cāo xíng yǒu cháng xián, shì huàn wú cháng yù. xián bù xián, cái yě yù bù yù, shí yě. cái gāo xíng jié, bù kě bǎo yǐ bì zūn guì néng báo cāo zhuó, bù kě bǎo yǐ bì bēi jiàn. huò gāo cái jié xíng, bù yù, tuì zài xià liú báo néng zhuó cāo, yù, zài zhòng shàng. shì gè zì yǒu yǐ qǔ shì, shì yì gè zì dé yǐ jìn. jìn zài yù, tuì zài bù yù. chù zūn jū xiǎn, wèi bì xián, yù yě wèi bēi zài xià, wèi bì yú, bù yù yě. gù yù, huò bào wū xíng, zūn yú jié zhī cháo bù yù, huò chí jié jié, bēi yú yáo zhī tíng. suǒ yǐ yù bù yù fēi yī yě: huò shí xián ér fǔ è huò yǐ dà cái cóng yú xiǎo cái huò jù dà cái, dào yǒu qīng zhuó huò wú dào dé ér yǐ jì hé huò wú jì néng, ér yǐ sè xìng.
操行有常賢,仕宦無常遇。賢不賢,才也;遇不遇,時也。才高行潔,不可保以必尊貴;能薄操濁,不可保以必卑賤。或高才潔行,不遇,退在下流;薄能濁操,遇,在眾上。世各自有以取士,士亦各自得以進。進在遇,退在不遇。處尊居顯,未必賢,遇也;位卑在下,未必愚,不遇也。故遇,或抱洿行,尊於桀之朝;不遇,或持潔節,卑於堯之廷。所以遇不遇非一也:或時賢而輔惡;或以大才從於小才;或俱大才,道有清濁;或無道德而以技合;或無技能,而以色幸。
wǔ yuán bó xǐ, jù shì fū chāi, bó xǐ zūn zhòng, wǔ yuán zhū sǐ. cǐ yì cāo ér tóng zhǔ yě. huò cāo tóng ér zhǔ yì, yì yǒu yù bù yù, yī yǐn jī zǐ, shì yě. yī yǐn jī zǐ cái jù yě, yī yǐn wèi xiāng, jī zǐ wèi nú yī yǐn yù chéng tāng, jī zǐ yù shāng zhòu yě. fū yǐ xián shì xián jūn, jūn yù wèi zhì, chén yǐ xián cái fǔ zhī, qū shě ǒu hé, qí yù gù yí yǐ xián shì è jūn, jūn bù yù wèi zhì, chén yǐ zhōng xíng zuǒ zhī, cāo zhì guāi wǔ, bù yù gù yí.
伍員、帛喜,俱事夫差,帛喜尊重,伍員誅死。此異操而同主也。或操同而主異,亦有遇不遇,伊尹、箕子,是也。伊尹、箕子才俱也,伊尹為相,箕子為奴;伊尹遇成湯,箕子遇商紂也。夫以賢事賢君,君欲為治,臣以賢才輔之,趨舍偶合,其遇固宜;以賢事惡君,君不欲為治,臣以忠行佐之,操志乖忤,不遇固宜。
huò yǐ xián shèng zhī chén, zāo yù wèi zhì zhī jūn, ér zhōng yǒu bù yù, kǒng zǐ mèng kē shì yě. kǒng zǐ jué liáng chén cài, mèng kē kùn yú qí liáng, fēi shí jūn zhǔ bù yòng shàn yě, cái xià zhī qiǎn, bù néng yòng dà cái yě. fū néng yù jì lù zhě, bì wáng liáng yě néng chén yǔ jì gāo yáo zhě, bì yáo shùn yě. yù bǎi lǐ zhī shǒu, ér yǐ diào qiān lǐ zhī zú, bì cuī héng zhé è zhī huàn yǒu jiē jù chén zhī cái, ér yǐ yù dà chén zhī zhī, bì yǒu bì xīn sāi yì zhī biàn. gù zhì yán qì juān, shèng xián jù nì, fēi zēng shèng xián, bù gān zhì yán yě. shèng xián wù gāo, zhì yán nán xíng yě. fū yǐ dà cái gàn xiǎo cái, xiǎo cái bù néng shòu, bù yù gù yí.
或以賢聖之臣,遭欲為治之君,而終有不遇,孔子、孟軻是也。孔子絕糧陳、蔡,孟軻困於齊、梁,非時君主不用善也,才下知淺,不能用大才也。夫能御驥騄者,必王良也;能臣禹、稷、皋陶者,必堯、舜也。御百里之手,而以調千里之足,必摧衡折軛之患;有接具臣之才,而以御大臣之知,必有閉心塞意之變。故至言棄捐,聖賢距逆,非憎聖賢,不甘至言也。聖賢務高,至言難行也。夫以大才幹小才,小才不能受,不遇固宜。
huò yǐ dà cái zhī chén, yù dà cái zhī zhǔ, nǎi yǒu yù bù yù, yú shùn xǔ yóu tài gōng bó yí shì yě. yú shùn xǔ yóu jù shèng rén yě, bìng shēng táng shì, jù miàn yú yáo. yú shùn shào dì tǒng, xǔ yóu rù shān lín. tài gōng bó yí jù xián yě, bìng chū zhōu guó, jiē jiàn wǔ wáng tài gōng shòu fēng, bó yí è sǐ. fū xián shèng dào tóng, zhì hé qū qí, yú shùn tài gōng xíng ǒu, xǔ yóu bó yí cāo wéi zhě, shēng fēi qí shì. chū fēi qí shí yě. dào suī tóng, tóng zhōng yǒu yì, zhì suī hé, hé zhōng yǒu lí. hé zé? dào yǒu jīng cū, zhì yǒu qīng zhuó yě. xǔ yóu, huáng zhě zhī fǔ yě, shēng yú dì zhě zhī shí bó yí, dì zhě zhī zuǒ yě, chū yú wáng zhě zhī shì, bìng yóu dào dé, jù fā rén yì, zhǔ háng dào dé, bù qīng bù liú zhǔ wèi rén yì, bù gāo bù zhǐ, cǐ qí suǒ yǐ bù yù yě. yáo hùn, shùn zhuó wǔ wáng zhū cán, tài gōng tǎo bào, tóng zhuó jiē cū, jǔ cuò jūn qí, cǐ qí suǒ yǐ wèi yù zhě yě. gù shùn wáng tiān xià, gāo yáo zuǒ zhèng, běi rén wú zé shēn yǐn bù jiàn yǔ wáng tiān xià, bó yì fǔ zhì, bó chéng zi gāo wěi wèi ér gēng. fēi gāo yáo cái yù wú zé, bó yì néng chū zi gāo yě, rán ér gāo yáo bó yì jìn yòng, wú zé zi gāo tuì yǐn, jìn yòng xíng ǒu, tuì yǐn cāo wéi yě. tuì yǐn shì yì, shēn suī qū, bù yuàn jìn rén zhǔ bù xū qí yán, fèi zhī, yì yì bù hèn, shì liǎng bù xiāng mù yě.
或以大才之臣,遇大才之主,乃有遇不遇,虞舜、許由、太公、伯夷是也。虞舜、許由俱聖人也,並生唐世,俱面於堯。虞舜紹帝統,許由入山林。太公、伯夷俱賢也,並出周國,皆見武王;太公受封,伯夷餓死。夫賢聖道同,志合趨齊,虞舜、太公行耦,許由、伯夷操違者,生非其世。出非其時也。道雖同,同中有異,志雖合,合中有離。何則?道有精粗,志有清濁也。許由,皇者之輔也,生於帝者之時;伯夷,帝者之佐也,出於王者之世,並由道德,俱發仁義,主行道德,不清不留;主為仁義,不高不止,此其所以不遇也。堯溷,舜濁;武王誅殘,太公討暴,同濁皆粗,舉措均齊,此其所以為遇者也。故舜王天下,皋陶佐政,北人無擇深隱不見;禹王天下,伯益輔治,伯成子高委位而耕。非皋陶才愈無擇,伯益能出子高也,然而皋陶、伯益進用,無擇、子高退隱,進用行耦,退隱操違也。退隱勢異,身雖屈,不願進;人主不須其言,廢之,意亦不恨,是兩不相慕也。
shāng yāng sān shuō qín xiào gōng, qián èr shuō bù tīng, hòu yī shuō yòng zhě: qián èr, dì wáng zhī lùn hòu yī, bà zhě zhī yì yě. fū chí dì wáng zhī lùn, shuō bà zhě zhī zhǔ, suī jīng jiàn jù gèng diào bà shuō, suī cū jiàn shòu. hé zé? jīng yù xiào gōng suǒ bù yù de, cū yù xiào gōng suǒ yù xíng yě. gù shuō zhě bù zài shàn, zài suǒ shuō zhě shàn zhī cái bù dài xián, zài suǒ shì zhě xián zhī. mǎ yǔ zhī shuō wú fāng, ér yě rén shuō zhī zǐ gòng zhī shuō yǒu yì, yě rén bù tīng. chuī lài gōng wèi shàn shēng, yīn yuè wáng bù xǐ, gèng wèi yě shēng, yuè wáng dà shuō. gù wèi shàn yú bù yù de shàn zhī zhǔ, suī shàn bù jiàn ài wèi bù shàn yú yù de bù shàn zhī zhǔ, suī bù shàn bù jiàn zēng. cǐ yǐ qū jì hé, hé zé yù, bù hé zé bù yù.
商鞅三說秦孝公,前二說不聽,後一說用者:前二,帝王之論;後一,霸者之議也。夫持帝王之論,說霸者之主,雖精見距;更調霸說,雖粗見受。何則?精遇孝公所不欲得,粗遇孝公所欲行也。故說者不在善,在所說者善之;才不待賢,在所事者賢之。馬圄之說無方,而野人說之;子貢之說有義,野人不聽。吹籟工為善聲,因越王不喜,更為野聲,越王大說。故為善於不欲得善之主,雖善不見愛;為不善於欲得不善之主,雖不善不見憎。此以曲伎合,合則遇,不合則不遇。
huò wú jì, wàng yǐ jiān qiǎo hé shàng zhì, yì yǒu yǐ yù zhě, qiè zān zhī chén, jī míng zhī kè shì. qiè zān zhī chén, qīn yú zi fǎn, jī míng zhī kè, xìng yú mèng cháng. zi fǎn hǎo tōu chén, mèng cháng ài wěi kè yě. yǐ yǒu bǔ yú rén jūn, rén jūn lài zhī, qí yù gù yí. huò wú bǔ yì, wèi shàng suǒ hǎo, jí rú dèng tōng shì yě. jí rú xìng yú xiào huì, dèng tōng ài yú xiào wén, wú xì jiǎn zhī cái, wēi bó zhī néng, ǒu yǐ xíng jiā gǔ xián, pí mèi sè chēng. fū hǎo róng, rén suǒ hǎo yě, qí yù gù yí. huò yǐ chǒu miàn è sè, chēng mèi yú shàng, mó mǔ wú yán shì yě. mó mǔ jìn yú huáng dì, wú yán nà yú qí wáng. gù xián bù xiào kě yù zhī, yù nán xiān tú. hé zé? rén zhǔ hǎo è wú cháng, rén chén suǒ jìn wú yù, ǒu hé wèi shì, shì kě wèi shàng. jìn zhě wèi bì xián, tuì zhě wèi bì yú hé xìng de jìn, bù xìng shī zhī.
或無伎,妄以奸巧合上志,亦有以遇者,竊簪之臣,雞鳴之客是。竊簪之臣,親於子反,雞鳴之客,幸於孟嘗。子反好偷臣,孟嘗愛偽客也。以有補於人君,人君賴之,其遇固宜。或無補益,為上所好,籍孺、鄧通是也。籍孺幸於孝惠,鄧通愛於孝文,無細簡之才,微薄之能,偶以形佳骨嫻,皮媚色稱。夫好容,人所好也,其遇固宜。或以丑面惡色,稱媚於上,嫫母、無鹽是也。嫫母進於黃帝,無鹽納於齊王。故賢不肖可豫知,遇難先圖。何則?人主好惡無常,人臣所進無豫,偶合為是,適可為上。進者未必賢,退者未必愚;合幸得進,不幸失之。
shì sú zhī yì yuē: xián rén kě yù, bù yù, yì zì qí jiù yě: shēng ér xī shì zhǔn zhǔ, guān jiàn zhì nèi, diào néng dìng shuō, shěn cí jì huì. néng jìn yǒu bǔ shàn zhǔ, hé bù yù zhī yǒu? jīn zé bù rán, zuò wú yì zhī néng, nà wú bǔ zhī shuō, yǐ xià jìn lú, yǐ dōng zòu shàn, wèi suǒ bù yù de zhī shì, xiàn suǒ bù yù wén zhī yǔ, qí bù yù huò xìng yǐ, hé fú yòu zhī yǒu hū?
世俗之議曰:「賢人可遇,不遇,亦自其咎也:生而希世准主,觀鑒治內,調能定說,審詞際會。能進有補贍主,何不遇之有?今則不然,作無益之能,納無補之說,以夏進爐,以冬奏扇,為所不欲得之事,獻所不欲聞之語,其不遇禍幸矣,何福佑之有乎?」
jìn néng yǒu yì, nà shuō yǒu bǔ, rén zhī suǒ zhī yě huò yǐ bù bǔ ér dé yòu, huò yǐ yǒu yì ér huò zuì. qiě xià shí lú yǐ zhì shī, dōng shí shàn yǐ huǒ. shì kě xī, zhǔ bù kě zhǔn yě shuō kě zhuǎn, néng bù kě yì yě. shì zhǔ hǎo wén, jǐ wèi wén zé yù zhǔ hǎo wǔ, jǐ zé bù yù. zhǔ hǎo biàn, yǒu kǒu zé yù zhǔ bù hǎo biàn, jǐ zé bù yù. wén zhǔ bù hǎo wǔ, wǔ zhǔ bù hǎo wén biàn zhǔ bù hǎo xíng, xíng zhǔ bù hǎo biàn. wén yǔ yán, shàng kě bào xí xíng yǔ néng, bù kě zú chéng. xué bù sù xí, wú yǐ míng míng. míng bù sù zhe, wú yǐ yù zhǔ. cāng cù zhī yè, xū yú zhī míng, rì lì bù zú. bù yù wén, hé yǐ zhǔn zhǔ ér nà qí shuō, jìn shēn ér tuō qí néng zāi? xī zhōu rén yǒu shì shù bù yù, nián lǎo bái shǒu, qì tì yú tú zhě. rén huò wèn zhī: hé wèi qì hū? duì yuē: wú shì shù bù yù, zì shāng nián lǎo shī shí, shì yǐ qì yě. rén yuē: shì nài hé bù yī yù yě? duì yuē: wú nián shào zhī shí, xué wèi wén. wén dé chéng jiù, shǐ yù shì huàn, rén jūn hǎo yòng lǎo. yòng lǎo zhǔ wáng, hòu zhǔ yòu yòng wǔ, wú gèng wèi wǔ. wǔ jié shǐ jiù, wǔ zhǔ yòu wáng. shǎo zhǔ shǐ lì, hǎo yòng shào nián, wú nián yòu lǎo, shì yǐ wèi cháng yī yù. shì huàn yǒu shí, bù kě qiú yě. fū xī shì zhǔn zhǔ, shàng bù kě wèi, kuàng jié gāo zhì miào, bù wèi lì dòng, xìng dìng zhì chéng, bù wèi zhǔ gù zhě hū?
進能有益,納說有補,人之所知也;或以不補而得佑,或以有益而獲罪。且夏時爐以炙濕,冬時扇以火。世可希,主不可准也;說可轉,能不可易也。世主好文,己為文則遇;主好武,己則不遇。主好辯,有口則遇;主不好辯,己則不遇。文主不好武,武主不好文;辯主不好行,行主不好辯。文與言,尚可暴習;行與能,不可卒成。學不宿習,無以明名。名不素著,無以遇主。倉猝之業,須臾之名,日力不足。不預聞,何以准主而納其說,進身而托其能哉?昔周人有仕數不遇,年老白首,泣涕於塗者。人或問之:「何為泣乎?」對曰:「吾仕數不遇,自傷年老失時,是以泣也。」人曰:「仕奈何不一遇也?」對曰:「吾年少之時,學為文。文德成就,始欲仕宦,人君好用老。用老主亡,後主又用武,吾更為武。武節始就,武主又亡。少主始立,好用少年,吾年又老,是以未嘗一遇。」仕宦有時,不可求也。夫希世准主,尚不可為,況節高志妙,不為利動,性定質成,不為主顧者乎?
qiě fú yù yě, néng bù yù shè, shuō bù sù jù, xiè hòu féng xǐ, zāo chù shàng yì, gù wèi zhī yù. rú zhǔn zhǔ diào shuō, yǐ qǔ zūn guì, shì míng wèi chuāi, bù míng yuē yù. chūn zhǒng gǔ shēng, qiū yì gǔ shōu, qiú wù wù dé, zuò shì shì chéng, bù míng wèi yù. bù qiú zì zhì, bù zuò zì chéng, shì míng wèi yù. yóu shí yí yú tú, zhí qì yú yě, ruò tiān shòu dì shēng, guǐ zhù shén fǔ, qín xī zhī jīng yīn qìng, bào shū zhī hún mò jǔ, ruò shì zhě, nǎi yù ěr. jīn sú rén jí bù néng dìng yù bù yù zhī lùn, yòu jiù yù ér yù zhī, yīn bù yù ér huǐ zhī, shì jù jiàn xiào, àn chéng shì, bù néng liàng cāo shěn cái néng yě.
且夫遇也,能不預設,說不宿具,邂逅逢喜,遭觸上意,故謂之遇。如准主調說,以取尊貴,是名為揣,不名曰遇。春種穀生,秋刈谷收,求物物得,作事事成,不名為遇。不求自至,不作自成,是名為遇。猶拾遺於塗,摭棄於野,若天授地生,鬼助神輔,禽息之精陰慶,鮑叔之魂默舉,若是者,乃遇耳。今俗人即不能定遇不遇之論,又就遇而譽之,因不遇而毀之,是據見效,案成事,不能量操審才能也。