jīn mǎ shān zài zhè dōng chéng luó shān nán èr shí yú lǐ, gāo bǎi yú zhàng, yǔ bì jī shān dōng nán xī běi xiāng duì. tǔ sú chuán yún, xī yǒu jīn mǎ, wǎng wǎng chū jiàn, shān shàng yì yǒu shén cí. cóng hàn jiè rù mán lù, chū cǐ shān zhī xià. luó shān biàn dì xī shì luó há, gù yǐ míng yān.
金马山在柘东城螺山南二十余里,高百余丈,与碧鸡山东南西北相对。土俗传云,昔有金马,往往出见,山上亦有神祠。从汉界入蛮路,出此山之下。螺山遍地悉是螺蛤,故以名焉。
bì jī shān zài kūn chí xī àn shàng, yǔ zhè dōng chéng gé shuǐ xiàng duì. cóng dōng lái zhě gāng tóu shù shí lǐ yǐ jiàn cǐ shān. shān shì tè xiù, chí shuǐ qīng dàn, shuǐ zhōng yǒu bì jī shān shí, shān yǒu dòng tíng shù, nián yuè jiǔ yuǎn, kōng yǒu yú běn.
碧鸡山在昆池西岸上,与柘东城隔水相对。从东来者冈头数十里已见此山。山势特秀,池水清澹,水中有碧鸡山石,山有洞庭树,年月久远,空有余本。
diàn cāng shān àn: diàn táng shū zuò diǎn, nán zì shí qiáo, běi dǐ dēng chuān, zhǎng yī bǎi wǔ shí yú lǐ, míng wéi diàn cāng. zhí nán běi, quàn bù shèn zhèng. dōng xiàng ěr hé, chéng guō yì jū, qí bù shān dǐ. xī miàn dǒu jué, xià lín píng chuān. shān dǐng gāo shù qiān yú zhàng, shí léng qīng cāng, bù tōng rén lù. dōng zhōng yǒu shí duò xuě.
玷苍山(案:玷《唐书》作点),南自石桥,北抵登川,长一百五十余里,名为玷苍。直南北,劝;不甚正。东向洱河,城郭邑居,棋布山底。西面陡绝,下临平川。山顶高数千余丈,石棱青苍,不通人路。冬中有时堕雪。
náng cōng shān zài xī ěr hé dōng yú, hé liú fǔ niè shān gēn. tǔ shān wú shù shí, gāo chù bù guò shù shí zhàng. miàn duì bīn jū yuè xī, shān xià yǒu lù, cóng qú liǎn zhào chū dēng chuān.
囊葱山在西洱河东隅,河流俯啮山根。土山无树石,高处不过数十丈。面对宾居、越析,山下有路,从渠敛赵出登川。
gāo lí qí shān zài yǒng chāng xī, xià lín nù jiāng. zuǒ yòu píng chuān, wèi zhī qióng dǎn, tāng làng jiā méng suǒ jū yě. cǎo mù bù kū, yǒu zhàng qì. zì yǒng chāng zhī yuè dǎn, tú jīng cǐ shān, yī yì zài shān zhī bàn, yī yì zài shān zhī diān. cháo jì nù jiāng dēng shān, mù fāng dào shān dǐng. dōng zhōng shān shàng jī xuě kǔ hán, xià qiū yòu kǔ qióng dǎn tāng làng dú shǔ kù rè. hé dǎn gǔ kè zài xún chuán jī lí wèi hái zhě wèi zhī yáo yuē:" dōng shí yù guī lái, gāo lí qí shàng xuě. qiū xià yù guī lái, wú bāng qióng dǎn rè. chūn shí yù guī lái, píng zhōng luò lù jué." luò lù, cái zhī míng yě
高黎其山在永昌西,下临怒江。左右平川,谓之穹赕,汤浪加萌所居也。草木不枯,有瘴气。自永昌之越赕,途经此山,一驿在山之半,一驿在山之巅。朝济怒江登山,暮方到山顶。冬中山上积雪苦寒,夏秋又苦穹赕、汤浪毒暑酷热。河赕贾客在寻传羁离未还者为之谣曰:“冬时欲归来,高黎其上雪。秋夏欲归来,无梆穹赕热。春时欲归来,平中络赂绝。”(络赂,财之名也)
dà xuě shān zài yǒng lǚ xī běi, cóng téng chōng guò bǎo shān chéng, yòu guò jīn bǎo chéng yǐ běi dà dǎn, zhōu jiǒng bǎi yú lǐ, xī jiē yě mán, wú jūn zhǎng yě. dì yǒu zhàng dú, hé dǎn rén zhì bǐ zhōng zhàng zhě, shí yǒu bā jiǔ sǐ. gé luó fèng cháng shǐ lǐng jūn jiāng yú dà dǎn zhōng zhù chéng, guǎn zhì yě mán. bù yú zhōu suì, sǐ zhě guò bàn, suì bà qì, bù fù wǎng lái. qí shān shàng féi wò, zhòng guā hù zhǎng zhàng yú, dōng guā yì rán, jiē sān chǐ wéi. yòu duō yì yǐ, wú nóng sāng, shōu cǐ chōng liáng. sān miàn jiē zhàn dà xuě shān, qí gāo chù zào tiān. wǎng wǎng yǒu tǔ bō zhì dǎn huò yì, yún cǐ shān yǒu lù, qù zàn pǔ yá zhàng bù yuǎn.
大雪山在永吕西北,从腾充过宝山城,又过金宝城以北大赕,周迥百余里,悉皆野蛮,无君长也。地有瘴毒,河赕人至彼中瘴者,十有八九死。阁罗凤尝使领军将于大赕中筑城,管制野蛮。不逾周岁,死者过半,遂罢弃,不复往来。其山上肥沃,种瓜瓠长丈余,冬瓜亦然,皆三尺围。又多薏苡,无农桑,收此充粮。三面皆占大雪山,其高处造天。往往有吐蕃至赕货易,云此山有路,去赞普牙帐不远。
yòu yǒu shuǐ, yuán chū tái dēng shān, nán liú guò guī zhōu, xī nán zhì huì zhōu nuò dǎn yǔ dōng lú, cǐ chù shì yǒu tuō lòu gǔ nuò shuǐ yě. yuán chū fān zhōng jié dù běi, wèi zhī nuò yǐ jiāng, nán láng bù luò, yòu dōng zhé liú zhì xún chuán bù luò, yǔ mó xiē jiāng hé. yuán chū tǔ bō zhōng jié dù xī qí lóng chuān máo niú shí xià, gù wèi zhī máo niú hé. huán rào nòng shì chuān, nán liú guò niǎo jiān qiáo shàng xià mó xiē bù luò, jí wèi zhī mó xiē jiāng. zhì xún chuán yǔ dōng lú shuǐ hé, dōng běi guò huì tóng chuān, zǒng míng lú shuǐ. shǔ zhōng wǔ hòu zhū gě liàng fá nán mán, wǔ yuè dù lú shuǐ chù, zài nòng dòng chéng běi, jīn wèi zhī nán lú. liǎng àn jiā, dà rú bì jìng. chuān zhōng qì hòu cháng rè, suī zhì dōng, xíng guò zhě jiē tǎn yī liú hàn. yòu dōng běi rù róng zhōu jiè wèi mǎ hú, zhì guān biān xiàn mén, yǔ zhū tí jiāng hé, liú róng mén nán chéng rù wài jiāng.
又有水,源出台登山,南流过巂州,西南至会州诺赕与东泸,(此处似有脱漏)古诺水也。源出蕃中节度北,谓之诺矣江,南郎部落,又东折流至寻传部落,与磨些江合。源出吐蕃中节度西其笼川犛牛石下,故谓之犛牛河。环绕弄视川,南流过《鸟戋》桥上下磨些部落,即谓之磨些江。至寻传与东泸水合,东北过会同川,总名泸水。蜀忠武侯诸葛亮伐南蛮,五月渡泸水处,在弄栋城北,今谓之南泸。两岸葭,大如臂胫。川中气候常热,虽至冬,行过者皆袒衣流汗。又东北入戎州界为马湖,至关边县门,与朱提江合,流戎门南城入外江。
kūn chí zài zhè dōng chéng xī, nán bǎi yú lǐ, sì shí wǔ lǐ àn: cǐ sì zì yí yǎn wén. shuǐ yuán cóng jīn mǎ shān dōng běi lái. zhè dōng chéng běi shí shù yú lǐ, guān lù yǒu qiáo dù cǐ. shuǐ kuò èr zhàng yú, qīng shēn xùn jí, zhì bì jī shān xià, wèi kūn zhōu, yīn shuǐ wéi míng yě, tǔ mán yì hū míng diān chí àn: jīn jìn níng chuān zhōng, zì yǒu dà chí, zài dōng nán, dàng shì diān chí. shuǐ bù kě hū chí, nǎi mán bù néng bié. diān chí shuǐ yì míng dōng kūn chí, xī nán rào shān, yòu xī běi chí liú wèi hé, guò ān níng chéng xià. gèn shuǐ dōng xī, yǒu qiáo sān shí, yī kuò zhǎng sān bǎi yú bù. tú xíng qī rì chéng yǔ lú shuǐ hé. yòu liàng shuǐ chuān zài diān chí nán liǎng rì chéng, hàn jiù lí zhōu yě. chuān zhōng yǒu dà chí, qí shuǐ dōng xiè. liú chù chū yī shí dòu zhōng, liú shuǐ shén guǎng, shí dòu shén xiá. tǔ mán yún, hū dòu kōng, bǎi xìng yōu nì. xīn fēng chuān yì yǒu dà chí shén guǎng.
昆池在柘东城西,南百余里,四十五里(案:此四字疑衍文)。水源从金马山东北来。柘东城北十数余里,官路有桥渡此。水阔二丈余,清深迅急,至碧鸡山下,为昆州,因水为名也,土蛮亦呼名滇池(案:今晋宁川中,自有大池,在东南,当是滇池。水不可呼池,乃蛮不能别)。滇池水亦名东昆池,西南绕山,又西北池流为河,过安宁城下。亘水东西,有桥三十,一阔长三百余步。徒行七日程与泸水合。又量水川在滇池南两日程,汉旧黎州也。川中有大池,其水东泄。流处出一石窦中,流水甚广,石窦甚狭。土蛮云,忽窦空,百姓忧溺。新丰川亦有大池甚广。
lán cāng jiāng, yuán chū tǔ bō zhōng dà xuě shān xià shā chuān. dōng nán guò yù jī chéng xī, wèi zhī lài shuǐ hé, yòu guò shùn mán bù luò. nán liú guò jiàn chuān dà shān zhī xī. lán cāng jiāng nán liú rù hǎi. lóng wěi chéng xī dì qī yì yǒu qiáo, jí yǒng chāng yě. liǎng àn gāo xiǎn, shuǐ xùn jī. héng gèn dà zhú suǒ wèi liáng, shàng bù zé, zé shàng shí bǎn, réng tōng yǐ zhú wū gài qiáo. qí chuān suǒ shí kǒng, kǒng míng suǒ záo yě. xī zhū gě zhēng yǒng chāng, yú cǐ zhù chéng. jīn jiāng xī shān shàng yǒu fèi chéng yí jī jí gǔ bēi yóu cún, yì yǒu shén cí miào cún yān.
澜沧江,源出吐蕃中大雪山下莎川。东南过聿赍城西,谓之濑水河,又过顺蛮部落。南流过剑川大山之西。澜沧江南流入海。龙尾城西第七驿有桥,即永昌也。两岸高险,水迅激。横亘大竹索为梁,上布箦,箦上实板,仍通以竹屋盖桥。其穿索石孔,孔明所凿也。昔诸葛征永昌,于此筑城。今江西山上有废城遗迹及古碑犹存,亦有神祠庙存焉。
yòu lí shuǐ, yī míng lù yuē dòu jiāng àn:" yuē dòu" zì, zì shū bù zài. yuán zì luó xiē chéng sān wēi shān xià. nán liú guò lí shuǐ chéng xī, yòu nán zhì cāng wàng. yòu dōng nán guò dào shuāng wáng dào wù chuān. xī guò mí nuò dào lì zhà, yòu xī yǔ mí nuò jiāng hé liú. guò biāo guó nán rù yú hǎi. shuǐ zhōng yǒu jiāo lóng è yú wū zéi yú. yòu yǒu shuǐ shòu shì niú, yóu yǒng zé bō tāo fèi yǒng, zhuàng rú hǎi cháo. yǔ gòng: dǎo hēi shuǐ zhì yú sān wēi, gài cǐ shì yě. huò yún yuán dàng shì dà yuè hé, kǒng fēi yě.
又丽水,一名禄{曰斗}江(案:“{曰斗}”字,字书不载)。源自逻些城三危山下。南流过丽水城西,又南至苍望。又东南过道双王道勿川。西过弥诺道立栅,又西与弥诺江合流。过骠国南入于海。水中有蛟龙、鳄鱼、乌鲗鱼。又有水兽似牛,游泳则波涛沸涌,状如海潮。《禹贡》:导黑水至于三危,盖此是也。或云源当是大月河,恐非也。
yòu mí nuò jiāng zài lí shuǐ xī, yuán chū xī běi xiǎo pó luó mén guó. nán liú guò yǒng yè jū chuān, yòu dōng nán zhì dōu mí jiā mù shān, fēn liú rào zhà, jū shā tān nán běi yī bǎi lǐ, dōng xī liù shí lǐ. hé liú zhèng dōng, guò mí chén guó, nán rù yú hǎi.
又弥诺江在丽水西,源出西北小婆罗门国。南流过涌腋苴川,又东南至兜弥伽木栅,分流绕栅,居沙滩南北一百里,东西六十里。合流正东,过弥臣国,南入于海。