fán lùn shì zhě, wéi shí bù yǐn xiào yàn, zé suī gān yì fán shuō, zhòng bù jiàn xìn. lùn shèng rén bù néng shén ér xiān zhī, xiān zhī zhī jiān, bù néng dú jiàn, fēi tú kōng shuō xū yán, zhí yǐ cái zhì zhǔn kuàng zhī gōng yě. shì yǒu zhèng yàn, yǐ xiào shí rán. hé yǐ míng zhī?
凡論事者,違實不引效驗,則雖甘義繁說,眾不見信。論聖人不能神而先知,先知之間,不能獨見,非徒空說虛言,直以才智准況之工也。事有證驗,以效實然。何以明之?
kǒng zǐ wèn gōng shū wén zi yú gōng míng jiǎ yuē: xìn hū, fū zǐ bù yán bù xiào bù qǔ, yǒu zhū? duì yuē: yǐ gào zhě guò yě. fū zǐ shí rán hòu yán, rén bù yàn qí yán lè rán hòu xiào, rén bù yàn qí xiào yì rán hòu qǔ, rén bù yàn qí qǔ. kǒng zǐ yuē: qǐ qí rán hū? qǐ qí rán hū? tiān xià zhī rén, yǒu rú bó yí zhī lián, bù qǔ yī jiè yú rén, wèi yǒu bù yán bù xiào zhě yě. kǒng zǐ jì bù néng rú xīn chuǎi duó, yǐ jué rán fǒu, xīn guài bù xìn, yòu bù néng dá shì yáo jiàn, yǐ shěn qí shí, wèn gōng míng jiǎ nǎi zhī qí qíng. kǒng zǐ bù néng xiān zhī, yī yě.
孔子問公叔文子於公明賈曰:「信乎,夫子不言、不笑、不取,有諸?」對曰:「以告者過也。夫子時然後言,人不厭其言;樂然後笑,人不厭其笑;義然後取,人不厭其取。」孔子曰:「豈其然乎?豈其然乎?」天下之人,有如伯夷之廉,不取一芥於人,未有不言、不笑者也。孔子既不能如心揣度,以決然否,心怪不信,又不能達視遙見,以審其實,問公明賈乃知其情。孔子不能先知,一也。
chén zi qín wèn zi gòng yuē: fū zǐ zhì yú shì bāng yě, bì wén qí zhèng. qiú zhī yǔ? yì yǔ zhī yǔ? zi gòng yuē: fū zǐ wēn liáng gōng jiǎn ràng yǐ dé zhī. wēn liáng gōng jiǎn ràng, zūn xíng yě. yǒu zūn xíng yú rén, rén qīn fù zhī. rén qīn fù zhī, zé rén gào yǔ zhī yǐ. rán zé kǒng zǐ wén zhèng yǐ rén yán, bù shén ér zì zhī zhī yě. qí jǐng gōng wèn zi gòng yuē: fū zǐ xián hū? zi gòng duì yuē: fū zǐ nǎi shèng, qǐ tú xián zāi! jǐng gōng bù zhī kǒng zǐ shèng, zi gòng zhèng qí míng. zi qín yì bù zhī kǒng zǐ suǒ yǐ wén zhèng, zi gòng dìng qí shí. duì jǐng gōng yún fū zǐ shèng, qǐ tú xián zāi, zé qí duì zi qín, yì dāng yún shén ér zì zhī zhī, bù wén rén yán. yǐ zi gòng duì zi qín yán zhī, shèng rén bù néng xiān zhī, èr yě.
陳子禽問子貢曰:「夫子至於是邦也,必聞其政。求之與?抑與之與?」子貢曰:「夫子溫良恭儉讓以得之。」溫良恭儉讓,尊行也。有尊行於人,人親附之。人親附之,則人告語之矣。然則孔子聞政以人言,不神而自知之也。齊景公問子貢曰:「夫子賢乎?」子貢對曰:「夫子乃聖,豈徒賢哉!」景公不知孔子聖,子貢正其名。子禽亦不知孔子所以聞政,子貢定其實。對景公雲「夫子聖,豈徒賢哉」,則其對子禽,亦當雲「神而自知之,不聞人言」。以子貢對子禽言之,聖人不能先知,二也。
yán yuān chuī fàn, chén luò zèng zhōng, yù zhì zhī zé bù qīng, tóu dì zé qì fàn, duō ér shí zhī. kǒng zǐ wàng jiàn yǐ wèi qiè shí. shèng rén bù néng xiān zhī, sān yě.
顏淵炊飯,塵落甑中,欲置之則不清,投地則棄飯,掇而食之。孔子望見以為竊食。聖人不能先知,三也。
tú yǒu kuáng fū, tóu rèn ér hòu zé yǒu měng hǔ, lì yá ér wàng. zhī jiàn zhī zhě, bù gǎn qián jìn. rú bù zhī jiàn, zé zāo kuáng fū zhī rèn, fàn měng hǔ zhī yá yǐ. kuāng rén zhī wéi kǒng zǐ, kǒng zǐ rú shěn xiān zhī, dāng zǎo yì dào, yǐ wéi qí hài. bù zhī ér chù zhī, gù yù qí huàn. yǐ kǒng zǐ wéi yán zhī, shèng rén bù néng xiān zhī, sì yě.
塗有狂夫,投刃而候;澤有猛虎,厲牙而望。知見之者,不敢前進。如不知見,則遭狂夫之刃,犯猛虎之牙矣。匡人之圍孔子,孔子如審先知,當早易道,以違其害。不知而觸之,故遇其患。以孔子圍言之,聖人不能先知,四也。
zi wèi yú kuāng, yán yuān hòu, kǒng zǐ yuē: wú yǐ rǔ wèi sǐ yǐ. rú kǒng zǐ xiān zhī, dāng zhī yán yuān bì bù chù hài, kuāng rén bì bù jiā bèi. jiàn yán yuān zhī lái, nǎi zhī bù sǐ wèi lái zhī shí, wèi yǐ wèi sǐ. shèng rén bù néng xiān zhī, wǔ yě.
子畏於匡,顏淵後,孔子曰:「吾以汝為死矣。」如孔子先知,當知顏淵必不觸害,匡人必不加悖。見顏淵之來,乃知不死;未來之時,謂以為死。聖人不能先知,五也。
yáng huò yù jiàn kǒng zǐ, kǒng zǐ bù jiàn, kuì kǒng zǐ tún. kǒng zǐ shí qí wáng yě, ér wǎng bài zhī, yù zhū tú. kǒng zǐ bù yù jiàn, jì wǎng, hòu shí qí wáng, shì shì bì bù yù jiàn yě. fǎn, yù yú lù. yǐ kǒng zǐ yù yáng hǔ yán zhī, shèng rén bù néng xiān zhī, liù yě.
陽貨欲見孔子,孔子不見,饋孔子豚。孔子時其亡也,而往拜之,遇諸塗。孔子不欲見,既往,候時其亡,是勢必不欲見也。反,遇於路。以孔子遇陽虎言之,聖人不能先知,六也。
zhǎng jǔ jié nì ǒu ér gēng. kǒng zǐ guò zhī, shǐ zǐ lù wèn jīn yān. rú kǒng zǐ zhī jīn, bù dāng gèng wèn. lùn zhě yuē: yù guān yǐn zhě zhī cāo. zé kǒng zǐ xiān zhī, dāng zì zhī zhī, wú wèi guān yě. rú bù zhī ér wèn zhī, shì bù néng xiān zhī, qī yě.
長沮、桀溺偶而耕。孔子過之,使子路問津焉。如孔子知津,不當更問。論者曰:「欲觀隱者之操」。則孔子先知,當自知之,無為觀也。如不知而問之,是不能先知,七也。
kǒng zǐ mǔ sǐ, bù zhī qí fù mù, bìn yú wǔ fǔ zhī qú. rén jiàn zhī zhě, yǐ wèi zàng yě. gài yǐ wú suǒ hé zàng, bìn zhī jǐn, gù rén yǐ wèi zàng yě. lín rén zōu màn fǔ zhī mǔ gào zhī, rán hòu dé hé zàng yú fáng. yǒu yíng zì zài fáng, bìn yú qú lù, shèng rén bù néng xiān zhī, bā yě.
孔子母死,不知其父墓,殯於五甫之衢。人見之者,以為葬也。蓋以無所合葬,殯之謹,故人以為葬也。鄰人鄒曼甫之母告之,然後得合葬於防。有塋自在防,殯於衢路,聖人不能先知,八也。
jì dé hé zàng, kǒng zǐ fǎn, mén rén hòu, yǔ shèn zhì. kǒng zǐ wèn yuē: hé chí yě? yuē: fáng mù bēng. kǒng zǐ bù yīng. kǒng zǐ xuàn rán liú tì yuē: wú wén zhī, gǔ bù xiū mù. rú kǒng zǐ xiān zhī, dāng xiān zhī fáng mù bēng, bǐ mén rén zhì, yí liú tì yǐ qí zhī. mén rén zhì nǎi zhī zhī, shèng rén bù néng xiān zhī, jiǔ yě. zi rù tài miào, měi shì wèn. bù zhī gù wèn, wèi rén fǎ yě. kǒng zǐ wèi cháng rù miào, miào zhōng lǐ qì, zhòng duō fēi yī. kǒng zǐ suī shèng, hé néng zhī zhī?: yǐ cháng jiàn, shí yǐ zhī, ér fù wèn, wèi rén fǎ. kǒng zǐ yuē: yí sī wèn. yí nǎi dāng wèn yě? shí yǐ zhī, dāng fù wèn, wèi rén fǎ. kǒng zǐ zhī wǔ jīng, mén rén cóng zhī xué, dāng fù xíng wèn, yǐ wèi rén fǎ, hé gù zhuān kǒu shòu dì zǐ hū? bù yǐ yǐ zhī wǔ jīng, fù wèn wèi rén fǎ, dú yǐ yǐ zhī tài miào fù wèn wèi rén fǎ, shèng rén yòng xīn, hé qí bù yī yě? yǐ kǒng zǐ rù tài miào yán zhī, shèng rén bù néng xiān zhī, shí yě.
既得合葬,孔子反,門人後,雨甚至。孔子問曰:「何遲也?」曰:「防墓崩。」孔子不應。孔子泫然流涕曰:「吾聞之,古不修墓。」如孔子先知,當先知防墓崩,比門人至,宜流涕以俟之。〔門〕人至乃知之,聖人不能先知,九也。子入太廟,每事問。不知故問,為人法也。孔子未嘗入廟,廟中禮器,眾多非一。孔子雖聖,何能知之?□□□:「以嘗見,實已知,而復問,為人法。」孔子曰:「疑思問。」疑乃當問也?實已知,當復問,為人法。孔子知《五經》,門人從之學,當復行問,以為人法,何故專口授弟子乎?不以已知《五經》,復問為人法,獨以已知太廟復問為人法,聖人用心,何其不一也?以孔子入太廟言之,聖人不能先知,十也。
zhǔ rén qǐng bīn yǐn shí, bīn dùn ruò shě. bīn rú wén qí jiā yǒu qīng zi pō sūn, bì jiào qīn chè zhuàn tuì shàn, bù dé yǐn shí bì guǎn guān shě, bù dé dùn bīn. bīn zhī zhí jì, zé bì bù wǎng. hé zé? zhī qǐng hū wú xǐ, kōng xíng láo rǔ yě. rú wǎng wú xǐ, láo rǔ fù hái, bù zhī qí jiā, bù xiǎo qí shí. rén shí nán zhī, jí xiōng nán tú. rú kǒng zǐ xiān zhī, yí zhī zhū hóu huò yú chán chén, bì bù néng yòng, kōng láo rǔ jǐ, pìn zhào zhī dào, yí qǐn bù wǎng. jūn zǐ bù wèi wú yì zhī shì, bù lǚ rǔ shēn zhī xíng. wú wèi zhōu liú yīng pìn, yǐ qǔ xuē jī zhī rǔ kōng shuō fēi zhǔ, yǐ fàn jué liáng zhī è. yóu cǐ yán zhī, jìn bù néng zhī. lùn zhě yuē: kǒng zǐ zì zhī bù yòng, shèng sī mǐn dào bù xíng, mín zài tú tàn zhī zhōng, shù jǐ yù zuǒ zhū hóu, háng dào jì mín, gù yīng pìn zhōu liú, bù bì huàn chǐ. wèi dào bù wèi jǐ, gù féng huàn ér bù è. wèi mín bù wèi míng, gù méng bàng ér bù bì. yuē: cǐ fēi shí yě. kǒng zǐ yuē: wú zì wèi fǎn lǔ, rán hòu lè zhèng, yǎ sòng gè dé qí suǒ. shì wèi kǒng zǐ zì zhī shí yě. hé yǐ zì zhī? lǔ wèi, tiān xià zuì xián zhī guó yě. lǔ wèi bù néng yòng jǐ, zé tiān xià mò néng yòng jǐ yě, gù tuì zuò chūn qiū, shān dìng shī shū. yǐ zì wèi fǎn lǔ yán zhī, zhī xíng yīng pìn shí, wèi zì zhī yě. hé zé? wú zhào xiàng xiào yàn, shèng rén wú yǐ dìng yě. lǔ wèi bù néng yòng, zì zhī jí yě lǔ rén huò lín, zì zhī jué yě. dào jí mìng jué, zhào xiàng zhe míng, xīn huái wàng jǔ, tuì ér yōu sī. fū zhōu liú bù xiū, yóu bìng wèi sǐ, dǎo bo shǐ quán yě sǐ zhào wèi jiàn, jì dé huó yě. rán zé yīng pìn, wèi jiàn jué zhèng, jì de yòng yě. sǐ zhào jiàn shě, bo hái yī jué, lǎn bǐ dìng shū. yǐ yīng pìn zhōu liú yán zhī, shèng rén bù néng xiān zhī, shí yī yě.
主人請賓飲食,賓頓若舍。賓如聞其家有輕子〔泊〕孫,必教親徹饌退膳,不得飲食;閉館關舍,不得頓〔賓〕。賓之執計,則必不往。何則?知請呼無喜,空行勞辱也。如往無喜,勞辱復還,不知其家,不曉其實。人實難知,吉凶難圖。如孔子先知,宜知諸侯惑於讒臣,必不能用,空勞辱己,聘召之到,宜寢不往。君子不為無益之事,不履辱身之行。無為周流應聘,以取削跡之辱;空說非主,以犯絕糧之厄。由此言之,近不能知。論者曰:「孔子自知不用,聖思閔道不行,民在塗炭之中,庶幾欲佐諸侯,行道濟民,故應聘周流,不避患恥。為道不為己,故逢患而不惡。為民不為名,故蒙謗而不避。」曰:此非實也。孔子曰:「吾自衛反魯,然後樂正,雅頌各得其所。」是謂孔子自知時也。何以自知?魯、衛,天下最賢之國也。魯、衛不能用己,則天下莫能用己也,故退作《春秋》,刪定《詩》、《書》。以自衛反魯言之,知行應聘時,未自知也。何則?無兆象效驗,聖人無以定也。魯、衛不能用,自知極也;魯人獲麟,自知絕也。道極命絕,兆象著明,心懷望沮,退而幽思。夫周流不休,猶病未死,禱卜使痊也;死兆未見,冀得活也。然則應聘,未見絕證,冀得用也。死兆見舍,卜還醫絕,攬筆定書。以應聘周流言之,聖人不能先知,十一也。
kǒng zǐ yuē: yóu zhě kě wèi lún. zǒu zhè kě wèi zēng. zhì yú lóng, wú bù zhī, qí chéng yún fēng shàng shēng. jīn rì jiàn lǎo zi, qí yóu lóng xié! shèng rén zhī wù zhī shì. lǎo zi yǔ lóng, rén wù yě, suǒ cóng shàng xià, shì yě, hé gù bù zhī? rú lǎo zi shén, lóng yì shén, shèng rén yì shén. shén zhě tóng dào, jīng qì jiāo lián, hé gù bù zhī? yǐ kǒng zǐ bù zhī lóng yǔ lǎo zi yán zhī, shèng rén bù néng xiān zhī, shí èr yě.
孔子曰:「游者可為綸。走這可為矰。至於龍,吾不知,其乘雲風上升。今日見老子,其猶龍邪!」聖人知物知事。老子與龍,人、物也,所從上下,事也,何故不知?如老子神,龍亦神,聖人亦神。神者同道,精氣交連,何故不知?以孔子不知龍與老子言之,聖人不能先知,十二也。
kǒng zǐ yuē: xiào zāi, mǐn zi qiān! rén bù jiān yú qí fù mǔ kūn dì zhī yán. yú shùn dà shèng, yǐn cáng gǔ ròu zhī guò, yí yù zi qiān. gǔ sǒu yǔ xiàng, shǐ shùn zhì bǐng jùn jǐng, yì yù shā shùn. dāng jiàn shā jǐ zhī qíng, zǎo jiàn yù zhǐ. jì wú rú hé, yí bì bù xíng, ruò bìng bù wèi. hé gù shǐ fù yǔ dì dé chéng shā jǐ zhī è, shǐ rén wén fēi fù dì, wàn shì bù miè? yǐ yú shùn bù yù jiàn, shèng rén bù néng xiān zhī, shí sān yě.
孔子曰:「孝哉,閔子騫!人不間於其父母昆弟之言。」虞舜大聖,隱藏骨肉之過,宜愈子騫。瞽叟與象,使舜治稟、浚井,意欲殺舜。當見殺己之情,早諫豫止。既無如何,宜避不行,若病不為。何故使父與弟得成殺己之惡,使人聞非父弟,萬世不滅?以虞舜不豫見,聖人不能先知,十三也。
wǔ wáng bù yù, zhōu gōng qǐng mìng, tán shàn jì shè, cè zhù yǐ bì, bù zhī tiān zhī xǔ jǐ yǔ bù, nǎi bo sān guī, sān guī jiē jí. rú shèng rén xiān zhī, zhōu gōng dāng zhī tiān yǐ xǔ zhī, wú wèi dùn fù bo sān guī. zhī shèng rén bù yǐ dú jiàn lì fǎ, zé gèng qǐng mìng, mì cáng bù jiàn, tiān yì nán zhī, gù bo ér hé zhào, zhào jué xīn dìng, nǎi yǐ cóng shì. shèng rén bù néng xiān zhī, shí sì yě.
武王不豫,周公請命,壇墠既設,筴祝已畢,不知天之許己與不,乃卜三龜,三龜皆吉。如聖人先知,周公當知天已許之,無為頓復卜三龜。知聖人不以獨見立法,則更請命,秘藏不見,天意難知,故卜而合兆,兆決心定,乃以從事。聖人不能先知,十四也。
yàn zǐ pìn yú lǔ, táng shàng bù qū, yàn zǐ qū shòu yù bù guì. yàn zǐ guì. mén rén guài ér wèn yú kǒng zǐ. kǒng zǐ bù zhī, wèn yú yàn zǐ. yàn zǐ jiě zhī, kǒng zǐ nǎi xiǎo. shèng rén bù néng xiān zhī, shí wǔ yě.
晏子聘於魯,堂上不趨,晏子趨;授玉不跪。晏子跪。門人怪而問於孔子。孔子不知,問於晏子。晏子解之,孔子乃曉。聖人不能先知,十五也。
chén jiǎ wèn yú mèng zǐ yuē: zhōu gōng hé rén yě? yuē: shèng rén. shǐ guǎn shū jiān yīn, guǎn shū pàn yě. èr zhě yǒu zhū? yuē: rán. zhōu gōng zhī qí pàn ér shǐ, bù zhī ér shǐ zhī yǔ? yuē: bù zhī yě. rán zé shèng rén qiě yǒu guò yǔ? yuē: zhōu gōng, dì yě, guǎn shū, xiōng yě. zhōu gōng zhī guò yě, bù yì yí hū! mèng zǐ, shí shì zhī rén yě, yán zhōu gōng zhī shèng, chù qí xià, bù néng zhī guǎn shū zhī pàn. shèng rén bù néng xiān zhī, shí liù yě.
陳賈問於孟子曰:「周公何人也?」曰:「聖人。」「使管叔監殷,管叔畔也。二者有諸?」曰:「然。」「周公知其畔而使,不知而使之與?」曰:「不知也。」「然則聖人且有過與?」曰:「周公,弟也,管叔,兄也。周公之過也,不亦宜乎!」孟子,實事之人也,言周公之聖,處其下,不能知管叔之畔。聖人不能先知,十六也。
kǒng zǐ yuē: cì bù shòu mìng, ér huò zhí yān, yì zé lǚ zhōng. zuì zi gòng shàn jū jī, yì guì jiàn zhī qī, shù dé qí shí, gù huò zhí duō, fù bǐ táo zhū. rán zé shèng rén xiān zhī yě, zi gòng yì shù zhōng zhī lèi yě. shèng rén jù xiàng zhào, yuán wù lèi, yì ér dé zhī. qí jiàn biàn míng wù, bó xué ér shí zhī. qiǎo shāng ér shàn yì, guǎng jiàn ér duō jì, yóu wēi jiàn jiào, ruò kuí zhī jīn dǔ qiān zài, suǒ wèi zhì rú yuān hǎi. kǒng zǐ jiàn qiào dǔ wēi, sī lǜ dòng dá, cái zhì jiān bèi, qiáng lì bù juàn, chāo yú lún děng ěr! mù fēi yǒu dá shì zhī míng, zhī rén suǒ bù zhī zhī zhuàng yě. shǐ shèng rén dá shì yuǎn jiàn, dòng tīng qián wén, yǔ tiān dì tán, yǔ guǐ shén yán, zhī tiān shàng dì xià zhī shì, nǎi kě wèi shén ér xiān zhī, yǔ rén zhuō yì. jīn ěr mù wén jiàn, yǔ rén wú bié, zāo shì dǔ wù, yǔ rén wú yì, chà xián yī děng ěr, hé yǐ wèi shén ér zhuō jué?
孔子曰:「賜不受命,而貨殖焉,億則屢中。」罪子貢善居積,意貴賤之期,數得其時,故貨殖多,富比陶硃。然則聖人先知也,子貢億數中之類也。聖人據象兆,原物類,意而得之。其見變名物,博學而識之。巧商而善意,廣見而多記,由微見較,若揆之今睹千載,所謂智如淵海。孔子見竅睹微,思慮洞達,材智兼倍,強力不倦,超逾倫等耳!目非有達視之明,知人所不知之狀也。使聖人達視遠見,洞聽潛聞,與天地談,與鬼神言,知天上地下之事,乃可謂神而先知,與人卓異。今耳目聞見,與人無別,遭事睹物,與人無異,差賢一等爾,何以謂神而卓絕?
fū shèng yóu xián yě, rén zhī shū zhě wèi zhī shèng, zé shèng xián chà xiǎo dà zhī chēng, fēi jué shū zhī míng yě. hé yǐ míng zhī? qí huán gōng yǔ guǎn zhòng móu fá jǔ, móu wèi fā ér wén yú guó, huán gōng guài zhī, wèn guǎn zhòng yuē: yǔ zhòng fǔ móu fá jǔ, wèi fā, wén yú guó, qí gù hé yě? guǎn zhòng yuē: guó bì yǒu shèng rén yě. shǎo qǐng, dāng dōng guō yá zhì. guǎn zhòng yuē: cǐ bì shì yǐ. nǎi lìng bīn yán ér shàng zhī, fēn jí ér lì. guǎn zhòng yuē: zi xié, yán fá jǔ? duì yuē: rán. guǎn zhòng yuē: wǒ bù fá jǔ, zi hé gù yán fá jǔ? duì yuē: chén wén jūn zǐ shàn móu, xiǎo rén shàn yì. chén qiè yì zhī. guǎn zhòng yuē: wǒ bù yán fá jǔ, zi hé yǐ yì zhī? duì yuē: chén wén jūn zǐ yǒu sān sè: huān rán xǐ lè zhě, zhōng gǔ zhī sè chóu rán qīng jìng zhě, shuāi dié zhī sè fú rán chōng mǎn shǒu zú zhě, bīng gé zhī sè. jūn kǒu chuí bù yín, suǒ yán jǔ yě jūn jǔ bì ér zhǐ, suǒ dāng yòu jǔ yě. chén qiè yú guó xiǎo zhū hóu bù fú zhě, qí wéi jǔ hū! chén gù yán zhī. fū guǎn zhòng, shàng zhì zhī rén yě, qí bié wù shěn shì yǐ. yún guó bì yǒu shèng rén zhě, zhì chéng wèi guó bì yǒu yě. dōng guō yá zhì, yún cǐ bì shì yǐ, wèi dōng guō yá shèng yě. rú xián yǔ shèng jué bèi, guǎn zhòng zhī shí wú shí èr shèng zhī dǎng, dāng yún guó bì yǒu xián zhě, wú wèi yán shèng yě. móu wèi fā ér wén yú guó, guǎn zhòng wèi guó bì yǒu shèng rén, shì wèi shèng rén xiān zhī yě. jí jiàn dōng guō yá, yún cǐ bì shì yǐ, wèi xián zhě shèng yě. dōng guō yá zhī zhī shěn, shì yǔ shèng rén tóng yě.
夫聖猶賢也,人之殊者謂之聖,則聖賢差小大之稱,非絕殊之名也。何以明之?齊桓公與管仲謀伐莒,謀未發而聞於國,桓公怪之,問管仲曰:「與仲甫謀伐莒,未發,聞於國,其故何也?」管仲曰:「國必有聖人也。」少頃,當東郭牙至。管仲曰:「此必是已。」乃令賓延而上之,分級而立。管〔仲〕曰:「子邪,言伐莒?」對曰:「然。」管仲曰:「我不伐莒,子何故言伐莒?」對曰:「臣聞君子善謀,小人善意。臣竊意之。」管仲曰:「我不言伐莒,子何以意之?」對曰:「臣聞君子有三色:驩然喜樂者,鐘鼓之色;愁然清淨者,衰絰之色;怫然充滿手足者,兵革之色。君口垂不〔吟〕,所言莒也;君舉臂而指,所當又莒也。臣竊虞國小諸侯不服者,其唯莒乎!臣故言之。」夫管仲,上智之人也,其別物審事矣。雲「國必有聖人」者,至誠謂國必有也。東郭牙至,雲「此必是已」,謂東郭牙聖也。如賢與聖絕輩,管仲知時無十二聖之黨,當雲「國必有賢者」,無為言聖也。謀未發而聞於國,管仲謂「國必有聖人」,是謂聖人先知也。及見東郭牙,雲「此必是已」,謂賢者聖也。東郭牙知之審,是與聖人同也。
kè yǒu jiàn chún yú kūn yú liáng huì wáng zhě, zài jiàn zhī, zhōng wú yán yě. huì wáng guài zhī, yǐ ràng kè yuē: zi zhī chēng chún yú shēng, yán guǎn yàn bù jí. jí jiàn guǎ rén, guǎ rén wèi yǒu de yě. guǎ rén wèi zú wèi yán xié? kè wèi kūn. kūn yuē: gù yě! wú qián jiàn wáng zhì zài yuǎn, hòu jiàn wáng zhì zài yīn, wú shì yǐ mò rán. kè jù bào, wáng dà hài yuē: jiē hū! chún yú shēng chéng shèng rén yě? qián chún yú shēng zhī lái, rén yǒu xiàn lóng mǎ zhě, guǎ rén wèi jí shì, huì shēng zhì. hòu lái, rén yǒu xiàn ōu zhě, wèi jí shì, yì huì shēng zhì. guǎ rén suī píng zuǒ yòu, sī xīn zài bǐ. fū kūn zhī jiàn huì wáng zài yuǎn yǔ yīn yě, suī tāng yǔ zhī chá, bù néng guò yě. zhì zài xiōng yì zhī zhōng, cáng nì bù jiàn, kūn néng zhī zhī. yǐ kūn děng wèi shèng, zé kūn shèng rén yě. rú yǐ kūn děng fēi shèng, zé shèng rén zhī zhī, hé yǐ guò kūn zhī zhī huì wáng yě? guān sè yǐ kuī xīn, jiē yǒu yīn yuán yǐ zhǔn de zhī.
客有見淳于髡於梁惠王者,再見之,終無言也。惠王怪之,以讓客曰:「子之稱淳于生,言管、晏不及。及見寡人,寡人未有得也。寡人未足為言邪?」客謂髡。〔髡〕曰:「固也!吾前見王志在遠,後見王志在音,吾是以默然。」客具報,王大駭曰:「嗟乎!淳于生誠聖人也?前淳于生之來,人有獻龍馬者,寡人未及視,會生至。後來,人有獻謳者,為及試,亦會生至。寡人雖屏左右,私心在彼。」夫髡之見惠王在遠與音也,雖湯、禹之察,不能過也。志在胸臆之中,藏匿不見,髡能知之。以髡等為聖,則髡聖人也。如以髡等非聖,則聖人之知,何以過髡之知惠王也?觀色以窺心,皆有因緣以準的之。
chǔ líng wáng huì zhū hóu, zhèng zi chǎn yuē: lǔ zhū sòng wèi bù lái. jí zhū hóu huì, sì guó guǒ bù zhì. zhào yáo wèi fú xǐ yù shǐ, zhào rén fāng yǔ gōng wèi yù shǐ dài fū zhōu chāng yuē: jūn zhī shǐ zhào yáo qiě dài jūn wèi. qí hòu yáo guǒ wèi yù shǐ dài fū. rán zé sì guó bù zhì, zi chǎn yuán qí lǐ yě zhào yáo zhī wèi yù shǐ dài fū, fāng yǔ gōng dǔ qí zhuàng yě. yuán lǐ dǔ zhuàng, chù zhe fāng lái, yǒu yǐ shěn zhī yě. lǔ rén gōng sūn chén, xiào wén huáng dì shí, shàng shū yán hàn tǔ dé, qí fú huáng lóng dāng jiàn. hòu huáng lóng jiàn chéng jì. rán zé gōng sūn chén zhī huáng lóng jiāng chū, àn lǜ lì yǐ chù zhī yě.
楚靈王會諸侯,鄭子產曰:「魯、邾、宋、衛不來。」及諸侯會,四國果不至。趙堯為符璽御史,趙人方與公謂御史大夫周昌曰:「君之史趙堯且代君位。」其後堯果為御史大夫。然則四國不至,子產原其理也;趙堯之為御史大夫,方與公睹其狀也。原理睹狀,處著方來,有以審之也。魯人公孫臣,孝文皇帝時,上書言漢土德,其符黃龍當見。後黃龍見成紀。然則公孫臣知黃龍將出,案律歷以處之也。
xián shèng zhī zhī, shì yí yàn yǐ. xián shèng zhī cái, jiē néng xiān zhī qí xiān zhī yě, rèn shù yòng shù, huò shàn shāng ér qiǎo yì, fēi shèng rén kōng zhī. shén guài yǔ shèng xián, shū dào yì lù yě. shèng xián zhī bù yú, gù yòng sī xiāng chū rù zāo shì wú shén guài, gù míng hào xiāng mào yì. gù fū xián shèng zhě, dào dé zhì néng zhī hào shén zhě, miǎo máng huǎng hū wú xíng zhī shí. shí yì, zhì bù dé tóng shí jūn, xiào bù dé shū. shèng shén hào bù děng, gù wèi shèng zhě bù shén, shén zhě bù shèng. dōng guō yá shàn yì, yǐ zhī guó qíng, zi gòng shàn yì, yǐ dé huò lì. shèng rén zhī xiān zhī, zi gòng dōng guō yá zhī tú yě. yǔ zi gòng dōng guō tóng, zé zi gòng dōng guō zhī tú yì shèng yě. fū rú shì, shèng xián zhī shí tóng ér míng hào shū, wèi bì cái xiāng xuán jué, zhì xiāng jiān bèi yě.
賢聖之知,事宜驗矣。賢聖之才,皆能先知;其先知也,任術用數,或善商而巧意,非聖人空知。神怪與聖賢,殊道異路也。聖賢知不逾,故用思相出入;遭事無神怪,故名號相貿易。故夫賢聖者,道德智能之號;神者,眇茫恍惚無形之實。實異,質不得同;實鈞,效不得殊。聖神號不等,故謂聖者不神,神者不聖。東郭牙善意,以知國情,子貢善意,以得貨利。聖人之先知,子貢、東郭牙之徒也。與子貢、東郭同,則子貢、東郭之徒亦聖也。夫如是,聖賢之實同而名號殊,未必才相懸絕,智相兼倍也。
tài zǎi wèn yú zi gòng yuē: fū zǐ shèng zhě yú? hé qí duō néng yě! zi gòng yuē: gù tiān zòng zhī jiāng shèng, yòu duō néng yě. jiāng zhě, qiě yě. bù yán yǐ shèng, yán qiě shèng zhě, yǐ wèi kǒng zǐ shèng wèi jiù yě. fū shèng ruò wèi xián yǐ, zhì xíng lì cāo, cāo xíng wèi lì, zé wèi qiě xián. jīn yán qiě shèng, shèng kě wèi zhī gù yě. kǒng zǐ yuē: wú shí yǒu wǔ ér zhì yú xué, sān shí ér lì, sì shí ér bù huò, wǔ shí ér zhī tiān mìng, liù shí ér ěr shùn. cóng zhī tiān mìng zhì ěr shùn, xué jiù zhī míng, chéng shèng zhī yàn yě. wèi wǔ shí liù shí zhī shí, wèi néng zhī tiān mìng zhì ěr shùn yě, zé wèi zhī qiě yǐ. dāng zi gòng dá tài zǎi shí, dài sān shí sì shí zhī shí yě.
太宰問於子貢曰:「夫子聖者歟?何其多能也!」子貢曰:「故天縱之將聖,又多能也。」將者,且也。不言已聖,言且聖者,以為孔子聖未就也。夫聖若為賢矣,治行厲操,操行未立,則謂且賢。今言且聖,聖可為之故也。孔子曰:「吾十有五而志於學,三十而立,四十而不惑,五十而知天命,六十而耳順。」從知天命至耳順,學就知明,成聖之驗也。未五十、六十之時,未能知天命、至耳順也,則謂之「且」矣。當子貢答太宰時,殆三十、四十之時也。
wèi zhāo wáng wèn yú tián qū yuē: guǎ rén zài dōng gōng zhī shí, wén xiān shēng zhī yì yuē wèi shèng yì yǒu zhī hū? tián qū duì yuē: chén zhī suǒ xué yě. zhāo wáng yuē: rán zé xiān shēng shèng hū? tián qū yuē: wèi yǒu gōng ér zhī qí shèng zhě, yáo zhī zhī shùn yě. dài qí yǒu gōng ér hòu zhī shèng zhě, shì rén zhī zhī shùn yě. jīn qū wèi yǒu gōng, ér wáng wèn qū yuē: ruò shèng hū? gǎn wèn wáng yì qí yáo hū? fū shèng kě xué wèi, gù tián qū wèi zhī yì. rú zhuō yǔ rén shū, bǐng tiān xìng ér zì rán, yān kě xué? ér wèi zhī ān néng chéng? tián qū zhī yán wèi shèng yì, wèi bì néng chéng, tián qū zhī yán wèi yì, wèi bì néng shì yán chén zhī suǒ xué, gài qí shí yě.
魏昭王問於田詘曰:「寡人在東宮之時,聞先生之議曰『為聖易』有之乎?」田詘對曰:「臣之所學也。」昭王曰:「然則先生聖乎?」田詘曰:「未有功而知其聖者,堯之知舜也。待其有功而後知聖者,市人之知舜也。今詘未有功,而王問詘曰:「若聖乎?敢問王亦其堯乎?」夫聖可學為,故田詘謂之易。如卓與人殊,稟天性而自然,焉可學?而為之安能成?田詘之言「為聖易」,未必能成,田詘之言為易,未必能是;言「臣之所學」,蓋其實也。
shèng kě xué, wèi láo yì shū, gù xián shèng zhī hào, rén zhì gòng zhī. zi gòng wèn yú kǒng zǐ: fū zǐ shèng yǐ hū? kǒng zǐ yuē: shèng zé wú bù néng. wǒ xué bù yàn, ér jiào bù juàn. zi gòng yuē: xué bù yàn zhě, zhì yě jiào bù juàn zhě, rén yě. rén qiě zhì, fū zǐ jì shèng yǐ. yóu cǐ yán zhī, rén zhì zhī rén, kě wèi shèng yǐ. mèng zǐ yuē: zi xià zǐ yóu zǐ zhāng dé shèng rén zhī yī tǐ, rǎn niú mǐn zi qiān yán yuān jù tǐ ér wēi. liù zǐ zài qí shì, jiē yǒu shèng rén zhī cái, huò pō yǒu ér bù jù, huò bèi yǒu ér bù míng, rán jiē chēng shèng rén, shèng rén kě miǎn chéng yě. mèng zǐ yòu yuē: fēi qí jūn bù shì, fēi qí mín bù shǐ, zhì zé jìn, luàn zé tuì, bó yí yě. hé shì fēi jūn, hé shǐ fēi mín, zhì yì jìn, luàn yì jìn, yī yǐn yě. kě yǐ shì zé shì, kě yǐ yǐ zé yǐ, kě yǐ jiǔ zé jiǔ, kě yǐ sù zé sù, kǒng zǐ yě. jiē gǔ zhī shèng rén yě. yòu yuē: shèng rén, bǎi shì zhī shī yě, bó yí liǔ xià huì shì yě. gù wén bó yí zhī fēng zhě, wán fū lián, nuò fū yǒu lì zhì wén liǔ xià huì zhī fēng zhě, báo fū dūn, bǐ fū kuān. fèn hū bǎi shì zhī shàng, bǎi shì zhī xià wén zhī zhě, mò bù xìng qǐ, fēi shèng ér ruò shì hū? ér kuàng qīn zhì zhī hū? fū yī yǐn bó yí liǔ xià huì bù jí kǒng zǐ, ér mèng zǐ jiē yuē shèng rén zhě, xián shèng tóng lèi, kě yǐ gòng yī chēng yě. zǎi yǔ yuē: yǐ yǔ guān fū zǐ, xián yú yáo shùn yuǎn yǐ. kǒng zǐ shèng, yí yán shèng yú yáo shùn, ér yán xián zhě, shèng xián xiāng chū rù, gù qí míng chēng xiāng mào yì yě.
〔聖〕可學,為勞佚殊,故賢聖之號,仁智共之。子貢問於孔子:「夫子聖矣乎?」孔子曰:「聖則吾不能。我學不饜,而教不倦。」子貢曰:「學不饜者,智也;教不倦者,仁也。仁且智,夫子既聖矣。」由此言之,仁智之人,可謂聖矣。孟子曰:「子夏、子游、子張得聖人之一體,冉牛、閔子騫、顏淵具體而微。」六子在其世,皆有聖人之才,或頗有而不具,或備有而不明,然皆稱聖人,聖人可勉成也。孟子又曰:「非其君不事,非其民不使,治則進,亂則退,伯夷也。何事非君,何使非民,治亦進,亂亦進,伊尹也。可以仕則仕,可以已則已,可以久則久,可以速則速,孔子也。皆古之聖人也。」又曰:「聖人,百世之師也,伯夷、柳下惠是也。故聞伯夷之風者,頑夫廉,懦夫有立志;聞柳下惠之風者,薄夫敦,鄙夫寬。奮乎百世之上,百世之下聞之者,莫不興起,非聖而若是乎?而況親炙之乎?」夫伊尹、伯夷、柳下惠不及孔子,而孟子皆曰「聖人」者,賢聖同類,可以共一稱也。宰予曰:「以予觀夫子,賢於堯、舜遠矣。」孔子聖,宜言聖於堯、舜,而言賢者,聖賢相出入,故其名稱相貿易也。