rú jiā zhī zōng, kǒng zǐ yě. mò jiā zhī zǔ, mò dí yě. qiě àn rú dào chuán ér mò fǎ fèi zhě, rú zhī dào yì kě wèi, ér mò zhī fǎ yì nán cóng yě. hé yǐ yàn zhī? mò jiā báo zàng yòu guǐ, dào guāi xiāng fǎn wéi qí shí, yí yǐ nán cóng yě. guāi wéi rú hé? shǐ guǐ fēi sǐ rén zhī jīng yě, yòu zhī wèi kě zhī. jīn mò jiā wèi guǐ shěn sǐ rén zhī jīng yě, hòu qí jīng ér báo qí shī, cǐ yú qí shén hòu ér yú qí tǐ báo yě. bó hòu bù xiāng shèng, huá shí bù xiāng fù, zé nù ér jiàng huò, suī yǒu qí guǐ, zhōng yǐ sǐ hèn. rén qíng yù hòu è báo, shén xīn yóu rán. yòng mò zǐ zhī fǎ, shì guǐ qiú fú, fú hǎn zhì ér huò cháng lái yě. yǐ yī kuàng bǎi, ér mò jiā wèi fǎ, jiē ruò cǐ lèi yě. fèi ér bù chuán, gài yǒu yǐ yě.
儒家之宗,孔子也。墨家之祖,墨翟也。且案儒道傳而墨法廢者,儒之道義可為,而墨之法議難從也。何以驗之?墨家薄葬、右鬼,道乖相反違其實,宜以難從也。乖違如何?使鬼非死人之精也,右之未可知。今墨家謂鬼審〔死〕人之精也,厚其精而薄其屍,此於其神厚而於其體薄也。薄厚不相勝,華實不相副,則怒而降禍,雖有其鬼,終以死恨。人情慾厚惡薄,神心猶然。用墨子之法,事鬼求福,福罕至而禍常來也。以一況百,而墨家為法,皆若此類也。廢而不傳,蓋有以也。
chūn qiū zuǒ shì chuán zhě, gài chū kǒng zǐ bì zhōng. xiào wǔ huáng dì shí, lǔ gòng wáng huài kǒng zǐ jiào shòu táng yǐ wèi gōng, dé yì chūn qiū sān shí piān, zuǒ shì chuán yě. gōng yáng gāo gǔ liáng hú mǔ shì jiē chuán chūn qiū, gè mén yì hù, dú zuǒ shì chuán wèi jìn dé shí. hé yǐ yàn zhī? lǐ jì zào yú kǒng zǐ zhī táng, tài shǐ gōng. hàn zhī tōng rén yě, zuǒ shì zhī yán yǔ èr shū hé, gōng yáng gāo gǔ liáng zhì hú mǔ shì bù xiāng hé. yòu zhū jiā qù kǒng zǐ yuǎn, yuǎn bù rú jìn, wén bù rú jiàn. liú zi zhèng wán nòng zuǒ shì, tóng pú qī zǐ jiē shēn yín zhī. guāng wǔ huáng dì zhī shí, chén yuán fàn shū shàng shū lián shǔ, tiáo shì shì fēi, zuǒ shì suì lì. fàn shū xún yīn zuì bà. yuán shū tiān xià jí cái, jiǎng lùn shì fēi, yǒu yú lì yǐ. chén yuán yán nè, fàn shū zhāng qū, zuǒ shì dé shí, míng yǐ. yán duō guài, pō yǔ kǒng zǐ bù yǔ guài lì xiāng wéi fǎn yě. lǚ shì chūn qiū yì rú cǐ yān. guó yǔ, zuǒ shì zhī wài chuán yě, zuǒ shì chuán jīng, cí yǔ shàng lüè, gù fù xuǎn lù guó yǔ zhī cí yǐ shí. rán zé zuǒ shì guó yǔ, shì rú zhī shí shū yě.
《春秋左氏傳》者,蓋出孔子壁中。孝武皇帝時,魯共王壞孔子教授堂以為宮,得佚《春秋》三十篇,《左氏傳》也。公羊高、穀梁、胡母氏皆傳《春秋》,各門異戶,獨《左氏傳》為近得實。何以驗之?《禮記》造於孔子之堂,太史公。漢之通人也,左氏之言與二書合,公羊高、穀梁寘、胡母氏不相合。又諸家去孔子遠,遠不如近,聞不如見。劉子政玩弄《左氏》,童僕妻子皆呻吟之。光武皇帝之時,陳元、范淑上書連屬,條事是非,《左氏》遂立。范叔尋因罪罷。元、叔天下極才,講論是非,有餘力矣。陳元言訥,范叔章詘,左氏得實,明矣。言多怪,頗與孔子「不語怪力」相違返也。《呂氏春秋》亦如此焉。《國語》,《左氏》之外傳也,左氏傳經,辭語尚略,故複選錄《國語》之辭以實。然則《左氏》《國語》,世儒之實書也。
gōng sūn lóng zhe jiān bái zhī lùn, xī yán pōu cí, wù zhé qū zhī yán, wú dào lǐ zhī jiào, wú yì yú zhì. qí yǒu sān zōu yǎn zhī shū, wǎng yáng wú yá, qí wén shǎo yàn, duō jīng ěr zhī yán. àn dà cái zhī rén, lǜ duō chǐ zòng, wú shí shì zhī yàn huá xū kuā dàn, wú shěn chá zhī shí. shāng yāng xiāng qín, zuò gēng zhàn zhī shù guǎn zhòng xiāng qí, zào qīng zhòng zhī piān. fù mín fēng guó, qiáng zhǔ ruò dí, gōng shǎng fá, yǔ zōu yǎn zhī shū bìng yán.
公孫龍著堅白之論,析言剖辭,務折曲之言,無道理之較,無益於治。齊有三鄒衍之書,瀇洋無涯,其文少驗,多驚耳之言。案大才之人,率多侈縱,無實是之驗;華虛誇誕,無審察之實。商鞅相秦,作耕戰之術;管仲相齊,造輕重之篇。富民豐國,強主弱敵,公賞罰,與鄒衍之書並言。
ér tài shǐ gōng liǎng jì, shì rén yí huò, bù zhī suǒ cóng. àn zhāng yí yǔ sū qín tóng shí, sū qín zhī sǐ, yí gù zhī zhī. yí zhī qín shěn, yí cóng yí yán yǐ dìng qí shí, ér shuō bù míng, liǎng chuán qí wén. dōng hǎi zhāng shāng yì zuò liè chuán, qǐ sū qín shāng zhī suǒ wèi xié? hé wén xiāng wéi shén yě? sān dài shì biǎo yán wǔ dì sān wáng jiē huáng dì zi sūn, zì huáng dì zhuǎn xiāng shēng, bù gēng bǐng qì yú tiān. zuò yīn běn jì, yán qì mǔ jiǎn dí yù yú chuān, yù xuán niǎo zhuì luǎn, tūn zhī, suì shēng qì yān. jí zhōu běn jì yán hòu jì zhī mǔ jiāng yuán yě chū, jiàn dà rén jī, lǚ zhī, zé rèn shēn, shēng hòu jì yān. fū guān shì biǎo, zé qì yǔ hòu jì, huáng dì zhī zǐ sūn yě dú yīn zhōu běn jì, zé xuán niǎo dà rén zhī jīng qì yě. èr zhě bù kě liǎng chuán, ér tài shǐ gōng jiān jì bù bié. àn dì wáng zhī fēi, bù yí yě chū yù yú chuān shuǐ. jīn yán yù yú chuān, tūn xuán niǎo zhī luǎn chū yú yě, lǚ dà rén zhī jī: wéi zūn guì zhī jié, wù shì fēi zhī yán yě.
而太史公兩紀,世人疑惑,不知所從。案張儀與蘇秦同時,蘇秦之死,儀固知之。儀知〔秦〕審,宜從儀言以定其實,而說不明,兩傳其文。東海張商亦作列傳,豈蘇秦商之所為邪?何文相違甚也?《三代世表》言五帝、三王皆黃帝子孫,自黃帝轉相生,不更稟氣於天。作《殷本紀》,言契母簡狄浴於川,遇玄鳥墜卵,吞之,遂生契焉。及《周本紀》言後稷之母姜嫄野出,見大人跡,履之,則妊身,生後稷焉。夫觀《世表》,則契與後稷,黃帝之子孫也;讀《殷》、《周本紀》,則玄鳥、大人之精氣也。二者不可兩傳,而太史公兼紀不別。案帝王之妃,不宜野出、浴於川水。今言浴於川,吞玄鳥之卵;出於野,履大人之跡:違尊貴之節,誤是非之言也。
xīn yǔ, lù jiǎ suǒ zào, gài dǒng zhòng shū xiāng bèi fú yān, jiē yán jūn chén zhèng zhì dé shī, yán kě cǎi xíng, shì měi zú guān. hóng zhī suǒ yán, cān èr jīng chuán, suī gǔ shèng zhī yán, bù néng guò zēng. lù jiǎ zhī yán, wèi jiàn yí què, ér zhòng shū zhī yán yú jì kě yǐ yīng tiān, tǔ lóng kě yǐ zhì yǔ, pō nán xiǎo yě. fū zhì hàn zhě yǐ yú jì, bù xià jiāo zhī sì, qǐ jìn hòu zhī guò xié? yǐ zhèng shī dào, yīn yáng bù hé yě. jìn fèi xià jiāo zhī sì, jìn hóu qǐn jí, yòng zhèng zi chǎn zhī yán, sì xià jiāo ér jí yù. rú shěn yú bù xiū, lóng bù zhì, yǔ jìn tóng huò, wèi zhī zài yě. yǐ zhèng zhì hàn, yí fù yǐ zhèng. zhèng kuī ér fù xiū yú zhì lóng, qí hé yì zāi! chūn qiū gōng yáng shì zhī shuō, kàng yáng zhī jié, zú yǐ fù zhèng. yīn yáng xiāng hún, hàn zhàn xiāng bào, tiān dào rán yě, hé nǎi xiū yú shè lóng hū? yú sì shén xǐ zāi? huò yǔ zhì, kàng yáng bù gǎi, hàn huò bù chú, biàn fù zhī yì, ān suǒ shī zāi! qiě fú hán wēn yǔ hàn zhàn tóng, jù zhèng suǒ zhì, qí jiù zài rén. dú wèi kàng hàn qiú fú, bù wèi hán wēn qiú yòu, wèi xiǎo qí gù. rú dāng fù bào hán wēn, yí wèi yú lóng zhī shì. hóng cái jù shí, dì liǎng yí yān!
《新語》,陸賈所造,蓋董仲舒相被服焉,皆言君臣政治得失,言可採行,事美足觀。鴻知所言,參貳經傳,雖古聖之言,不能過增。陸賈之言,未見遺闕,而仲舒之言雩祭可以應天,土龍可以致雨,頗難曉也。夫致旱者以雩祭,不夏郊之祀,豈晉候之過邪?以政失道,陰陽不和也。晉廢夏郊之祀,晉侯寢疾,用鄭子產之言,祀夏郊而疾愈。如審雩不修,龍不治,與晉同禍,為之再也。以政致旱,宜復以政。政虧而復修雩治龍,其何益哉!《春秋》公羊氏之說,亢陽之節,足以復政。陰陽相渾,旱湛相報,天道然也,何乃修雩設龍乎?雩祀神喜哉?或雨至,亢陽不改,旱禍不除,變復之義,安所施哉!且夫寒溫與旱湛同,俱政所致,其咎在人。獨為亢旱求福,不為寒溫求佑,未曉其故。如當復報寒溫,宜為雩、龍之事。鴻材巨識,第兩疑焉!
dǒng zhòng shū zhe shū, bù chēng zi zhě, yì dài zì wèi guò zhū zi yě. hàn zuò shū zhě duō, sī mǎ zi zhǎng yáng zi yún, hé hàn yě, qí yú jīng wèi yě. rán ér zi zhǎng shǎo yì zhōng zhī shuō, zi yún wú shì sú zhī lùn. zhòng shū shuō dào shù qí yǐ, běi fāng sān jiā shàng yǐ. chèn shū yún dǒng zhòng shū luàn wǒ shū, gài kǒng zǐ yán yě. dú zhī zhě huò wèi luàn wǒ shū zhě, fán luàn kǒng zǐ zhī shū yě, huò yǐ wèi luàn zhě, lǐ yě, lǐ kǒng zǐ zhī shū yě. gòng yī luàn zì, lǐ zhī yǔ luàn, xiāng qù shén yuǎn. rán ér dú zhě yòng xīn bù tóng, bù xǐng běn shí, gù shuō wù yě. fū yán fán luàn kǒng zǐ zhī shū, cái gāo zhī yǔ yě. qí yán lǐ kǒng zǐ zhī shū, yì zhī qí zhī yán yě. chū rù shèng rén zhī mén, luàn lǐ kǒng zǐ zhī shū, zi zhǎng zi yún wú cǐ yán yān. shì sú yòng xīn bù shí, shěng shì shī qíng, èr yǔ bù dìng, zhuǎn cè bù ān. àn zhòng shū zhī shū bù wéi rú jiā, bù fǎn kǒng zǐ, qí yán fán luàn kǒng zǐ zhī shū zhě, fēi yě. kǒng zǐ zhī shū bù luàn, qí yán lǐ kǒng zǐ zhī shū zhě, yì fēi yě. kǒng zǐ yuē shī zhì zhī shǐ, guān jū zhī luàn, yáng yáng hū yíng ěr zāi! luàn zhě, zhōng kǒng zǐ yán yě. kǒng zǐ shēng zhōu, shǐ qí běn zhòng shū zài hàn zhōng qí mò. bān shū pí xù tài shǐ gōng shū, gài qí yì yě. fù sòng piān xià qí yǒu luàn yuē zhāng, gài qí lèi yě. kǒng zǐ zhōng lùn, dìng yú zhòng shū zhī yán, qí xiū yú shǐ lóng, bì jiāng yǒu yì, wèi kě guài yě.
董仲舒著書,不稱子者,意殆自謂過諸子也。漢作書者多,司馬子長、揚子云,河、漢也,其餘涇、渭也。然而子長少臆中之說,子云無世俗之論。仲舒說道術奇矣,北方三家尚矣。讖書雲「董仲舒亂我書」,蓋孔子言也。讀之者或為亂我書者,煩亂孔子之書也,或以為亂者,理也,理孔子之書也。共一「亂」字,理之與亂,相去甚遠。然而讀者用心不同,不省本實,故說誤也。夫言「煩亂孔子之書,才高之語也。其言理孔子之書,亦知奇之言也。出入聖人之門,亂理孔子之書,子長、子云無此言焉。世俗用心不實,省事失情,二語不定,轉側不安。案仲舒之書不違儒家,不〔反〕孔子,其言「煩亂孔子之書者」,非也。孔子之書不亂,其言理孔子之書者,亦非也。孔子曰「師摯之始,《關雎》之亂,洋洋乎盈耳哉!」亂者,〔終〕孔子言也。孔子生周,始其本;仲舒在漢終其末。班叔皮續太史公書,蓋其義也。賦頌篇下其有「亂曰」章,蓋其類也。孔子終論,定於仲舒之言,其修雩始龍,必將有義,未可怪也。
yán yuān yuē: shùn hé rén yě? yǔ hé rén yě? wǔ dì sān wáng, yán yuān dú mù shùn zhě, zhī jǐ bù zōu yǒu tóng yě. zhī dé suǒ mù, mò shí suǒ zhuī, tóng yī shí yě. zhòng shū zhī yán dào dé zhèng zhì, kě jiā měi yě. zhì dìng shì shì, lùn shuō shì yí, huán jūn shān mò shàng yě. gù zhòng shū zhī wén kě jí, ér jūn shān zhī lùn nán zhuī yě. jì yǔ zhòng mǎ jué jī, huò dǎo jì zāi? yǒu mǎ yú cǐ, zú xíng qiān lǐ, zhōng bù míng jì zhě, yǔ jì máo sè yì yě. yǒu rén yú cǐ, wén ǒu zhòng shū, lùn cì jūn shān, zhōng bù tóng yú èr zi zhě, xìng míng shū yě. gù mǎ xiào qiān lǐ, bù bì jì rén qī xián zhī, bù bì kǒng mò. hé yǐ yàn zhī? jūn shān zhī lùn nán zhuī yě. liǎng rèn xiāng gē, lì dùn nǎi zhī èr lùn xiāng dìng, shì fēi nǎi jiàn. shì gù hán fēi zhī sì nán, huán kuān zhī yán tiě, jūn shān xīn lùn lèi yě. shì rén huò yí, yán fēi shì wěi, lùn zhě shí zhī, gù nán wèi yě. qīng jué yí sòng, yù dìng xián zuì, shì fēi bù jué, qū zhí bù lì, shì rén bì wèi qīng yù zhī lì cái bù rèn zhí. zhì yú lùn, bù wù quán yí, liǎng chuán bìng jì, bù yí míng chù, shú yǔ pōu pò hún dùn, jiě jué luàn sī, yán wú bù kě zhī, wén wú bù kě xiǎo zāi? àn kǒng zǐ zuò chūn qiū, cǎi háo máo zhī shàn, biǎn xiān jiè zhī è. kě bāo, zé yì yǐ míng qí xíng shàn kě biǎn, zé míng qí è yǐ jī qí cāo. xīn lùn zhī yì, yǔ chūn qiū huì yī yě.
顏淵曰:「舜何人也?予何人也?」五帝、三王,顏淵獨慕舜者,知己步騶有同也。知德所慕,默識所追,同一實也。仲舒之言道德政治,可嘉美也。質定世事,論說世疑,桓君山莫上也。故仲舒之文可及,而君山之論難追也。驥與眾馬絕跡,或蹈驥哉?有馬於此,足行千里,終不名驥者,與驥毛色異也。有人於此,文偶仲舒,論次君山,終不同於二子者,姓名殊也。故馬效千里,不必驥;人期賢知,不必孔、墨。何以驗之?君山之論難追也。兩刃相割,利鈍乃知;二論相訂,是非乃見。是故韓非之《四難》,桓寬之《鹽鐵》,君山《新論》類也。世人或疑,言非是偽,論者實之,故難為也。卿決疑訟,獄定嫌罪,是非不決,曲直不立,世人必謂卿獄之吏才不任職。至於論,不務全疑,兩傳並紀,不宜明處,孰與剖破渾沌,解決亂絲,言無不可知,文無不可曉哉?案孔子作《春秋》,采毫毛之善,貶纖介之惡。可褒,則義以明其行善;可貶,則明其惡以譏其操。《新論》之義,與《春秋》會一也。
fū sú hǎo zhēn gǔ bù guì jīn, wèi jīn zhī wén bù rú gǔ shū. fū gǔ jīn yī yě, cái yǒu gāo xià, yán yǒu shì fēi, bù lùn shàn è ér tú guì gǔ, shì wèi gǔ rén xián jīn rén yě. àn dōng fān zōu bó qí lín huái yuán tài bó yuán wén shù huì jī wú jūn gāo zhōu zhǎng shēng zhī bèi, wèi suī bù zhì gōng qīng, chéng néng zhī zhī náng tuó, wén yǎ zhī yīng xióng yě. guān bó qí zhī yuán sī, tài bó zhī yì zhāng jù, wén shù zhī xián míng, jūn gāo zhī yuè niǔ lù, zhǎng shēng zhī dòng lì, liú zi zhèng yáng zi yún bù néng guò yě. gài cái yǒu qiǎn shēn, wú yǒu gǔ jīn wén yǒu wěi zhēn, wú yǒu gù xīn. guǎng líng chén zi huí yán fāng, jīn shàng shū láng bān gù, lán tái lìng yáng zhōng fù yì zhī tú, suī wú piān zhāng, fù sòng jì zòu, wén cí fěi bǐng, fù xiàng qū yuán jiǎ shēng, zòu xiàng táng lín gǔ yǒng, bìng bǐ yǐ guān hǎo, qí měi yī yě. dāng jīn wèi xiǎn, shǐ zài bǎi shì zhī hòu, zé zi zhèng zi yún zhī dǎng yě. hán fēi zhe shū, lǐ sī cǎi yǐ yán shì yáng zi yún zuò tài xuán, hóu pù zi suí ér xuān zhī. fēi sī tóng mén, yún pù gòng cháo, dǔ qí jiàn yì, bù wèi gǔ jīn biàn xīn yì yì shí shì tān shàn, bù yuǎn wèi shù bìng jiān yǐ jī xiāng qīng, hào qí wú yǐ, gù qí míng wú qióng. yáng zi yún fǎn lí sāo zhī jīng, fēi néng jǐn fǎn, yī piān wén wǎng wǎng jiàn fēi, fǎn ér duó zhī. liù lüè zhī lù, wàn sān qiān piān, suī bù jǐn jiàn, zhǐ qù kě zhī, lüè jiè bù hé yì zhě, àn ér lùn zhī.
夫俗好珍古不貴今,謂今之文不如古書。夫古今一也,才有高下,言有是非,不論善惡而徒貴古,是謂古人賢今人也。案東番鄒伯奇、臨淮袁太伯、袁文術、會稽吳君高、周長生之輩,位雖不至公卿,誠能知之囊橐,文雅之英雄也。觀伯奇之《元思》,太伯之《易〔章〕句》,文術之《咸銘》,君高之《越紐錄》,長生之《洞歷》,劉子政、揚子云不能過也。〔蓋〕才有淺深,無有古今;文有偽真,無有故新。廣陵陳子回、顏方,今尚書郎班固,蘭台令楊終、傅毅之徒,雖無篇章,賦頌記奏,文辭斐炳,賦象屈原、賈生,奏象唐林、谷永,並比以觀好,其美一也。當今未顯,使在百世之後,則子政、子云之黨也。韓非著書,李斯采以言事;揚子云作《太玄》,侯鋪子隨而宣之。非斯同門,雲、鋪共朝,睹奇見益,不為古今變心易意;實事貪善,不遠為術並肩以跡相輕,好奇無已,故奇名無窮。揚子云反《離騷》之經,非能盡反,一篇文往往見非,反而奪之。《六略》之錄,萬三千篇,雖不盡見,指趣可知,略借不合義者,案而論之。