shì xìn xū wàng zhī shū, yǐ wèi zài yú zhú bó shàng zhě, jiē xián shèng suǒ chuán, wú bù rán zhī shì, gù xìn ér shì zhī, fěng ér dú zhī dǔ zhēn shì zhī chuán, yǔ xū wàng zhī shū xiāng wéi, zé bìng wèi duǎn shū bù kě xìn yòng. fū yōu míng zhī shí shàng kě zhī, shěn yǐn zhī qíng shàng kě dìng, xiǎn wén lù shū, shì fēi yì jiàn, lóng zǒng bìng chuán, fēi shí shì, yòng jīng bù zhuān, wú sī yú shì yě.
世信虛妄之書,以為載於竹帛上者,皆賢聖所傳,無不然之事,故信而是之,諷而讀之;睹真是之傳,與虛妄之書相違,則並謂短書不可信用。夫幽冥之實尚可知,沈隱之情尚可定,顯文露書,是非易見,籠總並傳,非實事,用精不專,無思於事也。
fū shì jiān chuán shū zhū zi zhī yǔ, duō yù lì qí zào yì, zuò jīng mù zhī lùn, yǐ hài shì sú zhī rén wèi jué guǐ zhī shū, yǐ zhe shū yì zhī míng. chuán shū yán: yán líng jì zǐ chū yóu, jiàn lù yǒu yí jīn. dāng xià wǔ yuè, yǒu pī qiú ér xīn zhě, jì zǐ hū xīn zhě yuē: qǔ bǐ dì jīn lái. xīn zhě tóu lián yú dì, chēn mù fú shǒu ér yán yuē: hé zi jū zhī gāo, shì zhī xià, yí mào zhī zhuàng, yǔ yán zhī yě yě! wú dāng xià wǔ yuè, pī qiú ér xīn, qǐ qǔ jīn zhě zāi? jì zǐ xiè zhī, qǐng wèn xìng zì. xīn zhě yuē: zi pí xiàng zhī shì yě! hé zú yǔ xìng zì! suì qù bù gù. shì yǐ wèi rán, dài xū yán yě. fū jì zǐ chǐ wú zhī luàn, wú yù gòng lì yǐ wèi zhǔ, zhōng bù kěn shòu, qù zhī yán líng, zhōng shēn bù hái, lián ràng zhī xíng, zhōng shǐ ruò yī. xǔ yóu ràng tiān xià, bù xián tān fēng hóu. bó yí wěi guó jī sǐ, bù xián tān dāo gōu. lián ràng zhī xíng, dà kě yǐ kuàng xiǎo, xiǎo nán yǐ kuàng dà. jì zǐ néng ràng wú wèi, hé xián tān dì yí jīn? jì zǐ shǐ yú shàng guó, dào guò xú. xú jūn hǎo qí bǎo jiàn, wèi zhī jí yǔ. hái ér xú jūn sǐ, jiě jiàn dài zhǒng shù ér qù. lián ràng zhī xīn, chǐ fù qí qián zhì yě. jì zǐ bù fù sǐ zhě, qì qí bǎo jiàn, hé xián yī chì shēng rén qǔ jīn yú dì? jì zǐ wèi qù wú hū? gōng zǐ yě yǐ qù wú hū, yán líng jūn yě. gōng zǐ yǔ jūn, chū yǒu qián hòu, chē yǒu fù cóng, bù néng kōng xíng yú tú, míng yǐ. jì bù chǐ qǔ jīn, hé nán shǐ zuǒ yòu? ér fán pī qiú zhě? shì chēng liǔ xià huì zhī xíng, yán qí néng yǐ yōu míng zì xiū jié yě. xián zhě tóng cāo, gù qiān suì jiāo zhì. zhì jì zǐ yú míng mèi zhī chù, shàng bù qǔ jīn, kuàng yǐ bái rì, qián hòu bèi jù, qǔ jīn yú lù, fēi jì zǐ zhī cāo yě. huò shí jì zǐ shí jiàn yí jīn, lián pī qiú xīn zhě, yù yǐ yì zhī huò shí yán qǔ bǐ dì jīn, yù yǐ yǔ xīn zhě, bù zì qǔ yě. shì sú chuán yán, zé yán jì zǐ qǔ yí jīn yě.
夫世間傳書諸子之語,多欲立奇造異,作驚目之論,以駭世俗之人;為譎詭之書,以著殊異之名。傳書言:延陵季子出遊,見路有遺金。當夏五月,有披裘而薪者,季子呼薪者曰:「取彼地金來。」薪者投鐮於地,瞋目拂手而言曰:「何子居之高,視之下,儀貌之壯,語言之野也!吾當夏五月,披裘而薪,豈取金者哉?」季子謝之,請問姓字。薪者曰:「子皮相之士也!何足語姓字!」遂去不顧。世以為然,殆虛言也。夫季子恥吳之亂,吳欲共立以為主,終不肯受,去之延陵,終身不還,廉讓之行,終始若一。許由讓天下,不嫌貪封侯。伯夷委國飢死,不嫌貪刀鈎。廉讓之行,大可以況小,小難以況大。季子能讓吳位,何嫌貪地遺金?季子使於上國,道過徐。徐君好其寶劍,未之即予。還而徐君死,解劍帶冢樹而去。廉讓之心,恥負其前志也。季子不負死者,棄其寶劍,何嫌一叱生人取金於地?季子未去吳乎?公子也;已去吳乎,延陵君也。公子與君,出有前後,車有附從,不能空行於塗,明矣。既不恥取金,何難使左右?而煩披裘者?世稱柳下惠之行,言其能以幽冥自修潔也。賢者同操,故千歲交志。置季子於冥昧之處,尚不取金,況以白日,前後備具,取金於路,非季子之操也。或時季子實見遺金,憐披裘薪者,欲以益之;或時言取彼地金,欲以予薪者,不自取也。世俗傳言,則言季子取遺金也。
chuán shū huò yán: yán yuān yǔ kǒng zǐ jù shàng lǔ tài shān, kǒng zǐ dōng nán wàng, wú chāng mén wài yǒu xì bái mǎ, yǐn yán yuān zhǐ yǐ shì zhī yuē: ruò jiàn wú chāng mén hū? yán yuān yuē: jiàn zhī. kǒng zǐ yuē: mén wài hé yǒu? yuē yǒu rú xì liàn zhī zhuàng. kǒng zǐ fǔ qí mù ér zhèng zhī, yīn yǔ jù xià. xià ér yán yuān fā bái chǐ luò, suì yǐ bìng sǐ. gài yǐ jīng shén bù néng ruò kǒng zǐ, qiáng lì zì jí, jīng huá jié jǐn, gù zǎo yāo sǐ. shì sú wén zhī, jiē yǐ wèi rán. rú shí lùn zhī, dài xū yán yě. àn lùn yǔ zhī wén, bù jiàn cǐ yán. kǎo liù jīng zhī chuán, yì wú cǐ yǔ. fū yán yuān néng jiàn qiān lǐ zhī wài, yǔ shèng rén tóng, kǒng zǐ zhū zi, hé huì bù yán? gài rén mù zhī suǒ jiàn, bù guò shí lǐ. guò cǐ bù jiàn, fēi suǒ míng chá, yuǎn yě. chuán yuē: tài shān zhī gāo wēi rán, qù zhī bǎi lǐ, bù jiàn chuí, yuǎn yě. àn lǔ qù wú, qiān yǒu yú lǐ, shǐ lí zhū wàng zhī, zhōng bù néng jiàn, kuàng shǐ yán yuān, hé néng shěn zhī? rú cái shù jǐ zhě, míng mù yì yú rén, zé shì yí chēng yà shèng, bù yí yán lí zhū. rén mù zhī shì yě, wù dà zhě yì chá, xiǎo zhě nán shěn. shǐ yán yuān chù chāng mén zhī wài, wàng tài shān zhī xíng, zhōng bù néng jiàn. kuàng cóng tài shān zhī shàng, chá bái mǎ zhī sè, sè bù néng jiàn, míng yǐ. fēi yán yuān bù néng jiàn, kǒng zǐ yì bù néng jiàn yě. hé yǐ yàn zhī? ěr mù zhī yòng, jūn yě. mù bù néng jiàn bǎi lǐ, zé ěr yì bù néng wén yě. lù jiǎ yuē: lí lóu zhī míng, bù néng chá wéi báo zhī nèi shī kuàng zhī cōng, bù néng wén bǎi lǐ zhī wài. chāng mén zhī yǔ tài shān, fēi zhí wéi báo zhī nèi bǎi lǐ zhī wài yě.
傳書或言:顏淵與孔子俱上魯太山,孔子東南望,吳閶門外有系白馬,引顏淵指以示之曰:「若見吳昌門乎?」顏淵曰:「見之。」孔子曰:「門外何有?」曰「有如系練之狀。」孔子撫其目而正之,因與俱下。下而顏淵發白齒落,遂以病死。蓋以精神不能若孔子,強力自極,精華竭盡,故早夭死。世俗聞之,皆以為然。如實論之,殆虛言也。案《論語》之文,不見此言。考《六經》之傳,亦無此語。夫顏淵能見千里之外,與聖人同,孔子、諸子,何諱不言?蓋人目之所見,不過十里。過此不見,非所明察,遠也。傳曰:「太山之高巍然,去之百里,不見垂,遠也。」案魯去吳,千有餘里,使離硃望之,終不能見,況使顏淵,何能審之?如才庶幾者,明目異於人,則世宜稱亞聖,不宜言離硃。人目之視也,物大者易察,小者難審。使顏淵處昌門之外,望太山之形,終不能見。況從太山之上,察白馬之色,色不能見,明矣。非顏淵不能見,孔子亦不能見也。何以驗之?耳目之用,均也。目不能見百里,則耳亦不能聞也。陸賈曰:「離婁之明,不能察帷薄之內;師曠之聰,不能聞百里之外。」昌門之與太山,非直帷薄之內、百里之外也。
qín wǔ wáng yǔ mèng shuō jǔ dǐng bù rèn, jué mài ér sǐ. jǔ dǐng yòng lì, lì yóu jīn mài, jīn mài bù kān, jué shāng ér sǐ, dào lǐ yí yě. jīn yán yuān yòng mù wàng yuǎn, wàng yuǎn mù jīng bù rèn, yí máng miǎo, fā bái chǐ luò, fēi qí zhì yě. fā bái chǐ luò, yòng jīng yú xué, qín lì bù xiū, qì lì jié jǐn, gù zhì yú sǐ. bó qí fàng liú, shǒu fā zǎo bái. shī yún: wéi yōu yòng lǎo. bó qí yòng yōu, ér yán yuān yòng jīng, zàn wàng cāng zú, ān néng zhì cǐ?
秦武王與孟說舉鼎不任,絕脈而死。舉鼎用力,力由筋脈,筋脈不堪,絕傷而死,道理宜也。今顏淵用目望遠,望遠目睛不任,宜盲眇,發白齒落,非其致也。發白齒落,用精於學,勤力不休,氣力竭盡,故至於死。伯奇放流,首發早白。《詩》云:「惟憂用老。」伯奇用憂,而顏淵用睛,暫望倉卒,安能致此?
rú shū yán: shùn zàng yú cāng wú yǔ zàng yú huì jī zhě, xún shòu nián lǎo, dào sǐ biān tǔ. shèng rén yǐ tiān xià wèi jiā, bù bié yuǎn jìn, bù shū nèi wài, gù suì zhǐ zàng. fū yán shùn yǔ, shí yě yán qí xún shòu, xū yě. shùn zhī yǔ yáo, jù dì zhě yě, gòng wǔ qiān lǐ zhī jìng, tóng sì hǎi zhī nèi èr dì zhī dào, xiāng yīn bù shū. yáo diǎn zhī piān, shùn xún shòu dōng zhì dài zōng, nán zhì huò shān, xī zhì tài huá, běi zhì héng shān. yǐ wèi sì yuè zhě, sì fāng zhī zhōng, zhū hóu zhī lái, bìng huì yuè xià, yōu shēn yuǎn jìn, wú bù jiàn zhě, shèng rén jǔ shì, qiú qí yí shì yě. yǔ wáng rú shùn, shì wú suǒ gǎi, xún shòu suǒ zhì, yǐ fù rú shùn. shùn zhì cāng wú, yǔ dào huì jī, fēi qí shí yě. shí shùn yǔ zhī shí, hóng shuǐ wèi zhì, yáo chuán yú shùn, shùn shòu wèi dì, yǔ yǔ fēn bù, xíng zhì hóng shuǐ. yáo bēng zhī hòu, shùn lǎo, yì yǐ chuán yú yǔ. shùn nán zhì shuǐ, sǐ yú cāng wú yǔ dōng zhì shuǐ, sǐ yú huì jī. xián shèng jiā tiān xià, gù yīn zàng yān. wú jūn gāo shuō: huì jī běn shān míng, xià yǔ xún shǒu, huì jì yú cǐ shān, yīn yǐ míng jùn, gù yuē huì jī. fū yán yīn shān míng jùn kě yě, yán yǔ xún shòu huì jì yú cǐ shān, xū yě. xún shòu běn bù zhì huì jī, ān dé huì jì yú cǐ shān? yí tīng jūn gāo zhī shuō, chéng huì jī wèi huì jì, yǔ dào nán fāng, hé suǒ huì jì? rú yǔ shǐ dōng sǐ yú huì jī, shùn yì xún shòu, zhì yú cāng wú, ān suǒ huì jì? bǎi wáng zhì dìng zé chū xún, xún zé zhé huì jì, shì zé sì fāng zhī shān jiē huì jì yě. bǎi wáng tài píng, shēng fēng tài shān. tài shān zhī shàng, fēng kě jiàn zhě qī shí yǒu èr, fēn lún yān miè zhě, bù kě shèng shù. rú shěn dì wáng xún shòu zhé huì jì, huì jì zhī dì rú tài shān fēng zhě, sì fāng yí duō. fū jùn guó chéng míng, yóu wàn wù zhī míng, bù kě shuō yě. dú wèi huì jī lì yú? zhōu shí jiù míng wú yuè yě, wèi wú yuè lì míng, cóng hé wǎng zāi? liù guó lì míng, zhuàng dāng rú hé? tiān xià jùn guó qiě bǎi yú, xiàn yì chū wàn, xiāng tíng jù lǐ, jiē yǒu hào míng, xián shèng zhī cái mò néng shuō. jūn gāo néng shuō huì jī, bù néng biàn dìng fāng míng. huì jì zhī shuō, wèi kě cóng yě. xún shòu kǎo zhèng fǎ dù, yǔ shí wú wèi luǒ guó, duàn fà wén shēn, kǎo zhī wú yòng, huì jì rú hé?
儒書言:舜葬於蒼梧、禹葬於會稽者,巡狩年老,道死邊土。聖人以天下為家,不別遠近,不殊內外,故遂止葬。夫言舜、禹,實也;言其巡狩,虛也。舜之與堯,俱帝者也,共五千里之境,同四海之內;二帝之道,相因不殊。《堯典》之篇,舜巡狩東至岱宗,南至霍山,西至太華,北至恆山。以為四岳者,四方之中,諸侯之來,並會岳下,幽深遠近,無不見者,聖人舉事,求其宜適也。禹王如舜,事無所改,巡狩所至,以復如舜。舜至蒼梧,禹到會稽,非其實也。實舜、禹之時,鴻水未治,堯傳於舜,舜受為帝,與禹分部,行治鴻水。堯崩之後,舜老,亦以傳於禹。舜南治水,死於蒼梧;禹東治水,死於會嵇。賢聖家天下,故因葬焉。吳君高說:會稽本山名,夏禹巡守,會計於此山,因以名郡,故曰會稽。夫言因山名郡可也,言禹巡狩會計於此山,虛也。巡狩本不至會稽,安得會計於此山?宜聽君高之說,誠會稽為會計,禹到南方,何所會計?如禹始東死於會稽,舜亦巡狩,至於蒼梧,安所會計?百王治定則出巡,巡則輒會計,是則四方之山皆會計也。百王太平,升封太山。太山之上,封可見者七十有二,紛綸湮滅者,不可勝數。如審帝王巡狩輒會計,會計之地如太山封者,四方宜多。夫郡國成名,猶萬物之名,不可說也。獨為會稽立歟?周時舊名吳、越也,為吳、越立名,從何往哉?六國立名,狀當如何?天下郡國且百餘,縣邑出萬,鄉亭聚里,皆有號名,賢聖之才莫能說。君高能說會稽,不能辨定方名。會計之說,未可從也。巡狩考正法度,禹時吳為裸國,斷髮文身,考之無用,會計如何?
chuán shū yán: shùn zàng yú cāng wú, xiàng wèi zhī gēng yǔ zàng huì jī, niǎo wèi zhī tián. gài yǐ shèng dé suǒ zhì, tiān shǐ niǎo shòu bào yòu zhī yě. shì mò bù rán. kǎo shí zhī, dài xū yán yě. fū shùn yǔ zhī dé bù néng guò yáo, yáo zàng yú jì zhōu, huò yán zàng yú chóng shān, jì zhōu niǎo shòu bù gēng, ér niǎo shòu dú wèi shùn yǔ gēng, hé tiān ēn zhī piān bó yě? huò yuē: shùn yǔ zhì shuǐ, bù dé níng chù, gù shùn sǐ yú cāng wú, yǔ sǐ yú huì jī. qín kǔ yǒu gōng, gù tiān bào zhī yuǎn lí zhōng guó, gù tiān tòng zhī. fū tiān bào shùn yǔ, shǐ niǎo tián xiàng gēng, hé yì shùn yǔ? tiān yù bào shùn yǔ, yí shǐ cāng wú huì jī cháng jì sì zhī. shǐ niǎo shòu tián gēng, bù néng shǐ rén jì. jì jiā shùn yǔ zhī mù, tián shī rén mín zhī jiā, tiān zhī bào yòu shèng rén, hé qí zhuō yě, qiě wú yì zāi! yóu cǐ yán zhī, niǎo tián xiàng gēng, bào yòu shùn yǔ, fēi qí shí yě. shí zhě, cāng wú duō xiàng zhī dì, huì jī zhòng niǎo suǒ jū. yǔ gòng yuē: péng lí jì zhū, yáng niǎo yōu jū. tiān dì zhī qíng, niǎo shòu zhī xíng yě. xiàng zì dǎo tǔ, niǎo zì shí píng. tǔ jué cǎo jǐn, ruò gēng tián zhuàng, rǎng mí ní yì, rén suí zhǒng zhī, shì sú zé wèi wèi shùn yǔ tián. hǎi líng mí tián, ruò xiàng gēng zhuàng, hé cháng dì wáng zàng hǎi líng zhě xié?
傳書言:舜葬於蒼梧,象為之耕;禹葬會稽,鳥為之田。蓋以聖德所致,天使鳥獸報佑之也。世莫不然。考實之,殆虛言也。夫舜、禹之德不能過堯,堯葬於冀州,或言葬於崇山,冀州鳥獸不耕,而鳥獸獨為舜、禹耕,何天恩之偏駁也?或曰:「舜、禹治水,不得寧處,故舜死於蒼梧,禹死於會稽。勤苦有功,故天報之;遠離中國,故天痛之。」夫天報舜、禹,使鳥田象耕,何益舜、禹?天欲報舜、禹,宜使蒼梧、會稽常祭祀之。使鳥獸田耕,不能使人祭。祭加舜、禹之墓,田施人民之家,天之報佑聖人,何其拙也,且無益哉!由此言之,鳥田象耕,報佑舜、禹,非其實也。實者,蒼梧多象之地,會稽眾鳥所居。《禹貢》曰:「彭蠡既瀦,陽鳥攸居。」天地之情,鳥獸之行也。象自蹈土,鳥自食苹。土蹶草盡,若耕田狀,壤靡泥易,人隨種之,世俗則謂為舜、禹田。海陵麋田,若象耕狀,何嘗帝王葬海陵者邪?
chuán shū yán: wú wáng fū chāi shā wǔ zǐ xū, zhǔ zhī yú huò, nǎi yǐ chī yí tuó tóu zhī yú jiāng. zi xū huì hèn, qū shuǐ wèi tāo, yǐ nì shā rén. jīn shí huì jī dān tú dà jiāng qián táng zhè jiāng, jiē lì zi xū zhī miào. gài yù wèi qí hèn xīn, zhǐ qí měng tāo yě. fū yán wú wáng shā zi xū tóu zhī yú jiāng, shí yě yán qí hèn huì qū shuǐ wèi tāo zhě, xū yě. qū yuán huái hèn, zì tóu xiāng jiāng, xiāng jiāng bù wèi tāo shēn tú dí dǎo hé ér sǐ, hé shuǐ bù wèi tāo. shì rén bì yuē: qū yuán shēn tú dí bù néng yǒng měng, lì nù bù rú zi xū. fū wèi jū zǐ lù ér hàn pēng péng yuè, zi xū yǒng měng bù guò zǐ lù péng yuè. rán èr shì bù néng fā nù yú dǐng huò zhī zhōng, yǐ pēng tāng jū zhī shěn cóng páng rén. zi xū yì zì xiān rù huò, hòu nǎi rù jiāng zài huò zhōng zhī shí, qí shén ān jū? qǐ qiè yú huò tāng, yǒng yú jiāng shuǐ zāi! hé qí nù qì qián hòu bù xiāng fù yě? qiě tóu yú jiāng zhōng, hé jiāng yě? yǒu dān tú dà jiāng, yǒu qián táng zhè jiāng, yǒu wú tōng líng jiāng. huò yán tóu yú dān tú dà jiāng, wú tāo, yù yán tóu yú qián táng zhè jiāng. zhè jiāng shān yīn jiāng shàng yú jiāng jiē yǒu tāo, sān jiāng yǒu tāo, qǐ fēn tuó zhōng zhī tǐ, sàn zhì sān jiāng zhōng hū? rén ruò hèn huì yě, chóu chóu wèi sǐ, zi sūn yí zài, kě yě. jīn wú guó yǐ miè, fū chāi wú lèi, wú wèi huì jī, lì zhì tài shǒu, zi xū zhī shén, fù hé yuàn kǔ, wèi tāo bù zhǐ, yù hé qiú suǒ? wú yuè zài shí, fēn huì jī jùn, yuè zhì shān yīn, wú dōu jīn wú, yú jì yǐ nán shǔ yuè, qián táng yǐ běi shǔ wú. qián táng zhī jiāng, liǎng guó jiè yě. shān yīn shàng yú zài yuè jiè zhōng, zi xū rù wú zhī jiāng wèi tāo, dāng zì shàng wú jiè zhōng, hé wèi rù yuè zhī dì? yuàn huì wú wáng fā nù yuè jiāng, wéi shī dào lǐ, wú shén zhī yàn yě.
傳書言:吳王夫差殺伍子胥,煮之於鑊,乃以鴟夷橐投之於江。子胥恚恨,驅水為濤,以溺殺人。今時會稽丹徒大江、錢塘浙江,皆立子胥之廟。蓋欲慰其恨心,止其猛濤也。夫言吳王殺子胥投之於江,實也;言其恨恚驅水為濤者,虛也。屈原懷恨,自投湘江,湘江不為濤;申徒狄蹈河而死,河水不為濤。世人必曰:「屈原、申徒狄不能勇猛,力怒不如子胥。」夫衛菹子路而漢烹彭越,子胥勇猛不過子路、彭越。然二士不能發怒於鼎鑊之中,以烹湯菹汁瀋漎旁人。子胥亦自先入鑊,後乃入江;在鑊中之時,其神安居?豈怯於鑊湯,勇於江水哉!何其怒氣前後不相副也?且投於江中,何江也?有丹徒大江,有錢唐浙江,有吳通陵江。或言投於丹徒大江,無濤,欲言投於錢唐浙江。浙江、山陰江、上虞江皆有濤,三江有濤,豈分橐中之體,散置三江中乎?人若恨恚也,仇讎未死,子孫遺在,可也。今吳國已滅,夫差無類,吳為會稽,立置太守,子胥之神,復何怨苦,為濤不止,欲何求索?吳、越在時,分會稽郡,越治山陰,吳都今吳,餘暨以南屬越,錢唐以北屬吳。錢唐之江,兩國界也。山陰、上虞在越界中,子胥入吳之江為濤,當自上吳界中,何為入越之地?怨恚吳王、發怒越江,違失道理,無神之驗也。
qiě fú shuǐ nán qū, ér rén yì cóng yě. shēng rèn jīn lì, sǐ yòng jīng hún. zi xū zhī shēng, bù néng cóng shēng rén yíng wèi qí shēn, zì lìng shēn sǐ, jīn lì xiāo jué, jīng hún fēi sàn, ān néng wèi tāo? shǐ zi xū zhī lèi shù bǎi qiān rén, chéng chuán dù jiāng, bù néng yuè shuǐ. yī zi xū zhī shēn, zhǔ tāng huò zhī zhōng, gǔ ròu mí làn, chéng wèi gēng jū, hé néng yǒu hài yě? zhōu xuān wáng shā qí chén dù bó, yàn jiǎn gōng shā qí chén zhuāng zi yì. qí hòu dù bó shè xuān wáng, zhuāng zi yì hài jiǎn gōng, shì lǐ shì rán, yóu wèi xū yán. jīn zi xū bù néng wán tǐ, wèi dù bó zi yì zhī shì yǐ bào wú wáng, ér qū shuǐ wǎng lái, qǐ bào chóu zhī yì yǒu zhī zhī yàn zāi? sú yǔ bù shí, chéng wèi dān qīng dān qīng zhī wén, xián shèng huò yān. fū dì zhī yǒu bǎi chuān yě, yóu rén zhī yǒu xuè mài yě. xuè mài liú xíng, fàn yáng dòng jìng, zì yǒu jié dù. bǎi chuān yì rán, qí zhāo xī wǎng lái, yóu rén zhī hū xī qì chū rù yě. tiān dì zhī xìng, shàng gǔ yǒu zhī, jīng yuē: jiāng hàn cháo zōng yú hǎi. táng yú zhī qián yě, qí fā hǎi zhōng zhī shí, yàng chí ér yǐ rù sān jiāng zhī zhōng, dài xiǎo qiǎn xiá, shuǐ jī fèi qǐ, gù téng wèi tāo. guǎng líng qǔ jiāng yǒu tāo, wén rén fù zhī. dà jiāng hào yáng, qǔ jiāng yǒu tāo, jìng yǐ ài xiá yě. wú shā qí shēn, wèi tāo guǎng líng, zi xū zhī shén, jìng wú zhī yě. xī gǔ zhī shēn, liú zhě ān yáng, qiǎn duō shā shí, jī yáng wèi lài. fū tāo lài, yī yě. wèi zi xū wèi tāo, shuí jū xī gǔ wèi lài zhě hū? àn tāo rù sān jiāng, àn fèi yǒng, zhōng yāng wú shēng. bì yǐ zi xū wèi tāo, zi xū zhī shēn, jù àn yá yě? tāo zhī qǐ yě, suí yuè shèng shuāi, xiǎo dà mǎn sǔn bù qí tóng. rú zi xū wèi tāo, zi xū zhī nù, yǐ yuè wèi jié yě? sān jiāng shí fēng, yáng jí zhī bō yì nì shā rén, zi xū zhī shén, fù wèi fēng yě? qín shǐ huáng dù xiāng shuǐ, zāo fēng, wèn xiāng shān hé cí. zuǒ yòu duì yuē: yáo zhī nǚ, shùn zhī qī yě. shǐ huáng tài nù, shǐ xíng tú sān qiān rén, zhǎn xiāng shān zhī shù ér lǚ zhī. fū wèi zi xū zhī shén wèi tāo, yóu wèi èr nǚ zhī jīng wèi fēng yě.
且夫水難驅,而人易從也。生任筋力,死用精魂。子胥之生,不能從生人營衛其身,自令身死,筋力消絕,精魂飛散,安能為濤?使子胥之類數百千人,乘船渡江,不能越水。一子胥之身,煮湯鑊之中,骨肉糜爛,成為羹菹,何能有害也?周宣王殺其臣杜伯,燕簡公殺其臣莊子義。其後杜伯射宣王,莊子義害簡公,事理似然,猶為虛言。今子胥不能完體,為杜伯、子義之事以報吳王,而驅水往來,豈報仇之義、有知之驗哉?俗語不實,成為丹青;丹青之文,賢聖惑焉。夫地之有百川也,猶人之有血脈也。血脈流行,泛揚動靜,自有節度。百川亦然,其朝夕往來,猶人之呼吸氣出入也。天地之性,上古有之,《經》曰:「江、漢朝宗於海。」唐、虞之前也,其發海中之時,漾馳而已;入三江之中,殆小淺狹,水激沸起,故騰為濤。廣陵曲江有濤,文人賦之。大江浩洋,曲江有濤,竟以隘狹也。吳殺其身,為濤廣陵,子胥之神,竟無知也。溪谷之深,流者安洋,淺多沙石,激揚為瀨。夫濤瀨,一也。謂子胥為濤,誰居溪谷為瀨者乎?案濤入三江,岸沸踴,中央無聲。必以子胥為濤,子胥之身,聚岸涯也?濤之起也,隨月盛衰,小大滿損不齊同。如子胥為濤,子胥之怒,以月為節也?三江時風,揚疾之波亦溺殺人,子胥之神,復為風也?秦始皇渡湘水,遭風,問湘山何祠。左右對曰:「堯之女,舜之妻也。」始皇太怒,使刑徒三千人,斬湘山之樹而履之。夫謂子胥之神為濤,猶謂二女之精為風也。
chuán shū yán: kǒng zǐ dāng sì shuǐ ér zàng, sì shuǐ wèi zhī què liú. cǐ yán kǒng zǐ zhī dé, néng shǐ shuǐ què, bù tuān qí mù yě. shì rén xìn zhī. shì gù rú zhě chēng lùn, jiē yán kǒng zǐ zhī hòu dāng fēng, yǐ sì shuǐ què liú wèi zhèng. rú yuán shěng zhī, dài xū yán yě. fū kǒng zǐ sǐ, shú yǔ qí shēng? shēng néng cāo xíng, shèn dào yīng tiān, sǐ, cāo xíng jué, tiān yòu zhì dé, gù wǔ dì sān wáng zhāo zhì ruì yīng, jiē yǐ shēng cún, bù yǐ sǐ wáng. kǒng zǐ shēng shí, tuī pái bù róng, gù tàn yuē: fèng niǎo bù zhì, hé bù chū tú, wú yǐ yǐ fū! shēng shí wú yòu, sǐ fǎn yǒu bào hū? kǒng zǐ zhī sǐ, wǔ dì sān wáng, zhī sǐ yě. wǔ dì sān wáng wú yòu, kǒng zǐ zhī sǐ dú yǒu tiān bào, shì kǒng zǐ zhī hún shèng, wǔ dì zhī jīng bù néng shén yě. sì shuǐ wú zhī, wèi kǒng zǐ què liú, tiān shén shǐ zhī. rán zé, kǒng zǐ shēng shí, tiān shén bù shǐ rén zūn jìng. rú sì shuǐ què liú, tiān yù fēng kǒng zǐ zhī hòu, kǒng zǐ shēng shí, gōng dé yīng tiān, tiān bù fēng qí shēn, nǎi yù fēng qí hòu hū? shì gài shuǐ ǒu zì què liú. jiāng hé zhī liú, yǒu huí fù zhī chù bǎi chuān zhī xíng, huò yì dào gèng lù, yǔ què liú wú yǐ yì. zé sì shuǐ què liú, bù wèi shén guài yě.
傳書言:孔子當泗水而葬,泗水為之卻流。此言孔子之德,能使水卻,不湍其墓也。世人信之。是故儒者稱論,皆言孔子之後當封,以泗水卻流為證。如原省之,殆虛言也。夫孔子死,孰與其生?生能操行,慎道應天,死,操行絕,天佑至德,故五帝、三王招致瑞應,皆以生存,不以死亡。孔子生時,推排不容,故嘆曰:「鳳鳥不至,河不出圖,吾已矣夫!」生時無佑,死反有報乎?孔子之死,五帝、三王,之死也。五帝、三王無佑,孔子之死獨有天報,是孔子之魂聖,五帝之精不能神也。泗水無知,為孔子卻流,天神使之。然則,孔子生時,天神不使人尊敬。如泗水卻流,天欲封孔子之後,孔子生時,功德應天,天不封其身,乃欲封其後乎?是蓋水偶自卻流。江河之流,有回覆之處;百川之行,或易道更路,與卻流無以異。則泗水卻流,不為神怪也。
chuán shū chēng: wèi gōng zǐ zhī dé, rén huì xià shì, jiān jí niǎo shòu. fāng yǔ kè yǐn, yǒu zhān jī jiū. jiū zǒu, xún yú gōng zǐ àn xià. zhuī jī, shā yú gōng zǐ zhī qián, gōng zǐ chǐ zhī, jí shǐ rén duō shè luó, dé zhān shù shí méi, zé ràng yǐ jī jiū zhī zuì. jī jiū zhī zhān, dī tóu bù gǎn yǎng shì, gōng zǐ nǎi shā zhī. zhān shì chēng zhī yuē: wèi gōng zǐ wèi jiū bào chóu. cǐ xū yán yě. fū zhān, wù yě, qíng xīn bù tóng, yīn yǔ bù tōng. shèng rén bù néng shǐ niǎo shòu wèi yì lǐ zhī xíng, gōng zǐ hé rén, néng shǐ zhān dī tóu zì zé? niǎo wèi zhě yǐ qiān wàn shù, xiàng jī jiū fēi qù, ān kě fù dé? néng dī tóu zì zé, shì shèng niǎo yě. xiǎo gōng zǐ zhī yán, zé zhī gōng zǐ zhī xíng yǐ. zhī gōng zǐ zhī xíng, zé bù jī jiū yú qí qián. rén yóu bù néng gǎi guò, niǎo yǔ rén yì, wèi zhī néng huǐ, shì sú zhī yǔ, shī wù lèi zhī shí yě. huò shí gōng zǐ shí bǔ zhān, zhān dé. rén chí qí tóu, biàn zhé qí jǐng, jí tòng dī chuí, bù néng yǎng shì. yuán gōng zǐ huì yì zhī rén, zé yīn bāo chēng, yán zhān fú guò. gài yán yǔ zhī cì, kōng shēng xū wàng zhī měi gōng míng zhī xià, cháng yǒu fēi shí zhī jiā.
傳書稱:魏公子之德,仁惠下士,兼及鳥獸。方與客飲,有鸇擊鳩。鳩走,巡於公子案下。追擊,殺於公子之前,公子恥之,即使人多設羅,得鸇數十枚,責讓以擊鳩之罪。擊鳩之鸇,低頭不敢仰視,公子乃殺之。鸇世稱之曰:「魏公子為鳩報仇。」此虛言也。夫鸇,物也,情心不同,音語不通。聖人不能使鳥獸為義理之行,公子何人,能使鸇低頭自責?鳥為者以千萬數,向擊鳩蜚去,安可復得?能低頭自責,是聖鳥也。曉公子之言,則知公子之行矣。知公子之行,則不擊鳩於其前。人猶不能改過,鳥與人異,謂之能悔,世俗之語,失物類之實也。或時公子實捕鸇,鸇得。人持其頭,變折其頸,疾痛低垂,不能仰視。緣公子惠義之人,則因褒稱,言鸇服過。蓋言語之次,空生虛妄之美;功名之下,常有非實之加。
chuán shū yán: qí huán gōng qī gū zǐ mèi qī rén. cǐ yán xū yě. fū luàn gǔ ròu, fàn qīn qī, wú shàng xià zhī xù zhě, qín shòu zhī xìng, zé luàn bù zhī lún lǐ. àn huán gōng jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià, dào zhī yǐ dé, jiāng zhī yǐ wēi, yǐ gù zhū hóu fú cóng, mò gǎn bù lǜ, fēi nèi luàn huái niǎo shòu zhī xìng zhě suǒ néng wèi yě. fū lǜ zhū hóu cháo shì wáng shì, chǐ shàng wú shì ér xià wú lǐ yě. wài chǐ lǐ zhī bù cún, nèi hé fàn lǐ ér zì huài? wài nèi bù xiāng fù, zé gōng wú chéng ér wēi bù lì yǐ. shì chēng jié zhòu zhī è, bù yán yín yú qīn qī. shí lùn zhě wèi fū jié zhòu è wēi yú wáng qín, wáng qín guò pō yú wáng mǎng, wú yín luàn zhī yán. huán gōng qī gū zǐ qī rén, è fú yú jié zhòu, ér guò zhòng yú qín mǎng yě. chūn qiū cǎi háo máo zhī měi, biǎn xiān jiè zhī è. huán gōng è dà, bù biǎn hé zāi? lǔ wén jiāng, qí xiāng gōng zhī mèi yě, xiāng gōng tōng yān. chūn qiū jīng yuē: zhuāng èr nián dōng, fū rén jiāng shì huì qí hóu yú gào. chūn qiū hé yóu yú xiāng gōng, ér shū qí jiān? hé yòu yú huán gōng, yǐn ér bù jī? rú jīng shī zhī, chuán jiā zuǒ qiū míng gōng yáng gǔ liáng hé huì bù yán? àn huán gōng zhī guò, duō nèi chǒng, nèi bì rú fū rén zhě liù. yǒu wǔ gōng zǐ zhēng lì, qí luàn, gōng hōng sān yuè nǎi fù. shì wén nèi bì liù rén, dí shù wú bié, zé yán luàn yú gū zǐ mèi qī rén yǐ.
傳書言:齊桓公妻姑姊妹七人。此言虛也。夫亂骨肉,犯親戚,無上下之序者,禽獸之性,則亂不知倫理。案桓公九合諸侯,一匡天下,道之以德,將之以威,以故諸侯服從,莫敢不率,非內亂懷鳥獸之性者所能為也。夫率諸侯朝事王室,恥上無勢而下無禮也。外恥禮之不存,內何犯禮而自壞?外內不相副,則功無成而威不立矣。世稱桀、紂之惡,不言淫於親戚。實論者謂夫桀、紂惡微於亡秦,亡秦過泊於王莽,無淫亂之言。桓公妻姑姊七人,惡浮於桀、紂,而過重於秦、莽也。《春秋》采毫毛之美,貶纖芥之惡。桓公惡大,不貶何哉?魯文姜,齊襄公之妹也,襄公通焉。《春秋》經曰:「莊二年冬,夫人姜氏會齊侯於郜。」《春秋》何尤於襄公,而書其奸?何宥於桓公,隱而不譏?如經失之,傳家左丘明、公羊、穀梁何諱不言?案桓公之過,多內寵,內嬖如夫人者六。有五公子爭立,齊亂,公薨三月乃訃。世聞內嬖六人,嫡庶無別,則言亂於姑姊妹七人矣。
chuán shū yán: qí huán gōng fù fù rén ér cháo zhū hóu, cǐ yán huán gōng zhī yín luàn wú lǐ shén yě. fū huán gōng dà cháo zhī shí, fù fù rén yú bèi, qí yóu yàn zhī shí, hé yǐ jiā cǐ? fāng xiū shì lǐ, chóng lì sù jìng, fù fù rén yú bèi, hé yǐ néng lǜ zhū hóu cháo shì wáng shì? kuí qiū zhī huì, huán gōng jiāo jīn, dāng shí zhū hóu pàn zhě jiǔ guó. yá zì bù dé, jiǔ guó pàn qù, kuàng fù fù rén, yín luàn zhī xíng, hé yǐ kěn liú? huò yuē: guǎn zhòng gào zhū hóu: wú jūn bèi yǒu jū chuàng, bù dé fù rén, chuāng bù shuāi yù. zhū hóu xìn guǎn zhòng, gù wú pàn zhě. fū shí shì zhī yì, bì yǒu zhōng xìn ruò kǒng zǐ. dāng shí zhū hóu qiān rén yǐ shàng, bì zhī fāng shù zhì jū, bù yòng fù rén. guǎn zhòng wèi jūn huì yě, zhū hóu zhī zhòng wèi jūn huì ér qī jǐ, bì huì nù ér pàn qù, hé yǐ néng jiǔ tǒng huì zhū hóu, chéng gōng yú bà? huò yuē: huán gōng shí wú dào, rèn xián xiāng guǎn zhòng, gù néng bà tiān xià. fū wú dào zhī rén, yǔ kuáng wú yì, xìn chán yuǎn xián, fǎn hài rén yì, ān néng rèn guǎn zhòng, néng yǎng rén lìng zhī chéng shì: jié shā guān lóng féng, zhòu shā wáng zǐ bǐ gàn, wú dào zhī jūn mò néng yòng xián. shǐ guǎn zhòng xián, huán gōng bù néng yòng yòng guǎn zhòng, gù zhī huán gōng wú luàn xíng yě. yǒu xián míng zhī jūn, gù yǒu zhēn liáng zhī chén. chén xián, jūn míng zhī yàn, nài hé wèi zhī yǒu luàn? nán yuē: wèi líng gōng wú dào zhī jūn, shí zhī xián chén. guǎn zhòng wèi fǔ, hé míng huán gōng bù wèi luàn yě? fū líng gōng wú dào, rèn yòng sān chén, jǐn yǐ bù sàng, fēi yǒu gōng xíng yě. huán gōng zūn jiǔ jiǔ zhī rén, bá níng qī yú chē xià, zé bāo máo bù gòng, yùn bīng gōng chǔ, jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià, qiān shì yī chū zhī zhǔ yě. ér yún fù fù rén yú bèi, xū yǐ. shuō shàng shū zhě yuē: zhōu gōng jū shè, dài tiān zǐ zhī shòu, dài tiān zǐ zhī guān, fù yǐ nán miàn ér cháo zhū hóu. hù yǒu zhī jiān yuē yǐ, nán miàn zhī zuò wèi yě. fù nán miàn xiāng zuò, yǐ zài hòu yě. huán gōng cháo zhū hóu zhī shí, huò nán miàn zuò, fù rén lì yú hòu yě. shì sú chuán yún, zé yuē fù fù rén yú bèi yǐ. cǐ zé kuí yī zú sòng dīng gōng záo jǐng dé yī rén zhī yǔ yě. táng yú shí, kuí wèi dài fū, xìng zhī yīn lè, diào shēng bēi shàn. dāng shí rén yuē: diào lè rú kuí yī zú yǐ. shì sú chuán yán: kuí yī zú. àn zhì zōng guān quē, dì shùn bó qiú, zhòng chēng bó yí, bó yí qǐ shǒu ràng yú kuí lóng. zhì zōng qīng guān, hàn zhī zōng zhèng yě. duàn zú, fēi qí lǐ yě. qiě yī zú zhī rén, hé yòng xíng yě? xià hòu kǒng jiǎ, tián yú dōng míng shān, tiān yù huì míng, rù yú mín jiā, zhǔ rén fāng rǔ. huò yuē: hòu lái zhī zǐ bì guì. huò yuē: bù shèng, zhī zǐ bì jiàn. kǒng jiǎ yuē: wèi yú zi, shú néng jiàn zhī? suì zài yǐ guī, xī liáo, fǔ zhǎn qí zú, zú wèi shǒu zhě. kǒng jiǎ zhī yù guì zhī zǐ, yǒu yú lì yǐ, duàn zú wú yí, gù wèi shǒu zhě. jīn kuí yī zú, wú yīn qū bù, zuò diào yīn lè, kě yě zhì zōng zhī guān, bù yí yī zú, yóu shǒu zhě duàn zú, bù kě guì yě. kǒng jiǎ bù dé guì zhī zǐ, bó yí bù dé ràng yú kuí yān. sòng dīng gōng zhě, sòng rén yě. wèi záo jǐng shí, cháng yǒu jì jí, jì zhī, rì qù yī rén zuò. zì záo jǐng hòu, bù fù jì jí, jì zhī, rì dé yī rén zhī zuò. gù yuē: sòng dīng gōng záo jǐng dé yī rén. sú chuán yán yuē: dīng gōng záo jǐng dé yī rén yú jǐng zhōng. fū rén shēng yú rén, fēi shēng yú tǔ yě. chuān tǔ záo jǐng, wú wèi dé rén. tuī cǐ yǐ lùn, fù fù rén zhī yǔ, yóu cǐ lèi yě. fù fù rén ér zuò, zé yún fù rén zài bèi. zhī fù rén zài bèi fēi dào, zé shēng guǎn zhòng yǐ fù rén zhì jū zhī yán yǐ. shǐ huán gōng yòng fù rén chè yìn fú, fù rén yú bèi nǚ qì chuāng kě qù, yǐ fù rén zhì jū. fāng cháo zhū hóu, huán gōng zhòng yī, fù rén xí shang, nǚ qì fēn gé, fù zhī hé yì? huán gōng sī shì, zuò tíng liáo ér yè zuò, yǐ sī zhì shì, fǎn yǐ bái rì fù fù rén jiàn zhū hóu hū?
傳書言:齊桓公負婦人而朝諸侯,此言桓公之淫亂無禮甚也。夫桓公大朝之時,負婦人於背,其游宴之時,何以加此?方修士禮,崇歷肅敬,負婦人於背,何以能率諸侯朝事王室?葵丘之會,桓公驕矜,當時諸侯畔者九國。睚眥不得,九國畔去,況負婦人,淫亂之行,何以肯留?或曰:「管仲告諸侯:吾君背有疽創,不得婦人,瘡不衰愈。諸侯信管仲,故無畔者。」夫十室之邑,必有忠信若孔子。當時諸侯千人以上,必知方術治疽,不用婦人。管仲為君諱也,諸侯知仲為君諱而欺己,必恚怒而畔去,何以能久統會諸侯,成功於霸?或曰:「桓公實無道,任賢相管仲,故能霸天下。」夫無道之人,與狂無異,信讒遠賢,反害仁義,安能任管仲,能養人令之成事:桀殺關龍逢,紂殺王子比干,無道之君莫能用賢。使管仲賢,桓公不能用;用管仲,故知桓公無亂行也。有賢明之君,故有貞良之臣。臣賢,君明之驗,奈何謂之有亂?難曰:「衛靈公無道之君,時知賢臣。管仲為輔,何明桓公不為亂也?」夫靈公無道,任用三臣,僅以不喪,非有功行也。桓公尊九九之人,拔寧戚於車下,責苞茅不貢,運兵功楚,九合諸侯,一匡天下,千世一出之主也。而雲負婦人於背,虛矣。說《尚書》者曰:「周公居攝,帶天子之綬,戴天子之冠,負扆南面而朝諸侯。」戶牖之間曰扆,南面之坐位也。負南面鄉坐,扆在後也。桓公朝諸侯之時,或南面坐,婦人立於後也。世俗傳雲,則曰負婦人於背矣。此則夔一足、宋丁公鑿井得一人之語也。唐、虞時,夔為大夫,性知音樂,調聲悲善。當時人曰:「調樂如夔一足矣。」世俗傳言:「夔一足。」案秩宗官缺,帝舜博求,眾稱伯夷,伯夷稽首讓於夔龍。秩宗卿官,漢之宗正也。斷足,非其理也。且一足之人,何用行也?夏後孔甲,田於東蓂山,天雨晦冥,入於民家,主人方乳。或曰:「後來之子必貴。」或曰:「不勝,之子必賤。」孔甲曰:「為餘子,孰能賤之?」遂載以歸,析繚,斧斬其足,卒為守者。孔甲之欲貴之子,有餘力矣,斷足無宜,故為守者。今夔一足,無因趨步,坐調音樂,可也;秩宗之官,不宜一足,猶守者斷足,不可貴也。孔甲不得貴之子,伯夷不得讓於夔焉。宋丁公者,宋人也。未鑿井時,常有寄汲,計之,日去一人作。自鑿井後,不復寄汲,計之,日得一人之作。故曰:「宋丁公鑿井得一人。」俗傳言曰:「丁公鑿井得一人於井中。」夫人生於人,非生於土也。穿土鑿井,無為得人。推此以論,負婦人之語,猶此類也。負婦人而坐,則雲婦人在背。知婦人在背非道,則生管仲以婦人治疽之言矣。使桓公用婦人徹胤服,婦人於背;女氣瘡可去,以婦人治疽。方朝諸侯,桓公重衣,婦人襲裳,女氣分隔,負之何益?桓公思士,作庭燎而夜坐,以思致士,反以白日負婦人見諸侯乎?
chuán shū yán niè zhèng wèi yán wēng zhòng cì shā hán wáng, cǐ xū yě. fū niè zhèng zhī shí, hán liè hóu yě. liè hóu zhī sān nián, niè zhèng cì hán xiāng xiá lèi. shí èr nián liè hóu zú. yǔ niè zhèng shā xiá lèi, xiāng qù shí qī nián. ér yán niè zhèng cì shā hán wáng, duǎn shū xiǎo chuán, jìng xū bù kě xìn yě.
傳書言聶正為嚴翁仲刺殺韓王,此虛也。夫聶政之時,韓列侯也。列侯之三年,聶政刺韓相俠累。十二年列侯卒。與聶政殺俠累,相去十七年。而言聶政刺殺韓王,短書小傳,竟虛不可信也。
chuán shū yòu yán: yān tài zǐ dān shǐ cì kè jīng kē cì qín wáng, bù dé, zhū sǐ. hòu gāo jiàn lì fù yǐ jī zhú jiàn qín wáng, qín wáng shuō zhī zhī yàn tài zǐ zhī kè, nǎi mào qí yǎn, shǐ zhī jī zhú. jiàn lì nǎi zhì qiān yú zhú zhōng yǐ wèi zhòng, dāng jī zhú, qín wáng xī jìn, bù néng zì jìn. jiàn lì yǐ zhú jī qín wáng sǎng, qín wáng bìng shāng, sān yuè ér sǐ. fū yán gāo jiàn lì yǐ zhú jī qín wáng, shí yě yán zhōng qín wáng bìng shāng sān yuè ér sǐ, xū yě. fū qín wáng zhě, qín shǐ huáng dì yě.
傳書又言:燕太子丹使刺客荊軻刺秦王,不得,誅死。後高漸麗復以擊築見秦王,秦王說之;知燕太子之客,乃冒其眼,使之擊築。漸麗乃置鉛於築中以為重,當擊築,秦王膝進,不能自禁。漸麗以築擊秦王顙,秦王病傷,三月而死。夫言高漸麗以築擊秦王,實也;言中秦王病傷三月而死,虛也。夫秦王者,秦始皇帝也。
shǐ huáng èr shí nián, yān tài zǐ dān shǐ jīng kē cì shǐ huáng, shǐ huáng shā kē, míng yǐ. èr shí yī nián, shǐ jiāng jūn wáng jiǎn gōng yàn, dé tài zǐ shǒu èr shí wǔ nián, suì fá yàn, ér lǔ yàn wáng jiā. hòu bù shěn hé nián, gāo jiàn lì yǐ zhú jī shǐ huáng, bù zhōng, zhū jiàn lì. dāng èr shí qī nián, yóu tiān xià, dào huì jī, zhì láng yá, běi zhì láo shèng shān, bìng hǎi, xī zhì píng yuán jīn ér bìng, dào shā qiū píng tái, shǐ huáng bēng. fū chèn shū yán shǐ huáng hái, dào shā qiū ér wáng chuán shū yòu yán bìng zhú chuāng sān yuè ér sǐ yú qín. yī shǐ huáng zhī shēn, shì huò yán sǐ yú shā qiū, huò yán sǐ yú qín, qí sǐ yán héng bìng chuāng. chuán shū zhī yán, duō shī qí shí, shì sú zhī rén, bù néng dìng yě.
始皇二十年,燕太子丹使荊軻刺始皇,始皇殺軻,明矣。二十一年,使將軍王翦功燕,得太子首;二十五年,遂伐燕,而虜燕王嘉。後不審何年,高漸麗以築擊始皇,不中,諸漸麗。當二十七年,游天下,到會稽,至琅邪,北至勞、盛山,並海,西至平原津而病,到沙丘平台,始皇崩。夫讖書言始皇還,到沙丘而亡;傳書又言病築瘡三月而死於秦。一始皇之身,世或言死於沙丘,或言死於秦,其死言恆病瘡。傳書之言,多失其實,世俗之人,不能定也。