zhòng qiū
【仲秋】
yī yuē: zhòng qiū zhī yuè, rì zài jiǎo, hūn qiān niú zhōng, dàn zī guī zhōng. qí rì gēng xīn, qí dì shǎo hào, qí shén rù shōu, qí chóng máo, qí yīn shāng, lǜ zhōng nán lǚ. qí shǔ jiǔ, qí wèi xīn, qí chòu xīng, qí sì mén, jì xiān gān. liáng fēng shēng, hòu yàn lái, xuán niǎo guī, qún niǎo yǎng xiū. tiān zǐ jū zǒng zhāng tài miào, chéng róng lù, jià bái luò, zài bái qí, yī bái yī, fú bái yù, shí má yǔ quǎn, qí qì lián yǐ shēn. shì yuè yě, yǎng shuāi lǎo, shòu jǐ zhàng, xíng mí zhōu yǐn shí. nǎi mìng sī fú jù chì yī shang, wén xiù yǒu cháng, zhì yǒu xiǎo dà, dù yǒu duǎn cháng, yī fú yǒu liàng, bì xún qí gù, guàn dài yǒu cháng. mìng yǒu sī shēn yán bǎi xíng, zhǎn shā bì dāng, wú huò wǎng ráo, wǎng ráo bù dàng, fǎn shòu qí yāng. shì yuè yě, nǎi mìng zhù zǎi xún xíng xī shēng, shì quán jù, àn chú huàn, zhān féi jí, chá wù sè, bì bǐ lèi, liàng xiǎo dà, shì cháng duǎn, jiē zhōng dù. wǔ zhě bèi dāng, shàng dì qí xiǎng. tiān zǐ nǎi nuó, yù zuǒ jí, yǐ tōng qiū qì. yǐ quǎn cháng má, xiān jì qǐn miào. shì yuè yě, kě yǐ zhù chéng guō, jiàn dū yì, chuān dòu jiào, xiū qūn cāng. nǎi mìng yǒu sī qù mín shōu liǎn, wù xù cài, duō jī jù. nǎi quàn zhǒng mài, wú huò shī shí, xíng zuì wú yí. shì yuè yě, rì yè fēn, léi nǎi shǐ shōu shēng, zhé chóng fǔ hù. shā qì jìn shèng, yáng qì rì shuāi, shuǐ shǐ hé. rì yè fēn, zé yí dù liàng, píng quán héng, zhèng jūn shí, qí dòu yǒng. shì yuè yě, yì guān shì, lái shāng lǚ, rù huò huì, yǐ biàn mín shì. sì fāng lái zá, yuǎn xiāng jiē zhì, zé cái wù bù kuì, shàng wú fá yòng, bǎi shì nǎi suì. fán jǔ shì wú nì tiān shù, bì shùn qí shí, nǎi yīn qí lèi. xíng zhī shì lìng, bái lù jiàng sān xún. zhòng qiū xíng chūn lìng, zé qiū yǔ bù jiàng, cǎo mù shēng róng, guó nǎi yǒu dà kǒng. xíng xià lìng, zé qí guó hàn, zhé chóng bù cáng, wǔ gǔ fù shēng. xíng dōng lìng, zé fēng zāi shù qǐ, shōu léi xiān xíng, cǎo mù zǎo sǐ.
一曰:仲秋之月,日在角,昏牵牛中,旦觜巂中。其日庚辛,其帝少皞,其神蓐收,其虫毛,其音商,律中南吕。其数九,其味辛,其臭腥,其祀门,祭先肝。凉风生,候雁来,玄鸟归,群鸟养羞。天子居总章太庙,乘戎路,驾白骆,载白旗,衣白衣,服白玉,食麻与犬,其器廉以深。是月也,养衰老,授几杖,行麋粥饮食。乃命司服具饬衣裳,文绣有常,制有小大,度有短长,衣服有量,必循其故,冠带有常。命有司申严百刑,斩杀必当,无或枉桡,枉桡不当,反受其殃。是月也,乃命祝宰巡行牺牲,视全具,案刍豢,瞻肥瘠,察物色,必比类,量小大,视长短,皆中度。五者备当,上帝其享。天子乃傩,御佐疾,以通秋气。以犬尝麻,先祭寝庙。是月也,可以筑城郭,建都邑,穿窦窌,修囷仓。乃命有司趣民收敛,务蓄菜,多积聚。乃劝种麦,无或失时,行罪无疑。是月也,日夜分,雷乃始收声,蛰虫俯户。杀气浸盛,阳气日衰,水始涸。日夜分,则一度量,平权衡,正钧石,齐斗甬。是月也,易关市,来商旅,入货贿,以便民事。四方来杂,远乡皆至,则财物不匮,上无乏用,百事乃遂。凡举事无逆天数,必顺其时,乃因其类。行之是令,白露降三旬。仲秋行春令,则秋雨不降,草木生荣,国乃有大恐。行夏令,则其国旱,蛰虫不藏,五谷复生。行冬令,则风灾数起,收雷先行,草木早死。
lùn wēi
【论威】
èr yuē: yì yě zhě, wàn shì zhī jì yě, jūn chén shàng xià qīn shū zhī suǒ yóu qǐ yě, zhì luàn ān wēi guò shèng zhī suǒ zài yě. guò shèng zhī, wù qiú yú tā, bì fǎn yú jǐ. rén qíng yù shēng ér è sǐ, yù róng ér è rǔ. sǐ shēng róng rǔ zhī dào yī, zé sān jūn zhī shì kě shǐ yī xīn yǐ. fán jūn, yù qí zhòng yě xīn, yù qí yī yě. sān jūn yī xīn, zé lìng kě shǐ wú dí yǐ. lìng néng wú dí zhě, qí bīng zhī yú tiān xià yě, yì wú dí yǐ. gǔ zhī zhì bīng, mín zhī zhòng lìng yě, zhòng hū tiān xià, guì hū tiān zǐ. qí cáng yú mín xīn, jié yú jī fū yě, shēn tòng zhí gù, bù kě yáo dàng, wù mò zhī néng dòng. ruò cǐ zé dí hú zú shèng yǐ? gù yuē: qí lìng qiáng zhě qí dí ruò, qí lìng xìn zhě qí dí qū. xiān shèng zhī yú cǐ, zé bì shèng zhī yú bǐ yǐ. fán bīng, tiān xià zhī xiōng qì yě yǒng, tiān xià zhī xiōng dé yě. jǔ xiōng qì, xíng xiōng dé, yóu bù dé yǐ yě. jǔ xiōng qì bì shā, shā, suǒ yǐ shēng zhī yě xíng xiōng dé bì wēi, wēi, suǒ yǐ shè zhī yě. dí shè mín shēng, cǐ yì bīng zhī suǒ yǐ lóng yě. gù gǔ zhī zhì bīng, cái mín wèi hé, ér wēi yǐ yù yǐ, dí yǐ fú yǐ, qǐ bì yòng bāo gǔ gān gē zāi? gù shàn yù wēi zhě, yú qí wèi fā yě, yú qí wèi tōng yě, yǎo yǎo hū míng míng, mò zhī qí qíng, cǐ zhī wèi zhì wēi zhī chéng. fán bīng, yù jí jí jié xiān. yù jí jí jié xiān zhī dào, zài yú zhī huǎn xú chí hòu ér jí jí jié xiān zhī fēn yě. jí jí jié xiān, cǐ suǒ yǐ jué yì bīng zhī shèng yě. ér bù kě jiǔ chù, zhī qí bù kě jiǔ chù, zé zhī suǒ tù qǐ fú jǔ sǐ hūn zhī dì yǐ. suī yǒu jiāng hé zhī xiǎn zé líng zhī, suī yǒu dà shān zhī sāi zé xiàn zhī. bìng qì zhuān jīng, xīn wú yǒu lǜ, mù wú yǒu shì, ěr wú yǒu wén, yī zhū wǔ ér yǐ yǐ. rǎn shū shì bì sǐ yú tián hóu, ér qí guó jiē jù yù ràng bì sǐ yú xiāng zi, ér zhào shì jiē kǒng chéng jīng zhì sǐ yú hán zhǔ, ér zhōu rén jiē wèi yòu kuàng hū wàn shèng zhī guó ér yǒu suǒ chéng bì hū? zé hé dí zhī yǒu yǐ? rèn wèi jiē ér yù yǐ dé yǐ. dí rén zhī dào jù dàn kǒng dān dàng jīng shén, jǐn yǐ, xián ruò kuáng pò, xíng xìng xiāng lí, xíng bù zhī suǒ zhī, zǒu bù zhī suǒ wǎng, suī yǒu xiǎn zǔ yào sài xiān bīng lì xiè, xīn wú gǎn jù, yì wú gǎn chù, cǐ xià jié zhī suǒ yǐ sǐ yú nán cháo yě. jīn yǐ mù jī mù zé bàn, yǐ shuǐ tóu shuǐ zé sàn, yǐ bīng tóu bīng zé shěn, yǐ tú tóu tú zé xiàn, yǐ jí xú xiān hòu zhī shì yě. fū bīng yǒu dà yào, zhī móu wù zhī bù móu zhī bù jīn yě, zé dé zhī yǐ. zhuān zhū shì yě, dú shǒu jǔ jiàn zhì ér yǐ yǐ, wú wáng yī chéng. yòu kuàng hū yì bīng, duō zhě shù wàn, shǎo zhě shù qiān, mì qí zhú lù, kāi dí zhī tú, zé shì qǐ tè yǔ zhuān zhū yì zāi!
二曰:义也者,万事之纪也,君臣、上下、亲疏之所由起也,治乱、安危、过胜之所在也。过胜之,勿求於他,必反於己。人情欲生而恶死,欲荣而恶辱。死生荣辱之道一,则三军之士可使一心矣。凡军,欲其众也;心,欲其一也。三军一心,则令可使无敌矣。令能无敌者,其兵之於天下也,亦无敌矣。古之至兵,民之重令也,重乎天下,贵乎天子。其藏於民心,捷於肌肤也,深痛执固,不可摇荡,物莫之能动。若此则敌胡足胜矣?故曰:其令强者其敌弱,其令信者其敌诎。先胜之於此,则必胜之於彼矣。凡兵,天下之凶器也;勇,天下之凶德也。举凶器,行凶德,犹不得已也。举凶器必杀,杀,所以生之也;行凶德必威,威,所以慑之也。敌慑民生,此义兵之所以隆也。故古之至兵,才民未合,而威已谕矣,敌已服矣,岂必用枹鼓干戈哉?故善谕威者,於其未发也,於其未通也,窅窅乎冥冥,莫知其情,此之谓至威之诚。凡兵,欲急疾捷先。欲急疾捷先之道,在於知缓徐迟後而急疾捷先之分也。急疾捷先,此所以决义兵之胜也。而不可久处,知其不可久处,则知所兔起凫举死昬之地矣。虽有江河之险则凌之,虽有大山之塞则陷之。并气专精,心无有虑,目无有视,耳无有闻,一诸武而已矣。冉叔誓必死於田侯,而齐国皆惧;豫让必死於襄子,而赵氏皆恐;成荆致死於韩主,而周人皆畏;又况乎万乘之国而有所诚必乎?则何敌之有矣?刃未接而欲已得矣。敌人之悼惧惮恐、单荡精神,尽矣,咸若狂魄,形性相离,行不知所之,走不知所往,虽有险阻要塞、銛兵利械,心无敢据,意无敢处,此夏桀之所以死於南巢也。今以木击木则拌,以水投水则散,以冰投冰则沈,以涂投涂则陷,以疾徐先後之势也。夫兵有大要,知谋物之不谋之不禁也,则得之矣。专诸是也,独手举剑至而已矣,吴王壹成。又况乎义兵,多者数万,少者数千,密其躅路,开敌之涂,则士岂特与专诸议哉!
jiǎn xuǎn
【简选】
sān yuē: shì yǒu yán yuē:" qū shì rén ér zhàn zhī, kě yǐ shèng rén zhī hòu lù jiào zú lǎo ruò bà mín, kě yǐ shèng rén zhī jīng shì liàn cái lí sàn xì xì, kě yǐ shèng rén zhī xíng chén zhěng qí chú yōu bái tǐng, kě yǐ shèng rén zhī zhǎng diào lì bīng." cǐ bù tōng hū bīng zhě zhī lùn. jīn yǒu lì jiàn yú cǐ, yǐ cì zé bù zhōng, yǐ jī zé bù jí, yǔ è jiàn wú zé, wéi shì dòu yīn yòng è jiàn zé bù kě. jiǎn xuǎn jīng liáng, bīng xiè xiān lì, fā zhī zé bù shí, zòng zhī zé bù dàng, yǔ è zú wú zé, wéi shì zhàn yīn yòng è zú zé bù kě. wáng zǐ qìng jì chén nián yóu yù jiàn zhī lì yě. jiǎn xuǎn jīng liáng, bīng xiè xiān lì, lìng néng qiāng qiāng zhī, gǔ zhě yǒu yǐ wáng zhě yǒu yǐ bà zhě yǐ, tāng wǔ qí huán jìn wén wú hé lú shì yǐ. yīn tāng liáng chē qī shí chéng, bì sǐ liù qiān rén, yǐ wù zǐ zhàn yú chéng, suì qín tuī yí dà xī, dēng zì míng tiáo, nǎi rù cháo mén, suì yǒu xià. jié jì bēn zǒu, yú shì xíng dà rén cí, yǐ xù qián shǒu, fǎn jié zhī shì, suì qí xián liáng, shùn mín suǒ xǐ, yuǎn jìn guī zhī, gù wáng tiān xià. wǔ wáng hǔ bēn sān qiān rén, jiǎn chē sān bǎi chéng, yǐ yào jiǎ zǐ zhī shì yú shōu yě, ér zhòu wèi qín. xiǎn xián zhě zhī wèi, jìn yīn zhī yí lǎo, ér wèn mín zhī suǒ yù, xíng shǎng jí qín shòu, xíng fá bù pì tiān zǐ, qīn yīn rú zhōu, shì rén rú jǐ, tiān xià měi qí dé, wàn mín shuō qí yì, gù lì wèi tiān zǐ. qí huán gōng liáng chē sān bǎi chéng, jiào zú wàn rén, yǐ wéi bīng shǒu, héng xíng hǎi nèi, tiān xià mò zhī néng jìn, nán zhì shí liáng, xī zhì fēng guō, běi zhì lìng zhī. zhōng shān wáng xíng, dí rén miè wèi, huán gōng gèng lì xíng yú yí yí, gèng lì wèi yú chǔ qiū. jìn wén gōng zào wǔ liǎng zhī shì wǔ chéng, ruì zú qiān rén, xiān yǐ jiē dí, zhū hóu mò zhī néng nán. fǎn zhèng zhī pí, dōng wèi zhī mǔ, zūn tiān zǐ yú héng yōng. wú hé lú xuǎn duō lì zhě wǔ bǎi rén, lì zhǐ zhě sān qiān rén, yǐ wéi qián chén, yǔ jīng zhàn, wǔ zhàn wǔ shèng, suì yǒu yǐng. dōng zhēng zhì yú bì lú, xī fá zhì yú bā shǔ, běi pò qí jìn, lìng xíng zhōng guó. gù fán bīng shì xiǎn zǔ, yù qí biàn yě bīng jiǎ qì xiè, yù qí lì yě xuǎn liàn jiǎo cái, yù qí jīng yě tǒng shuài shì mín, yù qí jiào yě. cǐ sì zhě, yì bīng zhī zhù yě, shí biàn zhī yīng yě, bù kě wèi ér bù zú zhuān shì. cǐ shèng zhī yī cè yě.
三曰:世有言曰:“驱市人而战之,可以胜人之厚禄教卒;老弱罢民,可以胜人之精士练材;离散系系,可以胜人之行陈整齐;锄櫌白梃,可以胜人之长铫利兵。”此不通乎兵者之论。今有利剑於此,以刺则不中,以击则不及,与恶剑无择,为是斗因用恶剑则不可。简选精良,兵械銛利,发之则不时,纵之则不当,与恶卒无择,为是战因用恶卒则不可。王子庆忌、陈年犹欲剑之利也。简选精良,兵械銛利,令能将将之,古者有以王者、有以霸者矣,汤、武、齐桓、晋文、吴阖庐是矣。殷汤良车七十乘,必死六千人,以戊子战於郕,遂禽推移、大牺,登自鸣条,乃入巢门,遂有夏。桀既奔走,於是行大仁慈,以恤黔首,反桀之事,遂其贤良,顺民所喜,远近归之,故王天下。武王虎贲三千人,简车三百乘,以要甲子之事於收野,而纣为禽。显贤者之位,进殷之遗老,而问民之所欲,行赏及禽兽,行罚不辟天子,亲殷如周,视人如己,天下美其德,万民说其义,故立为天子。齐桓公良车三百乘,教卒万人,以为兵首,横行海内,天下莫之能禁,南至石梁,西至酆郭,北至令支。中山亡邢,狄人灭卫,桓公更立邢于夷仪,更立卫于楚丘。晋文公造五两之士五乘,锐卒千人,先以接敌,诸侯莫之能难。反郑之埤,东卫之亩,尊天子於衡雍。吴阖庐选多力者五百人,利趾者三千人,以为前陈,与荆战,五战五胜,遂有郢。东征至于庳庐,西伐至於巴、蜀,北迫齐、晋,令行中国。故凡兵势险阻,欲其便也;兵甲器械,欲其利也;选练角材,欲其精也;统率士民,欲其教也。此四者,义兵之助也,时变之应也,不可为而不足专恃。此胜之一策也。
jué shèng
【决胜】
sì yuē: fū bīng yǒu běn gàn: bì yì, bì zhì, bì yǒng. yì zé dí gū dú, dí gū dú zé shàng xià xū, mín jiě luò gū dú zé fù xiōng yuàn, xián zhě fěi, luàn nèi zuò. zhì zé zhī shí huà, zhī shí huà zé zhī xū shí shèng shuāi zhī biàn, zhī xiān hòu yuǎn jìn zòng shě zhī shù. yǒng zé néng jué duàn, néng jué duàn zé néng ruò léi diàn piāo fēng bào yǔ, néng ruò bēng shān pò kuì bié biàn yǔn zhuì ruò zhì niǎo zhī jī yě, bó jué zé yì, zhōng mù zé suì. cǐ yǐ zhì de yě. fū mín wú cháng yǒng, yì wú cháng qiè. yǒu qì zé shí, shí zé yǒng wú qì zé xū, xū zé qiè. qiè yǒng xū shí, qí yóu shèn wēi, bù kě bù zhī. yǒng zé zhàn, qiè zé běi. zhàn ér shèng zhě, zhàn qí yǒng zhě yě zhàn ér běi zhě, zhàn qí qiè zhě yě. qiè yǒng wú cháng, shū hū wǎng lái, ér mò zhī qí fāng, wéi shèng rén dú jiàn qí suǒ yóu rán. gù shāng zhōu yǐ xìng, jié zhòu yǐ wáng. qiǎo zhuō zhī suǒ yǐ xiāng guò, yǐ yì mín qì yǔ duó mín qì, yǐ néng dòu zhòng yǔ bù néng dòu zhòng. jūn suī dà, zú suī duō, wú yì yú shèng. jūn dà zú duō ér bù néng dòu, zhòng bù ruò qí guǎ yě. fū zhòng zhī wèi fú yě dà, qí wèi huò yě yì dà. pì zhī ruò yú shēn yuān, qí dé yú yě dà, qí wéi hài yě yì dà. shàn yòng bīng zhě, zhū biān zhī nèi mò bù yǔ dòu, suī sī yú bái tú, fāng shù bǎi lǐ jiē lái huì zhàn, shì shǐ zhī rán yě. xìng yě zhě, shěn yú zhàn qī ér yǒu yǐ jī yòu zhī yě. fán bīng, guì qí yīn yě. yīn yě zhě, yīn dí zhī xiǎn yǐ wéi jǐ gù, yīn dí zhī móu yǐ wéi jǐ shì. néng shěn yīn ér jiā, shèng zé bù kě qióng yǐ. shèng bù kě qióng zhī wèi shén, shén zé néng bù kě shèng yě. fū bīng, guì bù kě shèng. bù kě shèng zài jǐ, kě shèng zài bǐ. shèng rén bì zài jǐ zhě, bù bì zài bǐ zhě, gù zhí bù kě shèng zhī shù yǐ yù bù shèng zhī dí, ruò cǐ, zé bīng wú shī yǐ. fán bīng zhī shèng, dí zhī shī yě. shèng shī zhī bīng, bì yǐn bì wēi, bì jī bì tuán. yǐn zé shèng chǎn yǐ, wēi zé shèng xiǎn yǐ, jī zé shèng sàn yǐ, tuán zé shèng lí yǐ. zhū bó jué dǐ shì zhī shòu, qí yòng chǐ jiǎo zhǎo yá yě, bì tuō yú bēi wēi yǐn bì, cǐ suǒ yǐ chéng shèng.
四曰:夫兵有本干:必义,必智,必勇。义则敌孤独,敌孤独则上下虚,民解落;孤独则父兄怨,贤者诽,乱内作。智则知时化,知时化则知虚实盛衰之变,知先後远近纵舍之数。勇则能决断,能决断则能若雷电飘风暴雨,能若崩山破溃、别辨霣坠;若鸷鸟之击也,搏攫则殪,中木则碎。此以智得也。夫民无常勇,亦无常怯。有气则实,实则勇;无气则虚,虚则怯。怯勇虚实,其由甚微,不可不知。勇则战,怯则北。战而胜者,战其勇者也;战而北者,战其怯者也。怯勇无常,倏忽往来,而莫知其方,惟圣人独见其所由然。故商、周以兴,桀、纣以亡。巧拙之所以相过,以益民气与夺民气,以能斗众与不能斗众。军虽大,卒虽多,无益於胜。军大卒多而不能斗,众不若其寡也。夫众之为福也大,其为祸也亦大。譬之若渔深渊,其得鱼也大,其为害也亦大。善用兵者,诸边之内莫不与斗,虽厮舆白徒,方数百里皆来会战,势使之然也。幸也者,审於战期而有以羁诱之也。凡兵,贵其因也。因也者,因敌之险以为己固,因敌之谋以为己事。能审因而加,胜则不可穷矣。胜不可穷之谓神,神则能不可胜也。夫兵,贵不可胜。不可胜在己,可胜在彼。圣人必在己者,不必在彼者,故执不可胜之术以遇不胜之敌,若此,则兵无失矣。凡兵之胜,敌之失也。胜失之兵,必隐必微,必积必抟。隐则胜阐矣,微则胜显矣,积则胜散矣,抟则胜离矣。诸搏攫柢噬之兽,其用齿角爪牙也,必托於卑微隐蔽,此所以成胜。
ài shì
【爱士】
wǔ yuē: yī rén yǐ qí hán yě, shí rén yǐ qí jī yě. jī hán, rén zhī dà hài yě jiù zhī, yì yě. rén zhī kùn qióng, shén rú jī hán, gù xián zhǔ bì lián rén zhī kùn yě, bì āi rén zhī qióng yě. rú cǐ zé míng hào xiǎn yǐ, guó shì dé yǐ. xī zhě, qín móu gōng chéng mǎ ér chē wèi bài, yòu fú shī ér yě rén qǔ zhī. móu gōng zì wǎng qiú zhī, jiàn yě rén fāng jiāng shí zhī yú qí shān zhī yáng. móu gōng tàn yuē:" shí jùn mǎ zhī ròu ér bù hái yǐn jiǔ, yú kǒng qí shāng nǚ yě!" yú shì biàn yǐn ér qù. chù yī nián, wèi hán yuán zhī zhàn. jìn rén yǐ huán móu gōng zhī chē yǐ, jìn liáng yóu mí yǐ kòu móu gōng zhī zuǒ cān yǐ, jìn huì gōng zhī yòu lù shí fèn tóu ér jī móu gōng zhī jiǎ, zhōng zhī zhě yǐ liù zhá yǐ. yě rén zhī cháng shí mǎ ròu yú qí shān zhī yáng zhě sān bǎi yǒu yú rén, bì lì wèi móu gōng jí dòu yú chē xià, suì dà kè jìn, fǎn huò huì gōng yǐ guī. cǐ shī zhī suǒ wèi yuē" jūn jūn zǐ zé zhèng, yǐ xíng qí dé jūn jiàn rén zé kuān, yǐ jǐn qí lì" zhě yě. rén zhǔ qí hú kě yǐ wú wù xíng dé ài rén hū? xíng dé ài rén, zé mín qīn qí shàng mín qīn qí shàng, zé jiē lè wèi qí jūn sǐ yǐ. zhào jiǎn zi yǒu liǎng bái luó ér shén ài zhī. yáng chéng xū qú chù guǎng mén zhī guān, yè kuǎn mén ér yè yuē:" zhǔ jūn zhī chén xū qú yǒu jí, yī jiào zhī yuē' dé bái luó zhī gān, bìng zé zhǐ bù dé zé sǐ.'" yè zhě rù tōng. dǒng ān yú yù yú cè, yùn yuē:" xī! xū qú yě. qī wú jūn luó, qǐng jí xíng yān." jiǎn zǐ yuē:" fū shā rén yǐ huó chù, bù yì bù rén hū? shā chù yǐ huó rén, bù yì rén hū?" yú shì zhào páo rén shā bái luó, qǔ gān yǐ yǔ yáng chéng xū qú. chù wú jǐ hé, zhào xīng bīng ér gōng dí. guǎng mén zhī guān, zuǒ qī bǎi rén, yòu qī bǎi rén, jiē xiān dēng ér huò jiǎ shǒu. rén zhǔ qí hú kě yǐ bù hǎo shì? fán dí rén zhī lái yě, yǐ qiú lì yě. jīn lái ér de sǐ, qiě yǐ zǒu wèi lì. dí jiē yǐ zǒu wèi lì, zé rèn wú yǔ jiē. gù dí dé shēng yú wǒ, zé wǒ de sǐ yú dí dí de sǐ yú wǒ, zé wǒ dé shēng yú dí. fū dé shēng yú dí, yǔ dí dé shēng yú wǒ, qǐ kě bù chá zāi? cǐ bīng zhī jīng zhě yě. cún wáng sǐ shēng jué yú zhī cǐ ér yǐ yǐ.
五曰:衣人以其寒也,食人以其饥也。饥寒,人之大害也;救之,义也。人之困穷,甚如饥寒,故贤主必怜人之困也,必哀人之穷也。如此则名号显矣,国士得矣。昔者,秦缪公乘马而车为败,右服失而野人取之。缪公自往求之,见野人方将食之於岐山之阳。缪公叹曰:“食骏马之肉而不还饮酒,余恐其伤女也!” 於是遍饮而去。处一年,为韩原之战。晋人已环缪公之车矣,晋梁由靡已扣缪公之左骖矣,晋惠公之右路石奋投而击缪公之甲,中之者已六札矣。野人之尝食马肉於岐山之阳者三百有馀人,毕力为缪公疾斗於车下,遂大克晋,反获惠公以归。此《诗》之所谓曰“君君子则正,以行其德;君贱人则宽,以尽其力”者也。人主其胡可以无务行德爱人乎?行德爱人,则民亲其上;民亲其上,则皆乐为其君死矣。赵简子有两白骡而甚爱之。阳城胥渠处广门之官,夜款门而谒曰:“主君之臣胥渠有疾,医教之曰;‘得白骡之肝,病则止;不得则死。’”谒者入通。董安于御於侧,愠曰:“嘻!胥渠也。期吾君骡,请即刑焉。”简子曰:“夫杀人以活畜,不亦不仁乎?杀畜以活人,不亦仁乎?”於是召庖人杀白骡,取肝以与阳城胥渠。处无几何,赵兴兵而攻翟。广门之官,左七百人,右七百人,皆先登而获甲首。人主其胡可以不好士?凡敌人之来也,以求利也。今来而得死,且以走为利。敌皆以走为利,则刃无与接。故敌得生於我,则我得死於敌;敌得死於我,则我得生於敌。夫得生於敌,与敌得生於我,岂可不察哉?此兵之精者也。存亡死生决於知此而已矣。