shì wèi rén sǐ wèi guǐ, yǒu zhī, néng hài rén. shì yǐ wù lèi yàn zhī, rén sǐ bù wèi guǐ, wú zhī, bù néng hài rén. hé yǐ yàn zhī? yàn zhī yǐ wù.
世謂人〔死〕為鬼,有知,能害人。試以物類驗之,人〔死〕不為鬼,無知,不能害人。何以驗之?驗之以物。
rén, wù yě wù, yì wù yě. wù sǐ bù wèi guǐ, rén sǐ hé gù dú néng wèi guǐ? shì néng bié rén wù bù néng wèi guǐ, zé wèi guǐ bù wèi guǐ shàng nán fēn míng. rú bù néng bié, zé yì wú yǐ zhī qí néng wèi guǐ yě. rén zhī suǒ yǐ shēng zhě, jīng qì yě, sǐ ér jīng qì miè, néng wèi jīng qì zhě, xuè mài yě. rén sǐ xuè mài jié, jié ér jīng qì miè, miè ér xíng tǐ xiǔ, xiǔ ér chéng huī tǔ, hé yòng wèi guǐ? rén wú ěr mù zé wú suǒ zhī, gù lóng máng zhī rén, bǐ yú cǎo mù. fū jīng qì qù rén, qǐ tú yǔ wú ěr mù tóng zāi? xiǔ zé xiāo wáng, huāng hū bù jiàn, gù wèi zhī guǐ shén. rén jiàn guǐ shén zhī xíng, gù fēi sǐ rén zhī jīng yě. hé zé? guǐ shén, huāng hū bù jiàn zhī míng yě. rén sǐ jīng shén shēng tiān, hái gǔ guī tǔ, gù wèi zhī guǐ. guǐ zhě, guī yě shén zhě, huāng hū wú xíng zhě yě. huò shuō: guǐ shén, yīn yáng zhī míng yě. yīn qì nì wù ér guī, gù wèi zhī guǐ yáng qì dǎo wù ér shēng, gù wèi zhī shén. shén zhě, shēn yě. shēn fù wú yǐ, zhōng ér fù shǐ. rén yòng shén qì shēng, qí sǐ fù guī shén qì. yīn yáng chēng guǐ shén, rén sǐ yì chēng guǐ shén. qì zhī shēng rén, yóu shuǐ zhī wèi bīng yě. shuǐ níng wèi bīng, qì níng wèi rén bīng shì wèi shuǐ, rén sǐ fù shén. qí míng wèi shén yě, yóu bīng shì gēng míng shuǐ yě. rén jiàn míng yì, zé wèi yǒu zhī, néng wèi xíng ér hài rén, wú jù yǐ lùn zhī yě.
人,物也;物,亦物也。物死不為鬼,人死何故獨能為鬼?世能別人物不能為鬼,則為鬼不為鬼尚難分明。如不能別,則亦無以知其能為鬼也。人之所以生者,精氣也,死而精氣滅,能為精氣者,血脈也。人死血脈竭,竭而精氣滅,滅而形體朽,朽而成灰土,何用為鬼?人無耳目則無所知,故聾盲之人,比於草木。夫精氣去人,豈徒與無耳目同哉?朽則消亡,荒忽不見,故謂之鬼神。人見鬼神之形,故非死人之精也。何則?鬼神,荒忽不見之名也。人死精神升天,骸骨歸土,故謂之鬼。鬼者,歸也;神者,荒忽無形者也。或說:鬼神,陰陽之名也。陰氣逆物而歸,故謂之鬼;陽氣導物而生,故謂之神。神者,〔申〕也。申復無已,終而復始。人用神氣生,其死復歸神氣。陰陽稱鬼神,人死亦稱鬼神。氣之生人,猶水之為冰也。水凝為冰,氣凝為人;冰釋為水,人死復神。其名為神也,猶冰釋更名水也。人見名異,則謂有知,能為形而害人,無據以論之也。
rén jiàn guǐ ruò shēng rén zhī xíng. yǐ qí jiàn ruò shēng rén zhī xíng, gù zhī fēi sǐ rén zhī jīng yě. hé yǐ xiào zhī? yǐ náng tuó yíng sù mǐ, mǐ zài náng zhōng, ruò sù zài tuó zhōng, mǎn yíng jiān qiáng, lì shù kě jiàn. rén zhān wàng zhī, zé zhī qí wèi sù mǐ náng tuó. hé zé? náng tuó zhī xíng, ruò qí róng kě chá yě. rú náng chuān mǐ chū, tuó bài sù qì, zé náng tuó wěi pì, rén zhān wàng zhī, fú fù jiàn yǐ. rén zhī jīng shén cáng yú xíng tǐ zhī nèi, yóu sù mǐ zài náng tuó zhī zhōng yě. sǐ ér xíng tǐ xiǔ, jīng qì sàn, yóu náng tuó chuān bài, sù mǐ qì chū yě. sù mǐ qì chū, náng tuó wú fù yǒu xíng, jīng qì sàn wáng, hé néng fù yǒu tǐ, ér rén dé jiàn zhī hū! qín shòu zhī sǐ yě, qí ròu jǐn suǒ, pí máo shàng zài, zhì yǐ wèi qiú, rén wàng jiàn zhī, shì qín shòu zhī xíng. gù shì yǒu yī gǒu qiú wèi gǒu dào zhě, rén bù jué zhī, jiǎ gǒu zhī pí máo, gù rén bù yì yí yě. jīn rén sǐ, pí máo xiǔ bài, suī jīng qì shàng zài, shén ān néng fù jiǎ cǐ xíng ér yǐ xíng jiàn hū? fū sǐ rén bù néng jiǎ shēng rén zhī xíng yǐ jiàn, yóu shēng rén bù néng jiǎ sǐ rén zhī hún yǐ wáng yǐ. liù chù néng biàn huà xiàng rén zhī xíng zhě, qí xíng shàng shēng, jīng qì shàng zài yě. rú sǐ, qí xíng fǔ xiǔ, suī hǔ sì yǒng hàn, bù néng fù huà. lǔ gōng niú āi bìng huà wèi hǔ, yì yǐ wèi sǐ yě. shì yǒu yǐ shēng xíng zhuǎn wèi shēng lèi zhě yǐ, wèi yǒu yǐ sǐ shēn huà wèi shēng xiàng zhě yě.
人見鬼若生人之形。以其見若生人之形,故知非死人之精也。何以效之?以囊橐盈粟米,米在囊中,若粟在橐中,滿盈堅強,立樹可見。人瞻望之,則知其為粟米囊橐。何則?囊橐之形,若其容可察也。如囊穿米出,橐敗粟棄,則囊橐委辟,人瞻望之,弗復見矣。人之精神藏於形體之內,猶粟米在囊橐之中也。死而形體朽,精氣散,猶囊橐穿敗,粟米棄出也。粟米棄出,囊橐無復有形,精氣散亡,何能復有體,而人得見之乎!禽獸之死也,其肉盡索,皮毛尚在,制以為裘,人望見之,似禽獸之形。故世有衣狗裘為狗盜者,人不覺知,假狗之皮毛,故人不意疑也。今人死,皮毛朽敗,雖精氣尚在,神安能復假此形而以行見乎?夫死人不能假生人之形以見,猶生人不能假死人之魂以亡矣。六畜能變化象人之形者,其形尚生,精氣尚在也。如死,其形腐朽,雖虎兕勇悍,不能復化。魯公牛哀病化為虎,亦以未死也。世有以生形轉為生類者矣,未有以死身化為生象者也。
tiān dì kāi pì, rén huáng yǐ lái, suí shòu ér sǐ. ruò zhōng nián yāo wáng, yǐ yì wàn shù. jì jīn rén zhī shù bù ruò sǐ zhě duō, rú rén sǐ zhé wèi guǐ, zé dào lù zhī shàng, yī bù yī guǐ yě. rén qiě sǐ jiàn guǐ, yí jiàn shù bǎi qiān wàn, mǎn táng yíng tíng, tián sāi xiàng lù, bù yí tú jiàn yī liǎng rén yě. rén zhī bīng sǐ yě, shì yán qí xuè wèi lín. xuè zhě, shēng shí zhī jīng qì yě. rén yè xíng jiàn lín, bù xiàng rén xíng, hún dùn jī jù, ruò huǒ guāng zhī zhuàng. lín, sǐ rén zhī xuè yě, qí xíng bù lèi shēng rén zhī xuè yě, qí xíng bù lèi shēng rén zhī xíng. jīng qì qù rén, hé gù xiàng rén zhī tǐ? rén jiàn guǐ yě, jiē xiàng sǐ rén xíng, zé kě yí sǐ rén wèi guǐ, huò fǎn xiàng shēng rén zhī xíng. bìng zhě jiàn guǐ, yún jiǎ lái. jiǎ shí bù sǐ, qì xiàng jiǎ xíng. rú sǐ rén wèi guǐ, bìng zhě hé gù jiàn shēng rén zhī tǐ hū?
天地開闢,人皇以來,隨壽而死。若中年夭亡,以億萬數。計今人之數不若死者多,如人死輒為鬼,則道路之上,一步一鬼也。人且死見鬼,宜見數百千萬,滿堂盈廷,填塞巷路,不宜徒見一兩人也。人之兵死也,世言其血為磷。血者,生時之精氣也。人夜行見磷,不象人形,渾沌積聚,若火光之狀。磷,死人之血也,其形不類生人之血也,其形不類生人之形。精氣去人,何故象人之體?人見鬼也,皆象死人形,則可疑死人為鬼,或反象生人之形。病者見鬼,雲甲來。甲時不死,氣象甲形。如死人為鬼,病者何故見生人之體乎?
tiān dì zhī xìng, néng gēng shēng huǒ, bù néng shǐ miè huǒ fù rán néng gēng shēng rén, bù néng lìng sǐ rén fù jiàn. néng shǐ huī gèng wèi rán huǒ, wú nǎi pō yí sǐ rén néng fù wèi xíng. àn huǒ miè bù néng fù rán yǐ kuàng zhī, sǐ rén bù néng fù wèi guǐ, míng yǐ. fū wèi guǐ zhě, rén wèi sǐ rén zhī jīng shén. rú shěn guǐ zhě sǐ rén zhī jīng shén, zé rén jiàn zhī yí tú jiàn luǒ tǎn zhī xíng, wú wèi jiàn yī dài bèi fú yě. hé zé? yī fú wú jīng shén, rén sǐ, yǔ xíng tǐ jù xiǔ, hé yǐ dé guàn chuān zhī hū? jīng shén běn yǐ xuè qì wèi zhǔ, xuè qì cháng fù xíng tǐ. xíng tǐ suī xiǔ, jīng shén shàng zài, néng wèi guǐ kě yě. jīn yī fú, sī xù bù bó yě, shēng shí xuè qì bù fù zhuó, ér yì zì wú xuè qì, bài xiǔ suì yǐ, yǔ xíng tǐ děng, ān néng zì ruò wèi yī fú zhī xíng? yóu cǐ yán zhī, jiàn guǐ yī fú xiàng rén, zé xíng tǐ yì xiàng rén yǐ. xiàng rén, zé zhī fēi sǐ rén zhī jīng shén yě.
天地之性,能更生火,不能使滅火復燃;能更生人,不能令死人復見。能使灰更為燃火,吾乃頗疑死人能復為形。案火滅不能復燃以況之,死人不能復為鬼,明矣。夫為鬼者,人謂死人之精神。如審鬼者死人之精神,則人見之宜徒見裸袒之形,無為見衣帶被服也。何則?衣服無精神,人死,與形體俱朽,何以得貫穿之乎?精神本以血氣為主,血氣常附形體。形體雖朽,精神尚在,能為鬼可也。今衣服,絲絮布帛也,生時血氣不附着,而亦自無血氣,敗朽遂已,與形體等,安能自若為衣服之形?由此言之,見鬼衣服象〔人〕,則形體亦象〔人〕矣。象〔人〕,則知非死人之精神也。
fū sǐ rén bù néng wèi guǐ, zé yì wú suǒ zhī yǐ. hé yǐ yàn zhī? yǐ wèi shēng zhī shí wú suǒ zhī yě. rén wèi shēng, zài yuán qì zhī zhōng jì sǐ, fù guī yuán qì. yuán qì huāng hū, rén qì zài qí zhōng. rén wèi shēng wú suǒ zhī, qí sǐ guī wú zhī zhī běn, hé néng yǒu zhī hū? rén zhī suǒ yǐ cōng míng zhì huì zhě, yǐ hán wǔ cháng zhī qì yě wǔ cháng zhī qì suǒ yǐ zài rén zhě, yǐ wǔ cáng zài xíng zhōng yě. wǔ cáng bù shāng, zé rén zhì huì wǔ cáng yǒu bìng, zé rén huāng hū. huāng hū zé yú chī yǐ. rén sǐ, wǔ cáng fǔ xiǔ, fǔ xiǔ zé wǔ cháng wú suǒ tuō yǐ, suǒ yòng cáng zhì zhě yǐ bài yǐ, suǒ yòng wèi zhì zhě yǐ qù yǐ. xíng xū qì ér chéng, qì xū xíng ér zhī. tiān xià wú dú rán zhī huǒ, shì jiān ān dé yǒu wú tǐ dú zhī zhī jīng?
夫死人不能為鬼,則亦無所知矣。何以驗之?以未生之時無所知也。人未生,在元氣之中;既死,復歸元氣。元氣荒忽,人氣在其中。人未生無所知,其死歸無知之本,何能有知乎?人之所以聰明智惠者,以含五常之氣也;五常之氣所以在人者,以五藏在形中也。五藏不傷,則人智惠;五藏有病,則人荒忽。荒忽則愚痴矣。人死,五藏腐朽,腐朽則五常無所託矣,所用藏智者已敗矣,所用為智者已去矣。形須氣而成,氣須形而知。天下無獨燃之火,世間安得有無體獨知之精?
rén zhī sǐ yě, qí yóu mèng yě. mèng zhě, tiǎn zhī cì yě tiǎn zhě, sǐ zhī bǐ yě. rén tiǎn bù wù zé sǐ yǐ. àn rén tiǎn fù wù, sǐ fù lái zhě, yǔ mèng xiāng sì, rán zé mèng tiǎn sǐ, yī shí yě. rén mèng bù néng zhī jué shí suǒ zuò, yóu sǐ bù néng shí shēng shí suǒ wèi yǐ. rén yán tán yǒu suǒ zuò yú wò rén zhī páng, wò rén bù néng zhī, yóu duì sǐ rén zhī guān, wèi shàn è zhī shì, sǐ rén bù néng fù zhī yě. fū wò, jīng qì shàng zài, xíng tǐ shàng quán, yóu wú suǒ zhī, kuàng sǐ rén jīng shén xiāo wáng, xíng tǐ xiǔ bài hū?
人之死也,其猶夢也。夢者,殄之次也;殄者,死之比也。人殄不悟則死矣。案人殄復悟,死〔復〕來者,與夢相似,然則夢、殄、死,一實也。人夢不能知覺時所作,猶死不能識生時所為矣。人言談有所作於臥人之旁,臥人不能知,猶對死人之棺,為善惡之事,死人不能復知也。夫臥,精氣尚在,形體尚全,猶無所知,況死人精神消亡,形體朽敗乎?
rén wèi rén suǒ ōu shāng, yì lì gào kǔ yǐ yǔ rén, yǒu zhī zhī gù yě. huò wèi rén suǒ shā, zé bù zhī hé rén shā yě, huò jiā bù zhī qí shī suǒ zài. shǐ sǐ rén yǒu zhī, bì huì rén zhī shā jǐ yě, dāng néng yán yú lì páng, gào yǐ zéi zhǔ míng ruò néng guī yǔ qí jiā, gào yǐ shī zhī suǒ zài. jīn zé bù néng, wú zhī zhī xiào yě. shì jiān sǐ zhě, lìng shēng rén tiǎn, ér yòng qí yán, yòng wū kòu yuán xián xià sǐ rén hún, yīn wū kǒu tán, jiē kuā dàn zhī yán yě. zhī bù kuā dàn, wù zhī jīng shén wèi zhī xiàng yě. huò yuē: bù néng yán yě. fū bù néng yán, zé yì bù néng zhī yǐ. zhī yòng qì, yán yì yòng qì yān. rén zhī wèi sǐ yě, zhì huì jīng shén dìng yǐ, bìng zé hūn luàn, jīng shén rǎo yě. fū sǐ, bìng zhī shèn zhě yě. bìng, sǐ zhī wēi, yóu hūn luàn, kuàng qí shén hū! jīng shén rǎo, zì wú suǒ zhī, kuàng qí sàn yě!
人為人所毆傷,詣吏告苦以語人,有知之故也。或為人所殺,則不知何人殺也,或家不知其屍所在。使死人有知,必恚人之殺己也,當能言於吏旁,告以賊主名;若能歸語其家,告以屍之所在。今則不能,無知之效也。世間死者,〔令〕生人殄,而用其言,用巫叩元弦下死人魂,因巫口談,皆誇誕之言也。知不誇誕,物之精神為之象也。或曰:不能言也。夫不能言,則亦不能知矣。知用氣,言亦用氣焉。人之未死也,智惠精神定矣,病則惛亂,精神擾也。夫死,病之甚者也。病,死之微,猶惛亂,況其甚乎!精神擾,自無所知,況其散也!
rén zhī sǐ, yóu huǒ zhī miè yě. huǒ miè ér yào bù zhào, rén sǐ ér zhī bù huì, èr zhě yí tóng yī shí. lùn zhě yóu wèi sǐ yǒu zhī, huò yě. rén bìng qiě sǐ, yǔ huǒ zhī qiě miè hé yǐ yì? huǒ miè guāng xiāo ér zhú zài, rén sǐ jīng wáng ér xíng cún, wèi rén sǐ yǒu zhī, shì wèi huǒ miè fù yǒu guāng yě. lóng dōng zhī yuè, hán qì yòng shì, shuǐ níng wèi bīng, yú chūn qì wēn, bīng shì wèi shuǐ. rén shēng yú tiān dì zhī jiān, qí yóu bīng yě. yīn yáng zhī qì, níng ér wèi rén, nián zhōng shòu jǐn, sǐ hái wèi qì. fū chūn shuǐ bù néng fù wèi bīng, sǐ hún ān néng fù wèi xíng?
人之死,猶火之滅也。火滅而耀不照,人死而知不惠,二者宜同一實。論者猶謂死有知,惑也。人病且死,與火之且滅何以異?火滅光消而燭在,人死精亡而形存,謂人死有知,是謂火滅復有光也。隆冬之月,寒氣用事,水凝為冰,逾春氣溫,冰釋為水。人生於天地之間,其猶冰也。陰陽之氣,凝而為人,年終壽盡,死還為氣。夫春水不能復為冰,死魂安能復為形?
dù fū chāng qī, tóng shì ér chù, yín luàn shī xíng, fèn nù dòu sòng, fū sǐ, qī gèng jià, qī sǐ, fū gèng qǔ. yǐ yǒu zhī yàn zhī, yí dà fèn nù. jīn fū qī sǐ zhě, jì mò wú shēng, gèng jià qǔ zhě, píng hū wú huò, wú zhī zhī yàn yě.
妒夫娼妻,同室而處,淫亂失行,忿怒斗訟,夫死,妻更嫁,妻死,夫更娶。以有知驗之,宜大忿怒。今夫妻死者,寂寞無聲,更嫁娶者,平忽無禍,無知之驗也。
kǒng zǐ zàng mǔ yú fáng, jì ér yǔ shèn zhì, fáng mù bēng. kǒng zǐ wén zhī, xuàn rán liú tì yuē: gǔ zhě bù xiū mù. suì bù fù xiū. shǐ sǐ yǒu zhī, bì huì rén bù xiū yě. kǒng zǐ zhī zhī, yí zhé xiū mù, yǐ xǐ hún shén. rán ér bù xiū, shèng rén míng shěn, xiǎo qí wú zhī yě.
孔子葬母於防,既而雨甚至,防墓崩。孔子聞之,泫然流涕曰:「古者不修墓。」遂不復修。使死有知,必恚人不修也。孔子知之,宜輒修墓,以喜魂神。然而不修,聖人明審,曉其無知也。
kū gǔ zài yě, shí míng hū yǒu shēng, ruò yè wén kū shēng, wèi zhī sǐ rén yīn, fēi yě. hé yǐ yàn zhī? shēng rén suǒ yǐ yán yǔ xū hū zhě, qì kuò kǒu hóu zhī zhōng, dòng yáo qí shé, zhāng shè qí kǒu, gù néng chéng yán. pì yóu chuī xiāo shēng, xiāo shēng zhé pò, qì yuè bù kuò, shǒu wú suǒ nòng, zé bù chéng yīn. fū xiāo shēng zhī guǎn, yóu rén zhī kǒu hóu yě shǒu nòng qí kǒng, yóu rén zhī dòng shé yě. rén sǐ kǒu hóu fǔ bài, shé bù fù dòng, hé néng chéng yán? rán ér kū gǔ shí shēn míng zhě, rén gǔ zì yǒu néng shēn míng zhě yān, huò yǐ wèi qiū qì yě, shì yǔ yè guǐ kū wú yǐ yì yě. qiū qì wèi shēn míng zhī biàn, zì yǒu suǒ wèi, yī yǐ sǐ gǔ zhī cè, rén zé wèi zhī gǔ shàng yǒu zhī, shēn míng yú yě. cǎo zé bào tǐ yǐ qiān wàn shù, shēn míng zhī shēng, yí bù shǔ yān.
枯骨在野,時鳴呼有聲,若夜聞哭聲,謂之死人音,非也。何以驗之?生人所以言語吁呼者,氣括口喉之中,動搖其舌,張歙其口,故能成言。譬猶吹簫笙,簫笙折破,氣越不括,手無所弄,則不成音。夫簫笙之管,猶人之口喉也;手弄其孔,猶人之動舌也。人死口喉腐敗,舌不復動,何能成言?然而枯骨時呻鳴者,人骨自有能呻鳴者焉,或以為秋〔氣〕也,是與夜鬼哭無以異也。秋氣為呻鳴之變,自有所為,依倚死骨之側,人則謂之骨尚有知,呻鳴於野。草澤暴體以千萬數,呻鳴之聲,宜步屬焉。
fū yǒu néng shǐ bù yán zhě yán, wèi yǒu yán zhě sǐ néng fù shǐ zhī yán, yán zhě yì bù néng fù shǐ zhī yán. yóu wù shēng yǐ qīng wèi sè, huò yǔ zhī yě, wù sǐ qīng zhě qù, huò duó zhī yě. yǔ zhī wù qīng, duó zhī qīng qù, qù hòu bù néng fù yǔ zhī qīng, wù yì bù néng fù zì qīng. shēng sè jù tōng, bìng bǐng yú tiān. qīng qīng zhī sè, yóu xiāo xiāo zhī shēng yě, sǐ wù zhī sè bù néng fù qīng, dú wèi sǐ rén zhī shēng néng fù zì yán, huò yě.
夫有能使不言者言,未有言者死能復使之言,言者亦不能復使之言。猶物生以青為〔色〕,或予之也,物死青者去,或奪之也。予之物青,奪之青去,去後不能復予之青,物亦不能復自青。聲色俱通,並稟於天。青青之色,猶梟梟之聲也,死物之色不能復青,獨為死人之聲能復自言,惑也。
rén zhī suǒ yǐ néng yán yǔ zhě, yǐ yǒu qì lì yě, qì lì zhī shèng, yǐ néng yǐn shí yě. yǐn shí sǔn jiǎn zé qì lì shuāi, shuāi zé shēng yīn sī, kùn bù néng shí, zé kǒu bù néng fù yán. fū sǐ, kùn zhī shén, hé néng fù yán? huò yuē: sǐ rén xīn yáo shí qì, gù néng yán. fū sǐ rén zhī jīng, shēng rén zhī jīng yě. shǐ shēng rén bù yǐn shí, ér tú yǐ kǒu xīn yáo shí zhī qì, bù guò sān rì zé è sǐ yǐ. huò yuē: sǐ rén zhī jīng, shén yú shēng rén zhī jīng, gù néng xīn qì wèi yīn. fū shēng rén zhī jīng zài yú shēn zhōng, sǐ zé zài yú shēn wài, sǐ zhī yǔ shēng hé yǐ shū? shēn zhōng shēn wài hé yǐ yì? qǔ shuǐ shí yú dà àng zhōng, àng pò shuǐ liú dì, dì shuǐ néng yì yú àng zhōng zhī shuǐ hū? dì shuǐ bù yì yú àng zhōng zhī shuǐ, shēn wài zhī jīng, hé gù shū yú shēn zhōng zhī jīng?
人之所以能言語者,以有氣力也,氣力之盛,以能飲食也。飲食損減則氣力衰,衰則聲音嘶,困不能食,則口不能復言。夫死,困之甚,何能復言?或曰: 「死人歆餚食氣,故能言。」夫死人之精,生人之精也。使生人不飲食,而徒以口歆餚食〔之〕氣,不過三日則餓死矣。或曰:「死人之精,神於生人之精,故能歆氣為音。」夫生人之精在於身中,死則在於身外,死之與生何以殊?身中身外何以異?取水實於大盎中,盎破水流地,地水能異於盎中之水乎?地水不異於盎中之水,身外之精,何故殊於身中之精?
rén sǐ bù wèi guǐ, wú zhī, bù néng yǔ yán, zé bù néng hài rén yǐ. hé yǐ yàn zhī? fū rén zhī nù yě yòng qì, qí hài rén yòng lì, yòng lì xū jīn gǔ ér qiáng, qiáng zé néng hài rén. fèn nù zhī rén, xǔ hū yú rén zhī páng, kǒu qì chuǎn shè rén zhī miàn, suī yǒng rú bì yù, qì bù hài rén, shǐ shū shǒu ér jī, jǔ zú ér jué, zé suǒ jī jué wú bù pò zhé. fū sǐ, gǔ xiǔ jīn lì jué, shǒu zú bù jǔ, suī jīng qì shàng zài, yóu xǔ xū zhī shí wú sì zhù yě, hé yǐ néng hài rén yě? fán rén yǔ wù suǒ yǐ néng hài rén zhě, shǒu bì bǎ rèn, zhǎo yá jiān lì zhī gù yě. jīn rén sǐ, shǒu bì xiǔ bài, bù néng fù chí rèn, zhǎo yá duò luò, bù néng fù niè shì, ān néng hài rén? ér zhī shǐ shēng yě, shǒu zú jù chéng, shǒu bù néng bó, zú bù néng jué zhě, qì shì níng chéng, wèi néng jiān qiáng yě. yóu cǐ yán zhī, jīng qì bù néng jiān qiáng, shěn yǐ. qì wèi xíng tǐ, xíng tǐ wēi ruò, yóu wèi néng hài rén, kuàng sǐ, qì qù jīng shén jué. ān néng hài rén? hán gǔ wèi néng hài rén zhě xié? sǐ rén zhī qì bù qù xié? hé néng hài rén?
人死不為鬼,無知,不能語言,則不能害人矣。何以驗之?夫人之怒也用氣,其害人用力,用力須筋骨而強,強則能害人。忿怒之人,呴呼於人之旁,口氣喘射人之面,雖勇如賁、育,氣不害人,使舒手而擊,舉足而蹶,則所擊蹶無不破折。夫死,骨朽筋力絕,手足不舉,雖精氣尚在,猶呴吁之時無嗣助也,何以能害人也?凡人與物所以能害人者,手臂把刃,爪牙堅利之故也。今人死,手臂朽敗,不能復持刃,爪牙墮落,不能復齧噬,安能害人?兒之始生也,手足具成,手不能搏,足不能蹶者,氣適凝成,未能堅強也。由此言之,精氣不能堅強,審矣。氣為形體,形體微弱,猶未能害人,況死,氣去精神絕。安能害人?寒骨謂能害人者邪?死人之氣不去邪?何能害人?
jī luǎn zhī wèi zì yě, hòng róng yú gòu zhōng, kuì ér shì zhī, ruò shuǐ zhī xíng liáng cí yǔ fú, tǐ fāng jiù chéng, jiù chéng zhī hòu, néng zhuó jué zhī. fū rén zhī sǐ, yóu hòng róng zhī shí, hòng róng zhī qì, ān néng hài rén? rén zhī suǒ yǐ yǒng měng néng hài rén zhě, yǐ yǐn shí yě, yǐn shí bǎo zú zé qiáng zhuàng yǒng měng, qiáng zhuàng yǒng měng zé néng hài rén yǐ. rén bìng bù néng yǐn shí, zé shēn léi ruò, léi ruò kùn shén, gù zhì yú sǐ. bìng kùn zhī shí, chóu zài qí páng, bù néng duō chì, rén dào qí wù, bù néng jìn duó, léi ruò kùn liè zhī gù yě. fū sǐ, léi ruò kùn liè zhī shèn zhě yě, hé néng hài rén? yǒu jī quǎn zhī chù, wèi rén suǒ dào qiè, suī qiè wú shì zhī rén, mò bù fèn nù, fèn nù zhī jí, zhì xiāng zéi miè. bài luàn zhī shí, rén xiāng dàn shí zhě, shǐ qí shén yǒu zhī, yí néng hài rén. shēn guì yú jī quǎn, jǐ sǐ zhòng yú jiàn dào, fèn nù yú jī quǎn, wú yuàn yú shí jǐ, bù néng hài rén zhī yàn yě. chán zhī wèi tuì yě, wèi fù yù, yǐ tuì yě qù fù yù zhī tǐ, gèng wèi chán zhī xíng. shǐ sǐ rén jīng shén qù xíng tǐ, ruò chán zhī qù fù yù hū! zé fū wèi chán zhě bù néng hài wèi fù yù zhě. fū chán bù néng hài fù yù, sǐ rén zhī jīng shén, hé néng hài shēng rén zhī shēn? mèng zhě zhī yì yí. huò yán: mèng zhě, jīng shén zì zhǐ shēn zhōng, wèi jí xiōng zhī xiàng. huò yán: jīng shén xíng yǔ rén wù xiāng gèng. jīn qí shěn zhǐ shēn zhōng, sǐ zhī jīng shén, yì jiāng fù rán. jīn qí shěn xíng, rén mèng shā shāng rén, mèng shā shāng rén, ruò wèi rén suǒ fù shā, míng rì shì bǐ zhī shēn, chá jǐ zhī tǐ, wú bīng rèn chuàng shāng zhī yàn. fū mèng yòng jīng shén, jīng shén, sǐ zhī jīng shén yě. mèng zhī jīng shén bù néng hài rén, sǐ zhī jīng shén ān néng wèi hài? huǒ chì ér fǔ fú, fèi zhǐ ér qì xiē, yǐ huǒ wèi zhǔ yě. jīng shén zhī nù yě, nǎi néng hài rén bù nù, bù néng hài rén. huǒ měng zào zhōng, fǔ yǒng qì zhēng jīng nù xiōng zhōng, lì shèng shēn rè. jīn rén zhī jiāng sǐ, shēn tǐ qīng liáng, liáng yì qīng shén, suì yǐ sǐ wáng. dāng sǐ zhī shí, jīng shén bù nù. shēn wáng zhī hòu, yóu tāng zhī lí fǔ yě, ān néng hài rén?
雞卵之未字也,澒溶於彀中,潰而視之,若水之形;良雌傴伏,體方就成,就成之後,能啄蹶之。夫人之死,猶澒溶之時,澒溶之氣,安能害人?人之所以勇猛能害人者,以飲食也,飲食飽足則強壯勇猛,強壯勇猛則能害人矣。人病不能飲食,則身〔羸〕弱,〔羸〕弱困甚,故至於死。病困之時,仇在其旁,不能咄叱,人盜其物,不能禁奪,羸弱困劣之故也。夫死,羸弱困劣之甚者也,何能害人?有雞犬之畜,為人所盜竊,雖怯無勢之人,莫不忿怒,忿怒之極,至相賊滅。敗亂之時,人相啖食者,使其神有知,宜能害人。身貴於雞犬,己死重於見盜,忿怒於雞犬,無怨於食己,不能害人之驗也。蟬之未蛻也,為復育,已蛻也去復育之體,更為蟬之形。使死人精神去形體,若蟬之去復育乎!則夫為蟬者不能害為復育者。夫蟬不能害復育,死人之精神,何能害生人之身?夢者之義疑。〔或〕言:「夢者,精神自止身中,為吉凶之象。」或言:「精神行與人物相更。 」今其審止身中,死之精神,亦將復然。今其審行,人夢殺傷人,夢殺傷人,若為人所復殺,明日視彼之身,察己之體,無兵刃創傷之驗。夫夢用精神,精神,死之精神也。夢之精神不能害人,死之精神安能為害?火熾而釜拂,沸止而氣歇,以火為主也。精神之怒也,乃能害人;不怒,不能害人。火猛灶中,釜涌氣蒸;精怒胸中,力盛身熱。今人之將死,身體清涼,涼益清甚,遂以死亡。當死之時,精神不怒。身亡之後,猶湯之離釜也,安能害人?
wù yǔ rén tōng, rén yǒu chī kuáng zhī bìng. rú zhī qí wù rán ér lǐ zhī, bìng zé yù yǐ. fū wù wèi sǐ, jīng shén yī yǐ xíng tǐ, gù néng biàn huà, yǔ rén jiāo tōng yǐ sǐ, xíng tǐ huài làn, jīng shén sàn wáng, wú suǒ fù yī, bù néng biàn huà. fū rén zhī jīng shén, yóu wù zhī jīng shén yě. wù shēng, jīng shén wèi bìng qí sǐ, jīng shén xiāo wáng. rén yǔ wù tóng, sǐ ér jīng shén yì miè, ān néng wèi hài huò! shè wèi rén guì, jīng shén yǒu yì, chéng shì, wù néng biàn huà, rén zé bù néng, shì fǎn rén jīng shén bù ruò wù, wù jīng shén qí yú rén yě.
物與人通,人有痴狂之病。如知其物然而理之,病則愈矣。夫物未死,精神依倚形體,故能變化,與人交通;已死,形體壞爛,精神散亡,無所復依,不能變化。夫人之精神,猶物之精神也。物生,精神為病;其死,精神消亡。人與物同,死而精神亦滅,安能為害禍!設謂人貴,精神有異,成事,物能變化,人則不能,是反人精神不若物,物精〔神〕奇於人也。
shuǐ huǒ shāo nì. fán néng hài rén zhě, jiē wǔ xíng zhī wù. jīn shāng rén, mù ōu rén, tǔ yā rén, shuǐ nì rén, huǒ shāo rén. shǐ rén sǐ, jīng shén wèi wǔ xíng zhī wù hū, hài rén bù wèi hū, bù néng hài rén. bù wèi wù, zé wèi qì yǐ. qì zhī hài rén zhě, tài yáng zhī qì wèi dú zhě yě. shǐ rén sǐ, qí qì wèi dú hū, hài rén bù wèi hū, bù néng hài rén.
水火燒溺。凡能害人者,皆五行之物。金傷人,木毆人,土壓人,水溺人,火燒人。使人死,精神為五行之物乎,害人;不為乎,不能害人。不為物,則為氣矣。氣之害人者,太陽之氣為毒者也。使人死,其氣為毒乎,害人;不為乎,不能害人。
fū lùn sǐ bù wèi guǐ, wú zhī, bù néng hài rén, zé fū suǒ jiàn guǐ zhě, fēi sǐ rén zhī jīng, qí hài rén zhě, fēi qí jīng suǒ wèi, míng yǐ.
夫論死不為鬼,無知,不能害人,則夫所見鬼者,非死人之精,其害人者,非其精所為,明矣。