shì lùn xíng shàn zhě fú zhì, wèi è zhě huò lái. fú huò zhī yīng, jiē tiān yě, rén wèi zhī, tiān yīng zhī. yáng ēn, rén jūn shǎng qí xíng yīn huì, tiān dì bào qí dé. wú guì jiàn xián yú, mò wèi bù rán. tú jiàn xíng shì yǒu qí wén chuán, yòu jiàn shàn rén shí yù fú, gù suì xìn zhī, wèi zhī shí rán. sī yán huò shí xián shèng yù quàn rén wèi shàn, zhe bì rán zhī yǔ, yǐ míng dé bào huò fú shí shì yù zhě yǐ wèi rán. rú shí lùn zhī, ān dé fú yòu hū?
世論行善者福至,為惡者禍來。福禍之應,皆天也,人為之,天應之。陽恩,人君賞其行;陰惠,天地報其德。無貴賤賢愚,莫謂不然。徒見行事有其文傳,又見善人時遇福,故遂信之,謂之實然。斯言或時賢聖欲勸人為善,著必然之語,以明德報;或福時適遇者以為然。如實論之,安得福佑乎?
jìn huì wáng shí hán jū ér dé zhì, yīn suì tūn zhī, fù yǒu jí ér bù néng shí. lìng yǐn wèn: wáng ān dé cǐ jí yě? wáng yuē: wǒ shí hán jū ér dé zhì, niàn qiǎn zhī ér bù xíng qí zuì hū? shì fèi fǎ ér wēi bù lì yě, fēi suǒ yǐ shǐ guó rén wén zhī yě qiǎn ér xíng zhū hū? zé páo chú jiān shí zhě fǎ jiē dāng sǐ, xīn yòu bù rěn yě. wú kǒng zuǒ yòu jiàn zhī yě, yīn suì tūn zhī. lìng yǐn bì xí zài bài ér hè yuē: chén wén tiān dào wú qīn, wéi dé shì fǔ. wáng yǒu rén dé, tiān zhī suǒ fèng yě, bìng bù wèi shāng. shì xī yě, huì wáng zhī hòu ér zhì chū, jí jiǔ huàn xīn fù zhī jī jiē yù. gù tiān zhī qīn dé yě, kě wèi bù chá hū! yuē: cǐ xū yán yě. àn huì wáng zhī tūn zhì, bù xiào zhī zhǔ yě. yǒu bù xiào zhī xíng, tiān bù yòu yě. hé zé? huì wáng bù rěn qiǎn zhì, kǒng páo chú jiān shí fǎ jiē zhū yě. yī guó zhī jūn, zhuān shàn shǎng fá ér shè, rén jūn suǒ wèi yě. huì wáng tōng qiǎn jū zhōng hé gù yǒu zhì, páo chú jiān shí jiē dāng fú fǎ. rán néng zhōng bù yǐ yǐn shí xíng zhū yú rén, shè ér bù zuì, huì mò dà yān. páo chú zuì jué ér bù zhū, zì xīn ér gǎi hòu. huì wáng shè xì ér huó wēi, shēn ān bù bìng. jīn zé bù rán, qiáng shí hài jǐ zhī wù, shǐ jiān shí zhī chén bù wén qí guò, shī yù xià zhī wēi, wú yù fēi zhī xīn, bù xiào yī yě. shǐ páo chú jiān shí shī gān kǔ zhī hé, ruò chén tǔ luò yú jū zhōng, dà rú jǐ shī, fēi yì suǒ néng lǎn, fēi mù suǒ néng jiàn, yuán xīn dìng zuì, bù míng qí guò, kě wèi huì yǐ. jīn zhì guǎng yǒu fèn shù, zhǎng yǒu cùn dù, zài hán jū zhōng, miǎo mù zhī rén yóu jiāng jiàn zhī, chén bù wèi jìng, zé zhuó bù jǐn, zuì guò zhì zhòng. huì wáng bù qiǎn, bù xiào èr yě. jū zhōng bù dāng yǒu zhì, bù shí tóu dì rú kǒng zuǒ yòu zhī jiàn, huái píng yǐn nì zhī chù, zú yǐ shǐ zhì bù jiàn, hé bì shí zhī? rú bù kě shí zhī wù, wù zài jū zhōng, kě fù yǐn nì ér qiáng shí zhī, bù xiào sān yě. yǒu bù xiào zhī xíng, ér tiān yòu zhī, shì tiān bào yòu bù xiào rén yě. bù rěn qiǎn zhì, shì wèi zhī xián. xián zhě cāo xíng, duō ruò tūn zhì zhī lèi. tūn zhì tiān chú qí bìng, shì zé xián zhě cháng wú bìng yě. xián zhě dé báo, wèi zú yǐ yán. shèng rén chún dào, cāo xíng shǎo fēi, wèi tuī bù rěn zhī xíng, yǐ róng rén zhī guò. bì zhòng duō yǐ. rán ér wǔ wáng bù yù, kǒng zǐ jí bìng, tiān zhī yòu rén, hé bù shí yě? huò shí huì wáng tūn zhì, zhì ǒu zì chū. shí shēng wù zhě wú yǒu bù sǐ, fù zhōng rè yě. chū tūn shí zhì wèi sǐ, ér fù zhōng rè, zhì dòng zuò, gù fù zhōng tòng. xū yú, zhì sǐ fù zhōng, tòng yì zhǐ. zhì zhī xìng shí xuè, huì wáng xīn fù zhī jī, dài jī xuè yě. gù shí xuè zhī chóng sǐ, ér jī xuè zhī bìng yù. yóu lí zhī xìng shí shǔ, rén yǒu shǔ bìng, tūn lí zì yù. wù lèi xiāng shèng, fāng yào xiāng shǐ yě. shí zhì chóng ér bìng yù, ān dé guài hū? shí shēng wù wú bù sǐ, sǐ wú bù chū, zhī hòu zhì chū, ān dé yòu hū? lìng yǐn jiàn huì wáng yǒu bù rěn zhī dé, zhī zhì rù fù zhōng bì dāng sǐ chū, yīn zài bài, bìng hè bù wèi shāng. zhe yǐ zhī lái zhī dé, yǐ xǐ huì wáng zhī xīn, shì yǔ zi wéi zhī yán xīng xǐ tài bo zhī yán dì dòng wú yǐ yì yě.
禁惠王食寒菹而得蛭,因遂吞之,腹有疾而不能食。令尹問:「王安得此疾也?」王曰:「我食寒菹而得蛭,念譴之而不行其罪乎?是廢法而威不立也,非所以使國人聞之也;譴而行誅乎?則庖廚監食者法皆當死,心又不忍也。吾恐左右見之也,因遂吞之。」令尹避席再拜而賀曰:「臣聞天道無親,唯德是輔。王有仁德,天之所奉也,病不為傷。」是夕也,惠王之後而蛭出,及久患心腹之積皆愈。故天之親德也,可謂不察乎!曰:此虛言也。案惠王之吞蛭,不肖之主也。有不肖之行,天不佑也。何則?惠王不忍譴蛭,恐庖廚監食法皆誅也。一國之君,專擅賞罰;而赦,人君所為也。惠王通譴菹中何故有蛭,庖廚監食皆當伏法。然能終不以飲食行誅於人,赦而不罪,惠莫大焉。庖廚罪覺而不誅,自新而改後。惠王赦細而活微,身安不病。今則不然,強食害己之物,使監食之臣不聞其過,失御下之威,無御非之心,不肖一也。使庖廚監食失甘苦之和,若塵土落於菹中,大如蟣虱,非意所能覽,非目所能見,原心定罪,不明其過,可謂惠矣。今蛭廣有分數,長有寸度,在寒菹中,眇目之人猶將見之,臣不畏敬,擇濯不謹,罪過至重。惠王不譴,不肖二也。菹中不當有蛭,不食投地;如恐左右之見,懷屏隱匿之處,足以使蛭不見,何必食之?如不可食之物,誤在菹中,可復隱匿而強食之,不肖三也。有不肖之行,而天佑之,是天報佑不肖人也。不忍譴蛭,世謂之賢。賢者操行,多若吞蛭之類。吞蛭天除其病,是則賢者常無病也。賢者德薄,未足以言。聖人純道,操行少非,為推不忍之行,以容人之過。必眾多矣。然而武王不豫,孔子疾病,天之佑人,何不實也?或時惠王吞蛭,蛭偶自出。食生物者無有不死,腹中熱也。初吞時蛭〕未死,而腹中熱,蛭動作,故腹中痛。須臾,蛭死腹中,痛亦止。蛭之性食血,惠王心腹之積,殆積血也。故食血之蟲死,而積血之病癒。猶狸之性食鼠,人有鼠病,吞狸自愈。物類相勝,方藥相使也。食蛭蟲而病癒,安得怪乎?食生物無不死,死無不出,之後蛭出,安得佑乎?令尹見惠王有不忍之德,知蛭入腹中必當死出,因再拜,病賀不為傷。著已知來之德,以喜惠王之心,是與子韋之言星徙、太卜之言地動無以異也。
sòng rén yǒu hǎo shàn xíng zhě, sān shì bù gǎi, jiā wú gù hēi niú shēng bái dú. yǐ wèn kǒng zǐ, kǒng zǐ yuē: cǐ jí xiáng yě, yǐ xiǎng guǐ shén. jí yǐ dú jì. yī nián, qí fù wú gù ér máng. niú yòu shēng bái dú. qí fù yòu shǐ qí zi wèn kǒng zǐ, kǒng zǐ yuē: jí xiáng yě, yǐ xiǎng guǐ shén. fù yǐ dú jì. yī nián, qí zi wú gù ér máng. qí hòu chǔ gōng sòng, wéi qí chéng. dāng cǐ zhī shí, yì zǐ ér shí zhī, xī hái ér chuī zhī. cǐ dú yǐ fù zǐ jù máng zhī gù, dé wú chéng chéng. jūn bà wéi jiě, fù zǐ jù shì. cǐ xiū shàn jī xíng shén bào zhī xiào yě. yuē: cǐ xū yán yě. fū sòng rén fù zǐ xiū shàn rú cǐ, shén bào zhī, hé bì shǐ zhī xiān máng hòu shì zāi? bù máng cháng shì, bù néng hù hū? cǐ shén bù néng hù bù máng zhī rén, zé yì bù néng yǐ máng hù rén yǐ. shǐ sòng chǔ zhī jūn hé zhàn dùn bīng, liú xiě jiāng shī, zhàn fū qín huò, sǐ wáng bù hái. yǐ máng zhī gù, dé tuō bù xíng, kě wèi shén bào zhī yǐ. jīn sòng chǔ xiāng gōng, liǎng jūn wèi hé, huá yuán zǐ fǎn jié yán ér tuì, èr jūn zhī zhòng, bìng quán ér guī, bīng shǐ zhī rèn wú dùn yòng zhě. suī yǒu chéng chéng zhī yì, wú sǐ wáng zhī huàn. wèi shàn rén bào zhě, wèi chéng chéng zhī jiān hū? shǐ shí bù máng, yì yóu bù sǐ. máng yǔ bù máng, jù dé tuō miǎn, shén shǐ zhī máng, hé yì yú shàn! dāng sòng guó fá liáng zhī shí yě, máng rén zhī jiā, qǐ dú fù zāi? jù yǔ chéng chéng zhī jiā yì zi hái, fǎn yǐ qióng è dú máng wú jiàn, zé shén bào yòu rén, shī shàn è zhī shí yě. sòng rén fù zǐ qián ǒu zì yǐ fēng hán fā máng, wéi jiě zhī hòu, máng ǒu zì yù. shì jiàn fù zǐ xiū shàn, yòu yòng èr bái dú jì, sòng chǔ xiāng gōng dú bù chéng chéng, wéi jiě zhī hòu fù zǐ jiē shì, zé wèi xiū shàn zhī bào huò guǐ shén zhī yòu yǐ.
宋人有好善行者,三世不改,家無故黑牛生白犢。以問孔子,孔子曰:「此吉祥也,以享鬼神。」即以犢祭。一年,其父無故而盲。牛又生白犢。其父又使其子問孔子,孔子曰:「吉祥也,以享鬼神。」復以犢祭。一年,其子無故而盲。其後楚攻宋,圍其城。當此之時,易子而食之,析骸而炊之。此獨以父子俱盲之故,得毋乘城。軍罷圍解,父子俱視。此修善積行神報之效也。曰:此虛言也。夫宋人父子修善如此,神報之,何必使之先盲後視哉?不盲常視,不能護乎?此神不能護不盲之人,則亦不能以盲護人矣。使宋、楚之君合戰頓兵,流血殭屍,戰夫禽獲,死亡不還。以盲之故,得脫不行,可謂神報之矣。今宋、楚相攻,兩軍未合,華元、子反結言而退,二軍之眾,並全而歸,兵矢之刃無頓用者。雖有乘城之役,無死亡之患。為善人報者,為乘城之間乎?使時不盲,亦猶不死。盲與不盲,俱得脫免,神使之盲,何益於善!當宋國乏糧之時也,盲人之家,豈獨富哉?俱與乘城之家易子 骸,反以窮厄獨盲無見,則神報佑人,失善惡之實也。宋人父子前偶自以風寒發盲,圍解之後,盲偶自愈。世見父子修善,又用二白犢祭,宋、楚相攻獨不乘城,圍解之後父子皆視,則謂修善之報、獲鬼神之佑矣。
chǔ xiāng sūn shū áo wèi ér zhī shí, jiàn liǎng tóu shé, shā ér mái zhī, guī, duì qí mǔ qì. mǔ wèn qí gù, duì yuē: wǒ wén jiàn liǎng tóu shé sǐ. xiàng zhě, chū jiàn liǎng tóu shé, kǒng qù mǔ sǐ, shì yǐ qì yě. qí mǔ rì: jīn shé hé zài? duì rì: wǒ kǒng hòu rén jiàn zhī, jí shā ér mái zhī. qí mǔ rì: wú wén yǒu yīn dé zhě, tiān bì bào zhī. rǔ bì bù sǐ, tiān bì bào rǔ. shū áo jìng bù sǐ, suì wèi chǔ xiāng. mái yī shé, huò èr yòu, tiān bào shàn míng yǐ. yuē: cǐ xū yán yǐ. fū jiàn liǎng tóu shé zhé sǐ zhě, sú yán yě yǒu yīn dé tiān bào zhī fú zhě, sú yì yě. shū áo xìn sú yán ér mái shé, qí mǔ xìn sú yì ér bì bào, shì wèi sǐ shēng wú mìng, zài yī shé zhī sǐ. qí mèng cháng jūn tián wén yǐ wǔ yuè wǔ rì shēng, qí fù tián yīng ràng qí mǔ yuē: hé gù jǔ zhī? yuē: jūn suǒ yǐ bù jǔ wǔ yuè zǐ, hé yě? yīng yuē: wǔ yuè zǐ zhǎng yǔ hù tóng, shā qí fù mǔ. yuē: rén mìng zài tiān hū? zài hù hū? rú zài tiān, jūn hé yōu yě rú zài hù, zé yí gāo qí hù ěr, shuí ér jí zhī zhě! hòu wén zhǎng yǔ yī hù tóng, ér yīng bù sǐ. shì zé wǔ yuè jǔ zi zhī jì, wú xiào yàn yě. fū è jiàn liǎng tóu shé, yóu wǔ yuè jǔ zi yě. wǔ yuè jǔ zi, qí fù bù sǐ, zé zhī jiàn liǎng tóu shé zhě, wú yāng huò yě. yóu cǐ yán zhī, jiàn liǎng tóu shé zì bù sǐ, fēi mái zhī gù yě. mái yī shé, huò èr fú, rú mái shí shé, dé jǐ yòu hū? mái shé è rén fù jiàn, shū áo xián yě. xián zhě zhī xíng, qǐ tú mái shé yī shì zāi? qián mái shé zhī shí, duō suǒ xíng yǐ. bǐng tiān shàn xìng, dòng yǒu xián xíng. xián xíng zhī rén, yí jiàn jí wù, wú wèi nǎi jiàn shā rén zhī shé. qǐ shū áo wèi jiàn shé zhī shí yǒu è, tiān yù shā zhī, jiàn qí mái shé, chú qí guò, tiān huó zhī zāi? shí shēng ér jiān, lán shēng ér xiāng. rú wèi shū áo zhī xián zài mái shé zhī shí, fēi shēng ér bǐng zhī yě.
楚相孫叔敖為兒之時,見兩頭蛇,殺而埋之,歸,對其母泣。母問其故,對曰:「我聞見兩頭蛇死。向者,出見兩頭蛇,恐去母死,是以泣也。」其母日: 「今蛇何在?」對日:「我恐後人見之,即殺而埋之。」其母日:「吾聞有陰德者,天必報之。汝必不死,天必報汝。」叔敖竟不死,遂為楚相。埋一蛇,獲二佑,天報善明矣。曰:此虛言矣。夫見兩頭蛇輒死者,俗言也;有陰德天報之福者,俗議也。叔敖信俗言而埋蛇,其母信俗議而必報,是謂死生無命,在一蛇之死。齊孟嘗君田文以五月五日生,其父田嬰讓其母曰:「何故舉之?」曰:「君所以不舉五月子,何也?」嬰曰:「五月子長與戶同,殺其父母。」曰:「人命在天乎?在戶乎?如在天,君何憂也;如在戶,則宜高其戶耳,誰而及之者!」 後文長與一戶同,而嬰不死。是則五月舉子之忌,無效驗也。夫惡見兩頭蛇,猶五月舉子也。五月舉子,其父不死,則知見兩頭蛇者,無殃禍也。由此言之,見兩頭蛇自不死,非埋之故也。埋一蛇,獲二福,如埋十蛇,得幾佑乎?埋蛇惡人復見,叔敖賢也。賢者之行,豈徒埋蛇一事哉?前埋蛇之時,多所行矣。稟天善性,動有賢行。賢行之人,宜見吉物,無為乃見殺人之蛇。豈叔敖未見蛇之時有惡,天欲殺之,見其埋蛇,除其過,天活之哉?石生而堅,蘭生而香。如謂叔敖之賢在埋蛇之時,非生而稟之也。
rú jiā zhī tú dǒng wú xīn, mò jiā zhī yì chán zi, xiāng jiàn jiǎng dào. chán zi chēng mò jiā yòu guǐ shén, shì yǐn qín mù gōng yǒu míng dé, shàng dì cì zhī shí jiǔ nián, chán zi nán yǐ yáo shùn bù cì nián, jié zhòu bù yāo sǐ. yáo shùn jié zhòu yóu wèi shàng yuǎn, qiě jìn nán yǐ qín mù gōng jìn wén gōng. fū shì zhě, xíng zhī jī yě, jī shēng shí xíng, yǐ wèi sǐ shì. mù zhě wù luàn zhī míng, wén zhě dé huì zhī biǎo. yǒu wù luàn zhī xíng, tiān cì zhī nián yǒu dé huì zhī cāo, tiān duó qí mìng hū? àn mù gōng zhī bà, bù guò jìn wén jìn wén zhī shì, měi yú mù gōng. tiān bù jiā jìn wén yǐ mìng, dú cì mù gōng yǐ nián, shì tiān bào wù luàn, yǔ mù gōng tóng yě. tiān xià shàn rén guǎ, è rén zhòng. shàn rén shùn dào, è rén wéi tiān. rán fū è rén zhī mìng bù duǎn, shàn rén zhī nián bù zhǎng. tiān bù mìng shàn rén cháng xiǎng yī bǎi zài zhī shòu, è rén wèi shāng zi è sǐ, hé zāi?
儒家之徒董無心,墨家之役纏子,相見講道。纏子稱墨家佑鬼神,是引秦穆公有明德,上帝賜之十九年,纏子難以堯、舜不賜年,桀、紂不夭死。堯、舜、桀、紂猶為尚遠,且近難以秦穆公、晉文公。夫諡者,行之跡也,跡生時行,以為死諡。穆者誤亂之名,文者德惠之表。有誤亂之行,天賜之年;有德惠之操,天奪其命乎?案穆公之霸,不過晉文;晉文之諡,美於穆公。天不加晉文以命,獨賜穆公以年,是天報誤亂,與「穆公」同也。天下善人寡,惡人眾。善人順道,惡人違天。然夫惡人之命不短,善人之年不長。天不命善人常享一百載之壽,惡人為殤子惡死,何哉?