shì sú xìn huò suì, yǐ wèi rén zhī jí bìng sǐ wáng, jí gèng huàn bèi zuì, lù rǔ huān xiào, jiē yǒu suǒ fàn. qǐ gōng yí xǐ jì sì sàng zàng xíng zuò rù guān jià qǔ, bù zé jí rì, bù bì suì yuè, chù guǐ féng shén, jì shí xiāng hài. gù fā bìng shēng huò, guà fǎ rù zuì, zhì yú sǐ wáng, dān jiā miè mén, jiē bù zhòng shèn, fàn chù jì huì zhī suǒ zhì yě. rú shí lùn zhī, nǎi wàng yán yě.
世俗信禍祟,以為人之疾病死亡,及更患被罪,戮辱歡笑,皆有所犯。起功、移徙、祭祀、喪葬、行作、入官、嫁娶,不擇吉日,不避歲月,觸鬼逢神,忌時相害。故發病生禍,絓法入罪,至於死亡,殫家滅門,皆不重慎,犯觸忌諱之所致也。如實論之,乃妄言也。
fán rén zài shì, bù néng bù zuò shì, zuò shì zhī hòu, bù néng bù yǒu jí xiōng. jiàn jí zé zhǐ yǐ wèi qián shí zé rì zhī fú, jiàn xiōng zé cí yǐ wèi wǎng zhě chù jì zhī huò. duō huò zé rì ér dé huò, chù jì ér huò fú. gōng jì shè shì zhě yù suì qí shù, jiàn huò jì ér bù yán, wén fú nì ér bù dá, jī huò yǐ jīng bù shèn, liè fú yǐ miǎn wèi shí. gù shì rén wú yú zhì xián bù xiào rén jūn bù yī, jiē wèi jù xìn xiàng, bù gǎn dǐ fàn. guī zhī jiǔ yuǎn, mò néng fēn míng, yǐ wèi tiān dì zhī shū, xián shèng zhī shù yě. rén jūn xī qí guān, rén mín ài qí shēn, xiāng suí xìn zhī, bù fù hú yí. gù rén jūn xìng shì, gōng jì mǎn gé, rén mín yǒu wèi, chù shāng wèn shí. jiān shū wěi wén, yóu cǐ zī shēng. qiǎo huì shēng yì, zuò zhī qiú lì, jīng huò yú àn, yú fù tōu pín, yù fēi gǔ fǎ dù shèng rén zhī zhì yì yě.
凡人在世,不能不作事,作事之後,不能不有吉凶。見吉則指以為前時擇日之福,見凶則㓨以為往者觸忌之禍。多或擇日而得禍,觸忌而獲福。工伎射事者欲遂其術,見禍忌而不言,聞福匿而不達,積禍以驚不慎,列福以勉畏時。故世人無愚智、賢不肖、人君布衣,皆畏懼信向,不敢抵犯。歸之久遠,莫能分明,以為天地之書,賢聖之術也。人君惜其官,人民愛其身,相隨信之,不復狐疑。故人君興事,工伎滿閤,人民有為,觸傷問時。奸書偽文,由此滋生。巧惠生意,作知求利,驚惑愚暗,漁富偷貧,愈非古法度聖人之至意也。
shèng rén jǔ shì, xiān dìng yú yì. yì yǐ dìng lì, jué yǐ bǔ shì, shì bù zhuān jǐ, míng yǔ guǐ shén tóng yì gòng zhǐ, yù lìng zhòng xià xìn yòng bù yí. gù shū liè qī bo, yì zài bā guà, cóng zhī wèi bì yǒu fú, wéi zhī wèi bì yǒu huò. rán ér huò fú zhī zhì, shí yě sǐ shēng zhī dào, mìng yě. rén mìng xuán yú tiān, jí xiōng cún yú shí. mìng qióng, cāo xíng shàn, tiān bù néng xù. mìng zhǎng, cāo xíng è, tiān bù néng duó. tiān, bǎi shén zhǔ yě. dào dé rén yì, tiān zhī dào yě zhàn sù kǒng jù, tiān zhī xīn yě. fèi dào miè dé, jiàn tiān zhī dào xiǎn ài zì suī, bèi tiān zhī yì. shì jiān bù háng dào dé, mò guò jié zhòu wàng xíng bù guǐ, mò guò yōu lì. jié zhòu bù zǎo sǐ, yōu lì bù yāo zhé. yóu cǐ yán zhī, féng fú huò xǐ, bù zài zé rì bì shí shè huàn lì huò, bù zài chù suì fàn yuè, míng yǐ. kǒng zǐ yuē: sǐ shēng yǒu mìng, fù guì zài tiān. gǒu yǒu shí rì, chéng yǒu huò suì, shèng rén hé xī bù yán? hé wèi bù shuō? àn gǔ tú jí, shì zhě ān wēi, qiān jūn wàn chén, qí dé shī jí xiōng, guān wèi gāo xià, wèi lù jiàng shēng, gè yǒu chà pǐn. jiā rén zhì chǎn, pín fù xī hào, shòu mìng zhǎng duǎn, gè yǒu yuǎn jìn. fēi gāo dà zūn guì jǔ shì yǐ jí rì, xià xiǎo bēi jiàn yǐ xiōng shí yě. yǐ cǐ lùn zhī, zé yì zhī huò fú sǐ shēng bù zài zāo féng jí xiáng chù fàn xiōng jì yě. rán zé rén zhī shēng yě, jīng qì yù yě rén zhī sǐ zhě, mìng qióng jué yě. rén zhī shēng wèi bì děi jí féng xǐ, qí sǐ, dú hé wèi wèi zhī fàn xiōng chù jì? yǐ kǒng zǐ zhèng zhī, yǐ sǐ shēng lùn zhī, zé yì zhī fū bǎi huò qiān xiōng, fēi dòng zuò zhī suǒ zhì yě. kǒng zǐ shèng rén, zhī fǔ yě sǐ shēng, dà shì yě dà shì, dào xiào yě. kǒng zǐ yún: sǐ shēng yǒu mìng, fù guì zài tiān. zhòng wén wēi yán bù néng duó, sú rén yú fū bù néng yì, míng yǐ. rén zhī yú shì, huò fú yǒu mìng rén zhī cāo xíng, yì zì zhì zhī. qí ān jū wú wèi, huò fú zì zhì, mìng yě. qí zuò shì qǐ gōng, jí xiōng zhì shēn, rén yě. rén zhī jí bìng, xī yǒu bù yóu fēng shī yǔ yǐn shí zhě. dāng fēng wò shī, wò qián wèn suì bǎo fàn yàn shí, zhāi jīng jiě huò. ér bìng bù zhì, wèi suì bù dé mìng zì jué, wèi shì bù shěn, yù rén zhī zhī yě.
聖人舉事,先定於義。義已定立,決以卜筮,示不專己,明與鬼神同意共指,欲令眾下信用不疑。故《書》列七卜,《易》載八卦,從之未必有福,違之未必有禍。然而禍福之至,時也;死生之到,命也。人命懸於天,吉凶存於時。命窮,操行善,天不能續。命長,操行惡,天不能奪。天,百神主也。道德仁義,天之道也;戰粟恐懼,天之心也。廢道滅德,賤天之道;險隘恣睢,悖天之意。世間不行道德,莫過桀、紂;妄行不軌,莫過幽、厲。桀、紂不早死,幽、厲不夭折。由此言之,逢福獲喜,不在擇日避時;涉患麗禍,不在觸歲犯月,明矣。孔子曰:「死生有命,富貴在天。」苟有時日,誠有禍祟,聖人何惜不言?何畏不說?案古圖籍,仕者安危,千君萬臣,其得失吉凶,官位高下,位祿降升,各有差品。家人治產,貧富息耗,壽命長短,各有遠近。非高大尊貴舉事以吉日,下小卑賤以凶時也。以此論之,則亦知禍福死生不在遭逢吉祥、觸犯凶忌也。然則人之生也,精氣育也;人之死者,命窮絕也。人之生未必得吉逢喜,其死,獨何為謂之犯凶觸忌?以孔子證之,以死生論之,則亦知夫百禍千凶,非動作之所致也。孔子聖人,知府也;死生,大事也;大事,道效也。孔子云:「死生有命,富貴在天。」眾文微言不能奪,俗人愚夫不能易,明矣。人之於世,禍福有命;人之操行,亦自致之。其安居無為,禍福自至,命也。其作事起功,吉凶至身,人也。人之疾病,希有不由風濕與飲食者。當風臥濕,握錢問祟;飽飯饜食,齋精解禍。而病不治,謂祟不得;命自絕,謂筮不審,欲人之知也。
fū luǒ chóng sān bǎi liù shí, rén wèi zhī zhǎng. rén, wù yě, wàn wù zhī zhōng yǒu zhī huì zhě yě. qí shòu mìng yú tiān, bǐng qì yú yuán, yǔ wù wú yì. niǎo yǒu cháo qī, shòu yǒu kū xué, chóng yú jiè lín, gè yǒu qū chù, yóu rén zhī yǒu shì zhái lóu tái yě. néng xíng zhī wù, sǐ shāng bìng kùn, xiǎo dà xiāng hài. huò rén bǔ qǔ yǐ gěi kǒu fù, fēi zuò kē chuān xué yǒu suǒ chù, dōng xī xíng xǐ yǒu suǒ fàn yě. rén yǒu sǐ shēng, wù yì yǒu zhōng shǐ rén yǒu qǐ jū, wù yì yǒu dòng zuò. xuè mài shǒu zú ěr mù bí kǒu yǔ rén bù bié, wéi hǎo è yǔ rén bù tóng, gù rén bù néng xiǎo qí yīn, bù jiàn qí zhǐ ěr! jí qí yóu yú dǎng lèi, jiē yú tóng pǐn, qí zhī qù jiù, yǔ rén wú yì. gòng tiān tóng dì, bìng yǎng rì yuè, ér guǐ shén zhī huò, dú jiā yú rén, bù jiā yú wù, wèi xiǎo qí gù yě. tiān dì zhī xìng, rén wèi guì, qǐ tiān huò wèi guì zhě zuò, bù wèi jiàn zhě shè zāi! hé qí xìng lèi tóng ér huò huàn bié yě?
夫倮蟲三百六十,人為之長。人,物也,萬物之中有知慧者也。其受命於天,稟氣於元,與物無異。鳥有巢棲,獸有窟穴,蟲魚介鱗,各有區處,猶人之有室宅樓台也。能行之物,死傷病困,小大相害。或人捕取以給口腹,非作窠穿穴有所觸,東西行徙有所犯也。人有死生,物亦有終始;人有起居,物亦有動作。血脈、首足、耳目、鼻口與人不別,惟好惡與人不同,故人不能曉其音,不見其指耳!及其游於黨類,接於同品,其知去就,與人無異。共天同地,並仰日月,而鬼神之禍,獨加於人,不加於物,未曉其故也。天地之性,人為貴,豈天禍為貴者作,不為賤者設哉!何其性類同而禍患別也?
xíng bù shàng dài fū, shèng wáng yú guì zhě kuò yě. shèng wáng xíng jiàn bù fá guì, guǐ shén huò guì bù yāng jiàn, fēi yì suǒ wèi dà rén yǔ guǐ shén hé qí jí xiōng yě. huò yǒu suǒ fàn, dǐ chù xiàn guān, luó lì xíng fǎ, bù yuē guò suǒ zhì, ér yuē jiā yǒu fù. jū chù bù shèn, yǐn shí guò jié, bù yuē shī diào hé, ér yuē xǐ chù shí. sǐ zhě lèi shǔ, zàng guān zhì shí, bù yuē qì xiāng wū, ér yuē zàng rì xiōng. yǒu shì guī zhī yǒu fàn, wú wèi guī zhī suǒ jū. jū shuāi zhái hào, fēi xiōng liú shī, jí rén shì jū, yòu dǎo xiān zǔ, qǐn huò yí yāng. jí bìng bù qǐng yī, gèng huàn bù xiū xíng, dòng guī yú huò, míng yuē fàn chù, yòng zhī qiǎn lüè, yuán shì bù shí, sú rén zhī cái yě. yóu xì zuì sī kōng zuò tú, wèi bì dào lì rì è, xì yì shí xiōng yě. shǐ shā rén zhě qiú jí rì chū yì lì, duān zuì zhě, tuī shàn shí rù yù xì, níng néng lìng shì jiě, shè lìng zhì zāi? rén bù chù huò bù bèi zuì, bù bèi zuì bù rù yù. yī dàn lìng zhì, jiě xiè jìng chū, wèi bì jiě chú qí xiōng zhě yě. tiān xià qiān yù, yù zhōng wàn qiú, qí jǔ shì wèi bì chù jì huì yě. jū wèi shí lù, zhuān chéng zhǎng yì, yǐ qiān wàn shù, qí qiān xǐ rì wèi bì féng jí shí yě. lì yáng zhī dōu, yī xī chén ér wèi hú, qí mín wèi bì jiē fàn suì yuè yě. gāo zǔ shǐ qǐ, fēng pèi jù fù, qí mín wèi bì jiē shèn shí rì yě. xiàng yǔ gōng xiāng ān, xiāng ān wú jiào lèi, wèi bì bù dǎo sài yě. zhào jūn wèi qín suǒ kēng yú zhǎng píng zhī xià, sì shí wàn zhòng tóng shí jù sǐ, qí chū jiā shí, wèi bì bù zé shí yě. chén rì bù kū, kū yǒu zhòng sàng. wù jǐ sǐ zhě, fù shī yǒu suí. yī jiā miè mén, xiān sǐ zhī rì, wèi bì chén yǔ wù jǐ yě. xuè jì xià shā shēng, tú sì bù duō huò, shàng shuò bù huì zhòng, gū zhān shě bù chù yāng. tú shàng zhī bào shī, wèi bì chū yǐ wǎng wáng shì zhōng zhī bìn jiù, wèi bì hái yǐ guī jì. yóu cǐ yán zhī, zhū zhàn shè huò suì zhě, jiē bù kě xìn yòng. xìn yòng zhī zhě, jiē bù kě shì.
刑不上大夫,聖王於貴者闊也。聖王刑賤不罰貴,鬼神禍貴不殃賤,非《易》所謂大人與鬼神合其吉凶也。〔或〕有所犯,牴觸縣官,羅麗刑法,不曰過所致,而曰家有負。居處不慎,飲食過節,不曰失調和,而曰徙觸時。死者累屬,葬棺至十,不曰氣相污,而曰葬日凶。有事歸之有犯,無為歸之所居。居衰宅耗,蜚凶流屍,集人室居,又禱先祖,寢禍遺殃。疾病不請醫,更患不修行,動歸於禍,名曰犯觸,用知淺略,原事不實,俗人之材也。猶系罪司空作徒,未必到吏日惡,系役時凶也。使殺人者求吉日出詣吏,剬罪〔者〕,推善時入獄系,寧能令事解,赦令至哉?人不觸禍不被罪,不被罪不入獄。一旦令至,解械徑出,未必解除其凶者也。天下千獄,獄中萬囚,其舉事未必觸忌諱也。居位食祿,專城長邑,以千萬數,其遷徙日未必逢吉時也。歷陽之都,一夕沉而為湖,其民未必皆犯歲月也。高祖始起,豐、沛俱復,其民未必皆慎時日也。項羽攻襄安,襄安無噍類,未必不禱賽也。趙軍為秦所坑於長平之下,四十萬眾同時俱死,其出家時,未必不擇時也。辰日不哭,哭有重喪。戊己死者,復屍有隨。一家滅門,先死之日,未必辰與戊己也。血忌下殺牲,屠肆不多禍,上朔不會眾,沽沾舍不觸殃。塗上之暴屍,未必出以往亡;室中之殯柩,未必還以歸忌。由此言之,諸占射禍祟者,皆不可信用。信用之者,皆不可是。
fū shǐ shí kǒu shí rén, jū yī zhái zhī zhōng, bù dòng chuí chā, bù gēng jū chù, cí sì jià qǔ, jiē zé jí rì, cóng chūn zhì dōng, bù fàn jì huì, zé fū shí rén bǐ zhì bǎi nián, néng bù sǐ hū? zhàn shè shì zhě bì jiāng fù yuē: zhái yǒu shèng shuāi, ruò suì pò zhí fú, bù zhī bì yě. fū rú shì, lìng shù wèn gōng jì zhī jiā, zhái shèng jí liú, shuāi zé bì zhī, jí suì pò zhí fú, zhé jǔ jiā yí, bǐ zhì bǎi nián, néng bù sǐ hū? zhàn shè shì zhě bì jiāng fù yuē: yí xǐ chù shí, wǎng lái bù jí. fū rú shì, fù lìng zhé wèn gōng jì zhī jiā, kě xǐ zé wǎng, kě hái zé lái. bǐ zhì bǎi nián, néng bù sǐ hū? zhàn shè shì zhě bì jiāng fù yuē: pō mìng shòu jí. fū rú shì, rén zhī sǐ shēng, jìng zì yǒu mìng, fēi chù suì yuè zhī suǒ zhì, wú fù xiōng jì zhī suǒ wèi yě.
夫使食口十人,居一宅之中,不動錘〔鍤〕,不更居處,祠祀嫁娶,皆擇吉日,從春至冬,不犯忌諱,則夫十人比至百年,能不死乎?占射事者必將復曰:「宅有盛衰,若歲破、直符,不知避也。」夫如是,令數問工伎之家,宅盛即留,衰則避之,及歲破、直符,輒舉家移,比至百年,能不死乎?占射事者必將復曰:「移徙觸時,往來不吉。」夫如是,復令輒問工伎之家,可徙則往,可還則來。比至百年,能不死乎?占射事者必將復曰:「泊命壽極。」夫如是,人之死生,竟自有命,非觸歲月之所致,無負凶忌之所為也。