fán rén yù ǒu jí zāo lèi hài, jiē yóu mìng yě. yǒu sǐ shēng shòu yāo zhī mìng, yì yǒu guì jiàn pín fù zhī mìng. zì wáng gōng dǎi shù rén, shèng xián jí xià yú, fán yǒu shǒu mù zhī lèi, hán xuè zhī shǔ, mò bù yǒu mìng. mìng dāng pín jiàn, suī fù guì zhī, yóu shè huò huàn yǐ. mìng dāng fù guì, suī pín jiàn zhī, yóu féng fú shàn yǐ. gù mìng guì cóng jiàn dì zì dá, mìng jiàn cóng fù wèi zì wēi. gù fū fù guì ruò yǒu shén zhù, pín jiàn ruò yǒu guǐ huò. mìng guì zhī rén, jù xué dú dá, bìng shì dú qiān mìng fù zhī rén, jù qiú dú de, bìng wèi dú chéng. pín jiàn fǎn cǐ, nán dá, nán qiān, nán de, nán chéng huò guò shòu zuì, jí bìng wáng yí, shī qí fù guì, pín jiàn yǐ. shì gù cái gāo xíng hòu, wèi bì bǎo qí bì fù guì zhì guǎ dé báo, wèi kě xìn qí bì pín jiàn. huò shí cái gāo xíng hòu, mìng è, fèi ér bù jìn zhī guǎ dé báo, mìng shàn, xìng ér chāo yú. gù fū lín shì zhī yú, cāo xíng qīng zhuó, xìng yǔ cái yě shì huàn guì jiàn, zhì chǎn pín fù, mìng yǔ shí yě. mìng zé bù kě miǎn, shí zé bù kě lì, zhī zhě guī zhī yú tiān, gù tǎn dàng tián hū. suī qí pín jiàn.
凡人遇偶及遭累害,皆由命也。有死生寿夭之命,亦有贵贱贫富之命。自王公逮庶人,圣贤及下愚,凡有首目之类,含血之属,莫不有命。命当贫贱,虽富贵之,犹涉祸患矣。命当富贵,虽贫贱之,犹逢福善矣。故命贵从贱地自达,命贱从富位自危。故夫富贵若有神助,贫贱若有鬼祸。命贵之人,俱学独达,并仕独迁;命富之人,俱求独得,并为独成。贫贱反此,难达,难迁,难得,难成;获过受罪,疾病亡遗,失其富贵,贫贱矣。是故才高行厚,未必保其必富贵;智寡德薄,未可信其必贫贱。或时才高行厚,命恶,废而不进;知寡德薄,命善,兴而超逾。故夫临事知愚,操行清浊,性与才也;仕宦贵贱,治产贫富,命与时也。命则不可勉,时则不可力,知者归之於天,故坦荡恬忽。虽其贫贱。
shǐ fù guì ruò záo gōu fá xīn, jiā miǎn lì zhī qū, zhì qiáng jiàn zhī shì, záo bù xiū zé gōu shēn, fǔ bù zhǐ zé xīn duō, wú mìng zhī rén, jiē dé suǒ yuàn, ān dé pín jiàn xiōng wēi zhī huàn zāi? rán zé, huò shí gōu wèi tōng ér yù zhàn, xīn wèi duō ér yù hǔ. shì huàn bù guì, zhì chǎn zhī fù, záo gōu yù zhàn fá xīn féng hǔ zhī lèi yě.
使富贵若凿沟伐薪,加勉力之趋,致强健之势,凿不休则沟深,斧不止则薪多,无命之人,皆得所愿,安得贫贱凶危之患哉?然则,或时沟未通而遇湛,薪未多而遇虎。仕宦不贵,治产之富,凿沟遇湛、伐薪逢虎之类也。
yǒu cái bù dé shī, yǒu zhì bù de xíng, huò shī ér gōng bù lì, huò xíng ér shì bù chéng, suī cái zhì rú kǒng zǐ, yóu wú chéng lì zhī gōng. shì sú jiàn rén jié xíng gāo, zé yuē:" xián zhé rú cǐ, hé bù guì?" jiàn rén móu lǜ shēn, zé yuē:" biàn huì rú cǐ, hé bù fù?" guì fù yǒu mìng lù, bù zài xián zhé yǔ biàn huì. gù yuē: fù bù kě yǐ chóu cè dé, guì bù kě yǐ cái néng chéng. zhì lǜ shēn ér wú cái, cái néng gāo ér wú guān. huái yín shū zǐ, wèi bì jì qì zhī cái jī jīn lèi yù, wèi bì táo zhū zhī zhì. huò shí xià yú ér qiān jīn, wán lǔ ér diǎn chéng. gù guān yù tóng cái, qí guì shū mìng zhì shēng jūn zhī, qí fù yì lù. lù mìng yǒu pín fù, zhī bù néng fēng shā mìng yǒu guì jiàn, cái bù néng jìn tuì. chéng wáng zhī cái bù rú zhōu gōng, huán gōng zhī zhī bù ruò guǎn zhòng, rán chéng huán shòu zūn mìng, ér zhōu guǎn bǐng bēi zhì yě. àn gǔ rén jūn xī yǒu bù xué yú rén chén, zhī bó xī yǒu bù wéi fù shī. rán ér rén jūn yóu yǐ wú néng chù zhǔ wèi, rén chén yóu yǐ hóng cái wèi sī yì. gù guì jiàn zài mìng, bù zài zhì yú pín fù zài lù, bù zài wán huì. shì zhī lùn shì zhě yǐ cái gāo dāng wèi jiàng xiàng, néng xià zhě yí wèi nóng shāng, jiàn zhì néng zhī shì guān wèi bù zhì, guài ér zī zhī yuē:" shì bì huǐ yú xíng cāo." xíng cāo zhī shì yì guài huǐ zhī yuē:" shì bì fá yú cái zhī." shū bù zhī cái zhī xíng cāo suī gāo, guān wèi fù lù yǒu mìng. cái zhì zhī rén, yǐ jí shèng shí jǔ shì ér fú zhì, rén wèi cái zhì míng shěn xiōng āi huò lái, wèi yú àn. bù zhī jí xiōng zhī mìng, shèng shuāi zhī lù yě.
有才不得施,有智不得行,或施而功不立,或行而事不成,虽才智如孔子,犹无成立之功。世俗见人节行高,则曰:“贤哲如此,何不贵?”见人谋虑深,则曰:“辩慧如此,何不富?”贵富有命禄,不在贤哲与辩慧。故曰:富不可以筹策得,贵不可以才能成。智虑深而无财,才能高而无官。怀银纾紫,未必稷、契之才;积金累玉,未必陶硃之智。或时下愚而千金,顽鲁而典城。故官御同才,其贵殊命;治生钧知,其富异禄。禄命有贫富,知不能丰杀;命有贵贱,才不能进退。成王之才不如周公,桓公之知不若管仲,然成、桓受尊命,而周、管禀卑秩也。案古人君希有不学於人臣,知博希有不为父师。然而人君犹以无能处主位,人臣犹以鸿才为厮役。故贵贱在命,不在智愚;贫富在禄,不在顽慧。世之论事者以才高当为将相,能下者宜为农商,见智能之士官位不至,怪而訾之曰:“是必毁於行操。”行操之士亦怪毁之曰:“是必乏於才知。”殊不知才知行操虽高,官位富禄有命。才智之人,以吉盛时举事而福至,人谓才智明审;凶哀祸来,谓愚暗。不知吉凶之命,盛衰之禄也。
bái guī zǐ gòng, zhuǎn huò zhì fù, jī lěi jīn yù, rén wèi shù shàn xué míng. zhǔ fù yǎn rǔ jiàn yú qí, pái bìn bù yòng fù quē jǔ shū, suì yòng yú hàn, guān zhì qí xiāng. zhào rén xú lè yì shàng shū, yǔ yǎn zhāng huì, shàng shàn qí yán, zhēng bài wèi láng. rén wèi yǎn zhī cái, lè zhī huì, fēi yě. rú zhě míng shuō yī jīng, xí zhī jīng shī, míng rú kuāng zhì guī, shēn rú zhào zǐ dōu, chū jiē jiǎ yǐ zhī kē, qiān zhuǎn zhì láng bó shì, rén wèi jīng míng cái gāo suǒ de, fēi yě. ér shuō ruò fàn jū zhī gàn qín míng, fēng wèi yīng hóu cài zé zhī shuō fàn jū, bài wèi kè qīng, rén wèi jū zé měi shàn suǒ zhì, fēi yě. jiē mìng lù guì fù shàn zhì zhī shí yě. kǒng zǐ yuē:" sǐ shēng yǒu mìng, fù guì zài tiān." lǔ píng gōng yù jiàn mèng zǐ, bì rén zāng cāng huǐ mèng zǐ ér zhǐ. mèng zǐ yuē:" tiān yě!" kǒng zǐ shèng rén, mèng zǐ xián zhě, huì rén ān dào, bù shī shì fēi, chēng yán mìng zhě, yǒu mìng shěn yě.
白圭、子贡,转货致富,积累金玉,人谓术善学明。主父偃辱贱於齐,排摈不用;赴阙举疏,遂用於汉,官至齐相。赵人徐乐亦上书,与偃章会,上善其言,征拜为郎。人谓偃之才,乐之慧,非也。儒者明说一经,习之京师,明如匡稚圭,深如赵子都,初阶甲乙之科,迁转至郎博士,人谓经明才高所得,非也。而说若范雎之干秦明,封为应侯;蔡泽之说范雎,拜为客卿,人谓雎、泽美善所致,非也。皆命禄贵富善至之时也。孔子曰:“死生有命,富贵在天。”鲁平公欲见孟子,嬖人臧仓毁孟子而止。孟子曰:“天也!”孔子圣人,孟子贤者,诲人安道,不失是非,称言命者,有命审也。
huái nán shū yuē:" rén bǐ zài shí bù zài háng, lì hài zài mìng qíng bù zài zhì." jiǎ shēng yuē:" tiān bù kě yǔ qī, dào bù kě yǔ móu, chí sù yǒu mìng, yān shí qí shí?" gāo zǔ jī bù, wèi liú shǐ suǒ zhōng, jí shén. lǚ hòu yíng liáng yī, yī yuē:" kě zhì." gāo zǔ mà zhī yuē:" wú yǐ bù yī tí sān chǐ jiàn qǔ tiān xià, cǐ fēi tiān mìng hū! mìng nǎi zài tiān, suī biǎn què hé yì?" hán xìn yǔ dì lùn bīng, wèi gāo zǔ yuē:" bì xià suǒ wèi tiān shòu, fēi zhì lì suǒ de." yáng zi yún yuē:" yù bù yù, mìng yě." tài shǐ gōng yuē:" fù guì bù wéi pín jiàn, pín jiàn bù wéi fù guì." shì wèi cóng fù guì wèi pín jiàn, cóng pín jiàn wèi fù guì yě.
《淮南书》曰:“仁鄙在时不在行,利害在命黥不在智。”贾生曰:“天不可与期,道不可与谋,迟速有命,焉识其时?”高祖击布,为流矢所中,疾甚。吕后迎良医,医曰:“可治。”高祖骂之曰:“吾以布衣提三尺剑取天下,此非天命乎!命乃在天,虽扁鹊何益?”韩信与帝论兵,谓高祖曰:“陛下所谓天授,非智力所得。”扬子云曰:“遇不遇,命也。”太史公曰:“富贵不违贫贱,贫贱不违富贵。”是谓从富贵为贫贱,从贫贱为富贵也。
fū fù guì bù yù wèi pín jiàn, pín jiàn zì zhì pín jiàn bù qiú wèi fù guì, fù guì zì de yě. chūn xià qiú sǐ, qiū dōng wáng xiāng, fēi néng wéi zhī yě rì cháo chū ér mù rù, fēi qiú zhī yě, tiān dào zì rán. dài wáng zì dài rù wéi wén dì, zhōu yà fū yǐ shù zǐ wèi tiáo hóu, cǐ shí dài wáng fēi tài zǐ, yà fū fēi shì sì, féng shí yù huì, zhuō rán zú zhì. mìng pín yǐ lì qín zhì fù, fù zhì ér sǐ mìng jiàn yǐ cái néng qǔ guì, guì zhì ér miǎn. cái lì ér zhì fù guì, mìng lù bù néng fèng chí, yóu qì zhī yíng liàng, shǒu zhī chí zhòng yě. qì shòu yī shēng, yǐ yī shēng zé píng, shòu zhī rú guò yī shēng, zé mǎn yì yě shǒu jǔ yī jūn, yǐ yī jūn zé píng, jǔ zhī guò yī jūn, zé zhì pū yǐ. qián shì míng shì fēi guī zhī yú mìng yě, mìng shěn rán yě.
夫富贵不欲为贫贱,贫贱自至;贫贱不求为富贵,富贵自得也。春夏囚死,秋冬王相,非能为之也;日朝出而暮入,非求之也,天道自然。代王自代入为文帝,周亚夫以庶子为条侯,此时代王非太子,亚夫非适嗣,逢时遇会,卓然卒至。命贫以力勤致富,富至而死;命贱以才能取贵,贵至而免。才力而致富贵,命禄不能奉持,犹器之盈量,手之持重也。器受一升,以一升则平,受之如过一升,则满溢也;手举一钧,以一钧则平,举之过一钧,则踬仆矣。前世明是非归之於命也,命审然也。
xìn mìng zhě, zé kě yōu jū qí shí, bù xū láo jīng kǔ xíng qiú suǒ zhī yě. yóu zhū yù zhī zài shān zé, tiān mìng nán zhī, rén bù nài shěn, suī yǒu hòu mìng, yóu bù zì xìn, gù bì qiú zhī yě. rú zì zhī, suī táo fù bì guì, zhōng bù dé lí. gù yuē: lì shèng pín, shèn shèng huò. miǎn lì qín shì yǐ zhì fù, dǐ cái míng cāo yǐ qǔ guì fèi shí shī wù, yù wàng fù guì, bù kě de yě. suī yún yǒu mìng, dāng xū suǒ zhī. rú xìn mìng bù qiú, wèi dāng zì zhì, kě bù jiǎ ér zì dé, bù zuò ér zì chéng, bù xíng ér zì zhì? fū mìng fù zhī rén, jīn lì zì qiáng mìng guì zhī rén, cái zhì zì gāo, ruò qiān lǐ zhī mǎ, tóu mù tí zú zì xiāng fù yě. yǒu qiú ér bù dé zhě yǐ, wèi bì bù qiú ér dé zhī zhě yě. jīng xué bù qiú guì, guì zì zhì yǐ: lì zuò bù qiú fù, fù zì dào yǐ. fù guì zhī fú, bù kě qiú zhì pín jiàn zhī huò, bù kě gǒu chú yě. yóu cǐ yán zhī, yǒu fù guì zhī mìng, bù qiú zì dé.
信命者,则可幽居俟时,不须劳精苦形求索之也。犹珠玉之在山泽,天命难知,人不耐审,虽有厚命,犹不自信,故必求之也。如自知,虽逃富避贵,终不得离。故曰:力胜贫,慎胜祸。勉力勤事以致富,砥才明操以取贵;废时失务,欲望富贵,不可得也。虽云有命,当须索之。如信命不求,谓当自至,可不假而自得,不作而自成,不行而自至?夫命富之人,筋力自强;命贵之人,才智自高,若千里之马,头目蹄足自相副也。有求而不得者矣,未必不求而得之者也。精学不求贵,贵自至矣:力作不求富,富自到矣。富贵之福,不可求致;贫贱之祸,不可苟除也。由此言之,有富贵之命,不求自得。
xìn mìng zhě yuē:" zì zhī jí, bù dài qiú yě. tiān mìng jí hòu, bù qiú zì dé tiān mìng xiōng hòu, qiú zhī wú yì." fū wù bù qiú ér zì shēng, zé rén yì yǒu bù qiú guì ér guì zhě yǐ. rén qíng yǒu bù jiào ér zì shàn zhě, yǒu jiào ér zhōng bù shàn zhě yǐ, tiān xìng, yóu mìng yě. yuè wáng yì táo shān zhōng, zhì chéng bù yuàn. zì jì dé dài. yuè rén xūn qí xué, suì bù dé miǎn, qiáng lì wèi jūn. ér tiān mìng dāng rán, suī táo bì zhī, zhōng bù dé lí. gù fū bù qiú zì dé zhī guì yú!
信命者曰:“自知吉,不待求也。天命吉厚,不求自得;天命凶厚,求之无益。”夫物不求而自生,则人亦有不求贵而贵者矣。人情有不教而自善者,有教而终不善者矣,天性,犹命也。越王翳逃山中,至诚不愿。自冀得代。越人熏其穴,遂不得免,强立为君。而天命当然,虽逃避之,终不得离。故夫不求自得之贵欤!