rú zhě yuē: rì cháo jiàn, chū yīn zhōng mù bù jiàn, rù yīn zhōng. yīn qì huì míng, gù méi bù jiàn. rú shí lùn zhī, bù chū rù yīn zhōng. hé yǐ xiào zhī? fū yè, yīn yě, qì yì huì míng, huò yè jǔ huǒ zhě, guāng bù miè yān. yè zhī yīn, běi fāng zhī yīn yě cháo chū rì, rù suǒ jǔ zhī huǒ yě. huǒ yè jǔ, guāng bù miè rì mù rù, dú bù jiàn, fēi qì yàn yě. fū guān dōng rì zhī chū rù, cháo chū dōng nán, mù rù xī nán. dōng nán xī nán fēi yīn, hé gù wèi zhī chū rù yīn zhōng? qiě fú xīng xiǎo yóu jiàn, rì dà fǎn miè, shì rú zhī lùn, jìng xū wàng yě.
儒者曰:「日朝見,出陰中;暮不見,入陰中。陰氣晦冥,故沒不見。」如實論之,不出入陰中。何以效之?夫夜,陰也,氣亦晦冥,或夜舉火者,光不滅焉。夜之陰,北方之陰也;朝出日,入所舉之火也。火夜舉,光不滅;日暮入,獨不見,非氣驗也。夫觀冬日之出入,朝出東南,暮入西南。東南、西南非陰,何故謂之出入陰中?且夫星小猶見,日大反滅,世儒之論,竟虛妄也。
rú zhě yuē: dōng rì duǎn, xià rì zhǎng, yì fù yǐ yīn yáng. xià shí, yáng qì duō, yīn qì shǎo, yáng qì guāng míng, yǔ rì tóng yào, gù rì chū zhé wú zhāng bì. dōng, yīn qì huì míng, yǎn rì zhī guāng, rì suī chū, yóu yǐn bù jiàn, gù dōng rì rì duǎn, yīn duō yáng shǎo, yǔ xià xiāng fǎn. rú shí lùn zhī, rì zhī zhǎng duǎn, bù yǐ yīn yáng. hé yǐ yàn zhī? fù yǐ běi fāng zhī xīng. běi fāng zhī yīn, rì zhī yīn yě. běi fāng zhī yīn, bù bì xīng guāng, dōng rì zhī yīn, hé gù dú miè rì míng? yóu cǐ yán zhī, yǐ yīn yáng shuō zhě, shī qí shí yǐ. shí zhě, xià shí rì zài dōng jǐng, dōng shí rì zài qiān niú, qiān niú qù jí yuǎn, gù rì dào duǎn, dōng jǐng jìn jí, gù rì dào zhǎng. xià běi zhì dōng jǐng, dōng nán zhì qiān niú, gù dōng xià jié jí, jiē wèi zhī zhì, chūn qiū wèi zhì, gù wèi zhī fēn. huò yuē: xià shí yáng qì shèng, yáng qì zài nán fāng, gù tiān jǔ ér gāo dōng shí yáng qì shuāi, tiān yì ér xià. gāo zé rì dào duō, gù rì zhǎng xià zé rì dào shǎo, gù rì duǎn yě. xià rì yáng qì shèng, tiān nán fāng jǔ ér rì dào zhǎng yuè yì dāng fù zhǎng. àn xià rì zhǎng zhī shí, rì chū dōng běi, ér yuè chū dōng nán dōng rì duǎn zhī shí, rì chū dōng nán, yuè chū dōng běi. rú xià shí tiān jǔ nán fāng, rì yuè dāng jù chū dōng běi, dōng shí tiān fù xià, rì yuè yì dāng jù chū dōng nán. yóu cǐ yán zhī, xià shí tiān bù jǔ nán fāng, dōng shí tiān bù yì xià yě. rán zé xià rì zhī zhǎng yě, qí suǒ chū zhī xīng zài běi fāng yě dōng rì zhī duǎn yě, qí suǒ chū zhī xīng zài nán fāng yě. wèn yuē: dāng xià wǔ yuè rì zhǎng zhī shí zài dōng jǐng, dōng jǐng jìn jí, gù rì dào zhǎng. jīn àn chá wǔ yuè zhī shí, rì chū yú yín, rù yú xū. rì dào zhǎng, qù rén yuǎn, hé yǐ dé jiàn qí chū yú yín rù yú xū hū? rì dōng jǐng zhī shí, qù rén jí jìn. fū dōng jǐng jìn jí, ruò jí xuán zhuǎn, rén cháng jiàn zhī yǐ. shǐ dōng jǐng zài jí páng cè, dé wú yè cháng wèi zhòu hū? rì zhòu xíng shí liù fēn, rén cháng jiàn zhī, bù fù chū rù yān. rú zhě huò yuē: rì yuè yǒu jiǔ dào, gù yuē: rì xíng yǒu jìn yuǎn, zhòu yè yǒu zhǎng duǎn yě. fū fù wǔ yuè zhī shí, zhòu shí yī fēn, yè wǔ fēn liù yuè, zhòu shí fēn, yè liù fēn cóng liù yuè wǎng zhì shí yī yuè, yuè jiǎn yī fēn: cǐ zé rì xíng, yuè cóng yī fēn dào yě, suì, rì xíng tiān shí liù dào yě, qǐ tú jiǔ dào?
儒者曰:「冬日短,夏日長,亦復以陰陽。夏時,陽氣多,陰氣少,陽氣光明,與日同耀,故日出輒無鄣蔽。冬,陰氣晦冥,掩日之光,日雖出,猶隱不見,故冬日日短,陰多陽少,與夏相反。」如實論之,日之長短,不以陰陽。何以驗之?復以北方之星。北方之陰,日之陰也。北方之陰,不蔽星光,冬日之陰,何故〔獨〕滅日明?由此言之,以陰陽說者,失其實矣。實者,夏時日在東井,冬時日在牽牛,牽牛去極遠,故日道短,東井近極,故日道長。夏北至東井,冬南至牽牛,故冬夏節極,皆謂之至,春秋未至,故謂之分。或曰:「夏時陽氣盛,陽氣在南方,故天舉而高;冬時陽氣衰,天抑而下。高則日道多,故日長;下則日道少,故日短也。」夏日陽氣盛,天南方舉而日道長;月亦當復長。案夏日長之時,日出東北,而月出東南;冬日短之時,日出東南,月出東北。如夏時天舉南方,日月當俱出東北,冬時天復下,日月亦當俱出東南。由此言之,夏時天不舉南方,冬時天不抑下也。然則夏日之長也,其所出之星在北方也;冬日之短也,其所出之星在南方也。問曰:「當夏五月日長之時在東井,東井近極,故日道長。今案察五月之時,日出於寅,入於戌。日道長,去人遠,何以得見其出於寅入於戌乎?」日東井之時,去人極近。夫東井近極,若極旋轉,人常見之矣。使東井在極旁側,得無夜常為晝乎?日晝行十六分,人常見之,不復出入焉。儒者或曰: 「日月有九道,故曰:「日行有近遠,晝夜有長短也。」夫復五月之時,晝十一分,夜五分;六月,晝十分,夜六分;從六月往至十一月,月減一分:此則日行,月從一分道也,歲,日行天十六道也,豈徒九道?
huò yuē: tiān gāo nán fāng, xià běi fāng. rì chū gāo, gù jiàn rù xià, gù bù jiàn. tiān zhī jū ruò yǐ gài yǐ, gù jí zài rén zhī běi, shì qí xiào yě. jí qí tiān xià zhī zhōng, jīn zài rén běi, qí ruò yǐ gài, míng yǐ. rì míng jì yǐ yǐ gài yù, dāng ruò gài zhī xíng yě. jí xīng zài shàng zhī běi, ruò gài zhī bǎo yǐ qí xià zhī nán, yǒu ruò gài zhī jīng zhě, zhèng hé suǒ hū? fū qǔ gài yǐ yú dì bù néng yùn, lì ér shù zhī, rán hòu néng zhuǎn. jīn tiān yùn zhuǎn, qí běi jì bù zhe dì zhě, chù ài hé yǐ néng xíng? yóu cǐ yán zhī, tiān bù ruò yǐ gài zhī zhuàng, rì zhī chū rù bù suí tiān gāo xià, míng yǐ. huò yuē: tiān běi jì xià dì zhōng, rì suí tiān ér rù dì, dì mì zhāng yǐn, gù rén bù jiàn. rán tiān dì, fū fù yě, hé wèi yī tǐ. tiān zài dì zhōng, dì yǔ tiān hé, tiān dì bìng qì, gù néng shēng wù. běi fāng yīn yě, hé tǐ bìng qì, gù jū běi fāng. tiān yùn xíng yú dì zhōng hū, bù zé, běi fāng zhī dì dī xià ér bù píng yě. rú shěn yùn xíng dì zhōng, záo dì yī zhàng, zhuǎn jiàn shuǐ yuán, tiān xíng dì zhōng, chū rù shuǐ zhōng hū, rú běi fāng dī xià bù píng, shì zé jiǔ chuān běi zhù, bù dé yíng mǎn yě. shí zhě, tiān bù zài dì zhōng, rì yì bù suí tiān yǐn, tiān píng zhèng, yǔ dì wú yì. rán ér rì chū shàng, rì rù xià zhě, suí tiān zhuǎn yùn, shì tiān ruò fù pén zhī zhuàng, gù shì rì shàng xià rán, shì ruò chū rù dì zhōng yǐ. rán zé rì zhī chū, jìn yě qí rù yuǎn, bù fù jiàn, gù wèi zhī rù, yùn jiàn yú dōng fāng jìn, gù wèi zhī chū. hé yǐ yàn zhī? xì míng yuè zhī zhū yú chē gài zhī, zhuǎn ér xuán zhī, míng yuè zhī zhū xuán xié? rén wàng bù guò shí lǐ, tiān dì hé yǐ, yuǎn fēi hé yě. jīn shì rì rù, fēi rù yě, yì yuǎn yě. dāng rì rù xī fāng zhī shí, qí xià mín yì jiāng wèi zhī rì zhōng. cóng rì rù zhī xià, dōng wàng jīn zhī tiān xià, huò shí yì tiān dì hé. rú shì fāng jīn tiān xià zài nán fāng yě, gù rì chū yú dōng fāng, rù yú běi fāng zhī dì, rì chū běi fāng, rù yú nán fāng. gè yú jìn zhě wèi chū, yuǎn zhě wèi rù. shí zhě bù rù, yuǎn yǐ. lín dà zé zhī bīn, wàng sì biān zhī jì yǔ tiān shǔ qí shí bù shǔ, yuǎn ruò shǔ yǐ. rì yǐ yuǎn wèi rù, zé yǐ yuǎn wèi shǔ, qí shí yī yě. zé jì yǒu lù, rén wàng ér bù jiàn, lù zài, chá zhī ruò wáng, rì yì zài, shì zhī ruò rù, jiē yuǎn zhī gù yě. tài shān zhī gāo, cān tiān rù yún, qù zhī bǎi lǐ, bù jiàn duǒ kuài. fū qù bǎi lǐ bù jiàn tài shān, kuàng rì qù rén yǐ wàn lǐ shù hū? tài shān zhī yàn, zé jì míng yǐ, shì shǐ yī rén bǎ dà jù huǒ yè xíng yú dào, píng yì wú xiǎn, qù rén bù yī lǐ, huǒ guāng miè yǐ, fēi miè yě, yuǎn yě. jīn rì xī zhuǎn bù fù jiàn zhě, fēi rù yě. wèn yuē: tiān píng zhèng yǔ dì wú yì, jīn yǎng shì tiān, guān rì yuè zhī xíng, tiān gāo nán fāng xià běi fāng, hé yě? yuē: fāng jīn tiān xià zài dōng nán zhī shàng, shì tiān ruò gāo, rì yuè dào zài rén zhī nán, jīn tiān xià zài rì yuè dào xià, gù guān rì yuè zhī xíng, ruò gāo nán xià běi yě. hé yǐ yàn zhī? jí tiān gāo nán fāng, zhī xīng yì dāng gāo, jīn shì nán fāng zhī xīng dī xià, tiān fù dī nán fāng hū? fū shì tiān zhī jū jìn zhě zé gāo, yuǎn zé xià yān, jí běi fāng zhī mín yǐ wèi gāo, nán fāng wèi xià. jí dōng jí xī, yì rú cǐ yān. jiē yǐ jìn zhě wèi gāo, yuǎn zhě wèi xià. cóng běi sāi xià, jìn yǎng shì dòu jí, qiě zài rén shàng. xiōng nú zhī běi, dì zhī biān chuí, běi shàng shì tiān, tiān fù gāo běi xià nán, rì yuè zhī dào, yì zài qí shàng. lì tài shān zhī shàng, tài shān gāo, qù xià shí lǐ, tài shān xià. fū tiān zhī gāo xià, yóu rén zhī chá tài shān yě. píng zhèng, sì fāng zhōng yāng gāo xià jiē tóng, jīn wàng tiān zhī sì biān ruò xià zhě, fēi yě, yuǎn yě. fēi tú xià, ruò hé yǐ.
或曰:「天高南方,下北方。日出高,故見;入下,故不見。天之居若倚蓋矣,故極在人之北,是其效也。極其天下之中,今在人北,其若倚蓋,明矣。」 日明既以倚蓋喻,當若蓋之形也。極星在上之北,若蓋之葆矣;其下之南,有若蓋之莖者,正何所乎?夫取蓋倚於地不能運,立而樹之,然後能轉。今天運轉,其北際不著地者,觸礙何以能行?由此言之,天不若倚蓋之狀,日之出入不隨天高下,明矣。或曰:「天北際下地中,日隨天而入地,地密鄣隱,故人不見。」 然天地,夫婦也,合為一體。天在地中,地與天合,天地並氣,故能生物。北方陰也,合體並氣,故居北方。天運行於地中乎,不則,北方之地低下而不平也。如審運行地中,鑿地一丈,轉見水源,天行地中,出入水中乎,如北方低下不平,是則九川北注,不得盈滿也。實者,天不在地中,日亦不隨天隱,天平正,與地無異。然而日出上,日入下者,隨天轉運,視天若覆盆之狀,故視日上下然,似若出入地中矣。然則日之出,近也;其入遠,不復見,故謂之入,運見於東方近,故謂之出。何以驗之?系明月之珠於車蓋之,轉而旋之,明月之珠旋邪?人望不過十里,天地合矣,遠非合也。今視日入,非入也,亦遠也。當日入西方之時,其下民亦將謂之日中。從日入之下,東望今之天下,或時亦天地合。如是方〔今〕天下在南方也,故日出於東方,入於北方之地,日出北方,入於南方。各於近者為出,遠者為入。實者不入,遠矣。臨大澤之濱,望四邊之際與天屬;其實不屬,遠若屬矣。日以遠為入,澤以遠為屬,其實一也。澤際有陸,人望而不見,陸在,察之若〔亡〕,日亦在,視之若入,皆遠之故也。太山之高,參天入雲,去之百里,不見埵塊。夫去百里不見太山,況日去人以萬里數乎?太山之驗,則既明矣,試使一人把大炬火夜行於道,平易無險,去人不一里,火光滅矣,非滅也,遠也。今日西轉不復見者,非入也。問曰:「天平正與地無異,今仰視天,觀日月之行,天高南方下北方,何也?」曰:方今天下在東南之上,視天若高,日月道在人之南,今天下在日月道下,故觀日月之行,若高南下北也。何以驗之?即天高南方,之星亦當高,今視南方之星低下,天復低南方乎?夫視天之居近者則高,遠則下焉,極北方之民以為高,南方為下。極東極西,亦如此焉。皆以近者為高,遠者為下。從北塞下,近仰視斗極,且在人上。匈奴之北,地之邊陲,北上視天,天復高北下南,日月之道,亦在其上。立太山之上,太山高,去下十里,太山下。夫天之高下,猶人之察太山也。平正,四方中央高下皆同,今望天之四邊若下者,非也,遠也。非徒下,若合矣。
rú zhě huò yǐ dàn mù rì chū rù wèi jìn, rì zhōng wèi yuǎn huò yǐ rì zhōng wèi jìn, rì chū rù wèi yuǎn. qí yǐ rì chū rù wèi jìn, rì zhōng wèi yuǎn zhě, jiàn rì chū rù shí dà, rì zhōng shí xiǎo yě. chá wù jìn zé dà, yuǎn zé xiǎo, gù rì chū rù wèi jìn, rì zhōng wèi yuǎn yě. qí yǐ rì chū rù wèi yuǎn, rì zhōng shí wèi jìn zhě, jiàn rì zhōng shí wēn, rì chū rù shí hán yě. fū huǒ guāng jìn rén zé wēn, yuǎn rén zé hán, gù yǐ rì zhōng wèi jìn, rì chū rù wèi yuǎn yě. èr lùn gè yǒu suǒ jiàn, gù shì fēi qǔ zhí wèi yǒu suǒ dìng. rú shí lùn zhī, rì zhōng jìn ér rì chū rù yuǎn, hé yǐ yàn zhī? yǐ zhí gān yú wū xià, fū wū gāo sān zhàng, gān yú wū dòng zhī xià, zhèng ér shù zhī, shàng kòu dòng, xià dǐ dì, shì yǐ wū dòng qù dì sān zhàng. rú páng xié yǐ zhī, zé gān mò páng diē, bù dé kòu dòng, shì wèi qù dì guò sān zhàng yě. rì zhōng shí, rì zhèng zài tiān shàng, yóu gān zhī zhèng shù qù dì sān zhàng yě. rì chū rù, xié zài rén páng, yóu gān zhī páng diē qù dì guò sān zhàng yě. fū rú shì, rì zhōng wèi jìn, chū rù wèi yuǎn, kě zhī míng yǐ. shì fù yǐ wū zhōng táng ér zuò yī rén, yī rén xíng yú wū shàng, qí xíng zhōng wū zhī shí, zhèng zài zuò rén zhī shàng, shì wèi wū shàng zhī rén, yǔ wū xià zuò rén xiāng qù sān zhàng yǐ. rú wū shàng rén zài dōng wēi ruò xī wēi shàng, qí yǔ wū xià zuò rén xiāng qù guò sān zhàng yǐ. rì zhōng shí yóu rén zhèng zài wū shàng yǐ, qí shǐ chū yǔ rù, yóu rén zài dōng wēi yǔ xī wēi yě. rì zhōng, qù rén jìn, gù wēn, rì chū rù, yuǎn, gù hán. rán zé rì zhōng shí rì xiǎo, qí chū rù shí dà zhě, rì zhōng guāng míng gù xiǎo, qí chū rù shí guāng àn gù dà, yóu zhòu rì chá huǒ guāng xiǎo, yè chá zhī huǒ guāng dà yě. jì yǐ huǒ wèi xiào, yòu yǐ xīng wèi yàn, zhòu rì xīng bù jiàn zhě, guāng yào miè zhī yě, yè wú guāng yào, xīng nǎi jiàn. fū rì yuè, xīng zhī lèi yě. píng dàn rì rù guāng xiāo, gù shì dà yě.
儒者或以旦暮日出入為近,日中為遠;或以日中為近,日出入為遠。其以日出入為近,日中為遠者,見日出入時大,日中時小也。察物近則大,遠則小,故日出入為近,日中為遠也。其以日出入為遠,日中時為近者,見日中時溫,日出入時寒也。夫火光近人則溫,遠人則寒,故以日中為近,日出入為遠也。二論各有所見,故是非曲直未有所定。如實論之,日中近而日出入遠,何以驗之?以植竿於屋下,夫屋高三丈,竿於屋棟之下,正而樹之,上扣棟,下抵地,是以屋棟去地三丈。如旁邪倚之,則竿末旁跌,不得扣棟,是為去地過三丈也。日中時,日正在天上,猶竿之正樹去地三丈也。日出入,邪在人旁,猶竿之旁跌去地過三丈也。夫如是,日中為近,出入為遠,可知明矣。試復以屋中堂而坐一人,一人行於屋上,其行中屋之時,正在坐人之上,是為屋上之人,與屋下坐人相去三丈矣。如屋上人在東危若西危上,其與屋下坐人相去過三丈矣。日中時猶人正在屋上矣,其始出與入,猶人在東危與西危也。日中,去人近,故溫,日出入,遠,故寒。然則日中時日小,其出入時大者,日中光明故小,其出入時光暗故大,猶晝日察火光小,夜察之火光大也。既以火為效,又以星為驗,晝日星不見者,光耀滅之也,夜無光耀,星乃見。夫日月,星之類也。平旦、日入光銷,故視大也。
rú zhě lùn rì dàn chū fú sāng, mù rù xì liǔ. fú sāng, dōng fāng dì xì liǔ, xī fāng yě yě. sāng liǔ, tiān dì zhī jì, rì yuè cháng suǒ chū rù zhī chù. wèn yuē: suì èr yuè bā yuè shí, rì chū zhèng dōng, rì rù zhèng xī, kě wèi rì chū yú fú sāng, rù yú xì liǔ. jīn xià rì zhǎng zhī shí, rì chū yú dōng běi, rù yú xī běi dōng rì duǎn zhī shí, rì chū dōng nán, rù yú xī nán, dōng yǔ xià rì zhī chū rù, zài yú sì yú, fú sāng xì liǔ, zhèng zài hé suǒ hū? suǒ lùn zhī yán, yóu wèi chūn qiū, bù wèi dōng yǔ xià yě. rú shí lùn zhī, rì bù chū yú fú sāng, rù yú xì liǔ. hé yǐ yàn zhī? suí tiān ér zhuǎn, jìn zé jiàn, yuǎn zé bù jiàn. dāng zài fú sāng xì liǔ zhī shí, cóng fú sāng xì liǔ zhī mín, wèi zhī rì zhōng zhī shí, cóng fú sāng xì liǔ chá zhī, huò shí wèi rì chū rù. jiē yǐ qí shàng zhě wèi zhōng, páng zé wèi dàn xī, ān dé chū yú fú sāng, rù xì liǔ? rú zhě lùn yuē: tiān zuǒ xuán, rì yuè zhī xíng, bù xì yú tiān, gè zì xuán zhuǎn. nán zhī yuē: shǐ rì yuè zì xíng, bù xì yú tiān, rì xíng yí dù, yuè xíng shí sān dù, dāng rì yuè chū shí, dāng jìn ér dōng xuán, hé hái shǐ xī zhuǎn? xì yú tiān, suí tiān sì shí zhuǎn xíng yě. qí yù ruò yǐ xíng yú wéi shàng, rì yuè xíng chí tiān xíng jí, tiān chí rì yuè zhuǎn, gù rì yuè shí dōng xíng ér fǎn xī xuán yě.
儒者論日旦出扶桑,暮入細柳。扶桑,東方地;細柳,西方野也。桑、柳,天地之際,日月常所出入之處。問曰:歲二月八月時,日出正東,日入正西,可謂日出於扶桑,入於細柳。今夏日長之時,日出於東北,入於西北;冬日短之時,日出東南,入於西南,冬與夏日之出入,在於四隅,扶桑、細柳,正在何所乎?所論之言,猶謂春秋,不謂冬與夏也。如實論之,日不出於扶桑,入於細柳。何以驗之?隨天而轉,近則見,遠則不見。當在扶桑、細柳之時,從扶桑、細柳之民,謂之日中之時,從扶桑、細柳察之,或時為日出入。〔皆〕以其上者為中,旁則為旦夕,安得出於扶桑,入細柳?儒者論曰:「天左旋,日月之行,不系於天,各自旋轉」。難之曰:使日月自行,不系於天,日行一度,月行十三度,當日月出時,當進而東旋,何還始西轉?系於天,隨天四時轉行也。其喻若蟻行於磑上,日月行遲天行疾,天持日月轉,故日月實東行而反西旋也。
huò wèn: rì yuè tiān jiē xíng, xíng dù bù tóng, sān zhě shū jí, yàn zhī rén wù, hé yǐ wèi yù? yuē: tiān, rì xíng yī zhōu. rì xíng yí dù èr qiān lǐ, rì zhòu xíng qiān lǐ, yè xíng qiān lǐ, qí jì zhòu rì yì xíng qiān lǐ. rán zé rì xíng shū jí, yǔ qí jì zhī bù, xiāng sì lèi yě. yuè xíng shí sān dù, shí dù èr wàn lǐ, sān dù liù qiān lǐ, yuè yī rì yī yè xíng èr wàn liù qiān lǐ, yǔ chén fú fēi xiāng lèi shì yě. tiān xíng sān bǎi liù shí wǔ dù, jī fán qī shí sān wàn lǐ yě, qí xíng shén jí, wú yǐ wèi yàn, dāng yǔ táo jūn zhī yùn, nǔ shǐ zhī liú, xiāng lèi sì hū? tiān xíng yǐ jí, qù rén gāo yuǎn, shì zhī ruò chí, gài wàng yuǎn wù zhě, dòng ruò bù dòng, xíng ruò bù xíng. hé yǐ yàn zhī? chéng chuán jiāng hǎi zhī zhōng, shùn fēng ér qū, jìn àn zé xíng jí, yuǎn àn zé xíng chí, chuán xíng yī shí yě, huò jí huò chí, yuǎn jìn zhī shì shǐ zhī rán yě. yǎng shì tiān zhī yùn, bù ruò qí jì fù rì ér chí, bǐ rì mù, ér rì zài qí qián, hé zé? qí jì jìn ér rì yuǎn yě. yuǎn zé ruò chí, jìn zé ruò jí, liù wàn lǐ zhī chéng, nán yǐ dé yùn xíng zhī shí yě.
或問:「日、月、天皆行,行度不同,三者舒疾,驗之人、物,〔何〕以〔為〕喻?」曰:天,日行一周。日行一度二千里,日晝行千里,夜行千里,〔騏驥〕晝日亦行千里。然則日行舒疾,與〔騏驥〕之步,相似類也。月行十三度,十度二萬里,三度六千里,月一〔日〕〔一〕夜行二萬六千里,與晨鳧飛相類似也。天行三百六十五度,積凡七十三萬里也,其行甚疾,無以為驗,當與陶鈞之運,弩矢之流,相類似乎?天行已疾,去人高遠,視之若遲,蓋望遠物者,動若不動,行若不行。何以驗之?乘船江海之中,順風而驅,近岸則行疾,遠岸則行遲,船行一實也,或疾或遲,遠近之視使之然也。仰視天之運,不若〔騏驥〕負日而馳,〔比〕〔日〕暮,而日在其前,何則?〔騏驥〕近而日遠也。遠則若遲,近則若疾,六萬里之程,難以得運行之實也。
rú zhě shuō yuē: rì xíng yí dù, tiān yī rì yī yè xíng sān bǎi liù shí wǔ dù, tiān zuǒ xíng, rì yuè yòu xíng, yǔ tiān xiàng yíng. wèn: rì yuè zhī xíng yě, xì zhe yú tiān yě, rì yuè fù tiān ér xíng, bù zì xíng yě. hé yǐ yán zhī? yì yuē: rì yuè xīng chén lì hū tiān, bǎi guǒ cǎo mù lì yú tǔ. lì zhě, fù yě. fù tiān suǒ xíng, ruò rén fù dì ér yuán xíng, qí qǔ yù ruò yǐ xíng yú shàng yān. wèn yuē: hé zhī bù lí tiān zhí zì xíng yě? rú rì néng zhí zì xíng, dāng zì dōng xíng, wú wèi suí tiān ér xī zhuǎn yě. yuè xíng yǔ rì tóng, yì jiē fù tiān. hé yǐ yàn zhī? yàn zhī yǐ yún. yún bù fù tiān, cháng zhǐ yú suǒ chù, shǐ bù fù tiān, yì dāng zì zhǐ qí chù. yóu cǐ yán zhī, rì xíng fù tiān míng yǐ.
儒者說曰:「日行一度,天一日一夜行三百六十五度,天左行,日月右行,與天相迎。」問:日月之行也,系著於天也,日月附天而行,不〔自〕行也。何以言之?《易》曰:「日月星辰麗乎天,百果草木麗於土。」麗者,附也。附天所行,若人附地而圓行,其取喻若蟻行於上焉。問曰:「何知不離天直自行也?」 如日能直自行,當自東行,無為隨天而西轉也。月行與日同,亦皆附天。何以驗之?驗之〔以〕雲。雲不附天,常止於所處,使不附天,亦當自止其處。由此言之,日行附天明矣。
wèn yuē: rì, huǒ yě. huǒ zài dì bù xíng, rì zài tiān, hé yǐ wèi xíng? yuē: fù tiān zhī qì xíng, fù dì zhī qì bù xíng. huǒ fù dì, dì bù xíng, gù huǒ bù xíng. nán yuē: fù dì zhī qì bù xíng, shuǐ hé yǐ xíng? yuē: shuǐ zhī xíng yě, dōng liú rù hǎi yě. xī běi fāng gāo, dōng nán fāng xià, shuǐ xìng guī xià, yóu huǒ xìng qū gāo yě. shǐ dì bù gāo xī fāng, zé shuǐ yì bù dōng liú. nán yuē: fù dì zhī qì bù xíng, rén fù dì, hé yǐ xíng? yuē: rén zhī xíng, qiú yǒu wèi yě. rén dào yǒu wèi, gù xíng qiú. gǔ zhě zhì pǔ, lín guó jiē jìng, jī quǎn zhī shēng xiāng wén, zhōng shēn bù xiāng wǎng lái yān. nán yuē: fù tiān zhī qì xíng, liè xīng yì hé yǐ bù xíng? yuē: liè xīng zhe tiān, tiān yǐ xíng yě, suí tiān ér zhuǎn, shì yì xíng yě. nán yuē: rén dào yǒu wèi gù xíng, tiān dào wú wèi hé xíng? yuē: tiān zhī xíng yě, shī qì zì rán yě, shī qì zé wù zì shēng, fēi gù shī qì yǐ shēng wù yě. bù dòng, qì bù shī, qì bù shī, wù bù shēng, yǔ rén xíng yì. rì yuè wǔ xīng zhī xíng, jiē shī qì yān.
問曰:「日,火也。火在地不行,日在天,何以為行?」曰:附天之氣行,附地之氣不行。火附地,地不行,故火不行。難曰:「附地之氣不行,水何以行? 」曰:水之行也,東流入海也。西北方高,東南方下,水性歸下,猶火性趨高也。使地不高西方,則水亦不東流。難曰:「附地之氣不行,人附地,何以行?」曰:人之行,求有為也。人道有為,故行求。古者質樸,鄰國接境,雞犬之聲相聞,終身不相往來焉。難曰:「附天之氣行,列星亦何以不行?」曰:列星著天,天已行也,隨天而轉,是亦行也。難曰:「人道有為故行,天道無為何行?」曰:天之行也,施氣自然也,施氣則物自生,非故施氣以生物也。不動,氣不施,氣不施,物不生,與人行異。日月五星之行,皆施氣焉。
rú zhě yuē: rì zhōng yǒu sān zú wū, yuè zhōng yǒu tù chán chú. fū rì zhě, tiān zhī huǒ yě, yǔ dì zhī huǒ wú yǐ yì yě. dì huǒ zhī zhōng wú shēng wù, tiān huǒ zhī zhōng hé gù yǒu wū? huǒ zhōng wú shēng wù, shēng wù rù huǒ zhōng, jiāo làn ér sǐ yān, wū ān dé lì?. fū yuè zhě, shuǐ yě shuǐ zhōng yǒu shēng wù, fēi tù chán chú yě. tù yǔ chán chú jiǔ zài shuǐ zhōng, wú bù sǐ zhě. rì yuè huǐ yú tiān, luó bàng mì yú yuān, tóng qì shěn yǐ, suǒ wèi tù chán chú zhě, qǐ fǎn luó yǔ bàng xié? qiě wèn rú zhě: wū tù chán chú sǐ hū? shēng yě? rú sǐ, jiǔ zài rì yuè, jiāo kū fǔ xiǔ. rú shēng, rì shí shí jì, yuè huì cháng jǐn, wū tù chán chú jiē hé zài? fū wū tù chán chú, rì yuè qì yě, ruò rén zhī fù zāng, wàn wù zhī xīn lǚ yě. yuè shàng kě chá yě, rén zhī chá rì wú bù xuàn, bù néng zhī rì shěn hé qì, tōng ér jiàn qí zhōng yǒu wù míng yuē wū hū? shěn rì bù néng jiàn wū zhī xíng, tōng ér néng jiàn qí zú yǒu sān hū? cǐ yǐ fēi shí. qiě tīng rú zhě zhī yán, chóng wù fēi yī, rì zhōng hé wèi yǒu wū, yuè zhōng hé wèi yǒu tù chán chú ?
儒者曰:「日中有三足烏,月中有兔、蟾蜍。」夫日者,天之火也,與地之火無以異也。地火之中無生物,天火之中何故有烏?火中無生物,生物入火中,燋爛而死焉,烏安得立?.夫月者,水也水中有生物,非兔、蟾蜍也。 兔與蟾蜍久在水中,無不死者。日月毀於天,螺蚌汨於淵,同氣審矣,所謂兔、蟾蜍者,豈反螺與蚌邪?且問儒者:烏、兔、蟾蜍死乎?生也?如死,久在日月,燋枯腐朽。如生,日蝕時既,月晦常盡,烏、兔、蟾蜍皆何在?夫烏、兔、蟾蜍,日月氣也,若人之腹髒,萬物之心膂也。月尚可察也,人之察日無不眩,不能知日審何氣,通而見其中有物名曰烏乎?審日不能見烏之形,通而能見其足有三乎?此已非實。且聽儒者之言,蟲物非一,日中何為有烏,月中何為有「兔」、「蟾蜍」 ?
rú zhě wèi: rì shí yuè shí yě. bǐ jiàn rì shí cháng yú huì shuò, huì shuò yuè yǔ rì hé, gù dé shí zhī. fū chūn qiū zhī shí, rì shí duō yǐ. jīng yuē: mǒu yuè shuò, rì yǒu shí zhī. rì yǒu shí zhī zhě, wèi bì yuè yě. zhī yuè shí zhī, hé huì bù yán yuè? shuō rì shí zhī biàn, yáng ruò yīn qiáng yě, rén wù zài shì, qì lì jìn qiáng, nǎi néng chéng líng. àn yuè huì guāng jì, shuò zé rú jǐn, wēi ruò shén yǐ, ān dé shèng rì? fū rì zhī shí, yuè shí yě. rì shí, wèi yuè shí zhī, yuè shuí shí zhī zhě? wú shí yuè yě, yuè zì sǔn yě. yǐ yuè lùn rì, yì rú rì shí, guāng zì sǔn yě. dà shuài sì shí yī èr yuè, rì yī shí, bǎi bā shí rì, yuè yī shí, shí zhī jiē yǒu shí, fēi shí wèi biàn, jí qí wèi biàn, qì zì rán yě. rì shí huì shuò, yuè fù wèi zhī hū? fū rì dāng shí mǎn, yǐ kuī wèi biàn, bì wèi yǒu shí zhī zhě, shān bēng dì dòng, shí zhě shuí yě? huò shuō: rì shí zhě, yuè yǎn zhī yě, rì zài shàng, yuè zài xià, zhàng yú yuè zhī xíng yě. rì yuè hé xiāng xí, yuè zài shàng rì zài xià zhě, bù néng yǎn rì. rì zài shàng, yuè zài rì xià, zhàng yú rì, yuè guāng yǎn rì guāng, gù wèi zhī shí yě, zhàng yú yuè yě, ruò yīn yún bì rì yuè bù jiàn yǐ. qí duān hé zhě, xiāng shí shì yě. qí hé xiāng dāng rú xí bì zhě, rì jì shì yě. rì yuè hé yú huì shuò,. tiān zhī cháng yě. rì shí, yuè yǎn rì guāng, fēi yě. hé yǐ yàn zhī? shǐ rì yuè hé, yuè yǎn rì guāng, qí chū shí yá dāng yǔ dàn fù shí yì chù. jiǎ lìng rì zài dōng,. yuè zài xī, yuè zhī xíng jí, dōng jí rì, yǎn rì yá, xū yú guò rì ér dōng, xī yá chū yǎn zhī chù guāng dāng fù, dōng yá wèi yǎn zhě dāng fù shí. jīn chá rì zhī shí, xī yá guāng quē, qí fù yě, xī yá guāng fù, guò yǎn dōng yá fù xī yá, wèi zhī hé xí xiāng yǎn zhàng, rú hé?
儒者謂:「日蝕、月蝕也」。彼見日蝕常於晦朔,晦朔月與日合,故得蝕之。夫春秋之時,日蝕多矣。《經》曰:「某月朔,日有蝕之」。日有蝕之者,未必月也。知月蝕之,何諱不言月?說日蝕之變,陽弱陰強也,人物在世,氣力勁強,乃能乘凌。案月晦光既,朔則如盡,微弱甚矣,安得勝日?夫日之蝕,月蝕也。日蝕,謂月蝕之,月誰蝕之者?無蝕月也,月自損也。以月論日,亦如日蝕,光自損也。大率四十一二月,日一食,百八十日,月一蝕,蝕之皆有時,非時為變,及其為變,氣自然也。日時晦朔,月復為之乎?夫日當實滿,以虧為變,必謂有蝕之者,山崩地動,蝕者誰也?或說:「日食者,月掩之也,日在上,月在下,障於〔月〕之形也。日月合相襲,月在上日在下者,不能掩日。日在上,月在日下,障於日,月光掩日光,故謂之食也,障於月也,若陰雲蔽日月不見矣。其端合者,相食是也。其合相當如襲〔璧〕者,日既是也。」日月合於晦朔,. 天之常也。日食,月掩日光,非也。何以驗之?使日月合,月掩日光,其初食崖當與旦復時易處。假令日在東,.月在西,月之行疾,東及日,掩日崖, 須臾過日而東,西崖初掩之處光當復,東崖未掩者當復食。今察日之食,西崖光缺,其復也,西崖光復,過掩東崖復西崖,謂之合襲相掩障,如何?
rú zhě wèi: rì yuè zhī tǐ jiē zhì yuán. bǐ cóng xià wàng jiàn qí xíng, ruò dòu kuāng zhī zhuàng, zhuàng rú zhèng yuán, bù rú wàng yuǎn guāng qì, qì bù yuán yǐ. fū rì yuè bù yuán, shì ruò yuán zhě, qù rén yuǎn yě. hé yǐ yàn zhī? fū rì zhě, huǒ zhī jīng yě yuè zhě, shuǐ zhī jīng yě. zài dì, shuǐ huǒ bù yuán zài tiān shuǐ huǒ hé gù dú yuán? rì yuè zài tiān yóu wǔ xīng, wǔ xīng yóu liè xīng, liè xīng bù yuán, guāng yào ruò yuán, qù rén yuǎn yě. hé yǐ míng zhī? chūn qiū zhī shí, xīng yǔn sòng dōu, jiù ér shì zhī, shí yě, bù yuán. yǐ xīng bù yuán, zhī rì yuè wǔ xīng yì bù yuán yě.
儒者謂:「日月之體皆至圓」。彼從下望見其形,若斗筐之狀,狀如正圓,不如望遠光氣,氣不圓矣。夫日月不圓,視若圓者,〔去〕人遠也。何以驗之?夫日者,火之精也;月者,水之精也。在地,水火不圓;在天水火何故獨圓?日月在天猶五星,五星猶列星,列星不圓,光耀若圓,去人遠也。何以明之?春秋之時,星霣宋都,就而視之,石也,不圓。以星不圓,知日月五星亦不圓也。
rú zhě shuō rì jí gōng jì zhī jiā, jiē yǐ rì wèi yī. yǔ yì shān hǎi jīng yán rì yǒu shí, zài hǎi wài dōng fāng yǒu tāng gǔ, shàng yǒu fú sāng, shí rì yù mù shuǐ zhōng, yǒu dà mù, jiǔ rì jū xià zhī, yī rì jū shàng zhī. huái nán shū yòu yán: zhú shí rì. yáo shí shí rì bìng chū, wàn wù jiāo kū, yáo shàng shè shí rì. yǐ gù bù bìng yī rì jiàn yě. shì sú yòu míng jiǎ yǐ wèi rì, jiǎ zhì guǐ fán shí rì, rì zhī yǒu shí, yóu xīng zhī yǒu wǔ yě. tōng rén tán shì, guī yú nán zhī, bù kěn biàn míng. shì yǐ wén èr chuán ér bù dìng, shì liǎng yán ér wú zhǔ. chéng shí lùn zhī, qiě wú shí yān. hé yǐ yàn zhī? fū rì yóu yuè yě, rì ér yǒu shí, yuè yǒu shí èr hū? xīng yǒu wǔ, wǔ xíng zhī jīng, jīn mù shuǐ huǒ tǔ gè yì guāng sè. rú rì yǒu shí, qí qì bì yì. jīn guān rì guāng wú yǒu yì zhě, chá qí xiǎo dà qián hòu ruò yī. rú shěn qì yì, guāng sè yí shū rú chéng tóng qì, yí hé wèi yī, wú wèi shí yě. yàn rì yáng suì, huǒ cóng tiān lái, rì zhě dà huǒ yě, chá huǒ zài dì, yī qì yě, dì wú shí huǒ, tiān ān dé shí rì? rán zé suǒ wèi shí rì zhě, dài gèng zì yǒu tā wù, guāng zhì rú rì zhī zhuàng, jū tāng gǔ zhōng shuǐ, shí yuán jù fú sāng, yǔ yì jiàn zhī, zé jì shí rì. shù jiā dù rì zhī guāng, shù rì zhī zhì, cì jìng qiān lǐ, jiǎ lìng rì chū shì fú sāng mù shàng zhī rì, fú sāng mù yí fù wàn lǐ, nǎi néng shòu zhī. hé zé? yī rì jìng qiān lǐ, shí rì yí wàn lǐ yě. tiān zhī qù rén wàn lǐ yú yě, yǎng chá zhī, rì guāng xuàn yào, huǒ guāng shèng míng, bù néng kān yě. shǐ rì chū shì fú sāng mù shàng zhī rì, yǔ yì jiàn zhī, bù néng zhī qí wèi rì yě. hé zé? yǎng chá yī rì, mù yóu xuàn yào, kuàng chá shí rì hū? dāng yǔ yì jiàn zhī, ruò dòu kuāng zhī zhuàng, gù míng zhī wèi rì. fū huǒ rú dòu kuāng, wàng liù wàn zhī xíng, fēi jiù jiàn zhī, jí chá zhī tǐ yě. yóu cǐ yán zhī, yǔ yì suǒ jiàn, yì shì rì fēi rì yě. tiān dì zhī jiān, wù qì xiāng lèi, qí shí fēi zhě duō. hǎi wài xī nán yǒu zhū shù yān, chá zhī shì zhū, rán fēi yú zhōng zhī zhū yě. fū shí rì zhī rì, yóu zhū shù zhī zhū yě, zhū shù shì zhū fēi zhēn zhū, shí rì shì rì fēi shí rì yě. huái nán jiàn shān hǎi jīng, zé xū yán zhēn rén zhú shí rì, wàng jì yáo shí shí rì bìng chū. qiě rì, huǒ yě tāng gǔ, shuǐ yě. shuǐ huǒ xiāng zéi, zé shí rì yù yú tāng gǔ, dāng miè bài yān. huǒ rán mù, fú sāng, mù yě, shí rì chù qí shàng, yí jiāo kū yān. jīn yù tāng gǔ ér guāng bù miè, dēng fú sāng ér zhī bù jiāo bù kū, yǔ jīn rì chū tóng, bù yàn yú wǔ xíng, gù zhī shí rì fēi zhēn rì yě. qiě yǔ yì jiàn shí rì zhī shí, zhōng bù yǐ yè, yóu yǐ zhòu yě, zé yī rì chū, jiǔ rì yí liú, ān dé jù chū shí rì? rú píng dàn rì wèi chū, qiě tiān xíng yǒu dù shù, rì suí tiān zhuǎn xíng, ān dé liú fú sāng zhī jiān, yù tāng gǔ zhī shuǐ hū? liú zé shī xíng dù, xíng dù chà diē, bù xiāng yīng yǐ. rú xíng chū zhī rì yǔ shí rì yì, shì yì shì rì ér fēi rì yě.
儒者說日及工伎之家,皆以日為一。禹、〔益〕《山海經》言日有十,在海外東方有湯谷,上有扶桑,十日浴沐水中,有大木,九日居下枝,一日居上枝。《淮南書》又言:「燭十日。堯時十日並出,萬物焦枯,堯上射十日。」以故不並一日見也。世俗又名甲乙為日,甲至癸凡十日,日之有十,猶星之有五也。通人談士,歸於難知,不肯辨明。是以文二傳而不定,世兩言而無主。誠實論之,且無十焉。何以驗之?夫日猶月也,日而有十,月有十二乎?星有五,五行之精,金、木、水、火、土各異光色。如日有十,其氣必異。今觀日光無有異者,察其小大前後若一。如審氣異,光色宜殊;如誠同氣,宜合為一,無為十也。驗日陽遂,火從天來,日者、大火也,察火在地,一氣也,地無十火,天安得十日?然則所謂十日者,殆更自有他物,光質如日之狀,居湯谷中水,時緣據扶桑,禹、益見之,則紀十日。數家度日之光,數日之質,刺徑千里,假令日出是扶桑木上之日,扶桑木宜覆萬里,乃能受之。何則?一日徑千里,十日宜萬里也。天之去人萬里余也,仰察之,日光眩耀,火光盛明,不能堪也。使日出是扶桑木上之日,禹、益見之,不能知其為日也。何則?仰察一日,目猶眩耀,況察十日乎?當禹、益見之,若斗筐之狀,故名之為日。夫火如斗筐,望六萬之形,非就見之,即察之體也。由此言之,禹、益所見,意似日非日也。天地之間,物氣相類,其實非者多。海外西南有珠樹焉,察之是珠,然非魚中之珠也。夫十日之日,猶珠樹之珠也,珠樹似珠非真珠,十日似日非實日也。淮南見《山海經》,則虛言真人燭十日,妄紀堯時十日並出。且日,火也;湯谷,水也。水火相賊,則十日浴於湯谷,當滅敗焉。火燃木,扶桑,木也,十日處其上,宜燋枯焉。今浴湯谷而光不滅,登扶桑而枝不燋不枯,與今日出同,不驗於五行,故知十日非真日也。且禹、益見十日之時,終不以夜,猶以晝也,則一日出,九日宜留,安得俱出十日?如平旦日未出,且天行有度數,日隨天轉行,安得留扶桑枝間,浴湯谷之水乎?留則失行度,行度差跌,不相應矣。如行出之日與十日異,是意似日而非日也。
chūn qiū zhuāng gōng qī nián xià sì yuè xīn mǎo, yè zhōng héng xīng bù jiàn, xīng rú yǔ. gōng yáng chuán yuē rú yǔ zhě hé? fēi yǔ yě. fēi yǔ zé hé wèi wèi zhī rú yǔ? bù xiū chūn qiū yuē: yǔ xīng, bù jí dì chǐ ér fù. jūn zǐ xiū zhī yuē: xīng yǔn rú yǔ. bù xiū chūn qiū zhě, wèi xiū chūn qiū shí lǔ shǐ jì, yuē yǔ xīng, bù jí dì chǐ ér fù. jūn zǐ zhě, kǒng zǐ, kǒng zǐ xiū zhī yuē xīng yǔn rú yǔ kǒng zǐ zhī yì, yǐ wèi dì yǒu shān líng lóu tái, yún bù jí dì chǐ, kǒng shī qí shí, gēng zhèng zhī yuē rú yǔ. rú yǔ zhě, wèi cóng dì shàng ér xià, xīng yì cóng tiān yǔn ér fù, yǔ tóng, gù yuē rú. fū kǒng zǐ suī yún bù jí dì chǐ, dàn yán rú yǔ, qí wèi yǔn zhī zhě, jiē shì xīng yě. kǒng zǐ suī dìng qí wèi, zhe qí wén, wèi yǔn wèi xīng, yǔ shǐ tóng yān. cóng píng dì wàng tài shān zhī diān, hè rú wū, wū rú jué zhě, tài shān gāo yuǎn, wù zhī xiǎo dà shī qí shí. tiān zhī qù dì liù wàn yú lǐ, gāo yuǎn fēi zhí tài shān zhī diān yě xīng zhe yú tiān, rén chá zhī, shī xīng zhī shí, fēi zhí wàng hè wū zhī lèi yě. shù děng xīng zhī zhì bǎi lǐ, tǐ dà guāng shèng, gù néng chuí yào, rén wàng jiàn zhī, ruò fèng luǎn zhī zhuàng, yuǎn shī qí shí yě. rú xīng yǔn shěn zhě tiān zhī xīng yǔn ér zhì dì, rén bù zhī qí wèi xīng yě. hé zé? yǔn shí xiǎo dà, bù yǔ zài tiān tóng yě. jīn jiàn xīng yǔn rú zài tiān shí, shì shí xīng yǔn yě fēi xīng, zé qì wèi zhī yě. rén jiàn guǐ rú sǐ rén zhī zhuàng, qí shí qì xiàng jù, fēi zhēn sǐ rén. rán zé xīng zhī xíng, qí shí fēi xīng. kǒng zǐ yún zhèng yǔn zhě fēi xīng, ér xǐ, zhèng yán rú yǔ fēi yǔ zhī wén, gài jù shī xīng zhī shí yǐ. chūn qiū zuǒ shì chuán: sì yuè xīn mǎo, yè zhōng héng xīng bù jiàn, yè míng yě xīng yǔn rú yǔ, yǔ yǔ jù yě. qí yán yè míng, gù bù jiàn, yǔ yì zhī yán rì zhōng jiàn dòu xiāng yī lèi yě. rì zhōng jiàn dòu, yōu bù míng yě yè zhōng xīng bù jiàn, yè guāng míng yě. shì yì yì tóng, gài qí shí yě. qí yán yǔ yǔ jù zhī jí yě. fū xīn mǎo zhī yè míng, gù xīng bù jiàn, míng zé bù yǔ zhī yàn yě, yǔ qì yīn àn ān dé míng? míng zé wú yǔ, ān dé yǔ yǔ jù? fū rú shì yán yǔ yǔ jù zhě fēi shí, qiě yán yè míng bù jiàn, ān dé jiàn xīng yǔ yǔ jù? yòu xī gōng shí liù nián zhēng yuè wù shēn, yǔn shí yú sòng wǔ, zuǒ shì chuán yuē: xīng yě. fū wèi yǔn shí wèi xīng, zé yǔn wèi wèi shí yǐ. xīn mǎo zhī yè, xīng yǔn, wèi xīng, zé shí wèi shí yǐ. xīn mǎo zhī yè, xīng yǔn rú shì shí, dì yǒu lóu tái, lóu tái bēng huài. kǒng zǐ suī bù hé yán jí dì chǐ, suī dì bì yǒu shí shù, lǔ shǐ mù jiàn, bù kōng yán zhě yě, yún yǔ yǔ jù, yǔ jí yú dì, shí yì yí rán. zhì dì ér lóu tái bù huài, fēi xīng míng yǐ. qiě zuǒ qiū míng wèi shí wèi xīng, hé yǐ shěn zhī? dāng shí shí yǔn qīng rán. hé yǐ qí cóng tiān zhuì yě? qín shí sān shān wáng, wáng zhě bù xiāo sàn, yǒu zài qí jí xià shí bì yǒu shēng yīn, huò shí yí dí zhī shān, cóng jí yú sòng, sòng wén shí yǔn, zé wèi zhī xīng yě. zuǒ qiū míng shěng, zé wèi zhī xīng. fū xīng, wàn wù zhī jīng, yǔ rì yuè tóng. shuō wǔ xīng zhě, wèi wǔ xíng zhī jīng zhī guāng yě. wǔ xīng zhòng xīng tóng guāng yào, dú wèi liè xīng wèi shí, kǒng shī qí shí. shí zhě, xīn mǎo zhī yè, yǔn xīng ruò yǔ ér fēi xīng yě, yǔ bǐ tāng gǔ zhī shí rì, ruò rì ér fēi rì yě.
《春秋》「莊公七年夏四月辛卯,夜中恆星不見,星如雨。」《公羊傳》曰 「如雨者何?非雨也。非雨則曷為謂之如雨?不修《春秋》曰:雨星,不及地尺而復。君子修之曰:星霣如雨。」不修《春秋》者,未修《春秋》時《魯史記》,曰「雨〔星〕,不及地尺而復」。君子者,孔子,孔子修之曰「星霣如雨」孔子之意,以為地有山陵樓台,雲不及地尺,恐失其實,更正之曰如雨。如雨者,為從地上而下,星亦從天霣而復,與同,故曰如。夫孔子雖雲不及地尺,但言如雨,其謂霣之者,皆是星也.孔子雖定其位,著其文,謂霣為星,與史同焉。 從平地望泰山之巔,鶴如烏,烏如爵者,泰山高遠,物之小大失其實。天之去地六萬餘里,高遠非直泰山之巔也;星著於天,人察之,失星之實,非直望鶴烏之類也。數等星之質百里,體大光盛,故能垂耀,人望見之,若鳳卵之狀,遠失其實也。如星霣審者天之星霣而至地,人不知其為星也。何則?霣時小大,不與在天同也。今見星霣如在天時,是時星霣也;非星,則氣為之也。人見鬼如死人之狀,其實氣象聚,非真死人。然則星之形,其實非星。孔子云正霣者非星,而徙,正言如雨非雨之文,蓋俱失星之實矣。《春秋左氏傳》:「四月辛卯,夜中恆星不見,夜明也;星霣如雨,與雨俱也。」其言夜明,故不見,與《易》之言日中見斗相依類也。日中見斗,幽不明也;夜中星不見,夜光明也。事異義同,蓋其實也。其言與雨俱之集也。夫辛卯之夜明,故星不見,明則不雨之驗也,雨氣陰暗安得明?明則無雨,安得與雨俱?夫如是言與雨俱者非實,且言夜明不見,安得見星與雨俱?又僖公十六年正月戊申,霣石於宋五,《左氏傳》曰:「星也。」夫謂霣石為星,則霣謂為石矣。辛卯之夜,星霣,為星,則實為石矣。辛卯之夜,星霣如是石,地有樓台,樓台崩壞。孔子雖不合言及地尺,雖地必有實數,魯史目見,不空言者也,雲與雨俱,雨集於地,石亦宜然。至地而樓台不壞,非星明矣。且左丘明謂石為星,何以審之?當時石霣輕然。何以其從天墜也?秦時三山亡,亡〔者〕不消散,有在其集下時必有聲音,或時夷狄之山,從集於宋,宋聞石霣,則謂之星也。左丘明省,則謂之星。夫星,萬物之精,與日月同。說五星者,謂五行之精之光也。五星眾星同光耀,獨謂列星為石,恐失其實。實者,辛卯之夜,霣星若雨而非星也,與彼湯谷之十日,若日而非日也。
rú zhě yòu yuē: yǔ cóng tiān xià, wèi zhèng cóng tiān zhuì yě. rú shí lùn zhī, yǔ cóng dì shàng, bù cóng tiān xià, jiàn yǔ cóng shàng jí, zé wèi cóng tiān xià yǐ, qí shí dì shàng yě. rán qí chū dì qǐ yú shān. hé yǐ míng zhī? chūn qiū chuán yuē: chù shí ér chū, fū cùn ér hé, bù chóng cháo ér biàn tiān xià, wéi tài shān yě. tài shān yǔ tiān xià, xiǎo shān yǔ yī guó, gè yǐ xiǎo dà wèi jìn yuǎn chà. yǔ zhī chū shān, huò wèi yún zài ér xíng, yún sàn shuǐ zhuì, míng wèi yǔ yǐ. fū yún zé yǔ, yǔ zé yún yǐ, chū chū wèi yún, yún fán wèi yǔ. yóu shèn ér ní lù rú wū yī fú, ruò yǔ zhī zhuàng. fēi yún yǔ jù, yún zài xíng yǔ yě. huò yuē: shàng shū yuē: yuè zhī cóng xīng, zé yǐ fēng yǔ. shī yuē: yuè lì yú bì, bǐ pāng tuó yǐ. èr jīng xián yán, suǒ wèi wèi zhī fēi tiān, rú hé? fū yǔ cóng shān fā, yuè jīng xīng lì bì zhī shí, lì bì zhī shí dāng yǔ yě. shí bù yǔ, yuè bù lì, shān bù yún, tiān dì shàng xià zì xiāng yīng yě. yuè lì yú shàng, shān zhēng yú xià, qì tǐ ǒu hé, zì rán dào yě. yún wù, yǔ zhī zhēng yě, xià zé wèi lù, dōng zé wèi shuāng, wēn zé wèi yǔ, hán zé wèi xuě. yǔ lù dòng níng zhě, jiē yóu dì fā, bù cóng tiān jiàng yě.
儒者又曰:「雨從天下」,謂正從天墜也。如〔實〕論之,雨從地上,不從天下,見雨從上集,則謂從天下矣,其實地上也。然其出地起於山。何以明之?《春秋傳》曰:「觸石而出,膚寸而合,不崇朝而遍天下,惟太山也。」太山雨天下,小山雨一國,各以小大為近遠差。雨之出山,或謂雲載而行,雲散水墜,名為雨矣。夫雲則雨,雨則雲矣,初出為雲,雲繁為雨。猶甚而泥露濡污衣服,若雨之狀。非雲與俱,雲載行雨也。或曰:「《尚書》曰:『月之從星,則以風雨。』《詩》曰:「月麗於畢,俾滂沲矣。」二經咸言,所謂為之非天,如何?」 夫雨從山發,月經星麗畢之時,麗畢之時當雨也。時不雨,月不麗,山不雲,天地上下自相應也。月麗於上,山烝於下,氣體偶合,自然道也。雲霧,雨之徵也,夏則為露,冬則為霜,溫則為雨,寒則為雪。雨露凍凝者,皆由地發,不從天降也。