fán rén shì huàn yǒu jī liú bù jìn, xíng jié yǒu huǐ shāng bù quán, zuì guò yǒu lèi jī bù chú, shēng míng yǒu àn mèi bù míng, cái fēi xià, xíng fēi bèi yě yòu zhī fēi hūn, cè fēi mèi yě féng zāo wài huò, lèi hài zhī yě. fēi wéi rén xíng, fán wù jiē rán, shēng dòng zhī lèi, xián bèi lèi hài. lèi hài zì wài, bù yóu qí nèi. fū bù běn lèi hài suǒ cóng shēng qǐ, ér tú guī zé yú bèi lèi hài zhě, zhì bù míng, àn sāi yú lǐ zhě yě. wù yǐ chūn shēng, rén bǎo zhī yǐ qiū chéng, rén bì bù néng bǎo zhī. zú rán niú mǎ jiàn gēn, dāo lián gē jīng, shēng zhě bù yù, zhì qiū bù chéng. bù chéng zhī lèi, yù hài bù suí, bù dé shēng yě. fū shǔ shè fàn zhōng, juān ér bù shí. juān fàn zhī wèi, yǔ bǐ bù wū zhě jūn, yǐ shǔ wèi hài, qì ér bù yù. jūn zǐ zhī lèi hài, yǔ bǐ bù yù zhī wù, bù yù zhī fàn, tóng yī shí yě, jù yóu wài lái, gù wèi lèi hài.
凡人仕宦有稽留不進,行節有毀傷不全,罪過有累積不除,聲名有暗昧不明,才非下,行非悖也;又知非昬,策非昧也;逢遭外禍,累害之也。非唯人行,凡物皆然,生動之類,咸被累害。累害自外,不由其內。夫不本累害所從生起,而徒歸責於被累害者,智不明,暗塞於理者也.物以春生,人保之;以秋成,人必不能保之。卒然牛馬踐根,刀鐮割莖,生者不育,至秋不成。不成之類,遇害不遂,不得生也。夫鼠涉飯中,捐而不食。捐飯之味,與彼不污者鈞,以鼠為害,棄而不御。君子之累害,與彼不育之物,不御之飯,同一實也,俱由外來,故為累害。
xiū shēn zhèng xíng, bù néng lái fú zhàn lì jiè shèn, bù néng bì huò. huò fú zhī zhì, xìng bù xìng yě. gù yuē: dé fēi jǐ lì, gù wèi zhī fú lái bù yóu wǒ, gù wèi zhī huò. bù yóu wǒ zhě, wèi zhī hé yóu? yóu xiāng lǐ yǔ cháo tíng yě. fū xiāng lǐ yǒu sān lèi, cháo tíng yǒu sān hài. lèi shēng yú xiāng lǐ, hài fā yú cháo tíng, gǔ jīn cái hóng xíng shū zhī rén yù cǐ duō yǐ.
修身正行,不能來福;戰慄戒慎,不能避禍。禍福之至,幸不幸也。故曰:得非己力,故謂之福;來不由我,故謂之禍。不由我者,謂之何由?由鄉里與朝廷也。夫鄉里有三累,朝廷有三害。累生於鄉里,害發於朝廷,古今才洪行淑之人遇此多矣。
hé wèi sān lèi sān hài?
何謂三累三害?
fán rén cāo xíng, bù néng shèn zé yǒu, yǒu tóng xīn ēn dǔ, yì xīn shū báo, shū báo yuàn hèn, huǐ shāng qí xíng, yī lèi yě. rén cái gāo xià, bù néng jūn tóng, tóng shí bìng jìn, gāo zhě dé róng, xià zhě cán huì, huǐ shāng qí xíng, èr lèi yě. rén zhī jiāo yóu, bù néng cháng huān, huān zé xiāng qīn, fèn zé shū yuǎn, shū yuǎn yuàn hèn, huǐ shāng qí xíng, sān lèi yě. wèi shǎo rén zhòng, shì zhě zhēng jìn, jìn zhě zhēng wèi, jiàn jiāng xiāng huǐ, zēng jiā fù zhì, jiāng mèi bù míng, rán nà qí yán, yī hài yě. jiāng lì yì hǎo, qīng zhuó shū cāo, qīng lì zēng yù yù zhī bái, jǔ juān juān zhī yán, zhuó lì huái huì hèn, xú qiú qí guò, yīn xiān wēi zhī bàng, bèi yǐ zuì fá, èr hài yě. jiāng huò xìng zuǒ lì zhī shēn, nà xìn qí yán, zuǒ lì fēi qīng jié, bì bá rén yuè cì. wù shī qí yì, huǐ zhī guò dù qīng zhèng zhī shì, kàng xíng shēn zhì, suì wèi suǒ zēng, huǐ shāng yú jiāng, sān hài yě. fū wèi jìn yě, shēn bèi sān lèi yǐ yòng yě, shēn méng sān hài, suī kǒng qiū mò dí bù néng zì miǎn, yán huí céng cān bù néng quán shēn yě.
凡人操行,不能慎擇友,友同心恩篤,異心疏薄,疏薄怨恨,毀傷其行,一累也。人才高下,不能鈞同,同時並進,高者得榮,下者慚恚,毀傷其行,二累也。人之交遊,不能常歡,歡則相親,忿則疏遠,疏遠怨恨,毀傷其行,三累也。位少人眾,仕者爭進,進者爭位,見將相毀,增加傅致,將昧不明,然納其言,一害也。將吏異好,清濁殊操,清吏增鬱郁之白,舉涓涓之言,濁吏懷恚恨,徐求其過,因纖微之謗,被以罪罰,二害也。將或幸佐吏之身,納信其言,佐吏非清節,必拔人越次。迕失其意,毀之過度;清正之仕,抗行伸志,遂為所憎,毀傷於將,三害也。夫未進也,身被三累;已用也,身蒙三害,雖孔丘、墨翟不能自免,顏回、曾參不能全身也。
dòng bǎi xíng, zuò wàn shì, jí dù zhī rén, suí ér yún qǐ, zhǐ jí gōu guà róng tǐ, fēng chài zhī dǎng, zhuó shì huái cāo qǐ tú liù zāi! liù zhě zhāng zhāng, shì céng bù jiàn. fū bù yuán shì zhī cāo xíng yǒu sān lèi, shì huàn yǒu sān hài, shēn wán quán zhě wèi zhī jié, bèi huǐ bàng zhě wèi zhī rǔ guān shēng jìn zhě wèi zhī shàn, wèi fèi tuì zhě wèi zhī è. wán quán shēng jìn, xìng yě, ér chēng zhī huǐ bàng fèi tuì, bù yù yě, ér zī zhī: yòng xīn ruò cǐ, bì wèi sān lèi sān hài yě.
動百行,作萬事,嫉妒之人,隨而雲起,枳棘鈎掛容體,蜂蠆之黨,啄螫懷操豈徒六哉!六者章章,世曾不見。夫不原士之操行有三累,仕宦有三害,身完全者謂之潔,被毀謗者謂之辱;官升進者謂之善,位廢退者謂之惡。完全升進,幸也,而稱之;毀謗廢退,不遇也,而訾之:用心若此,必為三累三害也。
lùn zhě jì bù zhī lèi hài suǒ cóng shēng, yòu bù zhī bèi lèi hài zhě xíng xián jié yě, yǐ tú bó ní, yǐ hēi diǎn zēng, shú yǒu zhī zhī? qīng shòu chén, bái qǔ gòu, qīng yíng suǒ wū, cháng zài liàn sù. chù diān zhě wēi, shì fēng zhě kuī, tuí zhuì zhī lèi, cháng zài xuán chuí. qū píng jié bái, yì quǎn qún fèi, fèi suǒ guài yě, fēi jùn yí jié, gù yōng néng yě. wěi shì zuò yǐ jùn jié zhī cái, zhāo zhì qún fèi zhī shēng. fū rú shì, qǐ yí gèng miǎn nú xià, xún bù xiào zāi? bù xiào nú xià, fēi suǒ miǎn yě, qǐ yí gèng ǒu sú quán shēn yǐ mǐ bàng zāi? ǒu sú quán shēn, zé xiāng yuán yě. xiāng yuán zhī rén, xíng quán wú què, fēi zhī wú jǔ, cì zhī wú cì yě. cǐ yòu kǒng zǐ zhī suǒ zuì, mèng kē zhī suǒ qiān yě.
論者既不知累害(所從生,又不知被累害)者行賢潔也,以塗博泥,以黑點繒,孰有知之?清受塵,白取垢,青蠅所污,常在練素。處顛者危,勢豐者虧,頹墜之類,常在懸垂。屈平潔白,邑犬群吠,吠所怪也,非俊疑傑,固庸能也。偉士坐以俊傑之才,招致群吠之聲。夫如是,豈宜更勉奴下,循不肖哉?不肖奴下,非所勉也,豈宜更偶俗全身以弭謗哉?偶俗全身,則鄉原也。鄉原之人,行全無闕,非之無舉,刺之無刺也。此又孔子之所罪,孟軻之所愆也。
gǔ xián měi jí, wú yǐ wèi shēn. gù xún xìng xíng yǐ qí lèi hài zhě, guǒ xián jié zhī rén yě! jí lèi hài zhī bàng, ér xián jié zhī shí jiàn yān. lì xián jié zhī jī, huǐ bàng zhī chén ān dé bù shēng? xián zhě sī zhé bó yá zhī zhǐ, yù zhě yuàn cuī wáng liáng zhī shǒu. hé zé? yù zhuān liáng shàn zhī míng, è bǐ zhī shèng jǐ yě. shì gù wèi nǚ sè yàn, zhèng xiù yì zhī cháo wú zhōng zhēn, wú jì zhú zhī. qī shī mí dù, qú chú duō nìng. shì gù shī táng bù sǎ chén, bēi wū bù bì fēng fēng chōng zhī wù bù dé yù, shuǐ tuān zhī àn bù dé qiào. rú shì, yǒu lǐ chén cài kě dé zhī, ér chén jiāng dǎo hé yě. yǐ yì cái qǔ róng mèi yú sú, qiú quán gōng míng yú jiāng, bù zāo dèng xī zhī huò, qǔ zi xū zhī zhū, xìng yǐ. mèng bì zhī shī, rén bù rèn zhě, qì jué yě. sǐ huī bǎi hú, rén bù wò zhě, guāng miè yě. dòng shēn zhāng zhì, xiǎn guāng qì yú shì fèn zhì áo dǎng, lì zhuō yì yú sú, gù cháng tōng rén suǒ chán jí yě. yǐ fāng xīn ǒu sú zhī lèi, qiú yì fǎn sǔn, gài kǒng zǐ suǒ yǐ yōu xīn, mèng kē suǒ yǐ chóu chàng yě.
古賢美極,無以衛身。故循性行以俟累害者,果賢潔之人也!極累害之謗,而賢潔之實見焉。立賢潔之跡,毀謗之塵安得不生?弦者思折伯牙之指,御者願摧王良之手。何則?欲專良善之名,惡彼之勝己也。是故魏女色艷,鄭袖劓之;朝吳忠貞,無忌逐之。戚施彌妒,蘧除多佞。是故濕堂不灑塵,卑屋不蔽風;風沖之物不得育,水湍之岸不得峭。如是,牖里、陳蔡可得知,而沉江蹈河也。以軼才取容媚於俗,求全功名於將,不遭鄧析之禍,取子胥之誅,幸矣。孟賁之屍,人不刃者,氣絕也。死灰百斛,人不沃者,光滅也。動身章智,顯光氣於世;奮志敖黨,立卓異於俗,固常通人所讒嫉也。以方心偶俗之累,求益反損,蓋孔子所以憂心,孟軻所以惆悵也。
dé hóng zhě zhāo bàng, wèi shì zhě duō kǒu. yǐ xiū chì zhī shēng, mí kǒu shé zhī huàn, qiú wú wēi qīng zhī hài, yuǎn yǐ. zāng cāng zhī huǐ wèi cháng jué yě, gōng bó liáo zhī sù wèi cháng miè yě. dié chéng qiū shān, wū wèi jiāng hé yǐ. fū rú shì shì hǔ zhī é, tóu zhù zhī wù, bù zú guài, zé yù biàn wèi shí, zhū huà wèi lì, bù zú guǐ yě. hé zé? mèi xīn míng míng zhī zhī shǐ zhī rán yě. wén wáng suǒ yǐ wèi fèn tǔ, ér è lái suǒ yǐ wèi jīn yù yě, fēi zhòu zēng shèng ér hǎo è yě, xīn zhī huò bì. bì huò bù néng shěn, zé wēi zǐ shí qù, bǐ gàn wǔ pōu, wèi zú tòng yě. gù sān jiān chán shèng rén, zhōu gōng bēn chǔ. hòu mǔ huǐ xiào zǐ, bó qí fàng liú. dāng shí zhōu shì shú yǒu bù huò hū? hòu chī xiāo zuò, ér shǔ lí xìng, fěng yǒng zhī zhě, nǎi bēi shāng zhī. gù wú léi fēng zhī biàn, zhōu gōng zhī è bù miè dāng xià bù yǔn shuāng, zōu yǎn zhī zuì bù chú. dé bù néng gǎn tiān, chéng bù néng dòng biàn, jūn zǐ dǔ xìn shěn jǐ yě, ān néng è lèi hài yú rén?
德鴻者招謗,為士者多口。以休熾之聲,彌口舌之患,求無危傾之害,遠矣。臧倉之毀未嘗絕也,公伯寮之溯未嘗滅也。垤成丘山,污為江河矣。夫如是市虎之訛,投杼之誤,不足怪,則玉變為石,珠化為礫,不足詭也。何則?昧心冥冥之知使之然也。文王所以為糞土,而惡來所以為金玉也,非紂憎聖而好惡也,心知惑蔽。蔽惑不能審,則微子十去,比干五剖,未足痛也。故三監讒聖人,周公奔楚。後母毀孝子,伯奇放流。當時周世孰有不惑乎?後《鴟鴞》作,而《黍離》興,諷詠之者,乃悲傷之。故無雷風之變,周公之惡不滅;當夏不隕霜,鄒衍之罪不除。德不能感天,誠不能動變,君子篤信審己也,安能遏累害於人?
shèng xián bù zhì míng, hài zhì bù miǎn pì, xíng zhāng mò duǎn, yǎn nì bái zhǎng bù lǐ shēn yuān, bù mǐ liú yán, shòu gòu qǔ huǐ, bù qiú jié wán, gù è jiàn ér shàn bù zhāng, xíng quē ér jī bù xiǎn. xié wěi zhī rén, zhì shēn yǐ qiǎo sú, xiū zhà yǐ ǒu zhòng. yóu qī pán yú zhī gōng, chuān qiáng bù jiàn nòng wán jiàn zhī chàng, shǒu zhǐ bù zhī yě. shì bù jiàn duǎn, gù gòng chēng zhī jiāng bù wén è, gù xiǎn yòng zhī. fū rú shì, shì sú zhī suǒ wèi xián jié zhě, wèi bì fēi è suǒ wèi xié wū zhě, wèi bì fēi shàn yě.
聖賢不治名,害至不免辟,形章墨短,掩匿白長;不理身冤,不弭流言,受垢取毀,不求潔完,故惡見而善不彰,行缺而跡不顯。邪偽之人,治身以巧俗,修詐以偶眾。猶漆盤盂之工,穿牆不見;弄丸劍之倡,手指不知也。世不見短,故共稱之;將不聞惡,故顯用之。夫如是,世俗之所謂賢潔者,未必非惡;所謂邪污者,未必非善也。
huò yuē: yán yǒu zhāo huàn, xíng yǒu zhào chǐ, suǒ zài cháng yóu xiǎo rén. fū xiǎo rén xìng huàn chǐ zhě yě, hán xié ér shēng, huái wěi ér yóu, mù yù lèi hài zhī zhōng, hé zhāo zhào zhī yǒu? gù fū huǒ shēng zhě bù shāng shī, shuǐ jū zhě wú nì huàn. huǒ bù kǔ rè, shuǐ bù tòng hán, qì xìng zì rán yān, zhāo zhī? jūn zǐ yě, yǐ zhōng yán zhāo huàn, yǐ gāo xíng zhāo chǐ, hé shì bù rán?
或曰:「言有招患,行有召恥,所在常由小人。」夫小人性患恥者也,含邪而生,懷偽而游,沐浴累害之中,何招召之有?故夫火生者不傷濕,水居者無溺患。火不苦熱,水不痛寒,氣性自然焉,招之?君子也,以忠言招患,以高行招恥,何世不然?
rán ér tài shān zhī è, jūn zǐ bù dé míng máo fà zhī shàn, xiǎo rén bù dé yǒu yě. yǐ diàn wū yán zhī, qīng shòu chén ér bái qǔ gòu yǐ huǐ bàng yán zhī, zhēn liáng jiàn dù, gāo qí jiàn zào yǐ yù zuì yán zhī, zhōng yán zhāo huàn, gāo xíng zhāo chǐ yǐ bù chún yán zhī, yù yǒu xiá ér zhū yǒu huǐ. jiāo chén liú jūn xiōng, míng chēng yǎn zhōu, xíng wán jī jié, wú xiān jiè zhī huǐ jí qí dāng wèi cóng shì, cì shǐ jiāo kāng chù ér bù yòng. fū wèi jìn yě bèi sān lèi, yǐ yòng yě méng sān hài, suī kǒng qiū mò dí bù néng zì miǎn, yán huí céng cān bù néng quán shēn yě. hé zé? zhòng hǎo chún yù zhī rén, fēi zhēn xián yě. gōng hóu yǐ xià, yù shí zá róu. xián shì zhī xíng, shàn è xiāng bāo. fū cǎi yù zhě pò shí bá yù, xuǎn shì zhě qì è qǔ shàn. fū rú shì, lèi hài zhī rén fù shì yǐ xíng, zhǐ jī zhī zhě cóng hé wǎng zāi?
然而太山之惡,君子不得名;毛髮之善,小人不得有也。以玷污言之,清受塵而白取垢;以毀謗言之,貞良見妒,高奇見噪;以遇罪言之,忠言招患,高行招恥;以不純言之,玉有瑕而珠有毀。焦陳留君兄,名稱兗州,行完跡潔,無纖芥之毀;及其當為從事,刺史焦康絀而不用。夫未進也被三累,已用也蒙三害,雖孔丘、墨翟不能自免,顏回、曾參不能全身也。何則?眾好純譽之人,非真賢也。公侯已下,玉石雜糅。賢士之行,善惡相苞。夫采玉者破石拔玉,選士者棄惡取善。夫如是,累害之人負世以行,指擊之者從何往哉?