rú zhě yuē:" rì cháo jiàn, chū yīn zhōng mù bú jiàn, rù yīn zhōng. yīn qì huì míng, gù méi bú jiàn." rú shí lùn zhī, bù chū rù yīn zhōng. hé yǐ xiào zhī? fū yè, yīn yě, qì yì huì míng, huò yè jǔ huǒ zhě, guāng bù miè yān. yè zhī yīn, běi fāng zhī yīn yě cháo chū rì, rù suǒ jǔ zhī huǒ yě. huǒ yè jǔ, guāng bù miè rì mù rù, dú bú jiàn, fēi qì yàn yě. fū guān dōng rì zhī chū rù, cháo chū dōng nán, mù rù xī nán. dōng nán xī nán fēi yīn, hé gù wèi zhī chū rù yīn zhōng? qiě fú xīng xiǎo yóu jiàn, rì dà fǎn miè, shì rú zhī lùn, jìng xū wàng yě.
儒者曰:“日朝见,出阴中;暮不见,入阴中。阴气晦冥,故没不见。”如实论之,不出入阴中。何以效之?夫夜,阴也,气亦晦冥,或夜举火者,光不灭焉。夜之阴,北方之阴也;朝出日,入所举之火也。火夜举,光不灭;日暮入,独不见,非气验也。夫观冬日之出入,朝出东南,暮入西南。东南、西南非阴,何故谓之出入阴中?且夫星小犹见,日大反灭,世儒之论,竟虚妄也。
rú zhě yuē:" dōng rì duǎn, xià rì zhǎng, yì fù yǐ yīn yáng. xià shí, yáng qì duō, yīn qì shǎo, yáng qì guāng míng, yǔ rì tóng yào, gù rì chū zhé wú zhāng bì. dōng, yīn qì huì míng, yǎn rì zhī guāng, rì suī chū, yóu yǐn bú jiàn, gù dōng rì rì duǎn, yīn duō yáng shǎo, yǔ xià xiāng fǎn." rú shí lùn zhī, rì zhī cháng duǎn, bù yǐ yīn yáng. hé yǐ yàn zhī? fù yǐ běi fāng zhī xīng. běi fāng zhī yīn, rì zhī yīn yě. běi fāng zhī yīn, bù bì xīng guāng, dōng rì zhī yīn, hé gù dú miè rì míng? yóu cǐ yán zhī, yǐ yīn yáng shuō zhě, shī qí shí yǐ. shí zhě, xià shí rì zài dōng jǐng, dōng shí rì zài qiān niú, qiān niú qù jí yuǎn, gù rì dào duǎn, dōng jǐng jìn jí, gù rì dào cháng. xià běi zhì dōng jǐng, dōng nán zhì qiān niú, gù dōng xià jié jí, jiē wèi zhī zhì, chūn qiū wèi zhì, gù wèi zhī fēn. huò yuē:" xià shí yáng qì shèng, yáng qì zài nán fāng, gù tiān jǔ ér gāo dōng shí yáng qì shuāi, tiān yì ér xià. gāo zé rì dào duō, gù rì zhǎng xià zé rì dào shǎo, gù rì duǎn yě." xià rì yáng qì shèng, tiān nán fāng jǔ ér rì dào cháng yuè yì dāng fù zhǎng. àn xià rì zhǎng zhī shí, rì chū dōng běi, ér yuè chū dōng nán dōng rì duǎn zhī shí, rì chū dōng nán, yuè chū dōng běi. rú xià shí tiān jǔ nán fāng, rì yuè dāng jù chū dōng běi, dōng shí tiān fù xià, rì yuè yì dāng jù chū dōng nán. yóu cǐ yán zhī, xià shí tiān bù jǔ nán fāng, dōng shí tiān bù yì xià yě. rán zé xià rì zhī zhǎng yě, qí suǒ chū zhī xīng zài běi fāng yě dōng rì zhī duǎn yě, qí suǒ chū zhī xīng zài nán fāng yě. wèn yuē:" dāng xià wǔ yuè rì zhǎng zhī shí zài dōng jǐng, dōng jǐng jìn jí, gù rì dào cháng. jīn àn chá wǔ yuè zhī shí, rì chū yú yín, rù yú xū. rì dào cháng, qù rén yuǎn, hé yǐ dé jiàn qí chū yú yín rù yú xū hū?" rì dōng jǐng zhī shí, qù rén jí jìn. fū dōng jǐng jìn jí, ruò jí xuán zhuǎn, rén cháng jiàn zhī yǐ. shǐ dōng jǐng zài jí páng cè, dé wú yè cháng wèi zhòu hū? rì zhòu xíng shí liù fēn, rén cháng jiàn zhī, bù fù chū rù yān. rú zhě huò yuē: " rì yuè yǒu jiǔ dào, gù yuē:" rì xíng yǒu jìn yuǎn, zhòu yè yǒu cháng duǎn yě." fū fù wǔ yuè zhī shí, zhòu shí yī fēn, yè wǔ fēn liù yuè, zhòu shí fēn, yè liù fēn cóng liù yuè wǎng zhì shí yī yuè, yuè jiǎn yī fēn: cǐ zé rì xíng, yuè cóng yī fēn dào yě, suì, rì xíng tiān shí liù dào yě, qǐ tú jiǔ dào?
儒者曰:“冬日短,夏日长,亦复以阴阳。夏时,阳气多,阴气少,阳气光明,与日同耀,故日出辄无鄣蔽。冬,阴气晦冥,掩日之光,日虽出,犹隐不见,故冬日日短,阴多阳少,与夏相反。”如实论之,日之长短,不以阴阳。何以验之?复以北方之星。北方之阴,日之阴也。北方之阴,不蔽星光,冬日之阴,何故〔独〕灭日明?由此言之,以阴阳说者,失其实矣。实者,夏时日在东井,冬时日在牵牛,牵牛去极远,故日道短,东井近极,故日道长。夏北至东井,冬南至牵牛,故冬夏节极,皆谓之至,春秋未至,故谓之分。或曰:“夏时阳气盛,阳气在南方,故天举而高;冬时阳气衰,天抑而下。高则日道多,故日长;下则日道少,故日短也。”夏日阳气盛,天南方举而日道长;月亦当复长。案夏日长之时,日出东北,而月出东南;冬日短之时,日出东南,月出东北。如夏时天举南方,日月当俱出东北,冬时天复下,日月亦当俱出东南。由此言之,夏时天不举南方,冬时天不抑下也。然则夏日之长也,其所出之星在北方也;冬日之短也,其所出之星在南方也。问曰:“当夏五月日长之时在东井,东井近极,故日道长。今案察五月之时,日出於寅,入於戌。日道长,去人远,何以得见其出於寅入於戌乎?”日东井之时,去人极近。夫东井近极,若极旋转,人常见之矣。使东井在极旁侧,得无夜常为昼乎?日昼行十六分,人常见之,不复出入焉。儒者或曰: “日月有九道,故曰:“日行有近远,昼夜有长短也。”夫复五月之时,昼十一分,夜五分;六月,昼十分,夜六分;从六月往至十一月,月减一分:此则日行,月从一分道也,岁,日行天十六道也,岂徒九道?
huò yuē:" tiān gāo nán fāng, xià běi fāng. rì chū gāo, gù jiàn rù xià, gù bú jiàn. tiān zhī jū ruò yǐ gài yǐ, gù jí zài rén zhī běi, shì qí xiào yě. jí qí tiān xià zhī zhōng, jīn zài rén běi, qí ruò yǐ gài, míng yǐ." rì míng jì yǐ yǐ gài yù, dāng ruò gài zhī xíng yě. jí xīng zài shàng zhī běi, ruò gài zhī bǎo yǐ qí xià zhī nán, yǒu ruò gài zhī jīng zhě, zhèng hé suǒ hū? fū qǔ gài yǐ yú dì bù néng yùn, lì ér shù zhī, rán hòu néng zhuǎn. jīn tiān yùn zhuàn, qí běi jì bù zhe dì zhě, chù ài hé yǐ néng xíng? yóu cǐ yán zhī, tiān bù ruò yǐ gài zhī zhuàng, rì zhī chū rù bù suí tiān gāo xià, míng yǐ. huò yuē:" tiān běi jì xià dì zhōng, rì suí tiān ér rù dì, dì mì zhāng yǐn, gù rén bú jiàn." rán tiān dì, fū fù yě, hé wéi yī tǐ. tiān zài dì zhōng, dì yǔ tiān hé, tiān dì bìng qì, gù néng shēng wù. běi fāng yīn yě, hé tǐ bìng qì, gù jū běi fāng. tiān yùn xíng yú dì zhōng hū, bù zé, běi fāng zhī dì dī xià ér bù píng yě. rú shěn yùn xíng dì zhōng, záo dì yī zhàng, zhuǎn jiàn shuǐ yuán, tiān xíng dì zhōng, chū rù shuǐ zhōng hū, rú běi fāng dī xià bù píng, shì zé jiǔ chuān běi zhù, bù dé yíng mǎn yě. shí zhě, tiān bù zài dì zhōng, rì yì bù suí tiān yǐn, tiān píng zhèng, yǔ dì wú yì. rán ér rì chū shàng, rì rù xià zhě, suí tiān zhuǎn yùn, shì tiān ruò fù pén zhī zhuàng, gù shì rì shàng xià rán, shì ruò chū rù dì zhōng yǐ. rán zé rì zhī chū, jìn yě qí rù yuǎn, bù fù jiàn, gù wèi zhī rù, yùn jiàn yú dōng fāng jìn, gù wèi zhī chū. hé yǐ yàn zhī? xì míng yuè zhī zhū yú chē gài zhī, zhuǎn ér xuán zhī, míng yuè zhī zhū xuán xié? rén wàng bù guò shí lǐ, tiān dì hé yǐ, yuǎn fēi hé yě. jīn shì rì rù, fēi rù yě, yì yuǎn yě. dāng rì rù xī fāng zhī shí, qí xià mín yì jiāng wèi zhī rì zhōng. cóng rì rù zhī xià, dōng wàng jīn zhī tiān xià, huò shí yì tiān dì hé. rú shì fāng jīn tiān xià zài nán fāng yě, gù rì chū yú dōng fāng, rù yú běi fāng zhī dì, rì chū běi fāng, rù yú nán fāng. gè yú jìn zhě wèi chū, yuǎn zhě wèi rù. shí zhě bù rù, yuǎn yǐ. lín dà zé zhī bīn, wàng sì biān zhī jì yǔ tiān shǔ qí shí bù shǔ, yuǎn ruò shǔ yǐ. rì yǐ yuǎn wèi rù, zé yǐ yuǎn wèi shǔ, qí shí yī yě. zé jì yǒu lù, rén wàng ér bú jiàn, lù zài, chá zhī ruò wáng, rì yì zài, shì zhī ruò rù, jiē yuǎn zhī gù yě. tài shān zhī gāo, cān tiān rù yún, qù zhī bǎi lǐ, bú jiàn duǒ kuài. fū qù bǎi lǐ bú jiàn tài shān, kuàng rì qù rén yǐ wàn lǐ shù hū? tài shān zhī yàn, zé jì míng yǐ, shì shǐ yī rén bǎ dà jù huǒ yè xíng yú dào, píng yì wú xiǎn, qù rén bù yī lǐ, huǒ guāng miè yǐ, fēi miè yě, yuǎn yě. jīn rì xī zhuǎn bù fù jiàn zhě, fēi rù yě. wèn yuē:" tiān píng zhèng yǔ dì wú yì, jīn yǎng shì tiān, guān rì yuè zhī xíng, tiān gāo nán fāng xià běi fāng, hé yě?" yuē: fāng jīn tiān xià zài dōng nán zhī shàng, shì tiān ruò gāo, rì yuè dào zài rén zhī nán, jīn tiān xià zài rì yuè dào xià, gù guān rì yuè zhī xíng, ruò gāo nán xià běi yě. hé yǐ yàn zhī? jí tiān gāo nán fāng, zhī xīng yì dāng gāo, jīn shì nán fāng zhī xīng dī xià, tiān fù dī nán fāng hū? fū shì tiān zhī jū jìn zhě zé gāo, yuǎn zé xià yān, jí běi fāng zhī mín yǐ wéi gāo, nán fāng wéi xià. jí dōng jí xī, yì rú cǐ yān. jiē yǐ jìn zhě wèi gāo, yuǎn zhě wéi xià. cóng běi sāi xià, jìn yǎng shì dòu jí, qiě zài rén shàng. xiōng nú zhī běi, dì zhī biān chuí, běi shàng shì tiān, tiān fù gāo běi xià nán, rì yuè zhī dào, yì zài qí shàng. lì tài shān zhī shàng, tài shān gāo, qù xià shí lǐ, tài shān xià. fū tiān zhī gāo xià, yóu rén zhī chá tài shān yě. píng zhèng, sì fāng zhōng yāng gāo xià jiē tóng, jīn wàng tiān zhī sì biān ruò xià zhě, fēi yě, yuǎn yě. fēi tú xià, ruò hé yǐ.
或曰:“天高南方,下北方。日出高,故见;入下,故不见。天之居若倚盖矣,故极在人之北,是其效也。极其天下之中,今在人北,其若倚盖,明矣。” 日明既以倚盖喻,当若盖之形也。极星在上之北,若盖之葆矣;其下之南,有若盖之茎者,正何所乎?夫取盖倚於地不能运,立而树之,然後能转。今天运转,其北际不著地者,触碍何以能行?由此言之,天不若倚盖之状,日之出入不随天高下,明矣。或曰:“天北际下地中,日随天而入地,地密鄣隐,故人不见。” 然天地,夫妇也,合为一体。天在地中,地与天合,天地并气,故能生物。北方阴也,合体并气,故居北方。天运行於地中乎,不则,北方之地低下而不平也。如审运行地中,凿地一丈,转见水源,天行地中,出入水中乎,如北方低下不平,是则九川北注,不得盈满也。实者,天不在地中,日亦不随天隐,天平正,与地无异。然而日出上,日入下者,随天转运,视天若覆盆之状,故视日上下然,似若出入地中矣。然则日之出,近也;其入远,不复见,故谓之入,运见於东方近,故谓之出。何以验之?系明月之珠於车盖之,转而旋之,明月之珠旋邪?人望不过十里,天地合矣,远非合也。今视日入,非入也,亦远也。当日入西方之时,其下民亦将谓之日中。从日入之下,东望今之天下,或时亦天地合。如是方〔今〕天下在南方也,故日出於东方,入於北方之地,日出北方,入於南方。各於近者为出,远者为入。实者不入,远矣。临大泽之滨,望四边之际与天属;其实不属,远若属矣。日以远为入,泽以远为属,其实一也。泽际有陆,人望而不见,陆在,察之若〔亡〕,日亦在,视之若入,皆远之故也。太山之高,参天入云,去之百里,不见埵塊。夫去百里不见太山,况日去人以万里数乎?太山之验,则既明矣,试使一人把大炬火夜行於道,平易无险,去人不一里,火光灭矣,非灭也,远也。今日西转不复见者,非入也。问曰:“天平正与地无异,今仰视天,观日月之行,天高南方下北方,何也?”曰:方今天下在东南之上,视天若高,日月道在人之南,今天下在日月道下,故观日月之行,若高南下北也。何以验之?即天高南方,之星亦当高,今视南方之星低下,天复低南方乎?夫视天之居近者则高,远则下焉,极北方之民以为高,南方为下。极东极西,亦如此焉。皆以近者为高,远者为下。从北塞下,近仰视斗极,且在人上。匈奴之北,地之边陲,北上视天,天复高北下南,日月之道,亦在其上。立太山之上,太山高,去下十里,太山下。夫天之高下,犹人之察太山也。平正,四方中央高下皆同,今望天之四边若下者,非也,远也。非徒下,若合矣。
rú zhě huò yǐ dàn mù rì chū rù wèi jìn, rì zhōng wèi yuǎn huò yǐ rì zhōng wèi jìn, rì chū rù wèi yuǎn. qí yǐ rì chū rù wèi jìn, rì zhōng wèi yuǎn zhě, jiàn rì chū rù shí dà, rì zhōng shí xiǎo yě. chá wù jìn zé dà, yuǎn zé xiǎo, gù rì chū rù wèi jìn, rì zhōng wèi yuǎn yě. qí yǐ rì chū rù wèi yuǎn, rì zhōng shí wéi jìn zhě, jiàn rì zhōng shí wēn, rì chū rù shí hán yě. fū huǒ guāng jìn rén zé wēn, yuǎn rén zé hán, gù yǐ rì zhōng wèi jìn, rì chū rù wèi yuǎn yě. èr lùn gè yǒu suǒ jiàn, gù shì fēi qǔ zhí wèi yǒu suǒ dìng. rú shí lùn zhī, rì zhōng jìn ér rì chū rù yuǎn, hé yǐ yàn zhī? yǐ zhí gān yú wū xià, fū wū gāo sān zhàng, gān yú wū dòng zhī xià, zhèng ér shù zhī, shàng kòu dòng, xià dǐ dì, shì yǐ wū dòng qù dì sān zhàng. rú páng xié yǐ zhī, zé gān mò páng diē, bù dé kòu dòng, shì wèi qù dì guò sān zhàng yě. rì zhōng shí, rì zhèng zài tiān shàng, yóu gān zhī zhèng shù qù dì sān zhàng yě. rì chū rù, xié zài rén páng, yóu gān zhī páng diē qù dì guò sān zhàng yě. fū rú shì, rì zhōng wèi jìn, chū rù wèi yuǎn, kě zhī míng yǐ. shì fù yǐ wū zhōng táng ér zuò yī rén, yī rén xíng yú wū shàng, qí xíng zhōng wū zhī shí, zhèng zài zuò rén zhī shàng, shì wèi wū shàng zhī rén, yǔ wū xià zuò rén xiāng qù sān zhàng yǐ. rú wū shàng rén zài dōng wēi ruò xī wēi shàng, qí yǔ wū xià zuò rén xiāng qù guò sān zhàng yǐ. rì zhōng shí yóu rén zhèng zài wū shàng yǐ, qí shǐ chū yǔ rù, yóu rén zài dōng wēi yǔ xī wēi yě. rì zhōng, qù rén jìn, gù wēn, rì chū rù, yuǎn, gù hán. rán zé rì zhōng shí rì xiǎo, qí chū rù shí dà zhě, rì zhōng guāng míng gù xiǎo, qí chū rù shí guāng àn gù dà, yóu zhòu rì chá huǒ guāng xiǎo, yè chá zhī huǒ guāng dà yě. jì yǐ huǒ wèi xiào, yòu yǐ xīng wèi yàn, zhòu rì xīng bú jiàn zhě, guāng yào miè zhī yě, yè wú guāng yào, xīng nǎi jiàn. fū rì yuè, xīng zhī lèi yě. píng dàn rì rù guāng xiāo, gù shì dà yě.
儒者或以旦暮日出入为近,日中为远;或以日中为近,日出入为远。其以日出入为近,日中为远者,见日出入时大,日中时小也。察物近则大,远则小,故日出入为近,日中为远也。其以日出入为远,日中时为近者,见日中时温,日出入时寒也。夫火光近人则温,远人则寒,故以日中为近,日出入为远也。二论各有所见,故是非曲直未有所定。如实论之,日中近而日出入远,何以验之?以植竿於屋下,夫屋高三丈,竿於屋栋之下,正而树之,上扣栋,下抵地,是以屋栋去地三丈。如旁邪倚之,则竿末旁跌,不得扣栋,是为去地过三丈也。日中时,日正在天上,犹竿之正树去地三丈也。日出入,邪在人旁,犹竿之旁跌去地过三丈也。夫如是,日中为近,出入为远,可知明矣。试复以屋中堂而坐一人,一人行於屋上,其行中屋之时,正在坐人之上,是为屋上之人,与屋下坐人相去三丈矣。如屋上人在东危若西危上,其与屋下坐人相去过三丈矣。日中时犹人正在屋上矣,其始出与入,犹人在东危与西危也。日中,去人近,故温,日出入,远,故寒。然则日中时日小,其出入时大者,日中光明故小,其出入时光暗故大,犹昼日察火光小,夜察之火光大也。既以火为效,又以星为验,昼日星不见者,光耀灭之也,夜无光耀,星乃见。夫日月,星之类也。平旦、日入光销,故视大也。
rú zhě lùn rì dàn chū fú sāng, mù rù xì liǔ. fú sāng, dōng fāng dì xì liǔ, xī fāng yě yě. sāng liǔ, tiān dì zhī jì, rì yuè cháng suǒ chū rù zhī chù. wèn yuē: suì èr yuè bā yuè shí, rì chū zhèng dōng, rì rù zhèng xī, kě wèi rì chū yú fú sāng, rù yú xì liǔ. jīn xià rì zhǎng zhī shí, rì chū yú dōng běi, rù yú xī běi dōng rì duǎn zhī shí, rì chū dōng nán, rù yú xī nán, dōng yǔ xià rì zhī chū rù, zài yú sì yú, fú sāng xì liǔ, zhèng zài hé suǒ hū? suǒ lùn zhī yán, yóu wèi chūn qiū, bù wèi dōng yǔ xià yě. rú shí lùn zhī, rì bù chū yú fú sāng, rù yú xì liǔ. hé yǐ yàn zhī? suí tiān ér zhuǎn, jìn zé jiàn, yuǎn zé bú jiàn. dāng zài fú sāng xì liǔ zhī shí, cóng fú sāng xì liǔ zhī mín, wèi zhī rì zhōng zhī shí, cóng fú sāng xì liǔ chá zhī, huò shí wéi rì chū rù. jiē yǐ qí shàng zhě wèi zhōng, páng zé wèi dàn xī, ān dé chū yú fú sāng, rù xì liǔ? rú zhě lùn yuē:" tiān zuǒ xuán, rì yuè zhī xíng, bù xì yú tiān, gè zì xuán zhuǎn". nán zhī yuē: shǐ rì yuè zì xíng, bù xì yú tiān, rì xíng yí dù, yuè xíng shí sān dù, dāng rì yuè chū shí, dāng jìn ér dōng xuán, hé hái shǐ xī zhuǎn? xì yú tiān, suí tiān sì shí zhuǎn háng yě. qí yù ruò yǐ xíng yú wéi shàng, rì yuè xíng chí tiān xíng jí, tiān chí rì yuè zhuǎn, gù rì yuè shí dōng xíng ér fǎn xī xuán yě.
儒者论日旦出扶桑,暮入细柳。扶桑,东方地;细柳,西方野也。桑、柳,天地之际,日月常所出入之处。问曰:岁二月八月时,日出正东,日入正西,可谓日出於扶桑,入於细柳。今夏日长之时,日出於东北,入於西北;冬日短之时,日出东南,入於西南,冬与夏日之出入,在於四隅,扶桑、细柳,正在何所乎?所论之言,犹谓春秋,不谓冬与夏也。如实论之,日不出於扶桑,入於细柳。何以验之?随天而转,近则见,远则不见。当在扶桑、细柳之时,从扶桑、细柳之民,谓之日中之时,从扶桑、细柳察之,或时为日出入。〔皆〕以其上者为中,旁则为旦夕,安得出於扶桑,入细柳?儒者论曰:“天左旋,日月之行,不系於天,各自旋转”。难之曰:使日月自行,不系於天,日行一度,月行十三度,当日月出时,当进而东旋,何还始西转?系於天,随天四时转行也。其喻若蚁行於硙上,日月行迟天行疾,天持日月转,故日月实东行而反西旋也。
huò wèn:" rì yuè tiān jiē xíng, xíng dù bù tóng, sān zhě shū jí, yàn zhī rén wù, hé yǐ wéi yù?" yuē: tiān, rì xíng yī zhōu. rì xíng yí dù èr qiān lǐ, rì zhòu xíng qiān lǐ, yè xíng qiān lǐ, qí jì zhòu rì yì xíng qiān lǐ. rán zé rì xíng shū jí, yǔ qí jì zhī bù, xiāng sì lèi yě. yuè xíng shí sān dù, shí dù èr wàn lǐ, sān dù liù qiān lǐ, yuè yī rì yī yè xíng èr wàn liù qiān lǐ, yǔ chén fú fēi xiāng lèi sì yě. tiān xíng sān bǎi liù shí wǔ dù, jī fán qī shí sān wàn lǐ yě, qí xíng shén jí, wú yǐ wéi yàn, dāng yǔ táo jūn zhī yùn, nǔ shǐ zhī liú, xiāng lèi sì hū? tiān xíng yǐ jí, qù rén gāo yuǎn, shì zhī ruò chí, gài wàng yuǎn wù zhě, dòng ruò bù dòng, xíng ruò bù xíng. hé yǐ yàn zhī? chéng chuán jiāng hǎi zhī zhōng, shùn fēng ér qū, jìn àn zé xíng jí, yuǎn àn zé xíng chí, chuán xíng yī shí yě, huò jí huò chí, yuǎn jìn zhī shì shǐ zhī rán yě. yǎng shì tiān zhī yùn, bù ruò qí jì fù rì ér chí, bǐ rì mù, ér rì zài qí qián, hé zé? qí jì jìn ér rì yuǎn yě. yuǎn zé ruò chí, jìn zé ruò jí, liù wàn lǐ zhī chéng, nán yǐ dé yùn xíng zhī shí yě.
或问:“日、月、天皆行,行度不同,三者舒疾,验之人、物,〔何〕以〔为〕喻?”曰:天,日行一周。日行一度二千里,日昼行千里,夜行千里,〔骐骥〕昼日亦行千里。然则日行舒疾,与〔骐骥〕之步,相似类也。月行十三度,十度二万里,三度六千里,月一〔日〕〔一〕夜行二万六千里,与晨凫飞相类似也。天行三百六十五度,积凡七十三万里也,其行甚疾,无以为验,当与陶钧之运,弩矢之流,相类似乎?天行已疾,去人高远,视之若迟,盖望远物者,动若不动,行若不行。何以验之?乘船江海之中,顺风而驱,近岸则行疾,远岸则行迟,船行一实也,或疾或迟,远近之视使之然也。仰视天之运,不若〔骐骥〕负日而驰,〔比〕〔日〕暮,而日在其前,何则?〔骐骥〕近而日远也。远则若迟,近则若疾,六万里之程,难以得运行之实也。
rú zhě shuō yuē:" rì xíng yí dù, tiān yī rì yī yè xíng sān bǎi liù shí wǔ dù, tiān zuǒ xíng, rì yuè yòu xíng, yǔ tiān xiàng yíng." wèn: rì yuè zhī xíng yě, xì zhe yú tiān yě, rì yuè fù tiān ér xíng, bù zì xíng yě. hé yǐ yán zhī? yì yuē:" rì yuè xīng chén lì hū tiān, bǎi guǒ cǎo mù lì yú tǔ." lì zhě, fù yě. fù tiān suǒ xíng, ruò rén fù dì ér yuán xíng, qí qǔ yù ruò yǐ xíng yú shàng yān. wèn yuē:" hé zhī bù lí tiān zhí zì xíng yě?" rú rì néng zhí zì xíng, dāng zì dōng xíng, wú wéi suí tiān ér xī zhuǎn yě. yuè xíng yǔ rì tóng, yì jiē fù tiān. hé yǐ yàn zhī? yàn zhī yǐ yún. yún bù fù tiān, cháng zhǐ yú suǒ chǔ, shǐ bù fù tiān, yì dāng zì zhǐ qí chù. yóu cǐ yán zhī, rì xíng fù tiān míng yǐ.
儒者说曰:“日行一度,天一日一夜行三百六十五度,天左行,日月右行,与天相迎。”问:日月之行也,系著於天也,日月附天而行,不〔自〕行也。何以言之?《易》曰:“日月星辰丽乎天,百果草木丽於土。”丽者,附也。附天所行,若人附地而圆行,其取喻若蚁行於上焉。问曰:“何知不离天直自行也?” 如日能直自行,当自东行,无为随天而西转也。月行与日同,亦皆附天。何以验之?验之〔以〕云。云不附天,常止於所处,使不附天,亦当自止其处。由此言之,日行附天明矣。
wèn yuē:" rì, huǒ yě. huǒ zài dì bù xíng, rì zài tiān, hé yǐ wéi xíng?" yuē: fù tiān zhī qì xíng, fù dì zhī qì bù xíng. huǒ fù dì, dì bù xíng, gù huǒ bù xíng. nán yuē:" fù dì zhī qì bù xíng, shuǐ hé yǐ xíng? " yuē: shuǐ zhī xíng yě, dōng liú rù hǎi yě. xī běi fāng gāo, dōng nán fāng xià, shuǐ xìng guī xià, yóu huǒ xìng qū gāo yě. shǐ dì bù gāo xī fāng, zé shuǐ yì bù dōng liú. nán yuē:" fù dì zhī qì bù xíng, rén fù dì, hé yǐ xíng?" yuē: rén zhī xíng, qiú yǒu wéi yě. rén dào yǒu wéi, gù xíng qiú. gǔ zhě zhì piáo, lín guó jiē jìng, jī quǎn zhī shēng xiāng wén, zhōng shēn bù xiāng wǎng lái yān. nán yuē:" fù tiān zhī qì xíng, liè xīng yì hé yǐ bù xíng?" yuē: liè xīng zhe tiān, tiān yǐ xíng yě, suí tiān ér zhuǎn, shì yì xíng yě. nán yuē:" rén dào yǒu wéi gù xíng, tiān dào wú wéi hé xíng?" yuē: tiān zhī xíng yě, shī qì zì rán yě, shī qì zé wù zì shēng, fēi gù shī qì yǐ shēng wù yě. bù dòng, qì bù shī, qì bù shī, wù bù shēng, yú rén xíng yì. rì yuè wǔ xīng zhī xíng, jiē shī qì yān.
问曰:“日,火也。火在地不行,日在天,何以为行?”曰:附天之气行,附地之气不行。火附地,地不行,故火不行。难曰:“附地之气不行,水何以行? ”曰:水之行也,东流入海也。西北方高,东南方下,水性归下,犹火性趋高也。使地不高西方,则水亦不东流。难曰:“附地之气不行,人附地,何以行?”曰:人之行,求有为也。人道有为,故行求。古者质朴,邻国接境,鸡犬之声相闻,终身不相往来焉。难曰:“附天之气行,列星亦何以不行?”曰:列星著天,天已行也,随天而转,是亦行也。难曰:“人道有为故行,天道无为何行?”曰:天之行也,施气自然也,施气则物自生,非故施气以生物也。不动,气不施,气不施,物不生,与人行异。日月五星之行,皆施气焉。
rú zhě yuē:" rì zhōng yǒu sān zú wū, yuè zhōng yǒu tù chán chú." fū rì zhě, tiān zhī huǒ yě, yǔ dì zhī huǒ wú yǐ yì yě. dì huǒ zhī zhōng wú shēng wù, tiān huǒ zhī zhōng hé gù yǒu wū? huǒ zhōng wú shēng wù, shēng wù rù huǒ zhōng, jiāo làn ér sǐ yān, wū ān dé lì?. fū yuè zhě, shuǐ yě shuǐ zhōng yǒu shēng wù, fēi tù chán chú yě. tù yǔ chán chú jiǔ zài shuǐ zhōng, wú bù sǐ zhě. rì yuè huǐ yú tiān, luó bàng mì yú yuān, tóng qì shěn yǐ, suǒ wèi tù chán chú zhě, qǐ fǎn luó yǔ bàng xié? qiě wèn rú zhě: wū tù chán chú sǐ hū? shēng yě? rú sǐ, jiǔ zài rì yuè, jiāo kū fǔ xiǔ. rú shēng, rì shí shí jì, yuè huì cháng jǐn, wū tù chán chú jiē hé zài? fū wū tù chán chú, rì yuè qì yě, ruò rén zhī fù zàng, wàn wù zhī xīn lǚ yě. yuè shàng kě chá yě, rén zhī chá rì wú bù xuàn, bù néng zhī rì shěn hé qì, tōng ér jiàn qí zhōng yǒu wù míng yuē wū hū? shěn rì bù néng jiàn wū zhī xíng, tōng ér néng jiàn qí zú yǒu sān hū? cǐ yǐ fēi shí. qiě tīng rú zhě zhī yán, chóng wù fēi yī, rì zhōng hé wéi yǒu wū, yuè zhōng hé wéi yǒu" tù"" chán chú" ?
儒者曰:“日中有三足乌,月中有兔、蟾蜍。”夫日者,天之火也,与地之火无以异也。地火之中无生物,天火之中何故有乌?火中无生物,生物入火中,燋烂而死焉,乌安得立?.夫月者,水也水中有生物,非兔、蟾蜍也。 兔与蟾蜍久在水中,无不死者。日月毁於天,螺蚌汨於渊,同气审矣,所谓兔、蟾蜍者,岂反螺与蚌邪?且问儒者:乌、兔、蟾蜍死乎?生也?如死,久在日月,燋枯腐朽。如生,日蚀时既,月晦常尽,乌、兔、蟾蜍皆何在?夫乌、兔、蟾蜍,日月气也,若人之腹脏,万物之心膂也。月尚可察也,人之察日无不眩,不能知日审何气,通而见其中有物名曰乌乎?审日不能见乌之形,通而能见其足有三乎?此已非实。且听儒者之言,虫物非一,日中何为有乌,月中何为有“兔”、“蟾蜍” ?
rú zhě wèi:" rì shí yuè shí yě". bǐ jiàn rì shí cháng yú huì shuò, huì shuò yuè yǔ rì hé, gù dé shí zhī. fū chūn qiū zhī shí, rì shí duō yǐ. jīng yuē:" mǒu yuè shuò, rì yǒu shí zhī". rì yǒu shí zhī zhě, wèi bì yuè yě. zhī yuè shí zhī, hé huì bù yán yuè? shuō rì shí zhī biàn, yáng ruò yīn qiáng yě, rén wù zài shì, qì lì jìn qiáng, nǎi néng chéng líng. àn yuè huì guāng jì, shuò zé rú jǐn, wēi ruò shén yǐ, ān dé shèng rì? fū rì zhī shí, yuè shí yě. rì shí, wèi yuè shí zhī, yuè shuí shí zhī zhě? wú shí yuè yě, yuè zì sǔn yě. yǐ yuè lùn rì, yì rú rì shí, guāng zì sǔn yě. dà shuài sì shí yī èr yuè, rì yī shí, bǎi bā shí rì, yuè yī shí, shí zhī jiē yǒu shí, fēi shí wéi biàn, jí qí wèi biàn, qì zì rán yě. rì shí huì shuò, yuè fù wèi zhī hū? fū rì dāng shí mǎn, yǐ kuī wèi biàn, bì wèi yǒu shí zhī zhě, shān bēng dì dòng, shí zhě shuí yě? huò shuō:" rì shí zhě, yuè yǎn zhī yě, rì zài shàng, yuè zài xià, zhàng yú yuè zhī xíng yě. rì yuè hé xiāng xí, yuè zài shàng rì zài xià zhě, bù néng yǎn rì. rì zài shàng, yuè zài rì xià, zhàng yú rì, yuè guāng yǎn rì guāng, gù wèi zhī shí yě, zhàng yú yuè yě, ruò yīn yún bì rì yuè bú jiàn yǐ. qí duān hé zhě, xiāng shí shì yě. qí hé xiāng dāng rú xí bì zhě, rì jì shì yě." rì yuè hé yú huì shuò,. tiān zhī cháng yě. rì shí, yuè yǎn rì guāng, fēi yě. hé yǐ yàn zhī? shǐ rì yuè hé, yuè yǎn rì guāng, qí chū shí yá dāng yǔ dàn fù shí yì chù. jiǎ lìng rì zài dōng,. yuè zài xī, yuè zhī xíng jí, dōng jí rì, yǎn rì yá, xū yú guò rì ér dōng, xī yá chū yǎn zhī chù guāng dāng fù, dōng yá wèi yǎn zhě dāng fù shí. jīn chá rì zhī shí, xī yá guāng quē, qí fù yě, xī yá guāng fù, guò yǎn dōng yá fù xī yá, wèi zhī hé xí xiāng yǎn zhàng, rú hé?
儒者谓:“日蚀、月蚀也”。彼见日蚀常於晦朔,晦朔月与日合,故得蚀之。夫春秋之时,日蚀多矣。《经》曰:“某月朔,日有蚀之”。日有蚀之者,未必月也。知月蚀之,何讳不言月?说日蚀之变,阳弱阴强也,人物在世,气力劲强,乃能乘凌。案月晦光既,朔则如尽,微弱甚矣,安得胜日?夫日之蚀,月蚀也。日蚀,谓月蚀之,月谁蚀之者?无蚀月也,月自损也。以月论日,亦如日蚀,光自损也。大率四十一二月,日一食,百八十日,月一蚀,蚀之皆有时,非时为变,及其为变,气自然也。日时晦朔,月复为之乎?夫日当实满,以亏为变,必谓有蚀之者,山崩地动,蚀者谁也?或说:“日食者,月掩之也,日在上,月在下,障於〔月〕之形也。日月合相袭,月在上日在下者,不能掩日。日在上,月在日下,障於日,月光掩日光,故谓之食也,障於月也,若阴云蔽日月不见矣。其端合者,相食是也。其合相当如袭〔璧〕者,日既是也。”日月合於晦朔,. 天之常也。日食,月掩日光,非也。何以验之?使日月合,月掩日光,其初食崖当与旦复时易处。假令日在东,.月在西,月之行疾,东及日,掩日崖, 须臾过日而东,西崖初掩之处光当复,东崖未掩者当复食。今察日之食,西崖光缺,其复也,西崖光复,过掩东崖复西崖,谓之合袭相掩障,如何?
rú zhě wèi:" rì yuè zhī tǐ jiē zhì yuán". bǐ cóng xià wàng jiàn qí xíng, ruò dòu kuāng zhī zhuàng, zhuàng rú zhèng yuán, bù rú wàng yuǎn guāng qì, qì bù yuán yǐ. fū rì yuè bù yuán, shì ruò yuán zhě, qù rén yuǎn yě. hé yǐ yàn zhī? fū rì zhě, huǒ zhī jīng yě yuè zhě, shuǐ zhī jīng yě. zài dì, shuǐ huǒ bù yuán zài tiān shuǐ huǒ hé gù dú yuán? rì yuè zài tiān yóu wǔ xīng, wǔ xīng yóu liè xīng, liè xīng bù yuán, guāng yào ruò yuán, qù rén yuǎn yě. hé yǐ míng zhī? chūn qiū zhī shí, xīng yǔn sòng dōu, jiù ér shì zhī, shí yě, bù yuán. yǐ xīng bù yuán, zhī rì yuè wǔ xīng yì bù yuán yě.
儒者谓:“日月之体皆至圆”。彼从下望见其形,若斗筐之状,状如正圆,不如望远光气,气不圆矣。夫日月不圆,视若圆者,〔去〕人远也。何以验之?夫日者,火之精也;月者,水之精也。在地,水火不圆;在天水火何故独圆?日月在天犹五星,五星犹列星,列星不圆,光耀若圆,去人远也。何以明之?春秋之时,星霣宋都,就而视之,石也,不圆。以星不圆,知日月五星亦不圆也。
rú zhě shuō rì jí gōng jì zhī jiā, jiē yǐ rì wèi yī. yǔ yì shān hǎi jīng yán rì yǒu shí, zài hǎi wài dōng fāng yǒu tāng gǔ, shàng yǒu fú sāng, shí rì yù mù shuǐ zhōng, yǒu dà mù, jiǔ rì jū xià zhī, yī rì jū shàng zhī. huái nán shū yòu yán:" zhú shí rì. yáo shí shí rì bìng chū, wàn wù jiāo kū, yáo shàng shè shí rì." yǐ gù bù bìng yī rì jiàn yě. shì sú yòu míng jiǎ yǐ wèi rì, jiǎ zhì guǐ fán shí rì, rì zhī yǒu shí, yóu xīng zhī yǒu wǔ yě. tōng rén tán shì, guī yú nán zhī, bù kěn biàn míng. shì yǐ wén èr chuán ér bù dìng, shì liǎng yán ér wú zhǔ. chéng shí lùn zhī, qiě wú shí yān. hé yǐ yàn zhī? fū rì yóu yuè yě, rì ér yǒu shí, yuè yǒu shí èr hū? xīng yǒu wǔ, wǔ xíng zhī jīng, jīn mù shuǐ huǒ tǔ gè yì guāng sè. rú rì yǒu shí, qí qì bì yì. jīn guān rì guāng wú yǒu yì zhě, chá qí xiǎo dà qián hòu ruò yī. rú shěn qì yì, guāng sè yí shū rú chéng tóng qì, yí hé wéi yī, wú wéi shí yě. yàn rì yáng suì, huǒ cóng tiān lái, rì zhě dà huǒ yě, chá huǒ zài dì, yī qì yě, dì wú shí huǒ, tiān ān dé shí rì? rán zé suǒ wèi shí rì zhě, dài gèng zì yǒu tā wù, guāng zhì rú rì zhī zhuàng, jū tāng gǔ zhōng shuǐ, shí yuán jù fú sāng, yǔ yì jiàn zhī, zé jì shí rì. shù jiā dù rì zhī guāng, shù rì zhī zhì, cì jìng qiān lǐ, jiǎ lìng rì chū shì fú sāng mù shàng zhī rì, fú sāng mù yí fù wàn lǐ, nǎi néng shòu zhī. hé zé? yī rì jìng qiān lǐ, shí rì yí wàn lǐ yě. tiān zhī qù rén wàn lǐ yú yě, yǎng chá zhī, rì guāng xuàn yào, huǒ guāng shèng míng, bù néng kān yě. shǐ rì chū shì fú sāng mù shàng zhī rì, yǔ yì jiàn zhī, bù néng zhī qí wèi rì yě. hé zé? yǎng chá yī rì, mù yóu xuàn yào, kuàng chá shí rì hū? dāng yǔ yì jiàn zhī, ruò dòu kuāng zhī zhuàng, gù míng zhī wèi rì. fū huǒ rú dòu kuāng, wàng liù wàn zhī xíng, fēi jiù jiàn zhī, jí chá zhī tǐ yě. yóu cǐ yán zhī, yǔ yì suǒ jiàn, yì shì rì fēi rì yě. tiān dì zhī jiān, wù qì xiāng lèi, qí shí fēi zhě duō. hǎi wài xī nán yǒu zhū shù yān, chá zhī shì zhū, rán fēi yú zhōng zhī zhū yě. fū shí rì zhī rì, yóu zhū shù zhī zhū yě, zhū shù shì zhū fēi zhēn zhū, shí rì shì rì fēi shí rì yě. huái nán jiàn shān hǎi jīng, zé xū yán zhēn rén zhú shí rì, wàng jì yáo shí shí rì bìng chū. qiě rì, huǒ yě tāng gǔ, shuǐ yě. shuǐ huǒ xiāng zéi, zé shí rì yù yú tāng gǔ, dāng miè bài yān. huǒ rán mù, fú sāng, mù yě, shí rì chù qí shàng, yí jiāo kū yān. jīn yù tāng gǔ ér guāng bù miè, dēng fú sāng ér zhī bù jiāo bù kū, yǔ jīn rì chū tóng, bù yàn yú wǔ xíng, gù zhī shí rì fēi zhēn rì yě. qiě yǔ yì jiàn shí rì zhī shí, zhōng bù yǐ yè, yóu yǐ zhòu yě, zé yī rì chū, jiǔ rì yí liú, ān dé jù chū shí rì? rú píng dàn rì wèi chū, qiě tiān xíng yǒu dù shù, rì suí tiān zhuǎn háng, ān dé liú fú sāng zhī jiān, yù tāng gǔ zhī shuǐ hū? liú zé shī xíng dù, xíng dù chà diē, bù xiāng yìng yǐ. rú xíng chū zhī rì yǔ shí rì yì, shì yì shì rì ér fēi rì yě.
儒者说日及工伎之家,皆以日为一。禹、〔益〕《山海经》言日有十,在海外东方有汤谷,上有扶桑,十日浴沐水中,有大木,九日居下枝,一日居上枝。《淮南书》又言:“烛十日。尧时十日并出,万物焦枯,尧上射十日。”以故不并一日见也。世俗又名甲乙为日,甲至癸凡十日,日之有十,犹星之有五也。通人谈士,归於难知,不肯辨明。是以文二传而不定,世两言而无主。诚实论之,且无十焉。何以验之?夫日犹月也,日而有十,月有十二乎?星有五,五行之精,金、木、水、火、土各异光色。如日有十,其气必异。今观日光无有异者,察其小大前後若一。如审气异,光色宜殊;如诚同气,宜合为一,无为十也。验日阳遂,火从天来,日者、大火也,察火在地,一气也,地无十火,天安得十日?然则所谓十日者,殆更自有他物,光质如日之状,居汤谷中水,时缘据扶桑,禹、益见之,则纪十日。数家度日之光,数日之质,刺径千里,假令日出是扶桑木上之日,扶桑木宜覆万里,乃能受之。何则?一日径千里,十日宜万里也。天之去人万里余也,仰察之,日光眩耀,火光盛明,不能堪也。使日出是扶桑木上之日,禹、益见之,不能知其为日也。何则?仰察一日,目犹眩耀,况察十日乎?当禹、益见之,若斗筐之状,故名之为日。夫火如斗筐,望六万之形,非就见之,即察之体也。由此言之,禹、益所见,意似日非日也。天地之间,物气相类,其实非者多。海外西南有珠树焉,察之是珠,然非鱼中之珠也。夫十日之日,犹珠树之珠也,珠树似珠非真珠,十日似日非实日也。淮南见《山海经》,则虚言真人烛十日,妄纪尧时十日并出。且日,火也;汤谷,水也。水火相贼,则十日浴於汤谷,当灭败焉。火燃木,扶桑,木也,十日处其上,宜燋枯焉。今浴汤谷而光不灭,登扶桑而枝不燋不枯,与今日出同,不验於五行,故知十日非真日也。且禹、益见十日之时,终不以夜,犹以昼也,则一日出,九日宜留,安得俱出十日?如平旦日未出,且天行有度数,日随天转行,安得留扶桑枝间,浴汤谷之水乎?留则失行度,行度差跌,不相应矣。如行出之日与十日异,是意似日而非日也。
chūn qiū" zhuāng gōng qī nián xià sì yuè xīn mǎo, yè zhōng héng xīng bú jiàn, xīng rú yǔ." gōng yáng zhuàn yuē " rú yǔ zhě hé? fēi yǔ yě. fēi yǔ zé hé wèi wèi zhī rú yǔ? bù xiū chūn qiū yuē: yǔ xīng, bù jí dì chǐ ér fù. jūn zǐ xiū zhī yuē: xīng yǔn rú yǔ." bù xiū chūn qiū zhě, wèi xiū chūn qiū shí lǔ shǐ jì, yuē" yǔ xīng, bù jí dì chǐ ér fù". jūn zǐ zhě, kǒng zǐ, kǒng zǐ xiū zhī yuē" xīng yǔn rú yǔ" kǒng zǐ zhī yì, yǐ wéi dì yǒu shān líng lóu tái, yún bù jí dì chǐ, kǒng shī qí shí, gēng zhèng zhī yuē rú yǔ. rú yǔ zhě, wèi cóng dì shàng ér xià, xīng yì cóng tiān yǔn ér fù, yǔ tóng, gù yuē rú. fū kǒng zǐ suī yún bù jí dì chǐ, dàn yán rú yǔ, qí wèi yǔn zhī zhě, jiē shì xīng yě. kǒng zǐ suī dìng qí wèi, zhe qí wén, wèi yǔn wèi xīng, yǔ shǐ tóng yān. cóng píng dì wàng tài shān zhī diān, hè rú wū, wū rú jué zhě, tài shān gāo yuǎn, wù zhī xiǎo dà shī qí shí. tiān zhī qù dì liù wàn yú lǐ, gāo yuǎn fēi zhí tài shān zhī diān yě xīng zhe yú tiān, rén chá zhī, shī xīng zhī shí, fēi zhí wàng hè wū zhī lèi yě. shù děng xīng zhī zhì bǎi lǐ, tǐ dà guāng shèng, gù néng chuí yào, rén wàng jiàn zhī, ruò fèng luǎn zhī zhuàng, yuǎn shī qí shí yě. rú xīng yǔn shěn zhě tiān zhī xīng yǔn ér zhì dì, rén bù zhī qí wèi xīng yě. hé zé? yǔn shí xiǎo dà, bù yǔ zài tiān tóng yě. jīn jiàn xīng yǔn rú zài tiān shí, shì shí xīng yǔn yě fēi xīng, zé qì wèi zhī yě. rén jiàn guǐ rú sǐ rén zhī zhuàng, qí shí qì xiàng jù, fēi zhēn sǐ rén. rán zé xīng zhī xíng, qí shí fēi xīng. kǒng zǐ yún zhèng yǔn zhě fēi xīng, ér xǐ, zhèng yán rú yǔ fēi yǔ zhī wén, gài jù shī xīng zhī shí yǐ. chūn qiū zuǒ shì chuán:" sì yuè xīn mǎo, yè zhōng héng xīng bú jiàn, yè míng yě xīng yǔn rú yǔ, yǔ yǔ jù yě." qí yán yè míng, gù bú jiàn, yǔ yì zhī yán rì zhōng jiàn dòu xiāng yī lèi yě. rì zhōng jiàn dòu, yōu bù míng yě yè zhōng xīng bú jiàn, yè guāng míng yě. shì yì yì tóng, gài qí shí yě. qí yán yǔ yǔ jù zhī jí yě. fū xīn mǎo zhī yè míng, gù xīng bú jiàn, míng zé bù yǔ zhī yàn yě, yǔ qì yīn àn ān dé míng? míng zé wú yǔ, ān dé yǔ yǔ jù? fū rú shì yán yǔ yǔ jù zhě fēi shí, qiě yán yè míng bú jiàn, ān dé jiàn xīng yǔ yǔ jù? yòu xī gōng shí liù nián zhēng yuè wù shēn, yǔn shí yú sòng wǔ, zuǒ shì chuán yuē:" xīng yě." fū wèi yǔn shí wèi xīng, zé yǔn wèi wèi shí yǐ. xīn mǎo zhī yè, xīng yǔn, wèi xīng, zé shí wèi shí yǐ. xīn mǎo zhī yè, xīng yǔn rú shì shí, dì yǒu lóu tái, lóu tái bēng huài. kǒng zǐ suī bù hé yán jí dì chǐ, suī dì bì yǒu shí shù, lǔ shǐ mù jiàn, bù kōng yán zhě yě, yún yǔ yǔ jù, yǔ jí yú dì, shí yì yí rán. zhì dì ér lóu tái bù huài, fēi xīng míng yǐ. qiě zuǒ qiū míng wèi shí wèi xīng, hé yǐ shěn zhī? dāng shí shí yǔn qīng rán. hé yǐ qí cóng tiān zhuì yě? qín shí sān shān wáng, wáng zhě bù xiāo sàn, yǒu zài qí jí xià shí bì yǒu shēng yīn, huò shí yí dí zhī shān, cóng jí yú sòng, sòng wén shí yǔn, zé wèi zhī xīng yě. zuǒ qiū míng shěng, zé wèi zhī xīng. fū xīng, wàn wù zhī jīng, yǔ rì yuè tóng. shuō wǔ xīng zhě, wèi wǔ xíng zhī jīng zhī guāng yě. wǔ xīng zhòng xīng tóng guāng yào, dú wèi liè xīng wèi shí, kǒng shī qí shí. shí zhě, xīn mǎo zhī yè, yǔn xīng ruò yǔ ér fēi xīng yě, yǔ bǐ tāng gǔ zhī shí rì, ruò rì ér fēi rì yě.
《春秋》“庄公七年夏四月辛卯,夜中恆星不见,星如雨。”《公羊传》曰 “如雨者何?非雨也。非雨则曷为谓之如雨?不修《春秋》曰:雨星,不及地尺而复。君子修之曰:星霣如雨。”不修《春秋》者,未修《春秋》时《鲁史记》,曰“雨〔星〕,不及地尺而复”。君子者,孔子,孔子修之曰“星霣如雨”孔子之意,以为地有山陵楼台,云不及地尺,恐失其实,更正之曰如雨。如雨者,为从地上而下,星亦从天霣而复,与同,故曰如。夫孔子虽云不及地尺,但言如雨,其谓霣之者,皆是星也.孔子虽定其位,著其文,谓霣为星,与史同焉。 从平地望泰山之巅,鹤如乌,乌如爵者,泰山高远,物之小大失其实。天之去地六万余里,高远非直泰山之巅也;星著於天,人察之,失星之实,非直望鹤乌之类也。数等星之质百里,体大光盛,故能垂耀,人望见之,若凤卵之状,远失其实也。如星霣审者天之星霣而至地,人不知其为星也。何则?霣时小大,不与在天同也。今见星霣如在天时,是时星霣也;非星,则气为之也。人见鬼如死人之状,其实气象聚,非真死人。然则星之形,其实非星。孔子云正霣者非星,而徙,正言如雨非雨之文,盖俱失星之实矣。《春秋左氏传》:“四月辛卯,夜中恆星不见,夜明也;星霣如雨,与雨俱也。”其言夜明,故不见,与《易》之言日中见斗相依类也。日中见斗,幽不明也;夜中星不见,夜光明也。事异义同,盖其实也。其言与雨俱之集也。夫辛卯之夜明,故星不见,明则不雨之验也,雨气阴暗安得明?明则无雨,安得与雨俱?夫如是言与雨俱者非实,且言夜明不见,安得见星与雨俱?又僖公十六年正月戊申,霣石於宋五,《左氏传》曰:“星也。”夫谓霣石为星,则霣谓为石矣。辛卯之夜,星霣,为星,则实为石矣。辛卯之夜,星霣如是石,地有楼台,楼台崩坏。孔子虽不合言及地尺,虽地必有实数,鲁史目见,不空言者也,云与雨俱,雨集於地,石亦宜然。至地而楼台不坏,非星明矣。且左丘明谓石为星,何以审之?当时石霣轻然。何以其从天坠也?秦时三山亡,亡〔者〕不消散,有在其集下时必有声音,或时夷狄之山,从集於宋,宋闻石霣,则谓之星也。左丘明省,则谓之星。夫星,万物之精,与日月同。说五星者,谓五行之精之光也。五星众星同光耀,独谓列星为石,恐失其实。实者,辛卯之夜,霣星若雨而非星也,与彼汤谷之十日,若日而非日也。
rú zhě yòu yuē:" yǔ cóng tiān xià", wèi zhèng cóng tiān zhuì yě. rú shí lùn zhī, yǔ cóng dì shàng, bù cóng tiān xià, jiàn yǔ cóng shàng jí, zé wèi cóng tiān xià yǐ, qí shí dì shàng yě. rán qí chū dì qǐ yú shān. hé yǐ míng zhī? chūn qiū chuán yuē:" chù shí ér chū, fū cùn ér hé, bù chóng cháo ér biàn tiān xià, wéi tài shān yě." tài shān yǔ tiān xià, xiǎo shān yǔ yī guó, gè yǐ xiǎo dà wéi jìn yuǎn chà. yǔ zhī chū shān, huò wèi yún zài ér xíng, yún sàn shuǐ zhuì, míng wéi yǔ yǐ. fū yún zé yǔ, yǔ zé yún yǐ, chū chū wèi yún, yún fán wèi yǔ. yóu shèn ér ní lù rú wū yī fú, ruò yǔ zhī zhuàng. fēi yún yǔ jù, yún zài xíng yǔ yě. huò yuē:" shàng shū yuē:' yuè zhī cóng xīng, zé yǐ fēng yǔ.' shī yuē:" yuè lì yú bì, bǐ pāng tuó yǐ." èr jīng xián yán, suǒ wèi wèi zhī fēi tiān, rú hé?" fū yǔ cóng shān fā, yuè jīng xīng lì bì zhī shí, lì bì zhī shí dāng yǔ yě. shí bù yǔ, yuè bù lì, shān bù yún, tiān dì shàng xià zì xiāng yìng yě. yuè lì yú shàng, shān zhēng yú xià, qì tǐ ǒu hé, zì rán dào yě. yún wù, yǔ zhī zhēng yě, xià zé wèi lù, dōng zé wèi shuāng, wēn zé wèi yǔ, hán zé wèi xuě. yǔ lù dòng níng zhě, jiē yóu dì fā, bù cóng tiān jiàng yě.
儒者又曰:“雨从天下”,谓正从天坠也。如〔实〕论之,雨从地上,不从天下,见雨从上集,则谓从天下矣,其实地上也。然其出地起於山。何以明之?《春秋传》曰:“触石而出,肤寸而合,不崇朝而遍天下,惟太山也。”太山雨天下,小山雨一国,各以小大为近远差。雨之出山,或谓云载而行,云散水坠,名为雨矣。夫云则雨,雨则云矣,初出为云,云繁为雨。犹甚而泥露濡污衣服,若雨之状。非云与俱,云载行雨也。或曰:“《尚书》曰:‘月之从星,则以风雨。’《诗》曰:“月丽於毕,俾滂沲矣。”二经咸言,所谓为之非天,如何?” 夫雨从山发,月经星丽毕之时,丽毕之时当雨也。时不雨,月不丽,山不云,天地上下自相应也。月丽於上,山烝於下,气体偶合,自然道也。云雾,雨之征也,夏则为露,冬则为霜,温则为雨,寒则为雪。雨露冻凝者,皆由地发,不从天降也。