rú zhě chuán shū yán: yáo zhī shí, shí rì bìng chū, wàn wù jiāo kū. yáo shàng shè shí rì, jiǔ rì qù, yī rì cháng chū. cǐ yán xū yě. fū rén zhī shè yě, bù guò bǎi bù, shǐ lì jǐn yǐ. rì zhī xíng yě, xíng tiān xīng dù. tiān zhī qù rén, yǐ wàn lǐ shù, yáo shàng shè zhī, ān néng dé rì? shǐ yáo zhī shí, tiān dì xiāng jìn, bù guò bǎi bù, zé yáo shè rì, shǐ néng jí zhī guò bǎi bù, bù néng de yě. jiǎ shǐ yáo shí tiān dì xiāng jìn, yáo shè dé zhī, yóu bù néng shāng rì. shāng rì hé kěn qù? hé zé? rì, huǒ yě. shǐ zài dì zhī huǒ fù yī bǎ jǔ, rén cóng páng shè zhī, suī zhōng, ān néng miè zhī? dì huǒ bù wèi jiàn shè ér miè, tiān huǒ hé wèi jiàn shè ér qù? cǐ yù yán yáo yǐ jīng chéng shè zhī, jīng chéng suǒ jiā, jīn shí wèi kuī, gài chéng wú jiān zé yì wú yuǎn yǐ. fū shuǐ yǔ huǒ, gè yī xìng yě. néng shè huǒ ér miè zhī, zé dāng shè shuǐ ér chú zhī. hóng shuǐ zhī shí, liú làn zhōng guó, wèi mín dà hài. yáo hé bù tuī jīng chéng shè ér chú zhī? yáo néng shè rì, shǐ huǒ bù wèi hài, bù néng shè hé, shǐ shuǐ bù wèi hài. fū shè shuǐ bù néng què shuǐ, zé zhī shè rì zhī yǔ, xū fēi shí yě. huò yuē: rì, qì yě. shè suī bù jí, jīng chéng miè zhī. fū tiān yì yuǎn, shǐ qí wèi qì, zé yǔ rì yuè tóng shǐ qí wèi tǐ, zé yǔ jīn shí děng. yǐ yáo zhī jīng chéng, miè rì kuī jīn shí, shàng shè rì zé néng chuān tiān hū? shì chēng jié zhòu zhī è, shè tiān ér ōu dì yù gāo zōng zhī dé, zhèng xiāo sāng gǔ. jīn yáo bù néng yǐ dé miè shí rì, ér bì shè zhī shì dé bù ruò gāo zōng, è yǔ jié zhòu tóng yě. ān néng yǐ jīng chéng huò tiān zhī yīng yě?
儒者傳書言:「堯之時,十日並出,萬物焦枯。堯上射十日,九日去,一日常出」。此言虛也。夫人之射也,不過百步,矢力盡矣。日之行也,行天星度。天之去人,以萬里數,堯上射之,安能得日?使堯之時,天地相近,不過百步,則堯射日,矢能及之;過百步,不能得也。假使堯時天地相近,堯射得之,猶不能傷日。傷日何肯去?何則?日,火也。使在地之火附一把矩,人從旁射之,雖中,安能滅之?地火不為見射而滅,天火何為見射而去?此欲言堯以精誠射之,精誠所加,金石為虧,蓋誠無堅則亦無遠矣。夫水與火,各一性也。能射火而滅之,則當射水而除之。洪水之時,流濫中國,為民大害。堯何不推精誠射而除之?堯能射日,使火不為害,不能射河,使水不為害。夫射水不能卻水,則知射日之語,虛非實也。或曰:「日,氣也。射雖不及,精誠滅之」。夫天亦遠,使其為氣,則與日月同;使其為體,則與金石等。以堯之精誠,滅日虧金石,上射日則能穿天乎?世稱桀、紂之惡,射天而毆地;譽高宗之德,政消桑谷。今堯不能以德滅十日,而必射之;是德不若高宗,惡與桀、紂同也。安能以精誠獲天之應也?
chuán shū yán: wǔ wáng fá zhòu, dù mèng jīn, yáng hóu zhī bō nì liú ér jī, jí fēng huì míng, rén mǎ bù jiàn. yú shì wǔ wáng zuǒ cāo huáng yuè, yòu zhí bái máo, chēn mù ér huī zhī yuē: yú zài, tiān xià shuí gǎn hài wú yì zhě! yú shì fēng jì bō bà. cǐ yán xū yě. wǔ wáng dù mèng jīn shí, shì zhòng xǐ lè, qián gē hòu wǔ. tiān rén tóng yīng, rén xǐ tiān nù, fēi shí yí yě. qián gē hòu wǔ, wèi bì qí shí. huī fēng ér zhǐ zhī, jī jìn wèi xū. fū fēng zhě, qì yě lùn zhě yǐ wèi tiān dì zhī hào lìng yě. wǔ wáng zhū zhòu shì hū, tiān dāng ān jìng yǐ yòu zhī rú zhū zhòu fēi hū, ér tiān fēng zhě, nù yě. wǔ wáng bù fèng tiān lìng, qiú suǒ jǐ guò, chēn mù yán yuē yú zài, tiān xià shuí gǎn hài wú zhě, zhòng tiān nù zēng jǐ zhī è yě, fēng hé kěn zhǐ? fù mǔ nù, zi bù gǎi guò, chēn mù dà yán, fù mǔ kěn shì zhī hū? rú fēng tiān suǒ wèi, huò qì zì rán, shì yì wú zhī, bù wèi chēn mù huī zhī gù zhǐ. fū fēng yóu yǔ yě, shǐ wǔ wáng chēn mù yǐ máo huī yǔ ér zhǐ zhī hū? wǔ wáng bù néng zhǐ yǔ, zé yì bù néng zhǐ fēng. huò shí wǔ wáng shì huī zhī, fēng ǒu zì zhǐ, shì bāo wǔ wáng zhī dé, zé wèi wǔ wáng néng zhǐ fēng yǐ.
傳書言:武王伐紂,渡孟津,陽侯之波逆流而擊,疾風晦冥,人馬不見。於是武王左操黃鉞,右執白旄,瞋目而麾之曰:「余在,天下誰敢害吾意者!」於是風霽波罷。此言虛也。武王渡孟津時,士眾喜樂,前歌後舞。天人同應,人喜天怒,非實宜也。前歌後舞,未必其實。麾風而止之,跡近為虛。夫風者,氣也;論者以為天地之號令也。武王誅紂是乎,天當安靜以佑之;如誅紂非乎,而天風者,怒也。武王不奉天令,求索己過,瞋目言曰「余在,天下誰敢害吾者」,重天怒、增己之惡也,風何肯止?父母怒,子不改過,瞋目大言,父母肯貰之乎?如風天所為,禍氣自然,是亦無知,不為瞋目麾之故止。夫風猶雨也,使武王瞋目以旄麾雨而止之乎?武王不能止雨,則亦不能止風。或時武王適麾之,風偶自止,世褒武王之德,則謂武王能止風矣。
chuán shū yán: lǔ yáng gōng yǔ hán zhàn, zhàn hān, rì mù, gōng yuán gē ér huī zhī, rì wèi zhī fǎn sān shè. cǐ yán xū yě. fán rén néng yǐ jīng chéng gǎn dòng tiān, zhuān xīn yī yì, wěi wù jī shén, jīng tōng yú tiān, tiān wèi biàn dòng, rán shàng wèi kě wèi rán. yáng gōng zhì zài zhàn, wèi rì mù yī huī, ān néng lìng rì fǎn? shǐ shèng rén huī rì, rì zhōng zhī fǎn. yáng gōng hé rén, ér shǐ rì fǎn hū? hóng fàn yuē: xīng yǒu hǎo fēng, xīng yǒu hǎo yǔ. rì yuè zhī xíng, zé yǒu dōng yǒu xià. yuè zhī cóng xīng, zé yǒu fēng yǔ. fū xīng yǔ rì yuè tóng jīng, rì yuè bù cóng xīng, xīng zhé fù biàn. míng rì yuè xíng yǒu cháng dù, bù dé cóng xīng zhī hǎo è yě, ān dé cóng yáng gōng zhī suǒ yù? xīng zhī zài tiān yě, wèi rì yuè shě, yóu dì yǒu yóu tíng, wèi zhǎng lì xiè yě. èr shí bā shè yǒu fèn dù, yī shè shí dù, huò zēng huò jiǎn. yán rì fǎn sān shè, nǎi sān shí dù yě. rì, rì xíng yí dù. yī huī zhī jiān, fǎn sān shí rì shí suǒ zài dù yě? rú wèi shě wèi dù, sān dù yì sān rì xíng yě. yī huī zhī jiān, lìng rì què sān rì yě. sòng jǐng gōng tuī chéng chū sān shàn yán, yíng huò xǐ sān shè. shí lùn zhě yóu wèi zhī xū. yáng gōng zhēng dòu, è rì zhī mù, yǐ cǐ yī gē huī, wú chéng xīn shàn yán, rì wèi zhī fǎn, dài fēi qí yì zāi! qiě rì, huǒ yě, shèng rén huī huǒ, zhōng bù néng què yáng gōng huī rì, ān néng shǐ fǎn? huò shí zhàn shí rì zhèng mǎo, zhàn mí, wèi rì zhī mù, huī zhī, zhuǎn zuǒ qū dào, rì ruò què. shì hǎo shén guài, yīn wèi zhī fǎn, bù dào suǒ wèi yě.
傳書言:魯〔陽〕公與韓戰,戰酣,日暮,公援戈而麾之,日為之反三舍。此言虛也。凡人能以精誠感動天,專心一意,委務積神,精通於天,天為變動,然尚未可謂然。〔陽〕公志在戰,為日暮一麾,安能令日反?使聖人麾日,日終之反。〔陽〕公何人,而使日反乎?《鴻範》曰:「星有好風,星有好雨。日月之行,則有冬有夏。月之從星,則有風雨。」夫星與日月同精,日月不從星,星輒復變。明日月行有常度,不得從星之好惡也,安得從〔陽〕公之所欲?星之在天也,為日月舍,猶地有郵亭,為長吏廨也。二十八舍有分度,一舍十度,或增或減。言日反三舍,乃三十度也。日,日行一度。一麾之間,反三十日時所在度也?如謂舍為度,三度亦三日行也。一麾之間,令日卻三日也。宋景公推誠出三善言,熒惑徙三舍。實論者猶謂之虛。〔陽〕公爭鬥,惡日之暮,以此一戈麾,無誠心善言,日為之反,殆非其意哉!且日,火也,聖人麾火,終不能卻;〔陽〕公麾日,安能使反?或時戰時日正卯,戰迷,謂日之暮,麾之,轉左曲道,日若卻。世好神怪,因謂之反,不道所謂也。
chuán shū yán: jīng kē wèi yàn zi móu cì qín wáng, bái hóng guàn rì. wèi xiān shēng wèi qín huà zhǎng píng zhī shì, tài bái shí mǎo. cǐ yán jīng gǎn tiān, tiān wèi biàn dòng yě. fū yán bái hóng guàn rì, tài bái shí mǎo, shí yě. yán jīng kē zhī móu, wèi xiān shēng zhī huà, gǎn dòng huáng tiān, gù bái hóng guàn rì, tài bái shí mǎo zhě, xū yě. fū yǐ zhù zhuàng zhōng, yǐ suàn jī gǔ, bù néng míng zhě, suǒ yòng zhuàng jī zhī zhě, xiǎo yě. jīn rén zhī xíng bù guò qī chǐ, yǐ qī chǐ xíng zhōng jīng shén, yù yǒu suǒ wèi, suī jī ruì yì, yóu zhù zhuàng zhōng suàn jī gǔ yě, ān néng dòng tiān? jīng fēi bù chéng, suǒ yòng dòng zhě xiǎo yě. qiě suǒ yù hài zhě rén yě, rén bù dòng, tiān fǎn dòng hū! wèn yuē: rén zhī hài qì, néng xiāng dòng hū? yuē: bù néng! yù ràng yù hài zhào xiāng zi, xiāng zi xīn dòng. guàn gāo yù cuàn gāo zǔ, gāo zǔ yì xīn dòng. èr zi huái jīng, gù liǎng zhǔ zhèn gǎn. yuē: huò biàn qiě zhì, shēn zì yǒu guài, fēi shì rén suǒ néng dòng yě. hé yǐ yàn zhī? shí huò zāo kuáng rén yú tú, yǐ rèn jiā jǐ, kuáng rén wèi bì niàn hài jǐ shēn yě, rán ér jǐ shēn xiān shí yǐ yǒu yāo guài yǐ. yóu cǐ yán zhī, yāo guài zhī zhì, huò biàn zì xiōng zhī xiàng, fēi yù hài jǐ zhě zhī suǒ wèi yě. qiě xiōng zhī rén bo dé è zhào, shì dé xiōng guà, chū mén jiàn bù jí, zhàn wēi dǔ huò qì, huò qì jiàn yú miàn, yóu bái hóng tài bái jiàn yú tiān yě. biàn jiàn yú tiān, yāo chū yú rén, shàng xià shì rán, zì xiāng yīng yě.
傳書言:荊軻為燕子謀刺秦王,白虹貫日。衛先生為秦畫長平之事,太白蝕昴。此言精感天,天為變動也。夫言白虹貫日,太白蝕昴,實也。言荊軻之謀,衛先生之畫,感動皇天,故白虹貫日,太白蝕昴者,虛也。夫以箸撞鐘,以算擊鼓,不能鳴者,所用撞擊之者,小也。今人之形不過七尺,以七尺形中精神,欲有所為,雖積銳意,猶箸撞鐘、算擊鼓也,安能動天?精非不誠,所用動者小也。且所欲害者人也,人不動,天反動乎!問曰:「人之害氣,能相動乎?」曰:「不能!」「豫讓欲害趙襄子,襄子心動。貫高欲篡高祖,高祖亦心動。二子懷精,故兩主振感。」曰:「禍變且至,身自有怪,非適人所能動也。何以驗之?時或遭狂人於途,以刃加己,狂人未必念害己身也,然而己身先時已有妖怪矣。由此言之,妖怪之至,禍變自凶之象,非欲害己者之所為也。且凶之人卜得惡兆,筮得凶卦,出門見不吉,占危睹禍氣,禍氣見於面,猶白虹太白見於天也。變見於天,妖出於人,上下適然,自相應也。」
chuán shū yán: yān tài zǐ dān cháo yú qín, bù dé qù, cóng qín wáng qiú guī. qín wáng zhí liú zhī, yǔ zhī shì yuē: shǐ rì zài zhōng, tiān yù sù, lìng wū bái tóu, mǎ shēng jué, chú mén mù xiàng shēng ròu zú, nǎi dé guī. dāng cǐ zhī shí, tiān dì yòu zhī, rì wèi zài zhōng, tiān yù sù, wū bái tóu, mǎ shēng jué, chú mén mù xiàng shēng ròu zú. qín wáng yǐ wèi shèng, nǎi guī zhī. cǐ yán xū yě. yān tài zǐ dān hé rén, ér néng dòng tiān? shèng rén zhī jū, bù néng dòng tiān, tài zǐ dān xián zhě yě, hé néng zhì cǐ? fū tiān néng yòu tài zǐ, shēng zhū ruì yǐ miǎn qí shēn, zé néng hé qín wáng zhī yì yǐ jiě qí nán. jiàn jū yī shì ér yì, shēng ruì wǔ shì ér nán. shě yī shì zhī yì, wèi wǔ shì zhī nán, hé tiān zhī bù dàn láo yě? tāng kùn xià tái, wén wáng jū yǒu lǐ, kǒng zǐ è chén cài. sān shèng zhī kùn, tiān bù néng yòu, shǐ jū zhī zhě dǔ yòu zhī shèng, chū ér zūn hòu zhī. huò yuē: jū sān shèng zhě, bù yǔ sān shì, sān shèng xīn bù yuàn, gù yòu shèng zhī ruì wú yīn ér zhì. tiān zhī yòu rén, yóu jiè rén yǐ wù qì yǐ. rén bù qiú suǒ, zé fú yǔ yě. yuē: tài zǐ yuàn tiān xià ruì zhī shí, qǐ yǒu yǔ yán hū! xīn yuàn ér yǐ. rán tāng bì yú xià tái, wén wáng jū yú yǒu lǐ, shí xīn yì yuàn chū kǒng zǐ è chén cài, xīn yuàn shí. tiān hé bù lìng xià tái
傳書言:「燕太子丹朝於秦,不得去,從秦王求歸。秦王執留之,與之誓曰:『使日再中,天雨粟,令烏白頭,馬生角,廚門木象生肉足,乃得歸。』當此之時,天地佑之,日為再中,天雨粟,烏白頭,馬生角,廚門木象生肉足。秦王以為聖,乃歸之。」此言虛也。燕太子丹何人,而能動天?聖人之拘,不能動天,太子丹賢者也,何能致此?夫天能佑太子,生諸瑞以免其身,則能和秦王之意以解其難。見拘一事而易,生瑞五事而難。舍一事之易,為五事之難,何天之不憚勞也?湯困夏台,文王拘羑里,孔子厄陳、蔡。三聖之困,天不能佑,使拘之者睹佑知聖,出而尊厚之。或曰:「拘三聖者,不與三誓,三聖心不願,故佑聖之瑞無因而至。天之佑人,猶借人以物器矣。人不求索,則弗與也。」曰:「太子願天下瑞之時,豈有語言乎!」心愿而已。然湯閉於夏台,文王拘於羑里,時心亦願出;孔子厄陳、蔡,心愿食。天何不令夏台、
yǒu lǐ guān yào huǐ bài, tāng wén shè chū yǔ sù chén cài, kǒng zǐ shí bǎo hū? tài shǐ gōng yuē: shì chēng tài zǐ dān zhī lìng tiān yù sù mǎ shēng jué, dà dǐ jiē xū yán yě. tài shǐ gōng shū hàn shì shí shì zhī rén, ér yún xū yán, jìn fēi shí yě.
羑里關鑰毀敗,湯、文涉出;雨粟陳、蔡,孔子食飽乎?太史公曰:「世稱太子丹之令天雨粟、馬生角,大抵皆虛言也。」太史公書漢世實事之人,而雲「虛言」,近非實也。
chuán shū yán: qǐ liáng shì zhī qī xiàng chéng ér kū, chéng wèi zhī bēng. cǐ yán qǐ liáng cóng jūn bù hái, qí qī tòng zhī, xiàng chéng ér kū, zhì chéng bēi tòng, jīng qì dòng chéng, gù chéng wèi zhī bēng yě. fū yán xiàng chéng ér kū zhě, shí yě. chéng wèi zhī bēng zhě, xū yě. fū rén kū bēi mò guò yōng mén zi. yōng mén zi kū duì mèng cháng jūn, mèng cháng jūn wèi zhī yú yì. gài kū zhī jīng chéng, gù duì xiàng zhī zhě qī chuàng gǎn dòng yě. fū yōng mén zi néng dòng mèng cháng zhī xīn, bù néng gǎn mèng cháng yī zhě, yī bù zhī cè dá, bù yǐ rén xīn xiāng guān tōng yě. jīn chéng, tǔ yě. tǔ yóu yī yě, wú xīn fù zhī cáng, ān néng wèi bēi kū gǎn dòng ér bēng? shǐ zhì chéng zhī shēng néng dòng chéng tǔ, zé qí duì lín mù kū, néng zhé cǎo pò mù hū? xiàng shuǐ huǒ ér qì, néng yǒng shuǐ miè huǒ hū? fū cǎo mù shuǐ huǒ yǔ tǔ wú yì, rán qǐ liáng zhī qī bù néng bēng chéng, míng yǐ. huò shí chéng shì zì bēng, qǐ liáng qī shì kū. xià shì hǎo xū, bù yuán qí shí, gù bēng chéng zhī míng, zhì jīn bù miè.
傳書言:杞梁氏之妻向城而哭,城為之崩。此言杞梁從軍不還,其妻痛之,向城而哭,至誠悲痛,精氣動城,故城為之崩也。夫言向城而哭者,實也。城為之崩者,虛也。夫人哭悲莫過雍門子。雍門子哭對孟嘗君,孟嘗君為之於邑。蓋哭之精誠,故對向之者悽愴感動也。夫雍門子能動孟嘗之心,不能感孟嘗衣者,衣不知惻怛,不以人心相關通也。今城,土也。土猶衣也,無心腹之藏,安能為悲哭感動而崩?使至誠之聲能動城土,則其對林木哭,能折草破木乎?向水火而泣,能湧水滅火乎?夫草木水火與土無異,然杞梁之妻不能崩城,明矣。或時城適自崩,杞梁妻適哭。下世好虛,不原其實,故崩城之名,至今不滅。
chuán shū yán: zōu yǎn wú zuì, jiàn jū yú yàn, dāng xià wǔ yuè, yǎng tiān ér tàn, tiān wèi yǔn shuāng. cǐ yǔ qǐ liáng zhī qī kū ér bēng chéng, wú yǐ yì yě. yán qí wú zuì jiàn jū, dāng xià yǎng tiān ér tàn, shí yě. yán tiān wèi zhī yǔ shuāng, xū yě. fū wàn rén jǔ kǒu bìng jiě xū jiē, yóu wèi néng gǎn tiān, zhòu yǎn yī rén yuān ér yī tàn, ān néng xià shuāng? zōu yǎn zhī yuān bù guò zēng zǐ bó qí. zēng zǐ jiàn yí ér yín, bó qí bèi zhú ér gē. yí zhú yǔ jū tóng. yín gē yǔ tàn děng. zēng zǐ bó qí bù néng zhì hán, zōu yǎn hé rén, dú néng yǔ shuāng? bèi zhú zhī yuān, shàng wèi zú yán. shēn shēng fú jiàn, zi xū wěn jǐng. shí xiào ér cì sǐ, chéng zhōng ér bèi zhū. qiě lín sǐ shí, jiē yǒu shēng cí, shēng cí chū kǒu, yǔ yǎng tiān tàn wú yì. tiān bù wèi èr zi gǎn dòng, dú wèi zōu yǎn dòng, qǐ tiān tòng jiàn jū, bù bēi liú xiě zāi? bó yuān tòng xiāng sì, ér gǎn dòng bù tóng yě? fū rán yī jù huǒ, cuàn yī huò shuǐ, zhōng rì bù néng rè yě yǐ yī chǐ bīng, zhì páo chú zhōng, zhōng yè bù néng hán yě. hé zé? wēi xiǎo zhī gǎn bù néng dòng dà jù yě. jīn zōu yǎn zhī tàn, bù guò rú yī jù chǐ bīng, ér huáng tiān jù dà, bù tú huò shuǐ páo chú zhī chǒu lèi yě. yī yǎng tiān tàn, tiān wèi yǔn shuāng. hé tiān zhī yì gǎn, shuāng zhī yì jiàng yě? fū āi yǔ lè tóng, xǐ yǔ nù jūn. yǎn xìng yuàn tòng, shǐ tiān xià shuāng, shǐ yǎn méng fēi wàng zhī shǎng, yǎng tiān ér xiào, néng yǐ dōng shí shǐ tiān rè hū? biàn fù zhī jiā yuē: rén jūn qiū shǎng zé wēn, xià fá zé hán. hán bù lèi shí, zé shuāng bù jiàng, wēn bù jiān rì, zé bīng bù shì. yī fū yuān ér yī tàn, tiān zhé xià shuāng, hé qì zhī yì biàn, shí zhī yì zhuǎn yě? hán wēn zì yǒu shí, bù hé biàn fù zhī jiā. qiě cóng biàn fù zhī shuō, huò shí yàn wáng hǎo yòng xíng, hán qì yīng zhì ér yǎn qiú jū ér tàn, tàn shí shuāng shì zì xià. shì jiàn shì tàn ér shuāng xià, zé wèi zōu yǎn tàn zhī zhì yě.
傳書言:鄒衍無罪,見拘於燕,當夏五月,仰天而嘆,天為隕霜。此與杞梁之妻哭而崩城,無以異也。言其無罪見拘,當夏仰天而嘆,實也。言天為之雨霜,虛也。夫萬人舉口並解吁嗟,猶未能感天,皺衍一人冤而壹嘆,安能下霜?鄒衍之冤不過曾子、伯奇。曾子見疑而吟,伯奇被逐而歌。疑、〔逐〕與拘同。吟、歌與嘆等。曾子、伯奇不能致寒,鄒衍何人,獨能雨霜?被逐之冤,尚未足言。申生伏劍,子胥刎頸。實孝而賜死,誠忠而被誅。且臨死時,皆有聲辭,聲辭出口,與仰天嘆無異。天不為二子感動,獨為鄒衍動,豈天痛見拘,不悲流血哉?伯冤痛相似,而感動不同也?夫然一炬火,爨一鑊水,終日不能熱也;倚一尺冰,置庖廚中,終夜不能寒也。何則?微小之感不能動大巨也。今鄒衍之嘆,不過如一炬、尺冰,而皇天巨大,不徒鑊水庖廚之醜類也。一仰天嘆,天為隕霜。何天之易感,霜之易降也?夫哀與樂同,喜與怒均。衍興怨痛,使天下霜,使衍蒙非望之賞,仰天而笑,能以冬時使天熱乎?變復之家曰:「人君秋賞則溫,夏罰則寒。」寒不累時,則霜不降,溫不兼日,則冰不釋。一夫冤而一嘆,天輒下霜,何氣之易變,時之易轉也?寒溫自有時,不合變復之家。且從變復之說,或時燕王好用刑,寒氣應至;而衍囚拘而嘆,嘆時霜適自下。世見適嘆而霜下,則謂鄒衍嘆之致也。
chuán shū yán: shī kuàng zòu bái xuě zhī qū, ér shén wù xià jiàng, fēng yǔ bào zhì. píng gōng yīn zhī lóng bìng, jìn guó chì dì. huò yán shī kuàng qīng jiǎo zhī qū, yī zòu zhī, yǒu yún cóng xī běi qǐ: zài zòu zhī, dà fēng zhì, dà yǔ suí zhī, liè wéi mù, pò zǔ dòu, duò láng wǎ. zuò zhě sàn zǒu. píng gōng kǒng jù, fú hū láng shì. jìn guó dà hàn, chì dì sān nián píng gōng lóng bìng. fū bái xuě yǔ qīng jiǎo, huò tóng qū ér yì míng, qí huò bài tóng yī shí yě. chuán shū zhī jiā, zài yǐ wèi shì shì sú guān jiàn, xìn yǐ wèi rán. yuán shěng qí shí, dài xū yán yě. fū qīng jiǎo, hé yīn zhī shēng ér zhì cǐ? qīng jiǎo, mù yīn yě, gù zhì fēng yǔ, rú mù wèi fēng, yǔ yǔ fēng jù. sān chǐ zhī mù, shù xián zhī shēng, gǎn dòng tiān dì, hé qí shén yě! cǐ fù yī kū bēng chéng yī tàn xià shuāng zhī lèi yě. shī kuàng néng gǔ qīng jiǎo, bì yǒu suǒ shòu, fēi néng zhì xìng shēng chū zhī yě. qí chū shòu xué zhī shí, sù xī xí nòng, fēi zhí yī zài zòu yě. shěn rú chuán shū zhī yán, shī kuàng xué qīng jiǎo shí, fēng yǔ dāng zhì yě.
傳書言:師曠奏《白雪》之曲,而神物下降,風雨暴至。平公因之癃病,晉國赤地。或言師曠《清角》之曲,一奏之,有雲從西北起:再奏之,大風至,大雨隨之,裂帷幕,破俎豆,墮廊瓦。坐者散走。平公恐懼,伏乎廊室。晉國大旱,赤地三年;平公癃病。夫《白雪》與《清角》,或同曲而異名,其禍敗同一實也。傳書之家,載以為是;世俗觀見,信以為然。原省其實,殆虛言也。夫《清角》,何音之聲而致此?「《清角》,木音也,故致風雨,如木為風,雨與風俱。」三尺之木,數弦之聲,感動天地,何其神也!此復一哭崩城、一嘆下霜之類也。師曠能鼓《清角》,必有所受,非能質性生出之也。其初受學之時,宿昔習弄,非直一再奏也。審如傳書之言,師曠學《清角》時,風雨當至也。
chuán shū yán: hù bā gǔ sè, yuān yú chū tīng shī kuàng gǔ qín, liù mǎ yǎng mò. huò yán: shī kuàng gǔ qīng jiǎo, yī zòu zhī, yǒu xuán hè èr bā zì nán fāng lái, jí yú láng mén zhī wēi zài zòu zhī ér liè sān zòu zhī, yán jǐng ér míng, shū yì ér wǔ, yīn zhōng gōng shāng zhī shēng, shēng xū yú tiān. píng gōng dà yuè, zuò zhě jiē xǐ. shàng shū yuē: jī shí fǔ shí, bǎi shòu lǜ wǔ. cǐ suī qí guài, rán shàng kě xìn. hé zé? niǎo shòu hǎo bēi shēng, ěr yǔ rén ěr tóng yě. qín shòu jiàn rén yù shí, yì yù shí zhī wén rén zhī lè, hé wèi bù lè? rán ér yú tīng yǎng mò xuán hè yán jǐng bǎi shòu lǜ wǔ, gài qiě qí shí fēng yǔ zhī zhì jìn guó dà hàn chì dì sān nián píng gōng lóng bìng, dài xū yán yě. huò shí zòu qīng jiǎo shí, tiān ǒu fēng yǔ fēng yǔ zhī hòu, jìn guó shì hàn píng gōng hǎo lè, xǐ xiào guò dù, ǒu fā lóng bìng. chuán shū zhī jiā, xìn yǐ wèi rán, shì rén guān jiàn, suì yǐ wèi shí. shí zhě lè shēng bù néng zhì cǐ. hé yǐ yàn zhī? fēng yǔ bào zhì, shì yīn yáng luàn yě. lè néng luàn yīn yáng, zé yì néng diào yīn yáng yě. wáng zhě hé xū xiū shēn zhèng xíng, kuò shī shàn zhèng? shǐ gǔ diào yīn yáng zhī qū, hé qì zì zhì, tài píng zì lì yǐ.
傳書言:「瓠芭鼓瑟,淵魚出聽;師曠鼓琴,六馬仰秣」。或言:「師曠鼓《清角》,一奏之,有玄鶴二八自南方來,集於廊門之危;再奏之而列;三奏之,延頸而鳴,舒翼而舞,音中宮商之聲,聲吁於天。平公大悅,坐者皆喜」。《尚書》曰:「擊石拊石,百獸率舞。」此雖奇怪,然尚可信。何則?鳥獸好悲聲,耳與人耳同也。禽獸見人慾食,亦欲食之;聞人之樂,何為不樂?然而「魚聽」、「仰秣」、「玄鶴延頸」、「百獸率舞」,蓋且其實;風雨之至、晉國大旱、赤地三年、平公癃病,殆虛言也。或時奏《清角》時,天偶風雨、風雨之後,晉國適旱;平公好樂,喜笑過度,偶發癃病。傳書之家,信以為然,世人觀見,遂以為實。實者樂聲不能致此。何以驗之?風雨暴至,是陰陽亂也。樂能亂陰陽,則亦能調陰陽也。王者何須修身正行,擴施善政?使鼓調陰陽之曲,和氣自至,太平自立矣。
chuán shū yán: tāng zāo qī nián hàn, yǐ shēn dǎo yú sāng lín, zì zé yǐ liù guò, tiān nǎi yǔ. huò yán: wǔ nián. dǎo cí yuē: yú yī rén yǒu zuì, wú jí wàn fū. wàn fū yǒu zuì, zài yú yī rén. tiān yǐ yī rén bù mǐn, shǐ shàng dì guǐ shén shāng mín zhī mìng. yú shì jiǎn qí fà, lì qí shǒu, zì yǐ wèi shēng, yòng qí fú yú shàng dì. shàng dì shén shuō, shí yǔ nǎi zhì. yán tāng yǐ shēn dǎo yú sāng lín zì zé, ruò yán jiǎn fà lì shǒu, zì yǐ wèi shēng, yòng qí fú yú dì zhě, shí yě. yán yǔ zhì wèi tāng zì zé yǐ shēn dǎo zhī gù, dài xū yán yě. kǒng zǐ jí bìng, zǐ lù qǐng dǎo. kǒng zǐ yuē: yǒu zhū? zǐ lù yuē: yǒu zhī lěi yuē: dǎo ěr yú shàng xià shén zhī. kǒng zǐ yuē: qiū zhī dǎo, jiǔ yǐ. shèng rén xiū shēn zhèng xíng, sù dǎo zhī rì jiǔ, tiān dì guǐ shén zhī qí wú zuì, gù yuē dǎo jiǔ yǐ. yì yuē: dà rén yǔ tiān dì hé qí dé, yǔ rì yuè hé qí míng, yǔ sì shí hé qí xù, yǔ guǐ shén hé qí jí xiōng. cǐ yán shèng rén yǔ tiān dì guǐ shén tóng dé xíng yě. jí xū dǎo yǐ dé fú, shì bù tóng yě. tāng yǔ kǒng zǐ jù shèng rén yě, jiē sù dǎo zhī rì jiǔ. kǒng zǐ bù shǐ zǐ lù dǎo yǐ zhì bìng, tāng hé néng yǐ dǎo dé yǔ? kǒng zǐ sù dǎo, shēn yóu jí bìng. tāng yì sù dǎo, suì yóu dà hàn. rán zé tiān dì zhī yǒu shuǐ hàn, yóu rén zhī yǒu jí bìng yě. jí bù kě yǐ zì zé chú, shuǐ hàn bù kě yǐ dǎo xiè qù, míng yǐ. tāng zhī zhì hàn, yǐ guò hū? shì bù yǔ tiān dì tóng dé yě. jīn bù yǐ guò zhì hàn hū? zì zé dǎo xiè, yì wú yì yě. rén xíng zhǎng qī chǐ, xíng zhōng yǒu wǔ cháng, yǒu dān rè zhī bìng, shēn zì kè zé, yóu bù néng yù, kuàng yǐ guǎng dà zhī tiān, zì yǒu shuǐ hàn zhī biàn. tāng yòng qī chǐ zhī xíng, xíng zhōng zhī chéng, zì zé dǎo xiè, ān néng dé yǔ xié? rén zài céng tái zhī shàng, rén cóng céng tái xià kòu tóu, qiú qǐng tái shàng zhī wù. tái shàng zhī rén wén qí yán, zé lián ér yǔ zhī rú bù wén qí yán, suī zhì chéng qū qū, zhōng wú de yě. fū tiān qù rén, fēi tú céng tái zhī gāo yě, tāng suī zì zé, tiān ān néng wén zhī ér yǔ zhī yǔ hū? fū hàn, huǒ biàn yě zhàn, shuǐ yì yě. yáo zāo hóng shuǐ, kě wèi zhàn yǐ. yáo bù zì zé yǐ shēn dǎo qí, bì shùn yǔ zhì zhī, zhī shuǐ biàn bì xū zhì yě. chú zhàn bù yǐ dǎo qí, chú hàn yì yí rú zhī. yóu cǐ yán zhī, tāng zhī dǎo qí, bù néng dé yǔ. huò shí hàn jiǔ, shí dāng zì yǔ tāng yǐ hàn jiǔ, yì shì zì zé. shì rén jiàn yǔ zhī xià, suí tāng zì zé ér zhì, zé wèi tāng yǐ dǎo qí dé yǔ yǐ.
傳書言:「湯遭七年旱,以身禱於桑林,自責以六過,天乃雨」。或言:「五年。禱辭曰:『餘一人有罪,無及萬夫。萬夫有罪,在餘一人。天以一人不敏,使上帝鬼神傷民之命』。於是剪其髮,麗其手,自以為牲,用祈福於上帝。上帝甚說,時雨乃至。言湯以身禱於桑林自責,若言剪髮麗手,自以為牲,用祈福於帝者,實也。言雨至為湯自責以身禱之故,殆虛言也。孔子疾病,子路請禱。孔子曰:「有諸?」子路曰:「有之;《誄》曰:『禱爾於上下神祗。』」孔子曰:「丘之禱,久矣。」聖人修身正行,素禱之日久,天地鬼神知其無罪,故曰禱久矣。《易》曰:「大人與天地合其德,與日月合其明,與四時合其敘,與鬼神合其吉凶。」此言聖人與天地、鬼神同德行也。即須禱以得福,是不同也。湯與孔子俱聖人也,皆素禱之日久。孔子不使子路禱以治病,湯何能以禱得雨?孔子素禱,身猶疾病。湯亦素禱,歲猶大旱。然則天地之有水旱,猶人之有疾病也。疾不可以自責除,水旱不可以禱謝去,明矣。湯之致旱,以過乎?是不與天地同德也。今不以過致旱乎?自責禱謝,亦無益也。人形長七尺,形中有五常,有癉熱之病,深自克責,猶不能愈,況以廣大之天,自有水旱之變。湯用七尺之形,形中之誠,自責禱謝,安能得雨邪?人在層台之上,人從層台下叩頭,求請台上之物。台上之人聞其言,則憐而與之;如不聞其言,雖至誠區區,終無得也。夫天去人,非徒層台之高也,湯雖自責,天安能聞知而與之雨乎?夫旱,火變也;湛,水異也。堯遭洪水,可謂湛矣。堯不自責以身禱祈,必舜、禹治之,知水變必須治也。除湛不以禱祈,除旱亦宜如之。由此言之,湯之禱祈,不能得雨。或時旱久,時當自雨;湯以旱久,亦適自責。世人見雨之下,隨湯自責而至,則謂湯以禱祈得雨矣。
chuán shū yán: cāng xié zuò shū, tiān yù sù, guǐ yè kū. cǐ yán wén zhāng xìng ér luàn jiàn jiàn, gù qí yāo biàn zhì tiān yù sù guǐ yè kū yě. fū yán tiān yù sù guǐ yè kū, shí yě. yán qí yīng cāng xié zuò shū, xū yě. fū hé chū tú, luò chū shū, shèng dì míng wáng zhī ruì yīng yě. tú shū wén zhāng, yǔ cāng xié suǒ zuò zì huà hé yǐ yì? tiān dì wèi tú shū, cāng xié zuò wén zì, yè yǔ tiān dì tóng, zhǐ yǔ guǐ shén hé, hé fēi hé è ér zhì yǔ sù guǐ kū zhī guài? shǐ tiān dì guǐ shén è rén yǒu shū, zé qí chū tú shū, fēi yě tiān bù è rén yǒu shū, zuò shū hé fēi ér zhì cǐ guài? huò shí cāng xié shì zuò shū, tiān shì yǔ sù, guǐ ǒu yè kū, ér yǔ sù guǐ shén kū zì yǒu suǒ wèi. shì jiàn yīng shū ér zhì, zé wèi zuò shū shēng luàn bài zhī xiàng, yīng shì ér dòng yě. tiān yù gǔ, lùn zhě wèi zhī cóng tiān ér xià, yīng biàn ér shēng. rú yǐ yún yǔ lùn zhī, yǔ gǔ zhī biàn, bù zú guài yě. hé yǐ yàn zhī? fū yún yǔ chū yú qiū shān, jiàng sàn zé wèi yǔ yǐ. rén jiàn qí cóng shàng ér zhuì, zé wèi zhī tiān yù shuǐ yě. xià rì zé yǔ shuǐ, dōng rì tiān hán zé yǔ níng ér wèi xuě, jiē yóu yún qì fā yú qiū shān, bù cóng tiān shàng jiàng jí yú dì, míng yǐ. fū gǔ zhī yǔ, yóu fù yún bù zhī yì cóng dì qǐ, yīn yǔ jí fēng jù piāo, cān yú tiān, jí yú dì. rén jiàn qí cóng tiān luò yě, zé wèi zhī tiān yù gǔ. jiàn wǔ sān shí yī nián zhōng, chén liú yǔ gǔ, gǔ xià bì dì. àn shì gǔ xíng, ruò cí ér hēi, yǒu shì yú bài shí yě. cǐ huò shí yí dí zhī dì, shēng chū cǐ gǔ. yí dí bù lì shí, cǐ gǔ shēng yú cǎo yě zhī zhōng, chéng shú chuí wěi yú dì, zāo jí fēng bào qǐ, chuī yáng yǔ zhī jù fēi, fēng shuāi gǔ jí, zhuì yú zhōng guó. zhōng guó jiàn zhī, wèi zhī yǔ gǔ. hé yǐ xiào zhī? yě huǒ fán shān zé, shān zé zhī zhōng, cǎo mù jiē shāo, qí yè wèi huī, jí fēng bào qǐ, chuī yáng zhī, cān tiān ér fēi, fēng shuāi yè xià, jí yú dào lù. fū tiān yù gǔ zhě, cǎo mù yè shāo fēi ér jí zhī lèi yě. ér shì yǐ wèi yǔ gǔ, zuò chuán shū zhě yǐ wèi biàn guài. tiān zhǔ shī qì, dì zhǔ chǎn wù. yǒu yè shí kě zhuó shí zhě, jiē dì suǒ shēng, fēi tiān suǒ wèi yě. jīn gǔ fēi qì suǒ shēng, xū tǔ yǐ chéng. suī yún guài biàn, guài biàn yīn lèi. shēng dì zhī wù, gèng cóng tiān jí, shēng tiān zhī wù, kě cóng dì chū hū? dì zhī yǒu wàn wù, yóu tiān zhī yǒu liè xīng yě. xīng bù gēng shēng yú dì, gǔ hé dú shēng yú tiān hū? chuán shū yòu yán: bó yì zuò jǐng, lóng dēng xuán yún, shén qī kūn lún. yán lóng jǐng yǒu hài, gù lóng shén wèi biàn yě. fū yán lóng dēng xuán yún, shí yě. yán shén qī kūn lún, yòu yán wèi zuò jǐng zhī gù, lóng dēng shén qù, xū yě. fū zuò jǐng ér yǐn, gēng tián ér shí, tóng yī shí yě. bó yì zuò jǐng, zhì yǒu biàn dòng. shǐ wèi gēng yún zhě, hé gù wú biàn? shén nóng zhī ráo mù wèi lěi, jiào mín gēng nòu, mín shǐ shí gǔ, gǔ shǐ bō zhǒng. gēng tǔ yǐ wèi tián, záo dì yǐ wèi jǐng. jǐng chū shuǐ yǐ jiù kě, tián chū gǔ yǐ zhěng jī, tiān dì guǐ shén suǒ yù wèi yě, lóng hé gù dēng xuán yún? shén hé gù qī kūn lún? fū lóng zhī dēng xuán yún, gǔ jīn yǒu zhī, fēi shǐ yì zuò jǐng ér nǎi dēng yě. fāng jīn shèng xià, léi yǔ shí zhì, lóng duō dēng yún. yún lóng xiāng yīng, lóng chéng yún yǔ ér xíng, wù lèi xiāng zhì, fēi yǒu wèi yě. yáo shí, wǔ shí zhī mín, jī rǎng yú tú. guān zhě yuē: dà zāi, yáo zhī dé yě! jī rǎng zhě yuē: wú rì chū ér zuò, rì rù ér xī, záo jǐng ér yǐn, gēng tián ér shí. yáo hé děng lì? yáo shí yǐ yǒu jǐng yǐ. táng yú zhī shí, huàn lóng yù lóng, lóng cháng zài cháo. xià mò zhèng shuāi, lóng nǎi yǐn fú. fēi yì záo jǐng, lóng dēng yún yě. suǒ wèi shén zhě, hé shén yě? bǎi shén jiē shì. bǎi shén hé gù è rén wèi jǐng? shǐ shén yǔ rén tóng, zé yì yí yǒu yǐn zhī yù. yǒu yǐn zhī yù, zēng jǐng ér qù, fēi qí shí yě. fū yì dài zhī záo jǐng, lóng bù wèi záo jǐng dēng yún, shén bù qī yú kūn lún, chuán shū yì wàng, zào shēng zhī yě.
傳書言:「倉頡作書,天雨粟,鬼夜哭。」此言文章興而亂漸見,故其妖變致天雨粟、鬼夜哭也。夫言天雨粟、鬼夜哭,實也。言其應倉頡作書,虛也。夫河出圖,洛出《書》,聖帝明王之瑞應也。圖書文章,與倉頡所作字畫何以異?天地為圖書,倉頡作文字,業與天地同,指與鬼神合,何非何惡而致雨粟鬼哭之怪?使天地鬼神惡人有書,則其出圖書,非也;天不惡人有書,作書何非而致此怪?或時倉頡適作書,天適雨粟,鬼偶夜哭,而雨粟、鬼神哭自有所為。世見應書而至,則謂作書生亂敗之象,應事而動也。「天雨谷」,論者謂之從天而下,〔應〕變而生。如以雲雨論之,雨谷之變,不足怪也。何以驗之?夫雲〔雨〕出於丘山,降散則為雨矣。人見其從上而墜,則謂之天雨水也。夏日則雨水,冬日天寒則雨凝而為雪,皆由雲氣發於丘山,不從天上降集於地,明矣。夫谷之雨,猶復雲〔布〕之亦從地起,因與疾風俱飄,參於天,集於地。人見其從天落也,則謂之天雨谷。建武三十一年中,陳留雨谷,谷下蔽地。案視谷形,若茨而黑,有似於稗實也。此或時夷狄之地,生出此谷。夷狄不粒食,此谷生於草野之中,成熟垂委於地,遭疾風暴起,吹揚與之俱飛,風衰谷集,墜於中國。中國見之,謂之雨谷。何以效之?野火燔山澤,山澤之中,草木皆燒,其葉為灰,疾風暴起,吹揚之,參天而飛,風衰葉下,集於道路。夫「天雨谷」者,草木葉燒飛而集之類也。而世以為雨谷,作傳書者以〔為〕變怪。天主施氣,地主產物。有葉、實可啄食者,皆地所生,非天所為也。今谷非氣所生,須土以成。雖雲怪變,怪變因類。生地之物,更從天集,生天之物,可從地出乎?地之有萬物,猶天之有列星也。星不更生於地,谷何獨生於天乎?傳書又言:伯益作井,龍登玄雲,神棲崑崙。言龍井有害,故龍神為變也。夫言龍登玄雲,實也。言神棲崑崙,又言為作井之故,龍登神去,虛也。夫作井而飲,耕田而食,同一實也。伯益作井,致有變動。始為耕耘者,何故無變?神農之橈木為耒,教民耕耨,民始食谷,谷始播種。耕土以為田,鑿地以為井。井出水以救渴,田出谷以拯飢,天地鬼神所欲為也,龍何故登玄雲?神何故棲崑崙?夫龍之登玄雲,古今有之,非始益作井而乃登也。方今盛夏,雷雨時至,龍多登雲。雲龍相應,龍乘雲雨而行,物類相致,非有為也。堯時,五十之民,擊壤於塗。觀者曰:「大哉,堯之德也!」擊壤者曰:「吾日出而作,日入而息,鑿井而飲,耕田而食。堯何等力?」堯時已有井矣。唐、虞之時,豢龍、御龍,龍常在朝。夏末政衰,龍乃隱伏。非益鑿井,龍登雲也。所謂神者,何神也?百神皆是。百神何故惡人為井?使神與人同,則亦宜有飲之欲。有飲之欲,憎井而去,非其實也。夫益殆之鑿井,龍不為鑿井登雲,神不棲於崑崙,傳書意妄,造生之也。
chuán shū yán: liáng shān bēng, yōng hé sān rì bù liú, jìn jūn yōu zhī. jìn bó zōng yǐ niǎn zhě zhī yán, lìng jǐng gōng sù gǎo ér kū zhī, hé shuǐ wèi zhī liú tōng. cǐ xū yán yě. fū shān bēng yōng hé, yóu rén zhī yǒu yōng zhǒng, xuè mài bù tōng yě. zhì yōng zhǒng zhě, kě fù yǐ sù fú kū qì zhī shēng zhì hū? yáo zhī shí, hóng shuǐ tāo tiān, huái shān xiāng líng. dì yáo xū jiē, bó qiú xián zhě. shuǐ biàn shén yú hé yōng, yáo yōu shēn yú jǐng gōng, bù wén yǐ sù gǎo kū qì zhī shēng néng yàn shèng zhī. yáo wú xián rén ruò niǎn zhě zhī shù hū? jiāng hóng shuǐ biàn dà, bù kě yǐ shēng fú chú yě? rú sù gǎo ér kū, huǐ guò zì zé yě, yáo yǔ zhī zhì shuǐ yǐ lì yì, bù zì zé. liáng shān, yáo shí shān yě suǒ yōng zhī hé, yáo shí hé yě. shān bēng hé yōng, tiān yù shuǐ yǒng, èr zhě zhī biàn wú yǐ shū yě. yáo yǔ zhì hóng shuǐ yǐ lì yì, niǎn zhě zhì yōng hé yòng zì zé. biàn tóng ér zhì yì, rén jūn ér yīng shū, dài fēi xián shèng biàn fù zhī shí yě. fán biàn fù zhī dào, suǒ yǐ néng xiāng gǎn dòng zhě, yǐ wù lèi yě. yǒu hán zé fù zhī yǐ wēn, wēn fù jiě zhī yǐ hán. gù yǐ lóng zhì yǔ, yǐ xíng zhú jǐng, jiē yuán wǔ xíng zhī qì yòng xiāng gǎn shèng zhī. shān bēng yōng hé, sù gǎo kū zhī, yú dào hé yì hū? cǐ huò shí hé yōng zhī shí, shān chū bēng, tǔ jī jù, shuǐ wèi shèng. sān rì zhī hòu, shuǐ shèng tǔ sàn, shāo huài jǔ yǐ. huài jǔ shuǐ liú, jìng zhù dōng qù. zāo bó zōng dé niǎn zhě zhī yán, yīn sù gǎo ér kū, kū zhī yīn liú, liú shí wèi zhī hé biàn, qǐ cǐ ér fù, qí shí fēi yě. hé yǐ yàn zhī? shǐ shān héng zì bēng hū, sù gǎo kū wú yì yě. shǐ qí tiān biàn yīng zhī, yí gǎi zhèng zhì. sù gǎo ér kū, hé zhèng suǒ gǎi ér tiān biàn fù hū?
傳書言:梁山崩,壅河三日不流,晉君憂之。晉伯宗以輦者之言,令景公素縞而哭之,河水為之流通。此虛言也。夫山崩壅河,猶人之有癰腫,血脈不通也。治癰腫者,可復以素服哭泣之聲治乎?堯之時,洪水滔天,懷山襄陵。帝堯吁嗟,博求賢者。水變甚於河壅,堯憂深於景公,不聞以素縞哭泣之聲能厭勝之。堯無賢人若輦者之術乎?將洪水變大,不可以聲服除也?如素縞而哭,悔過自責也,堯、禹之治水以力役,不自責。梁山,堯時山也;所壅之河,堯時河也。山崩河壅,天雨水踴,二者之變無以殊也。堯、禹治洪水以力役,輦者治壅河用自責。變同而治異,人鈞而應殊,殆非賢聖變復之實也。凡變復之道,所以能相感動者,以物類也。有寒則復之以溫,溫復解之以寒。故以龍致雨,以刑逐〔景〕,皆緣五行之氣用相感勝之。山崩壅河,素縞哭之,於道何意乎?此或時何壅之時,山初崩,土積聚,水未盛。三日之後,水盛土散,稍壞沮矣。壞沮水流,竟注東去。遭伯宗得輦者之言,因素縞而哭,哭之因流,流時謂之河變,起此而復,其實非也。何以驗之?使山恆自崩乎,素縞哭無益也。使其天變應之,宜改政治。素縞而哭,何政所改而天變復乎?
chuán shū yán: zēng zǐ zhī xiào, yǔ mǔ tóng qì. zēng zǐ chū xīn yú yě, yǒu kè zhì ér yù qù, céng mǔ yuē: yuàn liú, cān fāng dào. jí yǐ yòu shǒu è qí zuǒ bì. zēng zǐ zuǒ bì lì tòng, jí chí zhì wèn mǔ: bì hé gù tòng? mǔ yuē: jīn zhě kè lái yù qù, wú è bì yǐ hū rǔ ěr. gài yǐ zhì xiào, yǔ fù mǔ tóng qì, tǐ yǒu jí bìng, jīng shén zhé gǎn. yuē: cǐ xū yě. fū xiào tì zhī zhì, tōng yú shén míng, nǎi wèi dé huà zhì tiān dì. sú rén yuán cǐ ér shuō, yán xiào tì zhī zhì, jīng qì xiāng dòng. rú céng mǔ bì tòng, zēng zǐ bì yì zhé tòng, céng mǔ bìng, zēng zǐ yì bìng hū? céng mǔ sǐ, zēng zǐ zhé sǐ hū? kǎo shì, céng mǔ xiān sǐ, zēng zǐ bù sǐ yǐ. cǐ jīng qì néng xiǎo xiāng dòng, bù néng dà xiāng gǎn yě. shì chēng shēn xǐ yè wén qí mǔ gē, xīn dòng, kāi guān wèn gē zhě wèi shuí, guǒ qí mǔ. gài wén mǔ shēng, shēng yīn xiāng gǎn, xīn bēi yì dòng, kāi guān ér wèn, gài qí shí yě. jīn céng mǔ zài jiā, zēng zǐ zài yě, bù wén hào hū zhī shēng, mǔ xiǎo è bì, ān néng dòng zi? yí shì rén sòng chéng, wén zēng zǐ zhī xiào tiān xià shǎo shuāng, zé wèi kōng shēng mǔ è bì zhī shuō yě.
傳書言:曾子之孝,與母同氣。曾子出薪於野,有客至而欲去,曾母曰:「願留,參方到。」即以右手扼其左臂。曾子左臂立痛,即馳至問母:「臂何故痛?」母曰:「今者客來欲去,吾扼臂以呼汝耳。」蓋以至孝,與父母同氣,體有疾病,精神輒感。曰:此虛也。夫孝悌之至,通於神明,乃謂德化至天地。俗人緣此而說,言孝悌之至,精氣相動。如曾母臂痛,曾子臂亦輒痛,曾母病,曾子亦病〔乎〕?曾母死,曾子輒死乎?考事,曾母先死,曾子不死矣。此精氣能小相動,不能大相感也。世稱申喜夜聞其母歌,心動,開關問歌者為誰,果其母。蓋聞母聲,聲音相感,心悲意動,開關而問,蓋其實也。今曾母在家,曾子在野,不聞號呼之聲,母小扼臂,安能動子?疑世人頌成,聞曾子之孝天下少雙,則為空生母扼臂之說也。
shì chēng: nán yáng zhuō gōng wèi gōu shì lìng, huáng bù rù jiè. gài yǐ xián míng zhì chéng, zāi chóng bù rù qí xiàn yě. cǐ yòu xū yě. fū xián míng zhì chéng zhī huà, tōng yú tóng lèi, néng xiāng zhī xīn, rán hòu mù fú. huáng chóng, mǐn méng zhī lèi yě, hé zhī hé jiàn ér néng zhī zhuō gōng zhī huà? shǐ xián zhě chù shēn yě zhī zhōng, mǐn méng néng bù rù qí shě hū? mǐn méng bù néng bì xián zhě zhī shě, huáng chóng hé néng bù rù zhuō gōng zhī xiàn? rú wèi huáng chóng biàn yǔ mǐn méng yì, fū hán wēn yì zāi biàn yě, shǐ yī jùn jiē hán, xián zhě zhǎng yī xiàn, yī xiàn zhī jiè néng dú wēn hū? fū hán wēn bù néng bì xián zhě zhī xiàn, huáng chóng hé néng bù rù zhuō gōng zhī jiè? fū rú shì, huáng chóng shì bù rù jiè, zhuō gōng xián míng chēng yú shì, shì zé wèi zhī néng què huáng chóng yǐ. hé yǐ yàn zhī? fū huáng zhī jí yú yě, fēi néng pǔ bó jǐn bì dì yě, wǎng wǎng jī jù duō shǎo yǒu chù. fēi suǒ jī zhī dì, zé dào zhí suǒ jū suǒ shǎo zhī yě, zé bó yí suǒ chù yě. jí guò yǒu duō shǎo, bù néng jǐn bì fù yě. fū jí dì yǒu duō shǎo, zé qí guò xiàn yǒu liú qù yǐ. duō shǎo bù kě yǐ yàn shàn è yǒu wú ān kě yǐ míng xián bù xiào yě? gài shí huáng zì guò, bù wèi xián rén jiè bù rù míng yǐ.
世稱:南陽卓公為緱氏令,蝗不入界。蓋以賢明至誠,災蟲不入其縣也。此又虛也。夫賢明至誠之化,通於同類,能相知心,然後慕服。蝗蟲,閩虻之類也,何知何見而能知卓公之化?使賢者處深野之中,閩虻能不入其舍乎?閩虻不能避賢者之舍,蝗蟲何能不入卓公之縣?如謂蝗蟲變與閩虻異,夫寒溫亦災變也,使一郡皆寒,賢者長一縣,一縣之界能獨溫乎?夫寒溫不能避賢者之縣,蝗蟲何能不入卓公之界?夫如是,蝗蟲適不入界,卓公賢名稱於世,世則謂之能卻蝗蟲矣。何以驗之?夫蝗之集於野,非能普博盡蔽地也,往往積聚多少有處。非所積之地,則盜跖所居;所少之野,則伯夷所處也。集過有多少,不能盡蔽覆也。夫集地有多少,則其過縣有留去矣。多少不可以驗善惡;有無安可以明賢不肖也?蓋時蝗自過,不謂賢人界不入明矣。