lùn zhě duō wèi rú shēng bù jí bǐ wén lì, jiàn wén lì lì biàn, ér rú shēng lù luò, zé dǐ zī rú shēng yǐ wèi qiǎn duǎn, chēng yù wén lì wèi zhī shēn zhǎng. shì bù zhī rú shēng, yì bù zhī wén lì yě.
論者多謂儒生不及彼文吏,見文吏利便,而儒生陸落,則詆訾儒生以為淺短,稱譽文吏謂之深長。是不知儒生,亦不知文吏也。
rú shēng wén lì jiē yǒu cái zhì, fēi wén lì cái gāo ér rú shēng zhì xià yě, wén lì gèng shì, rú shēng bù xí yě. wèi wén lì gèng shì, rú shēng bù xí, kě yě wèi wén lì shēn zhǎng, rú shēng qiǎn duǎn, zhī wàng yǐ. shì sú gòng duǎn rú shēng, rú shēng zhī tú, yì zì xiāng shǎo. hé zé? bìng hǎo shì xué huàn, yòng lì wèi shéng biǎo yě. rú shēng yǒu què, sú gòng duǎn zhī wén lì yǒu guò, sú bù gǎn zī. guī fēi yú rú shēng, fù shì yú wén lì yě. fū rú shēng cái fēi xià yú wén lì, yòu fēi suǒ xí zhī yè fēi suǒ dāng wèi yě, rán shì sú gòng duǎn zhī zhě, jiàn jiāng bù hǎo yòng yě. jiāng zhī bù hǎo yòng zhī zhě, shì duō jǐ bù néng lǐ, xū wén lì yǐ lǐng zhī yě. fū lùn shàn móu cái, shī yòng lèi néng, qī yú yǒu yì. wén lì lǐ fán, shēn yì yú zhí, zhí pàn gōng lì, jiāng zūn qí néng. rú shēng lì lì, bù néng dāng jù jiāng yǒu fán yí, bù néng xiào lì, lì wú yì yú shí, zé guān bù jí qí shēn yě. jiāng yǐ guān kè cái, cái yǐ guān wèi yàn, shì gù shì sú cháng gāo wén lì, jiàn xià rú shēng. rú shēng zhī xià, wén lì zhī gāo, běn yóu bù néng zhī jiāng. shì sú zhī lùn, yuán jiāng hǎo è.
儒生、文吏皆有材智,非文吏材高而儒生智下也,文吏更事,儒生不習也。謂文吏更事,儒生不習,可也;謂文吏深長,儒生淺短,知妄矣。世俗共短儒生,儒生之徒,亦自相少。何則?並好仕學宦,用吏為繩表也。儒生有闕,俗共短之;文吏有過,俗不敢訾。歸非於儒生,付是於文吏也。夫儒生材非下於文吏,又非所習之業非所當為也,然世俗共短之者,見將不好用也。將之不好用之者,事多己不能理,須文吏以領之也。夫論善謀材,施用累能,期於有益。文吏理煩,身役於職,職判功立,將尊其能。儒生慄慄,不能當劇;將有煩疑,不能效力,力無益於時,則官不及其身也。將以官課材,材以官為驗,是故世俗常高文吏,賤下儒生。儒生之下,文吏之高,本由不能之將。世俗之論,緣將好惡。
jīn shì zhī jiāng, cái gāo zhì shēn, tōng dá zhòng fán, jǔ gāng chí lǐng, shì wú bù dìng. qí zhì wén lì yě, bèi shù mǎn yuán, zú yǐ fǔ jǐ zhì. zhì zài xiū dé, wù zài lì huà, zé fū wén lì wǎ shí, rú shēng zhū yù yě. fū wén lì néng pò jiān lǐ fán, bù néng shǒu shēn, bù néng shǒu shēn, zé yì bù néng fǔ jiāng. rú shēng bù xí yú zhí, zhǎng yú kuāng jiù, jiāng xiāng qīng cè, jiàn nán bù jù. àn shì jiān néng jiàn jiǎn jiǎn zhī jié, chéng sān jiàn zhī yì, lìng jiāng jiǎn shēn zì chì, bù gǎn xié qū zhě, lǜ duō rú shēng. ā yì gǒu qǔ róng xìng, jiāng yù fàng shī, dī hēi bù yán zhě, lǜ duō wén lì. wén lì yǐ shì shèng, yǐ zhōng fù rú shēng yǐ jié yōu, yǐ zhí liè. èr zhě zhǎng duǎn, gè yǒu suǒ yí. shì zhī jiāng xiāng, gè yǒu suǒ qǔ. qǔ rú shēng zhě, bì guǐ dé lì huà zhě yě qǔ wén lì zhě, bì yōu shì lǐ luàn zhě yě. cái bù zì néng zé xū zhù, xū zhù zé dài jìn. guān zhī lì zuǒ, wèi lì bù zú yě lì zhī qǔ néng, wèi cái bù jí yě.
今世之將,材高知深,通達眾凡,舉綱持領,事無不定。其置文吏也,備數滿員,足以輔己志。志在修德,務在立化,則夫文吏瓦石,儒生珠玉也。夫文吏能破堅理煩,不能守身,〔不能守〕身,則亦不能輔將。儒生不習於職,長於匡救,將相傾側,諫難不懼。案世間能建蹇蹇之節,成三諫之議,令將檢身自敕,不敢邪曲者,率多儒生。阿意苟取容幸,將欲放失,低嘿不言者,率多文吏。文吏以事勝,以忠負;儒生以節優,以職劣。二者長短,各有所宜。世之將相,各有所取。取儒生者,必軌德立化者也;取文吏者,必優事理亂者也。材不自能則須助,須助則待勁。官之立佐,為力不足也;吏之取能,為材不及也。
rì zhī zhào yōu, bù xū dēng zhú bì yù dāng dí, bù dài fǔ zuǒ. shǐ jiāng xiāng zhī lì, ruò rì zhī zhào yōu, bì yù zhī nán dí, zé wén lì zhī néng wú suǒ yòng yě. bìng zuò ér yī yòng, huò qǐ ér wū shǐ. rú zì néng àn fāng hé yào, rù shì qiú suì, zé yī bù shòu ér wū bù jìn yǐ. qiáo liáng zhī shè yě, zú bù néng yuè gōu yě chē mǎ zhī yòng yě, zǒu bù néng zhuī yuǎn yě. zú néng yuè gōu, zǒu néng zhuī yuǎn, zé qiáo liáng bù shè chē mǎ bù yòng yǐ. tiān dì shì wù, rén suǒ zhòng jìng, jiē lì liè zhī jí, xū yǎng yǐ gěi zú zhě yě. jīn shì zhī jiāng xiāng, bù zé jǐ zhī bù néng, ér jiàn rú shēng zhī bù xí bù yuán wén lì zhī suǒ de de yòng, ér zūn qí cái, wèi zhī shàn lì. fēi wén lì, yōu bù chú fēi wén lì, huàn bù jiù. shì yǐ xuǎn jǔ qǔ cháng gù, àn lì qǔ wú hài. rú shēng wú fá yuè, suǒ néng bù néng rèn jù, gù lòu yú xuǎn jǔ, yì yú cháo tíng. cōng huì jié jí zhě, suí shí biàn huà, xué zhī lì shì, zé zhǒng wén lì zhī hòu, wèi dé liáng shàn zhī míng. shǒu gǔ xún zhì, àn lǐ xiū yì, zhé wèi jiāng xiāng suǒ bù rèn, wén lì suǒ pí xì. bù jiàn rèn zé zhí yù xī tuì, jiàn pí xì zé yì bù dé. lín zhí bù quàn, chá shì bù jīng, suì wèi bù néng, chì luò bù xí. yǒu sú cái ér wú yǎ dù zhě, xué zhī lì shì, luàn yú wén lì, guān jiāng suǒ zhī, shì shí suǒ jí, zhuǎn zhì yì wù, zhòu yè xué wèn, wú suǒ xiū chǐ, qī yú chéng néng míng wén ér yǐ. qí gāo zhì miào cāo zhī rén, chǐ jiàng yì sǔn chóng, yǐ chēng mèi qǔ jìn, shēn jí cái néng zhī rú, mì rù wén lì zhī kē, jiān shǒu gāo zhì, bù kěn xià xué. yì shí huò jīng àn bù jí, yì shū bù mì, lín shì bù shí duì xiàng miù wù bài qǐ bù biàn, jìn tuì shī dù qín jì yán shì, méng shì jiě guò, yuán yǐn gǔ yì gē qiē jiāng yù, zhí yán yī zhǐ, chù huì fàn jì fēng méng yuē fù, jiǎn shéng jiǎn shǔ, shì bù rú fǎ, wén cí zhuō guǐ, pì cì lí shí, qū bù yīng yì. gù shì sú qīng zhī, wén lì báo zhī, jiāng xiāng jiàn zhī.
日之照幽,不須燈燭;賁、育當敵,不待輔佐。使將相知力,若日之照幽,賁、育之難敵,則文吏之能無所用也。病作而醫用,禍起而巫使。如自能案方和藥,入室求祟,則醫不售而巫不進矣。橋樑之設也,足不能越溝也;車馬之用也,走不能追遠也。足能越溝,走能追遠,則橋樑不設、車馬不用矣。天地事物,人所重敬,皆力劣知極,須仰以給足者也。今世之將相,不責己之不能,而賤儒生之不習;不原文吏之所得得用,而尊其材,謂之善吏。非文吏,憂不除;非文吏,患不救。是以選舉取常故,案吏取無害。儒生無閥閱,所能不能任劇,故陋於選舉,佚於朝庭。聰慧捷疾者,隨時變化,學知吏事,則踵文吏之後,未得良善之名。守古循志,案禮修義,輒為將相所不任,文吏所毗戲。不見任則執欲息退,見毗戲則意不得。臨職不勸,察事不精,遂為不能,斥落不習。有俗材而無雅度者,學知吏事,亂於文吏,觀將所知,適時所急,轉志易務,晝夜學問,無所羞恥,期於成能名文而已。其高志妙操之人,恥降意損崇,以稱媚取進,深疾才能之儒,〔汨〕入文吏之科,堅守高志,不肯下學。亦時或精暗不及,意疏不密,臨事不識;對向謬誤;拜起不便,進退失度;秦記言事,蒙士解過,援引古義;割切將欲,直言一指,觸諱犯忌;封蒙約縛,簡繩檢署,事不如法,文辭卓詭,辟刺離實,曲不應義。故世俗輕之,文吏薄之,將相賤之。
shì yǐ shì sú xué wèn zhě, bù kěn jìng jīng míng xué, shēn zhì gǔ jīn, jí yù chéng yī jiā zhāng jù, yì lǐ lüè jù, tóng qū xué shǐ shū, dú lǜ fěng lìng, zhì zuò qǐng zòu, xí duì xiàng, huá xí guì bài, jiā chéng shì jiù, zhào shǔ zhé néng. xùn jīn bù gù gǔ, qū chóu bù cún zhì, jìng jìn bù àn lǐ, fèi jīng bù niàn xué. shì yǐ gǔ jīng fèi ér bù xiū, jiù xué àn ér bù míng, rú zhě jì yú kōng shì, wén lì huā yú cháo táng. cái néng zhī shì, suí shì qū chí jié cāo zhī rén, shǒu ài píng cuàn. qū chí rì yǐ qiǎo, píng cuàn rì yǐ zhuō. fēi cái dùn zhī bù jí yě, xī jiàn què wèi, bù xiá xí yě. gài zú wèi cháng xíng, yáo yǔ wèn qū zhé mù wèi cháng jiàn, kǒng mò wèn xíng xiàng.
是以世俗學問者,不肯竟經明學,深知古今,急欲成一家章句,義理略具,同〔趨〕學史書,讀律諷令,治作〔請〕奏,習對向,滑習跪拜,家成室就,召署輒能。徇今不顧古,趨仇不存志,競進不案禮,廢經不念學。是以古經廢而不修,舊學暗而不明,儒者寂於空室,文吏嘩於朝堂。材能之士,隨世驅馳;節操之人,守隘屏竄。驅馳日以巧,屏竄日以拙。非材頓知不及也,希見闕為,不狎習也。蓋足未嘗行,堯、禹問曲折;目未嘗見,孔、墨問形象。
qí bù shì cì xiù, héng nǚ wú bù néng xiāng yì sú zhī jǐn, dùn fù wú bù qiǎo. mù jiàn zhī, rì wèi zhī, shǒu xiá yě. shǐ cái shì wèi cháng jiàn, qiǎo nǚ wèi cháng wèi, yì shì guǐ shǒu, zàn wèi zú dǔ, xiǎn lù yì wèi zhě, yóu kuì kuì yān. fāng jīn lùn shì, bù wèi xī gèng, ér yuē cái bù mǐn bù yuē wèi cháng wèi, ér yuē zhī bù dá. shī qí shí yě. rú shēng cái wú bù néng mǐn, yè wú bù néng dá, zhì bù kěn wèi. jīn sú jiàn bù xí, wèi zhī bù néng, dǔ bù wèi, wèi zhī bù dá. kē yòng lèi néng, gù wén lì zài qián, rú shēng zài hòu. shì cóng cháo tíng wèi zhī yě. rú cóng rú táng dìng zhī, zé rú shēng zài shàng, wén lì zài xià yǐ. cóng nóng lùn tián, tián fū shèng cóng shāng jiǎng jiǎ, jiǎ rén xián jīn cóng cháo tíng wèi zhī wén lì. cháo tíng zhī rén yě, yòu wèi gàn lì, yǐ cháo tíng wèi tián mǔ, yǐ dāo bǐ wèi lěi sì, yǐ wén shū wèi nóng yè, yóu jiā rén zǐ dì, shēng zhǎng zhái zhōng, qí zhī qū zhé, yù yú bīn kè yě. bīn kè zàn zhì, suī kǒng mò zhī cái, bù néng fēn bié. rú shēng yóu bīn kè, wén lì yóu zǐ dì yě. yǐ zǐ dì lùn zhī, zé wén lì xiǎo yú rú shēng, rú shēng àn yú wén lì. jīn shì zhī jiāng xiāng, zhī zǐ dì yǐ wén lì wèi huì, bù néng zhī wén lì yǐ xiá wèi néng zhī bīn kè yǐ zàn wèi gù, bù zhī rú shēng yǐ xī wèi zhuō: huò bì àn mèi, bù zhī lèi yě. yī xiàn zuǒ shǐ zhī cái, rèn jùn yuàn shǐ. yī jùn xiū xíng zhī néng, kān zhōu cóng shì. rán ér jùn bù zhào zuǒ shǐ, zhōu bù qǔ xiū xíng zhě, qiǎo xí wú hài, wén shǎo dé gāo yě. wǔ cáo zì yǒu tiáo pǐn, bù shū zì yǒu gù shì, qín lì wán nòng, chéng wèi qiǎo lì, ān zú duō yǐ? xián míng zhī jiāng, chéng lì qǔ cái, bù qiú xí lùn gāo, cún zhì bù gù wén yě.
齊部世刺繡,恆女無不能;襄邑俗織錦,鈍婦無不巧。〔目〕見之,日為之,手狎也。使材士未嘗見,巧女未嘗為,異事詭手,暫為卒睹,顯露易為者,猶憒憒焉。方今論事,不謂希更,而曰材不敏;不曰未嘗為,而曰知不達。失其實也。儒生材無不能敏,業無不能達,志不〔肯〕為。今俗見不習,謂之不能,睹不為,謂之不達。科用累能,故文吏在前,儒生在後。是從朝庭謂之也。如從儒堂訂之,則儒生在上,文吏在下矣。從農論田,田夫勝;從商講賈,賈人賢;今從朝庭謂之文吏。朝庭之人也,幼為幹吏,以朝庭為田畝,以刀筆為耒耜,以文書為農業,猶家人子弟,生長宅中,其知曲折,愈於賓客也。賓客暫至,雖孔、墨之材,不能分別。儒生猶賓客,文吏猶子弟也。以子弟論之,則文吏曉於儒生,儒生暗於文吏。今世之將相,知子弟以文吏為慧,不能知文吏以狎為能;知賓客以暫為固,不知儒生以希為拙:惑蔽暗昧,不知類也。一縣佐史之材,任郡掾史。一郡修行之能,堪州從事。然而郡不召佐史,州不取修行者,巧習無害,文少德高也。五曹自有條品,簿書自有故事,勤力玩弄,成為巧吏,安足多矣?賢明之將,程吏取才,不求習論高,存志不顧文也。
chēng liáng lì yuē zhōng, zhōng zhī suǒ yǐ wèi xiào, fēi bù shū yě. fū shì kě xué ér zhī, lǐ kě xí ér shàn, zhōng jié gōng xíng bù kě lì yě. wén lì rú shēng jiē yǒu suǒ zhì, rán ér rú shēng wù zhōng liáng, wén lì qū lǐ shì. gǒu yǒu zhōng liáng zhī yè, shū zhuō yú shì, wú sǔn yú gāo. lùn zhě yǐ rú shēng bù xiǎo bù shū, zhì zhī yú xià dì. fǎ lìng bǐ lì, lì duàn jué yě. wén lì zhì shì, bì wèn fǎ jiā. xiàn guān shì wù, mò dà fǎ lìng. bì yǐ lì zhí chéng gāo, shì zé fǎ lìng zhī jiā yí zuì wèi shàng. huò yuē: gù rán, fǎ lìng, hàn jiā zhī jīng, lì yì jué yān. shì dìng yú fǎ, chéng wèi míng yǐ. yuē: fū wǔ jīng yì hàn jiā zhī suǒ lì, rú shēng shàn zhèng, dà yì jiē chū qí zhōng. dǒng zhòng shū biǎo chūn qiū zhī yì, jī hé yú lǜ, wú guāi yì zhě. rán zé chūn qiū, hàn zhī jīng, kǒng zǐ zhì zuò, chuí yí yú hàn. lùn zhě tú zūn fǎ jiā, bù gāo chūn qiū, shì àn bì yě. chūn qiū wǔ jīng yì xiāng guān chuān, jì shì chūn qiū, bù dà wǔ jīng, shì bù tōng yě. wǔ jīng yǐ dào wèi wù, shì bù rú dào, dào héng shì lì, wú dào bù chéng. rán zé rú shēng suǒ xué zhě, dào yě wén lì suǒ xué zhě, shì yě. jiǎ shǐ cái tóng, dāng yǐ dào xué. rú bǐ yú wén lì, xǐ ní zhě yǐ shuǐ, fán xīng shēng zhě yòng huǒ. shuǐ huǒ, dào yě, yòng zhī zhě, shì yě, shì mò yú dào. rú shēng zhì běn, wén lì lǐ mò, dào běn yǔ shì mò bǐ, dìng zūn bēi zhī gāo xià, kě dé chéng yǐ.
稱良吏曰忠,忠之所以為效,非簿書也。夫事可學而知,禮可習而善,忠節公行不可立也。文吏、儒生皆有所志,然而儒生務忠良,文吏趨理事。苟有忠良之業,疏拙於事,無損於高。論者以儒生不曉簿書,置之於下第。法令比例,吏斷決也。文吏治事,必問法家。縣官事務,莫大法令。必以吏職程高,是則法令之家宜最為上。或曰:「固然,法令,漢家之經,吏議決焉。事定於法,誠為明矣。」曰:夫《五經》亦漢家之所立,儒生善政,大義皆出其中。董仲舒表《春秋》之義,稽合於律,無乖異者。然則《春秋》,漢之經,孔子製作,垂遺於漢。論者徒尊法家,不高《春秋》,是暗蔽也。《春秋》、《五經》義相關穿,既是《春秋》,不大《五經》,是不通也。《五經》以道為務,事不如道,道行事立,無道不成。然則儒生所學者,道也;文吏所學者,事也。假使材同,當以道學。如比於文吏,洗泥者以水,燔腥生者用火。水火,道也,用之者,事也,事末於道。儒生治本,文吏理末,道本與事末比,定尊卑之高下,可得程矣。
yáo yǐ jùn dé, zhì lí mín yōng. kǒng zǐ yuē: xiào tì zhī zhì, tōng yú shén míng. zhāng shì zhī yuē: qín rèn dāo bǐ xiǎo lì, líng chí zhì yú èr shì, tiān xià tǔ bēng. zhāng tāng zhào yǔ, hàn zhī huì lì, tài lì gōng xù lèi zhì yú kù bù ér zhì tǔ bēng, shú yǔ tōng yú shén míng lìng rén tián yīng yě? jiāng xiāng zhī jīng xué zhì dào, ér bù zūn jīng xué zhī shēng, bǐ jiàn jīng xué zhī shēng, néng bù jí zhì shì zhī lì yě. niú dāo kě yǐ gē jī, jī dāo nán yǐ tú niú. cì xiù zhī shī néng fèng wéi shang. nà lǚ zhī gōng bù néng zhī jǐn rú shēng néng wèi wén lì zhī shì, wén lì bù néng lì rú shēng zhī xué. wén lì zhī néng, chéng liè bù jí, rú shēng zhī bù xí, shí yōu ér bù wèi. yǔ jué jiāng hé, bù bǐng chā zhōu gōng zhú luò, bù bǎ zhú zhàng. fū bǐ mò bù shū, chā zhú zhàng zhī lèi yě, ér yù hé zhì dà dào zhě gōng qīn wèi zhī, shì shǐ jiāng jūn zhàn ér dà jiàng zhuó yě. shuō yī jīng zhī shēng, zhì yī cáo zhī shì, xún yuè néng zhī. diǎn yī cáo zhī lì, xué yī jīng zhī yè, yī suì bù néng lì yě. hé zé? lì shì yì zhī, ér jīng xué nán jiàn yě. rú shēng tī jīng, qióng jìng shèng yì wén lì yáo bǐ, kǎo jī mín shì. fū néng zhī dà shèng zhī yì, xiǎo xì mín zhī qíng, shú zhě wèi nán? yǐ lì nán zhī cái, hán huái zhāng jù shí wàn yǐ shàng, xíng yǒu yú lì. bó xué lǎn gǔ jīn, jì xiōng zhōng zhī yǐng, chū yì shí wàn. wén lì suǒ zhī, bù guò biàn jiě bù shū. fù lèi qiān jīn, shú yǔ zī zhí bǎi shí yě? jīng bǐng zhī qiū, shú yǔ wěi jù rú chí yě? shì míng cái wèi míng qì, qì dà zhě yíng wù duō. rán zé rú shēng suǒ huái, kě wèi duō yǐ.
堯以俊德,致黎民雍。孔子曰:「孝悌之至,通於神明。」張釋之曰:「秦任刀筆小吏,陵遲至於二世,天下土崩。」張湯、趙禹,漢之惠吏,太吏公《序累》置於酷部而致土崩,孰與通於神明令人填膺也?將相知經學至道,而不尊經學之生,彼見經學之生,能不及治事之吏也。牛刀可以割雞,雞刀難以屠牛。刺繡之師能縫帷裳。納縷之工不能織錦;儒生能為文吏之事,文吏不能立儒生之學。文吏之能,誠劣不及,儒生之不習,實優而不為。禹決江河,不秉鍤;周公築雒,不把築杖。夫筆墨簿書,鍤築杖之類也,而欲合志大道者躬親為之,是使將軍戰而大匠斫也。說一經之生,治一曹之事,旬月能之。典一曹之吏,學一經之業,一歲不能立也。何則?吏事易知,而經學難見也。儒生擿經,窮竟聖意;文吏搖筆,考跡民事。夫能知大聖之意,曉細民之情,孰者為難?以立難之材,含懷章句十萬以上,行有餘力。博學覽古今,計胸中之穎,出溢十萬。文吏所知,不過辨解簿書。富累千金,孰與貲直百十也?京稟知丘,孰與委聚如坻也?世名材為名器,器大者盈物多。然則儒生所懷,可謂多矣。
péng shēng má jiān, bù fú zì zhí bái shā rù zī, bù rǎn zì hēi. cǐ yán suǒ xí shàn è, biàn yì zhì xìng yě. rú shēng zhī xìng, fēi néng jiē shàn yě, bèi fú shèng jiào, rì yè fěng yǒng, dé shèng rén zhī cāo yǐ. wén lì yòu zé bǐ mò, shǒu xí ér xíng, wú piān zhāng zhī sòng, bù wén rén yì zhī yǔ. zhǎng dà chéng lì, wǔ wén qiǎo fǎ, xùn sī wèi jǐ, miǎn fù quán lì kǎo shì zé shòu lù, lín mín zé cǎi yú, chù yòu zé nòng quán, xìng shàng zé mài jiāng yī dàn zài wèi, xiān guān lì jiàn. yī suì diǎn zhí, tián zhái bìng jiān. xìng fēi jiē è, suǒ xí wèi zhě, wéi shèng jiào yě. gù xí shàn rú lù, guī huà mù yì, zhì cāo zé lì biàn cóng gāo míng. míng jiāng jiàn wén, xiǎn yòng rú shēng: dōng hǎi xiàng zōng shū xī, xī guǎng zhào yōu yǐn, chūn qiū huì xiǎng, shè zhì sān kē, yǐ dì bǔ lì. yī fǔ yuán lì, rú shēng shén jiǔ. chén liú tài shǒu chén zi yǔ, kāi guǎng rú lù, liè cáo yuàn shǐ, jiē néng jiào shòu. bù shū zhī lì, shén zhì yī èr. liǎng jiāng zhī dào shì zhī lǐ, xiǎo duō shǎo zhī liàng, gù shì chēng bāo qí míng, shū jì jì lèi qí xíng yě.
蓬生麻間,不扶自直;白紗入緇,不染自黑。此言所習善惡,變易質性也。儒生之性,非能皆善也,被服聖教,日夜諷詠,得聖人之操矣。文吏幼則筆墨,手習而行,無篇章之誦,不聞仁義之語。長大成吏,舞文巧法,徇私為己,勉赴權利;考事則受賂,臨民則采漁,處右則弄權,幸上則賣將;一旦在位,鮮冠利劍。一歲典職,田宅併兼。性非皆惡,所習為者,違聖教也。故習善儒路,歸化慕義,志操則勵變從高明。明將見文,顯用儒生:東海相宗叔犀,犀廣召幽隱,春秋會饗,設置三科,以第補吏。一府員吏,儒生什九。陳留太守陳子瑀,開廣儒路,列曹掾史,皆能教授。簿書之吏,什置一二。兩將知道事之理,曉多少之量,故世稱褒其名,書記紀累其行也。