wèi zhì lüè rú dōng hàn, nán běi jūn rú gù. yǒu zhōng zuǒ yòu qián jūn gè yī shī, yòu yǒu zhōng hù zhōng lǐng jūn lǐng hù jūn jiāng jūn gè yī rén, qí tā zá hào wú cháng shù. chū, cáo gōng zì zhì wǔ wèi yíng yú xiāng fǔ, yǐ lǐng jūn zhǔ zhī. jí wén dì zēng zhì zhōng yíng, yú shì yǒu wǔ wèi zhōng lěi èr yíng, yǐ lǐng jūn jiāng jūn bìng wǔ xiào zhī. jīng shī jiǎng wǔ yì rú hàn, wéi gǎi chéng zhī yuē zhì bīng, rán qì wèi, yī zài jiǎng ér yǐ wén dì yán kāng yuán nián míng dì tài hé yuán nián. zì nà sī mǎ lǎng zhī yán, fù lìng zhōu jùn diǎn bīng, rán wèi zhì wèi, gài tài shǒu huò cì shǐ jiān shī lǎng wèi chéng xiàng zhǔ bù, yán tiān xià tǔ bēng, yóu qín miè wǔ děng zhī zhì, ér jùn guó wú sōu shòu xí zhàn zhī bèi gù yě. jīn suī wǔ děng wèi kě fù xíng, kě lìng zhōu jùn bìng zhì bīng, wài bèi sì yí, nèi wēi bù guǐ, yú cè wèi zhǎng..
魏制略如东汉,南北军如故。有中、左、右、前军各一师,又有中护、中领军、领、护军将军各一人,其它杂号无常数。初,曹公自置武卫营于相府,以领军主之。及文帝增置中营,于是有武卫、中垒二营,以领军将军并五校之。京师讲武亦如汉,唯改乘之曰治兵,然讫魏,一、再讲而已(文帝延康元年、明帝太和元年)。自纳司马朗之言,复令州郡典兵,然未置尉,盖太守或刺史兼师(朗为丞相主簿,言「天下土崩,由秦灭五等之制,而郡国无搜狩习战之备故也。今虽五等未可复行,可令州郡并置兵,外备四夷,内威不轨,于策为长。」)。
wén dì chū, wáng lǎng yīn qǐng jì jūn zhèng yú nóng lǎng zòu yún: jiù shí hǔ bēn yǔ lín wǔ yíng bīng jí wèi shì bìng hé, suī qiě wàn rén, huò shāng gǔ duò yóu zǐ dì, huò nóng yě jǐn dùn zhī rén, suī yǒu chéng zhì zhī chù, bù jiǎng róng zhèn. jì bù jiǎn liàn, yòu xī gèng kòu, míng shí bù fù, nán yǐ bèi jí. huò bīng jì jiǔ tún ér bù wù yíng diàn, bù xiū qì xiè, wú yǒu zhù jù, yī yú chí yǔ xí zé sān miàn bìng huāng rǎo. dāng jīn zhū xià yǐ ān, suī wèi dé yǎn wǔ jí bīng, yí yīn nián zhī dà fēng, jì jūn zhèng yú nóng shì.. shí fāng wài shì wú shǔ, nèi xìng tǔ mù, wèi xiá yě. huáng chū sān nián, tè zhì dū du zhū zhōu jūn shì, xún jiā sì zhēng sì zhèn jiāng jūn zhī hào yòu zhì dà jiàng jūn, dū du zhōng wài zhū jūn, wèi tài wèi shàng shì jiàn cáo shuǎng ràng sī mǎ yì biǎo. ér dāng shí zōng shì zhū wáng fān bīng, dà shù cái bù guò cán lǎo èr bǎi rén, fù shí shí zhēng diào zhī wèi dà fā shì xī jí qǔ zhū guó shì, cáo zhí yǐ jìn qián zhū guó shì xī yǐ jiàn fā, qí yí gū zhì ruò, zài zhě wú jǐ ér fù bèi qǔ, nǎi zòu yuē: chén chū shòu fēng, dé bīng bǎi wǔ shí rén, shì xī qián hòu sān sòng, jiān rén yǐ jié. shàng yǒu xiǎo ér qī bā suì yǐ shàng, shí liù qī yǐ hái sān shí yú rén. jīn bù qǔ jiē nián qí, wò zài chuáng xí qì xī cái shǔ zhě fán sān shí qī rén, pí zhài fēng mǐ yóu máng lóng kuì zhě èr shí sān rén.. gài bīng quán wài jù yú zhōu mù, nèi guī yú dà jiàng jūn jí tài wèi.
文帝初,王朗因请寄军政于农(朗奏云:旧时虎贲、羽林五营兵及卫士并合,虽且万人,或商贾惰游子弟,或农野谨钝之人,虽有乘制之处,不讲戎阵。既不简练,又希更寇,名实不副,难以备急。或兵既久屯而不务营佃,不修器械,无有贮聚,一隅驰羽檄则三面并荒扰。当今诸夏已安,虽未得偃武戢兵,宜因年之大丰,寄军政于农事。)。时方外事吴、蜀,内兴土木,未暇也。黄初三年,特置都督诸州军事,寻加四征、四镇将军之号;又置大将军,都督中外诸军,位太尉上(事见曹爽〈让司马懿表〉)。而当时宗室诸王藩兵,大数才不过残老二百人,复时时征调之(魏大发士息及取诸国士,曹植以近前诸国士息已见发,其遗孤稚弱,在者无几而复被取,乃奏曰:臣初受封,得兵百五十人,士息前后三送,兼人已竭。尚有小儿七、八岁已上,十六、七已还三十余人。今部曲皆年耆,卧在床席、气息裁属者凡三十七人,疲瘵风靡、疣盲聋聩者二十三人。)。盖兵权外聚于州牧,内归于大将军及太尉。
sī mǎ yì yǔ dà jiàng jūn cáo shuǎng zhēng zhèng, zhū shuǎng, ér bīng bǐng shì zài sī mǎ shì. yú shì qián xiāo fāng miàn, bìng yíng yǐ èr yú jǐ wú qiū jiǎn wén qīn jiǎo zhào tǎo sī mǎ shī, gòng shàng biǎo yún: sān fāng zhī shǒu, yī zhāo quē fèi, duō xuǎn jīng bīng, yǐ zì yíng wèi. wǔ yíng lǐng bīng, quē ér bù bǔ. duō zài qì xiè, chōng jù běn yíng.. shì shí tiān xià qīn bīng, wéi diàn zhōng cāng tóu huáng mén, shì yǐ gāo guì xiāng gōng tú shǒu yù huò. rán sī mǎ shī nǎo dàn sì zhēng, suì yǐ sī kōng zhào hái zhū gě dàn, yǐ duó qí bīng. huì dàn yǐ pàn zhū, wèi zuò suì yí yǐ. wú shǔ bīng bù xiáng jiàn. shǔ zhì wǔ jūn, qí zuǒ yòu, jiāng jūn dū hù yī rén qí zhōng shī, jiān hù diǎn cān jūn gè yī rén qí qián shī, jiāng jūn jiān hù dū jūn gè yī rén qí hòu, dū jiāng jūn jiān yī rén. qí jiàng xiào lüè rú hàn. ér bīng yǒu tū jiāng wú qián bīn sǒu qīng qiāng sàn qí wǔ qí zhī bié, gài bù quán yòng shǔ rén yě. shì shí hù jí, shì mín yì hào, wǎng wǎng chōng bīng zhī jiā, yǐ fēi mín wǔ. rán zhū gě zhì jūn zhī fǎ, shī shí èr gēng xià. zhāng hé zhī zhàn, zài zhě bā wàn, qù zhě yuàn liú. liàng zú hòu, shì zú wáng mìng, gèng xiāng zhòng mào, jiān qiǎo fēi yī jiàn lǚ yì chuán. yóu shì shǔ bīng hào yǐ.
司马懿与大将军曹爽争政,诛爽,而兵柄世在司马氏。于是潜消方面,并营以二于己(毋丘俭、文钦矫诏讨司马师,共上表云:三方之守,一朝缺废,多选精兵,以自营卫。五营领兵,缺而不补。多载器械,充聚本营。)。是时天下亲兵,唯殿中苍头、黄门,是以高贵乡公徒手遇祸。然司马师獶惮四征,遂以司空召还诸葛诞,以夺其兵。会诞以叛诛,魏祚遂移矣。吴、蜀兵不详见。蜀置五军,其左、右,将军、督、护一人;其中师,监、护、典、参军各一人;其前师,将军、监、护、督军各一人;其后,督、将军兼一人。其将校略如汉。而兵有突将、无前、宾叟、青羌、散骑、武骑之别,盖不全用蜀人也。是时户籍,士民异号,往往充兵之家,已非民伍。然诸葛治军之法,师十二更下。张合之战,在者八万,去者愿留。亮卒后,士卒亡命,更相重冒,奸巧非一(见〈吕乂传〉)。由是蜀兵秏矣。
wú duō zhōu shī, yíng xiào lüè yì yú hàn. ér bīng yǒu jiě fán gǎn sǐ liǎng bù jiàn hú zōng chuán, chē xià hǔ shì jiàn gān níng chuán dān yáng qīng jīn jiàn shěn yíng chuán jiāo zhōu yì shì jiàn bù zhì chuán jí jiàn ér wǔ shè zhī míng fēi yī, diào dù yì zuì wú fǎ. dà shuài qiáng zhě wèi bīng, léi zhě bǔ hù jiàn lù xùn chuán. zhì yǒu liù bǎi yú jiā zhé jiē liào qǔ, yǐ tā jùn léi mín qiān bǔ qí chù jiàn chén biǎo chuán. rán sūn quán shí, bīng nǎo bù gěi tā yì, wéi chūn gēng qiū yì sǐ shì jiāng zhǔ ér yǐ. liàng hào yǐ hòu, shǐ yǐ zhàn shì jiān chōng zhòng yì jiàn lù xùn chuán. yú shì jiā yǒu wǔ rén, sān rén wéi yì, fù xiōng zài dōu, zǐ dì gěi yì zhōu xiàn, mín yuàn pàn zhě chéng háng yǐ. qí hòu xī fēng zǐ wèi shí yī wáng, wáng gěi bīng sān qiān, ér huáng mén huàn guān yì kāi zhào mù. lù kàng dū du, yù zú bīng bǎi wàn, ér shǒu zhě yīn xún, mò kěn chà fù. kàng zú yǐ qí wǔ zǐ fēn jiāng, ér wú suì wáng.
吴多舟师,营校略异于汉。而兵有解烦、敢死两部(见〈胡综传〉),车下虎士(见〈甘宁传〉)、丹阳青巾(见〈沈莹传〉)、交州义士(见〈步骘传〉)及健儿、武射之名非一,调度亦最无法。大率强者为兵,羸者补户(见〈陆逊传〉)。至有六百余家辄皆料取,以他郡羸民迁补其处(见〈陈表传〉)。然孙权时,兵獶不给他役,惟春耕秋刈、死事江渚而已。亮、皓以后,始以战士兼充众役(见〈陆逊传〉)。于是家有五人,三人为役,父兄在都,子弟给役州县,民怨叛者成行矣。其后悉封子为十一王,王给兵三千,而黄门宦官亦开召募。陆抗都督,欲足兵百万,而守者因循,莫肯差赴。抗卒以其五子分将,而吴遂亡。
àn: fán tiān xià hù kǒu, cái yī bǎi sì shí yú wàn ěr. cáo gōng àn jì zhōu jí, zì xǐ de bīng sān shí wàn, gài yǒu fū jiē bīng yě. chì bì zhī bài, bīng bā shí wàn, rú xū zhī tún, bīng sì shí wàn, ér shǔ bīng shí wàn èr qiān, wú bīng èr shí sān wàn. tōng sān guó zhī bīng, jǐn shì yǒu hù zhī shù yǐ gōng sān dì zhī yòng, sī mín gài yǐ bìng yǐ. yòu kuàng sān fǔ liú rén, shōu rù shǔ jùn liú zhāng shí, sān fǔ liú rén shù wàn, shōu yǐ wéi bīng, hào dōng zhōu bīng, shì jiàn yīng xióng jì jiāng huái shāng lǚ, mù wèi wú zú. ér wèi wǔ zhì cuò yì zhī fǎ, fēn lí tiān xià, shǐ rén yì hù gè jū yī fāng jiàn jìn liú sòng zòu. qí lí tì zhuǎn xǐ zhī huàn, yòu kě shèng yán zāi!
(按:)凡天下户口,才一百四十余万耳。曹公案冀州籍,自喜得兵三十万,盖有夫皆兵也。赤壁之败,兵八十万,濡须之屯,兵四十万,而蜀兵十万二千,吴兵二十三万。通三国之兵,仅视有户之数以供三帝之用,斯民盖已病矣。又况三辅流人,收入蜀郡(刘璋时,三辅流人数万,收以为兵,号东州兵,事见《英雄记》);江淮商旅,募为吴卒。而魏武制错役之法,分离天下,使人役户各居一方(见晋刘颂奏)。其离逖转徙之患,又可胜言哉!