǎn shǐ lái gòng. wǔ yuè jǐ chǒu, rú liáng xíng. guǐ sì, xiāo pú nú děng rù xià jìng, bù yǔ dí yù, zòng jūn fú lüè ér hái. dīng yǒu, xià guó wā pǔ lái jiàng. jǐ hài, yuǎn yí bá sī mǔ bù qiǎn shǐ lái gòng. liù yuè bǐng chén shuò, zhì dǎo tā lǐng dōu jiān. bǐng yín, yè qìng líng. gēng wǔ, xìng qìng zhōu, yè dà ān diàn. rén shēn, zhào yī bǔ tú fàn nú lì jí bèi fù mǔ huò fàn shì táo wáng zhě, bù dé jǔ jìn shì. huí bá hé sū guǎn pú lú máo duǒ bù gè qiǎn shǐ gòng mǎ. jiǎ xū, sòng qiǎn shǐ lái hè fá xià jié, gāo lí shǐ jù zhì. xīn sì, yù jīn luán diàn shì jìn shì. qiū qī yuè rén chén, zhù bì kuò lǐ pú wǎn. guǐ sì, yǐ yān zhào guó wáng hóng jī lǐng běi nán shū mì yuàn. yǐ wèi, zǔ bo zhǎng huō dé lá dì wò de lái cháo, jiā tài wèi qiǎn zhī. wù xū, lù qiú. wù shēn, yǐ zuǒ yí lí bì xiāo táng gǔ wèi běi yuàn shū mì fù shǐ. rén zǐ, liè hóu lǐ jí. bā yuè dīng mǎo, zǔ bo qiú zhǎng chuǎn zhǐ gé bá lǐ sī lái zhāo. jiǔ yuè rén yín, xià rén qīn biān, dí lǔ gǔ qiǎn liù yuàn jūn jiāng hǎi lǐ jī bài zhī. dōng shí yuè gēng wǔ, hái shàng jīng. xīn wèi, xià guó wáng lǐ liàng zuò mǔ qiǎn shǐ qǐ yī jiù chēng fān. shǐ hái, zhào yù bié qiǎn xìn chén yì quē, dāng xú sī zhī. rén shēn, shì lín huáng fǔ yì tú. jiǎ xū, rú zhōng huì chuān. shí yī yuè jiǎ wǔ, zǔ bo qiú zhǎng huō dé lá qiǎn shǐ lái gòng. gēng xū, lù qiú. rén zǐ, chū nán fǔ zǎi xiàng hán zhī bái wèi wǔ dìng jūn jié dù shǐ, shū mì fù shǐ yáng jī cháng níng jūn jié dù shǐ, hàn lín xué shì wáng gāng zé zhōu cì shǐ, zhāng yòu huī zhōu cì shǐ, zhī zhì gào zhōu bái hǎi běi zhōu cì shǐ. rùn yuè yǐ mǎo, yǐ hàn wáng tiē bù wéi zhōng jīng liú shǒu. xīn wèi, yǐ tóng zhī běi yuàn shū mì shǐ shì xiāo gé wèi nán yuàn shū mì shǐ, nán yuàn dài wáng yē lǜ rén xiān zhī běi yuàn shū mì shǐ shì, fēng sòng wáng. shí èr yuè dīng hài, běi fǔ zǎi xiàng zhào wáng xiāo xiào yǒu chū wèi dōng jīng liú shǒu, dōng jīng liú shǒu xiāo tǎ liè gé wèi běi fǔ zǎi xiàng, nán yuàn shū mì shǐ lù wáng chá gé wèi nán yuàn dài wáng. gēng xū, hán guó wáng xiāo huì xǐ fēng wèi wáng, zhì shì. rén zǐ, xià guó lǐ liàng zuò qiǎn shǐ shàng biǎo, qǐ yī jiù chén shǔ.
十九年春正月庚寅,僧惠鉴加检校太尉。庚子,耶律敌鲁古复封漆水郡王,诸将校及阻卜等部酋长各进爵有差。赠萧慈氏奴同中书门下平章事。辛丑,遣使问罪于夏国。壬寅,如鱼儿泺。二月丁亥,夏将洼普、猥货、乙灵纪等来攻金肃城,南面林牙耶律高家奴等破之。洼普被创遁去,杀猥货、乙灵纪。三月戊戌,殿前都点检萧迭里得与夏战于三角川,败之。癸卯,命西南招讨使萧蒲奴、北院大王宜新、林牙萧撒抹等帅师伐夏,以行宫都部署别古得监战。甲辰,遣同知北院枢密使萧革按军边城,以为声援。己酉,驻跸息鸡淀。丙辰,幸殿前都点检萧迭里得、驸马都尉萧胡睹帐视疾。夏四月丙寅,如鱼儿泺。壬申,蒲卢毛朵部惕隐信笃来贡。甲申,高丽遣使来贡。五月己丑,如凉陉。癸巳,萧蒲奴等入夏境,不与敌遇,纵军俘掠而还。丁酉,夏国洼普来降。己亥,远夷拔思母部遣使来贡。六月丙辰朔,置倒塌岭都监。丙寅,谒庆陵。庚午,幸庆州,谒大安殿。壬申,诏医卜屠贩、奴隶及倍父母或犯事逃亡者,不得举进士。回跋、曷苏馆、蒲卢毛朵部各遣使贡马。甲戌,宋遣使来贺伐夏捷,高丽使俱至。辛巳,御金銮殿试进士。秋七月壬辰,驻跸括里蒲碗。癸巳,以燕赵国王洪基领北南枢密院。乙未,阻卜长豁得剌弟斡得来朝,加太尉遣之。戊戌,录囚。戊申,以左夷离毕萧唐古为北院枢密副使。壬子,猎侯里吉。八月丁卯,阻卜酋长喘只葛拔里斯来朝。九月壬寅,夏人侵边,敌鲁古遣六院军将海里击败之。冬十月庚午,还上京。辛未,夏国王李谅祚母遣使乞依旧称藩。使还,诏谕别遣信臣诣阙,当徐思之。壬申,释临潢府役徒。甲戌,如中会川。十一月甲午,阻卜酋长豁得剌遣使来贡。庚戌,录囚。壬子,出南府宰相韩知白为武定军节度使,枢密副使杨绩长宁军节度使,翰林学士王纲泽州刺史,张宥徽州刺史,知制诰周白海北州刺史。闰月乙卯,以汉王贴不为中京留守。辛未,以同知北院枢密使事萧革为南院枢密使,南院大王耶律仁先知北院枢密使事,封宋王。十二月丁亥,北府宰相、赵王萧孝友出为东京留守,东京留守萧塔列葛为北府宰相,南院枢密使、潞王查葛为南院大王。庚戌,韩国王萧惠徙封魏王,致仕。壬子,夏国李谅祚遣使上表,乞依旧臣属。
èr shí nián chūn zhēng yuè wù xū, zhù bì hùn tóng jiāng. èr yuè jiǎ shēn, qiǎn qián běi yuàn dōu jiān xiāo yǒu kuò děng shǐ xià guó, suǒ dǎng xiàng pàn hù. jǐ chǒu, rú cāng ěr luò. jiǎ chén, tǔ bō qiǎn shǐ lái gòng. sān yuè rén zǐ shuò, xìng hēi shuǐ. xià wǔ yuè guǐ chǒu, xiāo yǒu kuò děng shǐ xià hái, lǐ liàng zuò mǔ biǎo qǐ rú dǎng xiàng quán jìn mǎ tuó niú yáng děng wù. jǐ sì, xià guó qiǎn shǐ qiú táng lóng zhèn jí qǐ bà suǒ jiàn chéng yì, yǐ zhào dá zhī. liù yuè bǐng xū, zhào yǐ suǒ huò lǐ yuán hào qī jí qián hòu suǒ fú xià rén, ān zhì sū zhōu. yǐ fá xià suǒ huò wù qiǎn shǐ yí sòng. qiū qī yuè, rú qiū shān. jiǔ yuè, zhào gēng dìng tiáo zhì. zhù bì zhōng huì chuān. dōng shí yuè jǐ mǎo shuò, kuò zhū dào jūn jí. shí yī yuè gēng shēn, yǐ tì yǐn dōu jiān xiāo mó lǔ wèi zuǒ yí lí bì. jiǎ zǐ, mìng dōng jīng liú shǒu sī zǒng lǐng hù bù nèi xǐng shì. dīng mǎo, bà zhōng chéng jì lù zhí guān guò fàn, lìng chéng zhǐ zǒng zhī. shí èr yuè yǐ yǒu, yǐ huáng tài hòu xíng zài shēng lǐ, sì shè.
二十年春正月戊戌,驻跸混同江。二月甲申,遣前北院都监萧友括等使夏国,索党项叛户。己丑,如苍耳泺。甲辰,吐蕃遣使来贡。三月壬子朔,幸黑水。夏五月癸丑,萧友括等使夏还,李谅祚母表乞如党项权进马、驼、牛、羊等物。己巳,夏国遣使求唐隆镇及乞罢所建城邑,以诏答之。六月丙戌,诏以所获李元昊妻及前后所俘夏人,安置苏州。以伐夏所获物遣使遗宋。秋七月,如秋山。九月,诏更定条制。驻跸中会川。冬十月己卯朔,括诸道军籍。十一月庚申,以惕隐都监萧谟鲁为左夷离毕。甲子,命东京留守司总领户部、内省事。丁卯,罢中丞记录职官过犯,令承旨总之。十二月乙酉,以皇太后行再生礼,肆赦。
èr shí yī nián chūn zhēng yuè xīn hài, rú hùn tóng jiāng. èr yuè, rú yú ér luò. xià sì yuè guǐ wèi, yǐ guó jiù xiáng wěn xiāo ā lá wèi xī běi lù zhāo tǎo shǐ, fēng xī píng jùn wáng. liù yuè bǐng zǐ, zhù bì yǒng ān shān. qiū qī yuè jiǎ chén shuò, zhào běi fǔ zǎi xiàng xiāo tǎ liè gé nán fǔ zǎi xiàng hàn wáng tiē bù nán yuàn shū mì shǐ xiāo gé zhī běi yuàn shū mì shǐ shì rén xiān děng, cì zuò, lùn gǔ jīn zhì dào. wù shēn, sì tiān dì. jǐ yǒu, zhào běi nán shū mì yuàn, rì zài zòu shì. rén zǐ, zhuī zūn tài zǔ zhī zǔ wèi jiǎn xiàn huáng dì, miào hào xuán zǔ, zǔ bǐ wèi jiǎn xiàn huáng hòu tài zǔ zhī kǎo wèi xuān jiǎn huáng dì, miào hào dé zǔ, bǐ wèi xuān jiǎn huáng hòu. zhuī fēng tài zǔ bó fù yí lí jǐn yán mù wèi shǔ guó wáng, yú yuè shì lǔ wèi suí guó wáng. yǐ yān zhào guó wáng hóng jī wèi tiān xià bīng mǎ dà yuán shuài zhī tì yǐn shì, cì zhào yù zhī. guǐ hài, jìn shì xiǎo dǐ lú bǎo wěi xué yù shū, miǎn sǐ, pèi yì zhōng shēn. jiǎ zǐ, rú qiū shān. wù chén, yè qìng líng. yǐ nán yuàn shū mì shǐ xiāo gé wèi běi yuàn shū mì shǐ, fēng wú wáng. xīn wèi, rú qìng zhōu. rén shēn, zhuī fēng tài zǔ dì yín dǐ shí wèi xǔ guó wáng. bā yuè wù zǐ, tài wèi wū zhě hōng, zhào pèi xiǎng shèng zōng miào. jiǔ yuè yǐ mǎo, píng zhōu jìn bái tù. jǐ wèi, yè huái líng. gēng shēn, zhuī shàng sì shèng huáng dì tiān shùn huáng dì zūn shì, jí gèng shì zhāng dé huáng hòu yuē jìng ān. guǐ hài, shì qí tiān huáng hòu yuē rén dé huáng hòu. jiǎ zǐ, yè zǔ líng. zēng tài zǔ shì dà shèng dà míng shén liè tiān huáng dì, gèng shì zhēn liè huáng hòu yuē chún qīn, gōng shùn huáng dì yuē zhāng sù, hòu xiāo shì shì yuē hé jìng. dōng shí yuè wù yín, zhù bì zhōng huì chuān. dīng hài, xià guó lǐ liàng zuò qiǎn shǐ qǐ chí biān yōng, jí qiǎn xiāo yǒu kuò fèng zhào yù zhī. wù zǐ, xìng xiǎn yì èr zhōu. jiǎ wǔ, liáo xìng jūn jié dù shǐ xiāo xū liè fēng zhèng wáng, nán yuàn dài wáng lù wáng chá gé wèi nán yuàn shū mì shǐ, jìn fēng yuè guó wáng. wù xū, shè hǔ yú nán sā gé bǎi. xīn chǒu, yè qián líng. shí yī yuè rén yín shuò, zēng shì wén xiàn huáng dì wéi wén xiàn qīn yì huáng dì, jí shì èr hòu yuē duān shùn, yuē róu zhēn. fù gèng shì shì zōng xiào liè huáng hòu wèi huái jié. dīng wèi, zēng xiào chéng huáng dì shì yuē xiào chéng kāng jìng huáng dì, gèng shì shèng shén xuān xiàn huáng hòu wèi ruì zhì. jiǎ zǐ, cì zhōng huì chuān. huí hú ā sà lán qiǎn shǐ gòng míng mǎ wén bào. bǐng yín, lù qiú. shí èr yuè wù xū, yǐ běi fǔ zǎi xiàng tǎ liè gé wèi nán jīng tǒng jūn shǐ, zhèng wáng xū liè běi fǔ zǎi xiàng, qì dān xíng gōng dōu bù shǔ yē lǜ yì xiān tì yǐn. shì yì tú xiàn nián zhě.
二十一年春正月辛亥,如混同江。二月,如鱼儿泺。夏四月癸未,以国舅详稳萧阿剌为西北路招讨使,封西平郡王。六月丙子,驻跸永安山。秋七月甲辰朔,召北府宰相萧塔烈葛、南府宰相汉王贴不、南院枢密使萧革、知北院枢密使事仁先等,赐坐,论古今治道。戊申,祀天地。己酉,诏北、南枢密院,日再奏事。壬子,追尊太祖之祖为简献皇帝,庙号玄祖,祖妣为简献皇后;太祖之考为宣简皇帝,庙号德祖,妣为宣简皇后。追封太祖伯父夷离堇岩木为蜀国王,于越释鲁为隋国王。以燕赵国王洪基为天下兵马大元帅、知惕隐事,赐诏谕之。癸亥,近侍小底卢宝伪学御书,免死,配役终身。甲子,如秋山。戊辰,谒庆陵。以南院枢密使萧革为北院枢密使,封吴王。辛未,如庆州。壬申,追封太祖弟寅底石为许国王。八月戊子,太尉乌者薨,诏配享圣宗庙。九月乙卯,平州进白兔。己未,谒怀陵。庚申,追上嗣圣皇帝、天顺皇帝尊谥,及更谥彰德皇后曰靖安。癸亥,谥齐天皇后曰仁德皇后。甲子,谒祖陵。增太祖谥大圣大明神烈天皇帝,更谥贞烈皇后曰淳钦,恭顺皇帝曰章肃,后萧氏谥曰和敬。冬十月戊寅,驻跸中会川。丁亥,夏国李谅祚遣使乞弛边佣,即遣萧友括奉诏谕之。戊子,幸显、懿二州。甲午,辽兴军节度使萧虚烈封郑王,南院大王、潞王查葛为南院枢密使,进封越国王。戊戌,射虎于南撒葛柏。辛丑,谒乾陵。十一月壬寅朔,增谥文献皇帝为文献钦义皇帝,及谥二后曰端顺,曰柔贞。复更谥世宗孝烈皇后为怀节。丁未,增孝成皇帝谥曰孝成康靖皇帝,更谥圣神宣献皇后为睿智。甲子,次中会川。回鹘阿萨兰遣使贡名马、文豹。丙寅,录囚。十二月戊戌,以北府宰相塔烈葛为南京统军使,郑王虚烈北府宰相,契丹行宫都部署耶律义先惕隐。释役徒限年者。
èr shí èr nián chūn zhēng yuè yǐ sì, rú hùn tóng jiāng. èr yuè bǐng zǐ, huí hú ā sà lán wèi lín guó suǒ qīn, qiǎn shǐ qiú yuán. gēng chén, rú chūn shuǐ. sān yuè guǐ hài, lǐ liàng zuò yǐ cì zhào xǔ jiàng, qiǎn shǐ lái xiè. bǐng yín, rú hēi shuǐ luò. xià sì yuè wù zǐ. liè hè diàn. wǔ yuè rén yín, zhào nèi dì zhōu xiàn zhí guǒ. liù yuè rén shēn, zhù bì hú lǚ shān. guǐ wèi, gāo lí qiǎn shǐ lái gòng. qiū qī yuè jǐ yǒu, zǔ bo dài wáng tún tū gǔ sī lǜ zhū bù zhǎng xiàn mǎ tuó. gēng shēn, rú hēi lǐng. rùn yuè gēng wǔ, wū gǔ lái gòng. guǐ sì, cháng chūn zhōu zhì qián bó sī. jiǔ yuè rén chén, xià guó lǐ liàng zuò qiǎn shǐ jìn jiàng biǎo. jiǎ wǔ, qiǎn nán miàn lín yá gāo jiā nú děng fèng zhào fǔ yù. dōng shí yuè bǐng shēn shuò, rì yǒu shí zhī. shí yī yuè xīn mǎo, zhào zhū zhí shì guān yǐ lǐ shòu dài jí yǐ zuì qù zhě zhì jí, suì shēn shū mì yuàn. shí èr yuè bǐng shēn shuò, zhào huí hú bù fù shǐ yǐ qì dān rén chōng. gēng zǐ, yīng shèng jié, qū shè tú yǐ xià zuì. rén zǐ, zhào dà chén yuē:" zhèn yǔ sòng zhǔ yuē wèi xiōng dì, huān hǎo suì jiǔ, yù jiàn qí huì xiàng, kě yù lái shǐ."
二十二年春正月乙巳,如混同江。二月丙子,回鹘阿萨兰为邻国所侵,遣使求援。庚辰,如春水。三月癸亥,李谅祚以赐诏许降,遣使来谢。丙寅,如黑水泺。夏四月戊子。猎鹤淀。五月壬寅,诏内地州县植果。六月壬申,驻跸胡吕山。癸未,高丽遣使来贡。秋七月己酉,阻卜大王屯秃古斯率诸部长献马、驼。庚申,如黑岭。闰月庚午,乌古来贡。癸巳,长春州置钱帛司。九月壬辰,夏国李谅祚遣使进降表。甲午,遣南面林牙高家奴等奉诏抚谕。冬十月丙申朔,日有食之。十一月辛卯,诏诸职事官以礼受代及以罪去者置籍,岁申枢密院。十二月丙申朔,诏回鹘部副使以契丹人充。庚子,应圣节,曲赦徒以下罪。壬子,诏大臣曰:“朕与宋主约为兄弟,欢好岁久,欲见其绘像,可谕来使。”
èr shí sān nián chūn zhēng yuè jǐ sì, rú hùn tóng jiāng. guǐ yǒu, liè shuāng zǐ diàn. wù zǐ, xià guó qiǎn shǐ gòng fāng wù. rén chén, rú chūn shuǐ. jiǎ wǔ, liè pán zhí pō. sān yuè dīng hài, xìng huáng tài dì zhòng yuán zhàng. xià sì yuè guǐ mǎo, gāo lí qiǎn shǐ lái gòng. guǐ chǒu, liè hé zhǐ hū lǐ. wǔ yuè jǐ sì, lǐ liàng zuò qǐ jìn mǎ tuó, zhào suì gòng zhī. gēng yín, zhù bì yǒng ān shān. rén chén, xià guó qiǎn shǐ lái gòng. liù yuè bǐng shēn, rú qìng zhōu. yǐ hài, yè qìng líng. rén yín, gāo lí wáng huī qǐng guān qí zi, zhào jiā jiǎn jiào tài wèi. xīn hài, tǔ bō qiǎn shǐ lái gòng. qiū qī yuè jǐ sì, xià guó lǐ liàng zuò qiǎn shǐ lái qiú hūn. jiǎ xū, rú qiū shān. jǐ mǎo, zhào bā fáng zú jīn zé. jiǔ yuè gēng yín, liè, yù sān hǔ, zòng quǎn huò zhī. dōng shí yuè dīng yǒu, zhù bì zhōng jīng. wù xū, xìng xīn jiàn mì shū jiān. xīn chǒu, yǒu shì yú zǔ miào. guǐ chǒu, yǐ kāi tài sì zhù yín fó xiàng, qū shè zài jīng qiú. bǐng chén, lǐ liàng zuò qiǎn shǐ jìn shì biǎo. shí yī yuè yǐ chǒu, zǔ bo bù zhǎng lái gòng. rén shēn, dì lǜ qún chén shàng huáng tài hòu zūn hào yuē rén cí shèng shàn qīn xiào guǎng dé ān jìng zhēn chún yì hé kuān hòu chóng jué yí tiān huáng tài hòu, dà shè. nèi wài guān jìn jí yǒu chà. guǐ wèi, lù qiú. jiǎ shēn, qún chén shàng huáng dì zūn hào yuē qīn tiān fèng dào yòu shì xìng lì wǔ dìng wén chéng shèng shén rén xiào huáng dì, cè huáng hòu xiāo shì yuē zhēn yì cí hé wén huì xiào jìng guǎng ài chóng shèng huáng hòu. shí èr yuè bǐng shēn, rú zhōng huì chuān.
二十三年春正月己巳,如混同江。癸酉,猎双子淀。戊子,夏国遣使贡方物。壬辰,如春水。甲午,猎盘直坡。三月丁亥,幸皇太弟重元帐。夏四月癸卯,高丽遣使来贡。癸丑,猎合只忽里。五月己巳,李谅祚乞进马、驼,诏岁贡之。庚寅,驻跸永安山。壬辰,夏国遣使来贡。六月丙申,如庆州。乙亥,谒庆陵。壬寅,高丽王徽请官其子,诏加检校太尉。辛亥,吐蕃遣使来贡。秋七月己巳,夏国李谅祚遣使来求婚。甲戌,如秋山。己卯,诏八房族巾帻。九月庚寅,猎,遇三虎,纵犬获之。冬十月丁酉,驻跸中京。戊戌,幸新建秘书监。辛丑,有事于祖庙。癸丑,以开泰寺铸银佛像,曲赦在京囚。丙辰,李谅祚遣使进誓表。十一月乙丑,阻卜部长来贡。壬申,帝率群臣上皇太后尊号曰仁慈圣善钦孝广德安静贞纯懿和宽厚崇觉仪天皇太后,大赦。内外官进级有差。癸未,录囚。甲申,群臣上皇帝尊号曰钦天奉道佑世兴历武定文成圣神仁孝皇帝,册皇后萧氏曰贞懿慈和文惠孝敬广爱崇圣皇后。十二月丙申,如中会川。
èr shí sì nián chūn zhēng yuè guǐ hài, rú hùn tóng jiāng. wù chén, cháo huáng tài hòu. xīn sì, sòng qiǎn shǐ lái hè, kuì xún xiàng. èr yuè jǐ chǒu shuò, zhào sòng shǐ diào yú fù shī. guǐ sì, rú cháng chūn hé. jiǎ yín, xià guó qiǎn shǐ lái hè. sān yuè guǐ hài, huáng tài dì zhòng yuán shēng zǐ, qū shè xíng zài jí cháng chūn zhèn běi èr zhōu tú yǐ xià zuì. xià wǔ yuè, zhù bì nán yá. qiū qī yuè, rén wǔ, rú qiū shān. cì nán yá zhī běi yù, bù yù. bā yuè dīng hài, jí dà jiàn, zhào yān zhào guó wáng hóng jī, yù yǐ zhì guó zhī yào. wù zǐ, dà shè, zòng wǔ fāng yīng gǔ, fén diào yú zhī jù. jǐ chǒu, dì bēng yú xíng gōng, nián sì shí. yí zhào yān zhào guó wáng hóng jī sì wèi. qīng níng yuán nián shí yuè gēng zǐ, shàng zūn shì wèi shén shèng xiào zhāng huáng dì, miào hào xìng zōng.
二十四年春正月癸亥,如混同江。戊辰,朝皇太后。辛巳,宋遣使来贺,馈驯象。二月己丑朔,召宋使钓鱼、赋诗。癸巳,如长春河。甲寅,夏国遣使来贺。三月癸亥,皇太弟重元生子,曲赦行在及长春、镇北二州徒以下罪。夏五月,驻跸南崖。秋七月,壬午,如秋山。次南崖之北峪,不豫。八月丁亥,疾大渐,召燕赵国王洪基,谕以治国之要。戊子,大赦,纵五坊鹰鹘,焚钓鱼之具。己丑,帝崩于行宫,年四十。遗诏燕赵国王洪基嗣位。清宁元年十月庚子,上尊谥为神圣孝章皇帝,庙号兴宗。
zàn yuē: xìng zōng jí wèi, nián shí yǒu liù yǐ, bù néng xiān zūn mǔ hòu ér zūn qí mǔ, yǐ zhì lín cháo zhuān zhèng, zéi shā bù gū, yòu bù néng yǐ lǐ jī jiàn, shǐ qí tiān sǐ yú shì nì, yǒu kuī wáng zhě zhī xiào, xī zāi! ruò fú dà xíng zài bìn, yǐn jiǔ bó jū, dié jiàn jiǎn shū. jí qí yè yí xiàng ér āi tòng, shòu sòng diào ér shuāi dié, suǒ wéi ruò chū èr rén. hé wéi qí rán yú? zhì yú gǎn fù bì zhī yán ér shēn nán sòng zhī hǎo, xǔ liàng zuò zhī méng ér bà xī xià zhī bīng, biān bǐ bù sǒng, zhèng zhì nèi xiū, qīn cè jìn shì, dà xiū tiáo zhì, xià zhì shì shù, dé chén pián yí, zé qiú zhì zhī zhì qiè yǐ. yú shí zuǒ yòu dà chén, céng bù wén yī xián zhī jìn, yī shì zhī jiàn, yù shù jī gǔ dì wáng zhī fēng, qí kě dé hū? suī rán, shèng zōng ér xià, kě wèi xián jūn yǐ.
赞曰:兴宗即位,年十有六矣,不能先尊母后而尊其母,以致临朝专政,贼杀不辜,又不能以礼几谏,使齐天死于弑逆,有亏王者之孝,惜哉!若夫大行在殡,饮酒博鞠,叠见简书。及其谒遗像而哀恸,受宋吊而衰绖,所为若出二人。何为其然欤?至于感富弼之言而申南宋之好,许谅祚之盟而罢西夏之兵,边鄙不耸,政治内修,亲策进士,大修条制,下至士庶,得陈便宜,则求治之志切矣。于时左右大臣,曾不闻一贤之进,一事之谏,欲庶几古帝王之风,其可得乎?虽然,圣宗而下,可谓贤君矣。