xiào wǔ huáng dì fēng dì wèi lǔ gōng wáng. gōng wáng huài kǒng zǐ zhái yǐ wèi gōng, dé yì shàng shū bǎi piān, lǐ sān bǎi, chūn qiū sān shí piān, lùn yǔ èr shí yī piān, wén xián gē zhī shēng, jù fù fēng tú, shàng yán wǔ dì. wǔ dì qiǎn lì fā qǔ, gǔ jīng lùn yǔ, cǐ shí jiē chū. jīng chuán yě ér yǒu wén xián gē zhī shēng, wén dāng xìng yú hàn, xǐ lè dé wén zhī xiáng yě. dāng chuán yú hàn, qǐn cáng qiáng bì zhī zhōng, gōng wáng wén zhī, shèng wáng gǎn dòng xián gē zhī xiàng. cǐ zé gǔ wén bù dāng yǎn, hàn qí yǐ wèi fú yě. xiào chéng huáng dì dú bǎi piān shàng shū, bó shì láng lì mò néng xiǎo zhī, zhēng tiān xià néng wèi shàng shū zhě. dōng hǎi zhāng bà tōng zuǒ shì chūn qiū, àn bǎi piān xù, yǐ zuǒ shì xùn gǔ zào zuò bǎi èr piān, jù chéng zòu shàng. chéng dì chū mì shàng shū yǐ kǎo xiào zhī, wú yī zì xiāng yīng zhě, chéng dì xià bà yú lì, lì dāng qì gū dà bù jǐn jìng. chéng dì qí bà zhī cái, shè qí gū, yì bù miè qí jīng, gù bǎi èr shàng shū chuán zài mín jiān. kǒng zǐ yuē cái nán, néng tuī jīng sī, zuò jīng bǎi piān, cái gāo zhuō yù, xī yǒu zhī rén yě. chéng dì shè zhī, duō qí wén yě. suī jiān fēi shí, cì xù piān jù, yī yǐ shì lèi, yǒu shì zhēn shì, gù bù shāo miè zhī. shū yī dú, xiāng qiǎn yǐ shū, shū shí shù zhá, zòu jì zhǎng lì, wén chéng kě guān, dú zhī mǎn yì, bǎi bù néng yī. zhāng bà tuī jīng sī zhì yú bǎi piān, hàn shì guǎ lèi, chéng dì shè zhī, bù yì yí hū? yáng zi shān wèi jùn shàng jì lì, jiàn sān fǔ wèi āi láo chuán bù néng chéng, guī jùn zuò shàng, xiào míng qí zhī, zhēng zài lán tái. fū yǐ sān fǔ yuàn lì, cóng jī chéng cái, bù néng chéng yī piān. zi shān chéng zhī, shàng lǎn qí wén. zi shān zhī chuán, qǐ bì shěn shì? chuán wén yī wèi zhī yǒu zhuàng, huì sān fǔ zhī shì, zhōng bù néng wèi, zi shān wèi zhī, sī xū bù nán. chéng dì shè zhāng bà, qǐ bù yǒu yǐ zāi?
孝武皇帝封弟為魯恭王。恭王壞孔子宅以為宮,得佚《尚書》百篇,《禮》三百,《春秋》三十篇,《論語》二十一篇,聞弦歌之聲,俱復封塗,上言武帝。武帝遣吏發取,古經《論語》,此時皆出。經傳也而有〔聞〕弦歌之聲,文當興於漢,喜樂得聞之祥也。當傳於漢,寢藏牆壁之中,恭王〔聞〕之,聖王感動弦歌之象。此則古文不當掩,漢俟以為符也。孝成皇帝讀百篇《尚書》,博士郎吏莫能曉知,征天下能為《尚書》者。東海張霸通《左氏春秋》,案百篇序,以《左氏》訓詁造作百二篇,具成奏上。成帝出秘《尚書》以考校之,無一字相應者,成帝下霸於吏,吏當器辜大不謹敬。成帝奇霸之才,赦其辜,亦不〔滅〕其經,故百二《尚書》傳在民間。孔子曰「才難」,能推精思,作經百篇,才高卓遹,希有之人也。成帝赦之,多其文也。雖奸非實,次序篇句,依倚事類,有似真是,故不燒滅之。疏一櫝,相遣以書,書十數札,奏記長吏,文成可觀,讀之滿意,百不能一。張霸推精思至於百篇,漢世〔寡〕類,成帝赦之,不亦宜乎?楊子山為郡上計吏,見三府為《哀牢傳》不能成,歸郡作上,孝明奇之,征在蘭台。夫以三府掾吏,叢積成才,不能成一篇。子山成之,上覽其文。子山之傳,豈必審是?傳聞依為之有狀,會三府之士,終不能為,子山為之,斯須不難。成帝赦張霸,豈不有以哉?
xiào wǔ zhī shí, zhào bǎi guān duì cè, dǒng zhòng shū cè wén zuì shàn. wáng mǎng shí, shǐ láng lì shàng zòu, liú zi jùn zhāng yóu měi. měi shàn bù kōng, cái gāo zhì shēn zhī yàn yě. yì yuē: shèng rén zhī qíng jiàn yú cí. wén cí měi è, zú yǐ guān cái. yǒng píng zhōng, shén què qún jí, xiào míng zhào shàng shén jué sòng, bǎi guān sòng shàng, wén jiē bǐ wǎ shí, wéi bān gù jiǎ kuí fù yì yáng zhōng hóu fěng wǔ sòng jīn yù, xiào míng lǎn yān. fū yǐ bǎi guān zhī zhòng, láng lì fēi yī, wéi wǔ rén wén shàn, fēi qí ér hé? xiào wǔ shàn zi xū zhī fù, zhēng sī mǎ zhǎng qīng. xiào chéng wán nòng zhòng shū zhī duō, shàn yáng zi yún, chū rù yóu liè, zi yún chéng cóng. shǐ zhǎng qīng huán jūn shān zǐ yún zuò lì, shū suǒ bù néng yíng dú, wén suǒ bù néng chéng jù, zé wǔ dì hé tān? chéng dì hé yù? gù yuē: wán yáng zi yún zhī piān, lè yú jū qiān dàn zhī guān xié huán jūn shān zhī shū, fù yú jī yī dùn zhī cái.
孝武之時,詔百官對策,董仲舒策文最善。王莽時,使郎吏上奏,劉子駿章尤美。美善不空,才高知深之驗也。《易》曰:「聖人之情見於辭。」文辭美惡,足以觀才。永平中,神雀群集,孝明詔上《〔神〕爵頌》,百官頌上,文皆比瓦石,唯班固、賈逵、傅毅、楊終、侯諷五頌金玉,孝明覽焉。夫以百官之眾,郎吏非一,唯五人文善,非奇而何?孝武善《子虛》之賦,征司馬長卿。孝成玩弄眾書之多,善揚子云,出入遊獵,子云乘從。使長卿、桓君山、子云作吏,書所不能盈牘,文所不能成句,則武帝何貪?成帝何欲?故曰:「玩揚子云之篇,樂於居千石之官;挾桓君山之書,富於積猗頓之財。」
hán fēi zhī shū, chuán zài qín tíng, shǐ huáng tàn yuē: dú bù dé yǔ cǐ rén tóng shí! lù jiǎ xīn yǔ, měi zòu yī piān, gāo zǔ zuǒ yòu, chēng yuē wàn suì. fū tàn sī qí rén, yǔ xǐ chēng wàn suì, qǐ kě kōng wèi zāi? chéng jiàn qí měi, huān qì fā yú nèi yě. hòu qì biàn zhě, yú tiān bù yú dì, tiān, wén míng yě. yī shang zài shēn, wén zhe yú yī, bù zài yú shang, yī fǎ tiān yě. chá zhǎng lǐ zhě zuǒ bù guān yòu, zuǒ wén míng yě. zhàn zài yòu, bù guān zuǒ, yòu, wén míng yě. yì yuē: dà rén hǔ biàn qí wén bǐng, jūn zǐ bào biàn qí wén wèi. yòu yuē: guān hū tiān wén, guān hū rén wén. cǐ yán tiān rén yǐ wén wèi guān, dà rén jūn zǐ yǐ wén wèi cāo yě. gāo zǔ zài mǔ shēn zhī shí, xī yú zé bēi, jiāo lóng zài shàng, lóng qiú xuàn yào jí qǐ, chǔ wàng hàn jūn, qì chéng wǔ cǎi jiāng rù xián yáng, wǔ xīng jù dōng jǐng, xīng yǒu wǔ sè. tiān huò zhě zēng qín, miè qí wén zhāng yù hàn xìng zhī, gù xiān shòu mìng yǐ wén wèi ruì yě.
韓非之書,傳在秦庭,始皇嘆曰:「獨不得與此人同時!」陸賈《新語》,每奏一篇,高祖左右,稱曰萬歲。夫嘆思其人,與喜稱萬歲,豈可空為哉?誠見其美,歡氣發於內也。候氣變者,於天不於地,天,文明也。衣裳在身,文着於衣,不在於裳,衣法天也。察掌理者左不觀右,左文明也。占在右,不觀左,右,文明也。《易》曰:「大人虎變其文炳,君子豹變其文蔚。」又曰:「觀乎天文,觀乎人文。」此言天人以文為觀,大人君子以文為操也。高祖在母身之時,息於澤陂,蛟龍在上,龍觩炫耀;及起,楚望漢軍,氣成五采;將入咸陽,五星聚東井,星有五色。天或者憎秦,滅其文章;欲漢興之,故先受命以文為瑞也。
è rén cāo yì, qián hòu guāi wéi. shǐ huáng qián tàn hán fēi zhī shū, hòu huò lǐ sī zhī yì fán wǔ jīng zhī wén, shè xié shū zhī lǜ. wǔ jīng zhī rú, bào jīng yǐn nì, fú shēng zhī tú, cuàn cáng tǔ zhōng. tiǎn xián shèng zhī wén, jué gū shēn zhòng, sì zhī jí sūn. lǐ sī chuàng yì, shēn fú wǔ xíng. hàn xìng, yì wáng qín zhī guǐ, xuē lǐ sī zhī jī. gāo zǔ shǐ lìng lù jiǎ zào shū, wèi xìng wǔ jīng. huì jǐng yǐ zhì yuán chéng, jīng shū bìng xiū. hàn cháo yù yù, jué yǔ suǒ wén, shú yǔ wáng qín? wáng mǎng wú dào, hàn jūn yún qǐ, tái gé fèi dùn, wén shū qì sàn. guāng wǔ zhōng xìng, xiū cún wèi xiáng. xiào míng shì hǎo wén rén, bìng zhēng lán tái zhī guān, wén xióng huì jù. jīn shàng jí mìng, zhào qiú wáng shī, gòu mù yǐ jīn, ān dé bù yǒu hǎo wén zhī shēng! táng yú jì yuǎn, suǒ zài shū sàn yīn zhōu pō jìn, zhū zi cún yān. hàn xìng yǐ lái, chuán wén wèi yuǎn, yǐ suǒ wén jiàn, wǔ táng yú ér shén yīn zhōu, huàn bǐng yù yù, mò shèng yú sī! tiān yàn, zhě xīng chén xiǎo làn rén xìng qí zhě, zhǎng wén zǎo bǐng. hàn jīn wèi shèng, gù wén fán còu yě.
惡人操意,前後乖違。始皇前嘆韓非之書,後惑李斯之議;燔《五經》之文,設挾書之律。五經之儒,抱經隱匿,伏生之徒,竄藏土中。殄賢聖之文,厥辜深重,嗣之及孫。李斯創議,身伏五刑。漢興,易亡秦之軌,削李斯之跡。高祖始令陸賈造書,未興《五經》。惠、景以至元、成,經書並修。漢朝鬱郁,厥語所聞,孰與亡秦?王莽無道,漢軍雲起,台閣廢頓,文書棄散。光武中興,修存未詳。孝明世好文人,並征蘭台之官,文雄會聚。今上即〔命〕,詔求亡失,購募以金,安得不有好文之聲!唐、虞既遠,所在書散;殷、周頗近,諸子存焉。漢興以來,傳文未遠,以所聞見,伍唐、虞而什殷、周,煥炳鬱郁,莫盛於斯!天晏,者星辰曉爛;人性奇者,掌文藻炳。漢今為盛,故文繁湊也。
kǒng zǐ yuē: wén wáng jì mò, wén bù zài zī hū! wén wáng zhī wén, chuán zài kǒng zǐ. kǒng zǐ wèi hàn zhì wén, chuán zài hàn yě. shòu tiān zhī wén. wén rén yí zūn wǔ jīng liù yì wèi wén, zhū zi chuán shū wèi wén, zào lùn zhe shuō wèi wén, shàng shū zòu jì wèi wén, wén dé zhī cāo wèi wén. lì wǔ wén zài shì, jiē dāng xián yě. zào lùn zhe shuō zhī wén, yóu yí láo yān. hé zé? fā xiōng zhōng zhī sī, lùn shì sú zhī shì, fēi tú fěng gǔ jīng xù gù wén yě. lùn fā xiōng yì, wén chéng shǒu zhōng, fēi shuō jīng yì zhī rén suǒ néng wèi yě. zhōu qín zhī jì, zhū zi bìng zuò, jiē lùn tā shì, bù sòng zhǔ shàng, wú yì yú guó, wú bǔ yú huà. zào lùn zhī rén, sòng shàng huī guó, guó yè chuán zài qiān zài, zhǔ dé cān èr rì yuè, fēi shì zhū zi shū chuán suǒ néng bìng yě. shàng shū chén pián yí, zòu jì jiàn lì shì, yī zé wèi shēn, èr zé wèi rén. fán wén lì cí, wú shàng shū wén dé zhī cāo. zhì shēn wán xíng, xùn lì wèi sī, wú wèi zhǔ zhě. fū rú shì, wǔ wén zhī zhōng, lùn zhě zhī wén duō yǐ. zé kě zūn míng yǐ.
孔子曰:「文王既歿,文不在茲乎!」文王之文,傳在孔子。孔子為漢制文,傳在漢也。受天之文。文人宜遵五經六藝為文,諸子傳書為文,造論著說為文,上書奏記為文,文德之操為文。立五文在世,皆當賢也。造論著說之文,尤宜勞焉。何則?發胸中之思,論世俗之事,非徒諷古經、續故文也。論發胸臆,文成手中,非說經藝之人所能為也。周、秦之際,諸子並作,皆論他事,不頌主上,無益於國,無補於化。造論之人,頌上恢國,國業傳在千載,主德參貳日月,非適諸子書傳所能並也。上書陳便宜,奏記薦吏士,一則為身,二則為人。繁文麗辭,無上書文德之操。治身完行,徇利為私,無為主者。夫如是,五文之中,論者之文多矣。則可尊明矣。
kǒng zǐ chēng zhōu yuē: táng yú zhī jì, yú sī wèi shèng, zhōu zhī dé, qí kě wèi zhì dé yǐ yǐ! kǒng zǐ, zhōu zhī wén rén yě, shè shēng hàn shì, yì chēng hàn zhī zhì dé yǐ. zhào tā wáng nán yuè, bèi zhǔ miè shǐ, bù cóng hàn zhì, jī jù chuí jì, chén nì yí sú. lù jiǎ shuō yǐ hàn dé, jù yǐ dì wēi, xīn jué xǐng wù, jué rán qǐ zuò. shì rú zhī yú, yǒu zhào tā zhī huò hóng wén zhī rén, chén lù jiǎ zhī shuō. guān jiàn zhī zhě, jiāng yǒu jué rán qǐ zuò, zhào tā zhī wù. hàn shì hào làn, bù yǒu shū zhuō zhī shēng. wén rén zhī xiū, guó zhī fú yě.
孔子稱周曰:「唐、虞之際,於斯為盛,周之德,其可謂至德已矣!」孔子,周之文人也,設生漢世,亦稱漢之至德矣。趙他王南越,倍主滅使,不從漢制,箕踞椎髻,沉溺夷俗。陸賈說以漢德,懼以帝威,心覺醒悟,蹶然起坐。世儒之愚,有趙他之惑;鴻文之人,陳陸賈之說。觀見之者,將有蹶然起坐,趙他之悟。漢氏浩爛,不有殊卓之聲。文人之休,國之符也。
wàng fēng wū zhī míng jiā, dǔ qiáo mù zhī jiù dōu. hóng wén zài guó, shèng shì zhī yàn yě. mèng zǐ xiāng rén yǐ móu zǐ yān, xīn qīng zé móu zǐ le, le zhě, mù wén le yě. fū hòu guó zhàn rén, tóng yī shí yě. guó jūn shèng ér wén rén jù, rén xīn huì ér mù duō cǎi. róu dǎo wén jǐn yú ní tú zhī zhōng, wén jiàn zhī zhě, mò bù tòng xīn. zhī wén jǐn zhī kě xī, bù zhī wén rén zhī dāng zūn, bù tōng lèi yě. tiān wén rén wén, wén qǐ tú diào mò nòng bǐ, wèi měi lì zhī guān zāi? zài rén zhī xíng, chuán rén zhī míng yě. shàn rén yuàn zài, sī miǎn wèi shàn xié rén è zài, lì zì jìn cái. rán zé wén rén zhī bǐ, quàn shàn chéng è yě. shì fǎ suǒ yǐ zhāng shàn, jí yǐ zhe è yě. jiā yī zì zhī shì, rén yóu quàn chéng, wén zhī zhī zhě, mò bù zì miǎn. kuàng jí bǐ mò zhī lì, dìng shàn è zhī shí, yán xíng bì zài, wén yǐ qiān shù, chuán liú yú shì, chéng wèi dān qīng, gù kě zūn yě.
望豐屋知名家,睹喬木知舊都。鴻文在國,聖世之驗也。孟子相人以眸子焉,心清則眸子了,了者,目文了也。夫候國占人,同一實也。國君聖而文人聚,人心惠而目多采。蹂蹈文錦於泥塗之中,聞見之者,莫不痛心。知文錦之可惜,不知文人之當尊,不通類也。天文人文,文豈徒調墨弄筆,為美麗之觀哉?載人之行,傳人之名也。善人願載,思勉為善;邪人惡載,力自禁裁。然則文人之筆,勸善懲惡也。諡法所以章善,即以著惡也。加一字之諡,人猶勸懲,聞知之者,莫不自勉。況極筆墨之力,定善惡之實,言行畢載,文以千數,傳流於世,成為丹青,故可尊也。
yáng zi yún zuò fǎ yán, shǔ fù rén jī qián qiān wàn, yuàn zài yú shū. zi yún bù tīng, fū fù wú rén yì zhī xíng, yóu quān zhōng zhī lù, lán zhōng zhī niú yě, ān dé wàng zài? bān shū pí xù tài shǐ gōng shū, zài xiāng lǐ rén yǐ wèi è jiè. xié rén wǎng dào, shéng mò suǒ dàn, ān dé bì huì? shì gù zi yún bù wèi cái quàn, shū pí bù wèi ēn náo. wén rén zhī bǐ, dú yǐ gōng yǐ! xián shèng dìng yì yú bǐ, bǐ jí chéng wén, wén jù qíng xiǎn, hòu rén guān zhī, yǐ jiàn zhèng xié, ān yí wàng jì? zú dǎo yú dì, jī yǒu hǎo chǒu wén jí yú lǐ, zhì yǒu shàn è. gù fū zhàn jī yǐ dǔ zú, guān wén yǐ zhī qíng. shī sān bǎi, yī yán yǐ bì zhī, yuē: sī wú xié. lùn héng piān yǐ shí shù, yì yī yán yě, yuē: jí xū wàng.
揚子云作《法言》,蜀富人齎錢千萬,願載於書。子云不聽,「夫富無仁義之行,〔猶〕圈中之鹿,欄中之牛也,安得妄載?班叔皮續《太史公書》,載鄉里人以為惡戒。邪人枉道,繩墨所彈,安得避諱?是故子云不為財勸,叔皮不為恩撓。文人之筆,獨已公矣!賢聖定意於筆,筆集成文,文具情顯,後人觀之,以〔見〕正邪,安宜妄記?足蹈於地,跡有好醜;文集於禮,志有善惡。故夫占跡以睹足,觀文以知情。《詩》三百,一言以蔽之,曰:「思無邪。」《論衡》篇以十數,亦一言也,曰:「疾虛妄。」