mò jiā zhī lùn, yǐ wèi rén sǐ wú mìng rú jiā zhī yì, yǐ wèi rén sǐ yǒu mìng. yán yǒu mìng zhě, jiàn zi xià yán sǐ shēng yǒu mìng, fù guì zài tiān. yán wú mìng zhě, wén lì yáng zhī dōu, yī xiǔ chén ér wèi hú qín jiāng bái qǐ kēng zhào jiàng zú yú zhǎng píng zhī xià, sì shí wàn zhòng, tóng shí jiē sǐ chūn qiū zhī shí, bài jī zhī jūn, sǐ zhě bì cǎo, shī qiě wàn shù jī jǐn zhī suì, è zhě mǎn dào wēn qì yì lì, qiān hù miè mén, rú bì yǒu mìng, hé qí qín qí tóng yě? yán yǒu mìng zhě yuē: fū tiān xià zhī dà, rén mín zhī zhòng, yī lì yáng zhī dōu, yī zhǎng píng zhī kēng, tóng mìng jù sǐ, wèi kě guài yě. mìng dāng nì sǐ, gù xiāng jù yú lì yáng mìng dāng yā sǐ, gù xiāng jī yú zhǎng píng. yóu gāo zǔ chū qǐ, xiāng gōng rù fēng pèi zhī bāng, duō fēng hóu zhī rén yǐ, wèi bì lǎo shào nán nǚ jù guì ér yǒu xiāng yě, zhuō lì shí jiàn, wǎng wǎng jiē rán. ér lì yáng zhī dōu, nán nǚ jù méi, zhǎng píng zhī kēng, lǎo shào bìng xiàn, wàn shù zhī zhōng, bì yǒu zhǎng mìng wèi dāng sǐ zhī rén. zāo shí shuāi wēi, bīng gé bìng qǐ, bù dé zhōng qí shòu. rén mìng yǒu zhǎng duǎn, shí yǒu shèng shuāi, shuāi zé jí bìng, bèi zāi méng huò zhī yàn yě.
墨家之論,以為人死無命;儒家之議,以為人死有命。言有命者,見子夏言「死生有命,富貴在天。」言無命者,聞歷陽之都,一宿沉而為湖;秦將白起坑趙降卒於長平之下,四十萬眾,同時皆死;春秋之時,敗績之軍,死者蔽草,屍且萬數;饑饉之歲,餓者滿道;溫氣疫癧,千戶滅門,如必有命,何其秦、齊同也?言有命者曰:夫天下之大,人民之眾,一歷陽之都,一長平之坑,同命俱死,未可怪也。命當溺死,故相聚於歷陽;命當壓死,故相積於長平。猶高祖初起,相工入豐、沛之邦,多封侯之人矣,未必老少男女俱貴而有相也,卓礫時見,往往皆然。而歷陽之都,男女俱沒,長平之坑,老少並陷,萬數之中,必有長命未當死之人。遭時衰微,兵革並起,不得終其壽。人命有長短,時有盛衰,衰則疾病,被災蒙禍之驗也。」
sòng wèi chén zhèng tóng rì bìng zāi, sì guó zhī mín, bì yǒu lù shèng wèi dāng shuāi zhī rén, rán ér jù miè, guó huò líng zhī yě. gù guó mìng shèng rén mìng, shòu mìng shèng lù mìng. rén yǒu shòu yāo zhī xiāng, yì yǒu pín fù guì jiàn zhī fǎ, jù jiàn yú tǐ. gù shòu mìng xiū duǎn, jiē bǐng yú tiān gǔ fǎ shàn è, jiē jiàn yú tǐ. mìng dāng yāo zhé, suī bǐng yì xíng, zhōng bù dé zhǎng lù dāng pín jiàn, suī yǒu shàn xìng, zhōng bù dé suì. xiàng yǔ qiě sǐ, gù wèi qí tú yuē: wú bài nǎi mìng, fēi yòng bīng zhī guò. cǐ yán shí yě. shí zhě xiàng yǔ yòng bīng guò yú gāo zǔ, gāo zǔ zhī qǐ, yǒu tiān mìng yān. guó mìng xì yú zhòng xīng, liè sù jí xiōng, guó yǒu huò fú zhòng xīng tuī yí, rén yǒu shèng shuāi. rén zhī yǒu jí xiōng, yóu suì zhī yǒu fēng hào, mìng yǒu shuāi shèng, wù yǒu guì jiàn. yī suì zhī zhōng, yī guì yī jiàn yī shòu zhī jiān, yī shuāi yī shèng. wù zhī guì jiàn, bù zài fēng hào rén zhī shuāi shèng, bù zài xián yú. zi xià yuē sǐ shēng yǒu mìng, fù guì zài tiān, ér bù yuē sǐ shēng zài tiān, fù guì yǒu mìng zhě, hé zé? sǐ shēng zhě, wú xiàng zài tiān, yǐ xìng wèi zhǔ. bǐng dé jiān qiáng zhī xìng, zé qì wò hòu ér tǐ jiān qiáng, jiān qiáng zé shòu mìng zhǎng, shòu mìng zhǎng zé bù yāo sǐ. bǐng xìng ruǎn ruò zhě, qì shǎo pō ér xìng léi yǔ, léi yǔ zé shòu mìng duǎn, duǎn zé zǎo sǐ. gù yán yǒu mìng, mìng zé xìng yě. zhì yú fù guì suǒ bǐng, yóu xìng suǒ bǐng zhī qì, dé zhòng xīng zhī jīng. zhòng xīng zài tiān, tiān yǒu qí xiàng. dé fù guì xiàng zé fù guì, dé pín jiàn xiàng zé pín jiàn, gù yuē zài tiān. zài tiān rú hé? tiān yǒu bǎi guān, yǒu zhòng xīng. tiān shī qì ér zhòng xīng bù jīng, tiān suǒ shī qì, zhòng xīng zhī qì zài qí zhōng yǐ. rén bǐng qì ér shēng, hán qì ér zhǎng, dé guì zé guì, dé jiàn zé jiàn guì huò zhì yǒu gāo xià, fù huò zī yǒu duō shǎo, jiē xīng wèi zūn bēi xiǎo dà zhī suǒ shòu yě. gù tiān yǒu bǎi guān, tiān yǒu zhòng xīng, dì yǒu wàn mín, wǔ dì sān wáng zhī jīng. tiān yǒu wáng liáng zào fù, rén yì yǒu zhī, bǐng shòu qí qì, gù qiǎo yú yù.
宋、衛、陳、鄭同日並災,四國之民,必有祿盛未當衰之人,然而俱滅,國禍陵之也。故國命勝人命,壽命勝祿命。人有壽夭之相,亦有貧富貴賤之法,俱見於體。故壽命修短,皆稟於天;骨法善惡,皆見於體。命當夭折,雖稟異行,終不得長;祿當貧賤,雖有善性,終不得遂。項羽且死,顧謂其徒曰:「吾敗乃命,非用兵之過。」此言實也。實者項羽用兵過於高祖,高祖之起,有天命焉。國命系於眾星,列宿吉凶,國有禍福;眾星推移,人有盛衰。人之有吉凶,猶歲之有豐耗,命有衰盛,物有貴賤。一歲之中,一貴一賤;一壽之間,一衰一盛。物之貴賤,不在豐耗;人之衰盛,不在賢愚。子夏曰「死生有命,富貴在天」,而不曰「死生在天,富貴有命」者,何則?死生者,無象在天,以性為主。稟得堅強之性,則氣渥厚而體堅強,堅強則壽命長,壽命長則不夭死。稟性軟弱者,氣少泊而性羸窳,羸窳則壽命短,短則蚤死。故言「有命」,命則性也。至於富貴所稟,猶性所稟之氣,得眾星之精。眾星在天,天有其象。得富貴象則富貴,得貧賤象則貧賤,故曰「在天」。在天如何?天有百官,有眾星。天施氣而眾星布精,天所施氣,眾星之氣在其中矣。人稟氣而生,含氣而長,得貴則貴,得賤則賤;貴或秩有高下,富或資有多少,皆星位尊卑小大之所授也。故天有百官,天有眾星,地有萬民,五帝、三王之精。天有王梁、造父,人亦有之,稟受其氣,故巧於御。
chuán yuē: shuō mìng yǒu sān, yī yuē zhèng mìng, èr yuē suí mìng, sān yuē zāo mìng. zhèng mìng, wèi běn bǐng zhī zì dé jí yě. xìng rán gǔ shàn, gù bù jiǎ cāo xíng yǐ qiú fú ér jí zì zhì, gù yuē zhèng mìng. suí mìng zhě, chuō lì cāo xíng ér jí fú zhì, zòng qíng shī yù ér xiōng huò dào, gù yuē suí mìng. zāo mìng zhě, xíng shàn dé è, fēi suǒ jì wàng, féng zāo yú wài ér dé xiōng huò, gù yuē zāo mìng. fán rén shòu mìng, zài fù mǔ shī qì zhī shí, yǐ dé jí xiōng yǐ. fū xìng yǔ mìng yì, huò xìng shàn ér mìng xiōng, huò xìng è ér mìng jí. cāo xíng shàn è zhě, xìng yě huò fú jí xiōng zhě, mìng yě. huò xíng shàn ér dé huò, shì xìng shàn ér mìng xiōng huò xíng è ér dé fú, shì xìng è ér mìng jí yě. xìng zì yǒu shàn è, mìng zì yǒu jí xiōng. shǐ mìng jí zhī rén, suī bù xíng shàn, wèi bì wú fú xiōng mìng zhī rén, suī miǎn cāo xíng, wèi bì wú huò. mèng zǐ yuē: qiú zhī yǒu dào, dé zhī yǒu mìng. xìng shàn nǎi néng qiú zhī, mìng shàn nǎi néng dé zhī. xìng shàn mìng xiōng, qiú zhī bù néng de yě. xíng è zhě huò suí ér zhì. ér dào zhí zhuāng juē héng xíng tiān xià, jù dǎng shù qiān, gōng duó rén wù, duàn zhǎn rén shēn, wú dào shén yǐ, yí yù qí huò, nǎi yǐ shòu zhōng. fū rú shì, suí mìng zhī shuō, ān suǒ yàn hū? zāo mìng zhě, xíng shàn yú nèi, zāo xiōng yú wài yě. ruò yán yuān bó niú zhī tú, rú hé zāo xiōng? yán yuān bó niú, xíng shàn zhě yě, dāng dé suí mìng, fú yòu suí zhì, hé gù zāo xiōng? yán yuān kùn yú xué, yǐ cái zì shā bó niú kōng jū ér zāo è jí. jí qū píng wǔ yuán zhī tú, jǐn zhōng fǔ shàng, jié wáng chén zhī jié, ér chǔ fàng qí shēn, wú pēng qí shī. xíng shàn dāng dé suí mìng zhī fú, nǎi chù zāo mìng zhī huò, hé zāi? yán suí mìng zé wú zāo mìng, yán zāo mìng zé wú suí mìng, rú zhě sān mìng zhī shuō, jìng hé suǒ dìng? qiě mìng zài chū shēng, gǔ biǎo zhe jiàn. jīn yán suí cāo xíng ér zhì, cǐ mìng zài mò, bù zài běn yě. zé fù guì pín jiàn jiē zài chū bǐng zhī shí, bù zài zhǎng dà zhī hòu, suí cāo xíng ér zhì yě. zhèng mìng zhě, zhì bǎi ér sǐ suí mìng zhě, wǔ shí ér sǐ. zāo mìng zhě, chū bǐng qì shí zāo xiōng è yě, wèi rèn shēn zhī shí zāo dé è yě, huò zāo léi yǔ zhī biàn, zhǎng dà yāo sǐ. cǐ wèi sān mìng.
傳曰:「說命有三,一曰正命,二曰隨命,三曰遭命。」正命,謂本稟之自得吉也。性然骨善,故不假操行以求福而吉自至,故曰正命。隨命者,戳力操行而吉福至,縱情施欲而凶禍到,故曰隨命。遭命者,行善得惡,非所冀望,逢遭於外而得凶禍,故曰遭命。凡人受命,在父母施氣之時,已得吉凶矣。夫性與命異,或性善而命凶,或性惡而命吉。操行善惡者,性也;禍福吉凶者,命也。或行善而得禍,是性善而命凶;或行惡而得福,是性惡而命吉也。性自有善惡,命自有吉凶。使命吉之人,雖不行善,未必無福;凶命之人,雖勉操行,未必無禍。孟子曰:「求之有道,得之有命。」性善乃能求之,命善乃能得之。性善命凶,求之不能得也。行惡者禍隨而至。而盜跖、莊蹻橫行天下,聚黨數千,攻奪人物,斷斬人身,無道甚矣,宜遇其禍,乃以壽終。夫如是,隨命之說,安所驗乎?遭命者,行善於內,遭凶於外也。若顏淵、伯牛之徒,如何遭凶?顏淵、伯牛,行善者也,當得隨命,福佑隨至,何故遭凶?顏淵困於學,以才自殺;伯牛空居而遭惡疾。及屈平、伍員之徒,盡忠輔上,竭王臣之節,而楚放其身,吳烹其屍。行善當得隨命之福,乃觸遭命之禍,何哉?言隨命則無遭命,言遭命則無隨命,儒者三命之說,竟何所定?且命在初生,骨表著見。今言隨操行而至,此命在末,不在本也。則富貴貧賤皆在初稟之時,不在長大之後,隨操行而至也。正命者,至百而死;隨命者,五十而死。遭命者,初稟氣時遭兇惡也,謂妊娠之時遭得惡也,或遭雷雨之變,長大夭死。此謂三命。
yì yǒu sān xìng: yǒu zhèng, yǒu suí, yǒu zāo. zhèng zhě, bǐng wǔ cháng zhī xìng yě suí zhě, suí fù mǔ zhī xìng zāo zhě, zāo dé è wù xiàng zhī gù yě. gù rèn fù shí tù, zi shēng quē chún. yuè lìng yuē: shì yuè yě, léi jiāng fā shēng. yǒu bù jiè qí róng zhě, shēng zǐ bù bèi, bì yǒu dà xiōng, yīn lóng bǒ máng. qì zāo tāi shāng, gù shòu xìng kuáng bèi. yáng shé shì wǒ chū shēng zhī shí, shēng shì chái láng, zhǎng dà xìng è, bèi huò ér sǐ. zài mǔ shēn shí, zāo shòu cǐ xìng, dān zhū shāng jūn zhī lèi shì yě. xìng mìng zài běn, gù lǐ yǒu tāi jiào zhī fǎ: zi zài shēn shí, xí bù zhèng bù zuò, gē bù zhèng bù shí, fēi zhèng sè mù bù shì, fēi zhèng shēng ěr bù tīng. jí zhǎng, zhì yǐ xián shī liáng fù, jiào jūn chén fù zǐ zhī dào, xián bù xiào zài cǐ shí yǐ. shòu qì shí, mǔ bù jǐn shèn, xīn wàng lǜ xié, zé zi zhǎng dà, kuáng bèi bù shàn, xíng tǐ chǒu è. sù nǚ duì huáng dì chén wǔ nǚ zhī fǎ, fēi tú shāng fù mǔ zhī shēn, nǎi yòu zéi nán nǚ zhī xìng.
亦有三性:有正,有隨,有遭。正者,稟五常之性也;隨者,隨父母之性;遭者,遭得惡物象之故也。故妊婦食兔,子生缺脣。《月令》曰:「是月也,雷將發聲。」有不戒其容者,生子不備,必有大凶,喑聾跛盲。氣遭胎傷,故受性狂悖。羊舌似我初生之時,聲似豺狼,長大性惡,被禍而死。在母身時,遭受此性,丹硃、商均之類是也。性命在本,故《禮》有胎教之法:子在身時,席不正不坐,割不正不食,非正色目不視,非正聲耳不聽。及長,置以賢師良傅,教君臣父子之道,賢不肖在此時矣。受氣時,母不謹慎,心妄慮邪,則子長大,狂悖不善,形體醜惡。素女對黃帝陳五女之法,非徒傷父母之身,乃又賊男女之性。
rén yǒu mìng, yǒu lù, yǒu zāo yù, yǒu xìng ǒu. mìng zhě, pín fù guì jiàn yě lù zhě, shèng shuāi xìng fèi yě. yǐ mìng dāng fù guì, zāo dāng shèng zhī lù, cháng ān bù wēi yǐ mìng dāng pín jiàn, yù dāng shuāi zhī lù, zé huò yāng nǎi zhì, cháng kǔ bù lè. zāo zhě, zāo féng fēi cháng zhī biàn, ruò chéng tāng qiú xià tái, wén wáng è yǒu lǐ yǐ. yǐ shèng míng zhī dé, ér yǒu qiú è zhī biàn, kě wèi zāo yǐ. biàn suī shén dà, mìng shàn lù shèng, biàn bù wèi hài, gù chēng zāo féng zhī huò. yàn zǐ suǒ zāo, kě wèi dà yǐ. zhí bīng zhǐ xiōng, bái rèn rú jǐng, dǎo sǐ wáng zhī dì, dāng jiàn jǐ zhī fēng, zhí sǐ dé shēng hái. mìng shàn lù shèng, zāo féng zhī huò, bù néng hài yě. lì yáng zhī dōu, zhǎng píng zhī kēng, qí zhōng bì yǒu mìng shàn lù shèng zhī rén, yī xiǔ tóng tián ér sǐ. zāo féng zhī huò dà, mìng shàn lù shèng bù néng què yě. pì yóu shuǐ huǒ xiāng gèng yě, shuǐ shèng shèng huǒ, huǒ shèng shèng shuǐ. yù zhě, yù qí zhǔ ér yòng yě. suī yǒu shàn mìng shèng lù, bù yù zhī jǐ zhī zhǔ, bù dé xiào yàn. xìng zhě, wèi suǒ zāo chù dé shàn è yě. huò zuì dé tuō, xìng yě. wú zuì jiàn jū, bù xìng yě. zhí jū wèi jiǔ, méng lìng dé chū, mìng shàn lù shèng, yāo zāi zhī huò bù néng shāng yě. ǒu zhě, wèi shì jūn yě. yǐ dào shì jūn, jūn shàn qí yán, suì yòng qí shēn, ǒu yě. xíng yǔ zhǔ guāi, tuì ér yuǎn, bù ǒu yě. tuì yuǎn wèi jiǔ, shàng guān lù zhào, mìng shàn lù shèng, bù ǒu zhī hài bù néng liú yě.
人有命,有祿,有遭遇,有幸偶。命者,貧富貴賤也;祿者,盛衰興廢也。以命當富貴,遭當盛之祿,常安不危;以命當貧賤,遇當衰之祿,則禍殃乃至,常苦不樂。遭者,遭逢非常之變,若成湯囚夏台,文王厄牖里矣。以聖明之德,而有囚厄之變,可謂遭矣。變雖甚大,命善祿盛,變不為害,故稱遭逢之禍。晏子所遭,可謂大矣。直兵指胸,白刃如頸,蹈死亡之地,當劍戟之鋒,執死得生還。命善祿盛,遭逢之禍,不能害也。歷陽之都,長平之坑,其中必有命善祿盛之人,一宿同填而死。遭逢之禍大,命善祿盛不能卻也。譬猶水火相更也,水盛勝火,火盛勝水。遇者,遇其主而用也。雖有善命盛祿,不遇知己之主,不得效驗。幸者,謂所遭觸得善惡也。獲罪得脫,幸也。無罪見拘,不幸也。執拘未久,蒙令得出,命善祿盛,夭災之禍不能傷也。偶者,謂事君也。以道事君,君善其言,遂用其身,偶也。行與主乖,退而遠,不偶也。退遠未久,上官錄召,命善祿盛,不偶之害不能留也。
gù fū zāo yù xìng ǒu, huò yǔ mìng lù bìng, huò yǔ mìng lí. zāo yù xìng ǒu, suì yǐ chéng wán zāo yù bù xìng ǒu, suì yǐ bài shāng, shì yǔ mìng bìng zhě yě. zhōng bù suí chéng, shàn zhuǎn wèi è, shì yǔ mìng lù lí zhě yě. gù rén zhī zài shì, yǒu jí xiōng zhī mìng, yǒu shèng shuāi zhī, zhòng yǐ zāo yù xìng ǒu zhī féng, huò cóng shēng sǐ ér zú qí shàn è zhī xíng, dé qí xiōng zhōng zhī zhì, xī yǐ.
故夫遭遇幸偶,或與命祿並,或與命離。遭遇幸偶,遂以成完;遭遇不幸偶,遂以敗傷,是與命並者也。中不遂成,善轉為惡,是與命祿離者也。故人之在世,有吉凶之命,有盛衰之,重以遭遇幸偶之逢,獲從生死而卒其善惡之行,得其胸中之志,希矣。