huái nán cáo qú, zhù dài yǐ chù shuǐ, bù zhī shǐ yú hé shí, jiù chuán zhào bó dài xiè gōng suǒ wéi. àn lǐ áo lái nán lù, táng shí yóu shì liú shuǐ, bù yīng xiè gōng shí yǐ zuò cǐ dài. tiān shèng zhōng, jiān zhēn zhōu pái àn sī yòu jìn táo jiàn shǐ yì wèi fù zhá jié shuǐ, yǐ shěng zhōu chuán guò dài zhī láo. shì shí gōng bù láng zhōng fāng zhòng xún wén sī shǐ zhāng lún wèi fā yùn shǐ fù, biǎo xíng zhī, shǐ wéi zhēn zhōu zhá. suì shěng rǒng zú wǔ bǎi rén, zá fèi bǎi èr shí wǔ wàn. yùn zhōu jiù fǎ, zhōu zài mǐ bù guò sān bǎi shí. zhá chéng, shǐ wèi sì bǎi shí chuán. qí hòu suǒ zài jìn duō, guān chuán zhì qī bǎi shí sī chuán shòu mǐ bā bǎi yú náng, náng èr shí. zì hòu, běi shén zhào bó lóng zhōu zhū yú zhū dài, xiāng cì fèi gé, zhì jīn wèi lì. yú yuán fēng zhōng guò zhēn zhōu, jiāng tíng hòu fèn rǎng zhōng jiàn yī wò shí, nǎi hú wǔ píng wèi shuǐ zhá jì, lüè xù qí shì, ér bù shèn xiáng jù.
淮南漕渠,筑埭以畜水,不知始于何时,旧传召伯埭谢公所为。按李翱《来南录》,唐时犹是流水,不应谢公时已作此埭。天圣中,监真州排岸司右禁陶鉴始议为復闸节水,以省舟船过埭之劳。是时工部郎中方仲荀、文思使张纶为发运使、副,表行之,始为真州闸。歳省冗卒五百人,杂费百二十五万。运舟旧法,舟载米不过三百石。闸成,始为四百石船。其后所载浸多,官船至七百石;私船受米八百余囊,囊二石。自后,北神、召伯、龙舟、茱萸诸埭,相次废革,至今为利。余元丰中过真州,江亭后粪壤中见一卧石,乃胡武平为《水闸记》,略叙其事,而不甚详具。
zhāng gǎo qīng chéng xiàng zhī rùn zhōu rì, yǒu fù rén fū chū wài shù rì bù guī, hū yǒu rén bào cài yuán jǐng zhōng yǒu sǐ rén, fù rén jīng wǎng shì zhī. hào kū yuē:" wú fū yě." suì yǐ wén guān. gōng lìng shǔ guān jí lín lǐ jiù jǐng yàn shì qí fū yǔ fēi, zhòng jiē yǐ jǐng shēn bù kě biàn, qǐng chū shī yàn zhī. gōng yuē:" zhòng jiē bù néng biàn, fù rén dú hé yǐ zhī qí wèi fū?" shōu fù suǒ sī jū wèn, lǐ jiān rén shā qí fū, fù rén yù wén qí móu.
张杲卿丞相知润州日,有妇人夫出外数日不归,忽有人报菜园井中有死人,妇人惊往视之。号哭曰:“吾夫也。”遂以闻官。公令属官集邻里就井验是其夫与非,众皆以井深不可辨,请出尸验之。公曰:“众皆不能辨,妇人独何以知其为夫?”收付所司鞠问,里奸人杀其夫,妇人与闻其谋。
qìng lì zhōng, yì chí chá yán zhī jìn jí jiǎn shāng shuì. fàn wén zhèng yǐ wéi bù kě: chá yán shāng shuì zhī rù, dàn fēn jiǎn shāng gǔ zhī lì ěr, xíng yú shāng gǔ wèi shén yǒu hài yě jīn guó yòng wèi jiǎn, suì rù bù kě quē, jì bù qǔ zhī yú shān zé jí shāng gǔ, xū qǔ zhī yú nóng. yǔ qí hài nóng, shú ruò qǔ zhī yú shāng gǔ? jīn wèi jì mò ruò xiān shěng guó yòng guó yòng yǒu yú, dāng xiàn kuān fù yì rán hòu jí shāng gǔ. chí jìn fēi suǒ dāng xiān yě. qí yì suì qǐn.
庆历中,议弛茶盐之禁及减商税。范文正以为不可:茶盐商税之入,但分减商贾之利耳,行于商贾未甚有害也;今国用未减,歳入不可阙,既不取之于山泽及商贾,须取之于农。与其害农,孰若取之于商贾?今为计莫若先省国用;国用有余,当宪宽赋役;然后及商贾。弛禁非所当先也。其议遂寝。
zhēn zōng huáng dì nán yá rì, kāi fēng fǔ shí qī xiàn jiē yǐ suì hàn fàng shuì, jí yǒu fēi yǔ wén shàng, yù yǒu suǒ zhòng shāng. tài zōng bù yuè. yù shǐ tàn shàng yì, jiē lù zhāng yán kāi fēng fǔ fàng shuì guò shí, yǒu zhǐ xià jīng dōng xī liǎng lù zhū zhōu xuǎn guān fù àn. nèi bó zhōu dāng àn tài kāng, xián píng liǎng xiàn. shì shí céng huì zhī bó zhōu, wáng jì gōng zài mù xià, céng ài qí shí dù, cháng yǐ gōng xiāng qī zhī. zhì shì qiǎn jì gōng xíng, réng jiè zhī yuē:" cǐ xíng suǒ xì shì tǐ bù qīng, bù yí xiǎo yǒu gāo xià." jì gōng zhì liǎng yì, àn xíng shén xiáng. qí yú kàng yán fàng shuì guò duō, zhuī shōu suǒ shuì wù, ér jì gōng dú qǐ quán fàng, rén jiē wēi zhī. míng nián, zhēn zōng jí wèi. shǒu zhuó jì gōng wèi yòu zhèng yán, réng wèi fǔ chén yuē:" dāng cǐ zhī shí, zhèn yì zì wēi jù. qīn ruò xiǎo guān, gǎn dú wèi bǎi xìng shēn lǐ, cǐ dà chén jié yě." zì hòu jìn yòng chāo yuè, zú zhì rù xiàng.
真宗皇帝南衙日,开封府十七县皆以歳旱放税,即有飞语闻上,欲有所中伤。太宗不悦。御史探上意,皆露章言开封府放税过实,有旨下京东、西两路诸州选官覆按。内亳州当按太康,咸平两县。是时曾会知亳州,王冀公在幕下,曾爱其识度,常以公相期之。至是遣冀公行,仍戒之曰:“此行所系事体不轻,不宜小有高下。”冀公至两邑,按行甚详。其余抗言放税过多,追收所税物,而冀公独乞全放,人皆危之。明年,真宗即位。首擢冀公为右正言,仍谓辅臣曰:“当此之时,朕亦自危惧。钦若小官,敢独为百姓伸理,此大臣节也。”自后进用超越,卒至入相。
tiān xià lì rén, sù wú cháng lù, wéi yǐ shòu qiú wéi shēng, wǎng wǎng zhì fù zhě. xī níng sān nián, shǐ zhì tiān xià lì lù, ér shè zhòng fǎ yǐ jué qǐng tuō zhī bì. shì suì, jīng shī zhū sī suì zhī lì lù qián sān qiān bā bǎi sān shí sì guàn èr bǎi wǔ shí sì. suì suì zēng guǎng, zhì xī níng bā nián, suì zhī sān shí qī wàn yī qiān wǔ bǎi sān shí sān guàn yī bǎi qī shí bā. zì hòu zēng sǔn bù cháng jiē bù guò cǐ shù, jīng shī jiù yǒu lù zhě, jí tiān xià lì lù, jiē bù yù cǐ shù.
天下吏人,素无常禄,唯以受赇为生,往往致富者。熙宁三年,始制天下吏禄,而设重法以绝请托之弊。是歳,京师诸司歳支吏禄钱三千八百三十四贯二百五十四。歳歳增广,至熙宁八年,歳支三十七万一千五百三十三贯一百七十八。自后增损不常皆不过此数,京师旧有禄者,及天下吏禄,皆不预此数。
guó cháo chá lì, chú guān běn jí zá fèi wài, jìng rù qián jìn què shí qǔ yī nián zuì zhōng shù, jì yī bǎi jiǔ wàn sì qiān jiǔ shí sān guàn bā bǎi bā shí wǔ, nèi liù shí sì wàn jiǔ qiān liù shí jiǔ guàn chá jìng lì. mài chá, jiā yòu èr nián shōu shí liù wàn sì bǎi sān shí yī guàn wǔ bǎi èr shí qī, chú yuán běn jí zá fèi wài, dé jìng lì shí wàn liù qiān jiǔ bǎi wǔ shí qī guàn liù bǎi bā shí wǔ. kè chá jiāo yǐn qián, jiā yòu sān nián, chú yuán běn jí zá fèi wài, dé jìng lì wǔ shí sì wàn èr qiān yī bǎi yī shí yī guàn wǔ bǎi èr shí sì. sì shí sì wàn wǔ qiān èr shí sì guàn liù bǎi qī shí chá shuì qián. zuì zhōng jiā yòu yuán nián suǒ shōu shù, chú chuān chá qián zài wài. tōng shāng hòu lái, qǔ yī nián zuì zhōng shù, jì yī bǎi yī shí qī wàn wǔ qiān yī bǎi sì guàn wǔ bǎi èr shí sì. sì shí sì wàn wǔ qiān èr shí sì guàn jiǔ bǎi yī shí jiǔ qián, nèi sān shí liù wàn jiǔ qiān qī shí èr guàn sì bǎi qī shí yī qián chá zū, jiā yòu sì nián tōng shāng, lì dìng chá jiāo yǐn qián liù shí bā wàn sì qiān sān bǎi èr shí yī guàn sān bǎi bā shí, hòu lèi jīng jiǎn fàng, zhì zhì píng èr nián, zuì zhōng fēn shōu shàng shù. bā shí wàn liù qiān sān shí èr guàn liù bǎi sì shí bā qián chá shuì. zuì zhōng zhì píng sān nián, chú chuān chá shuì qián wài huì cǐ shù.
国朝茶利,除官本及杂费外,净入钱禁榷时取一年最中数,计一百九万四千九十三贯八百八十五,内六十四万九千六十九贯茶净利。卖茶,嘉祐二年收十六万四百三十一贯五百二十七,除元本及杂费外,得净利十万六千九百五十七贯六百八十五。客茶交引钱,嘉祐三年,除元本及杂费外,得净利五十四万二千一百一十一贯五百二十四。四十四万五千二十四贯六百七十茶税钱。最中嘉祐元年所收数,除川茶钱在外。通商后来,取一年最中数,计一百一十七万五千一百四贯五百二十四。四十四万五千二十四贯九百一十九钱,内三十六万九千七十二贯四百七十一钱茶租,嘉祐四年通商,立定茶交引钱六十八万四千三百二十一贯三百八十,后累经减放,至治平二年,最中分收上数。八十万六千三十二贯六百四十八钱茶税。最中治平三年,除川茶税钱外会此数。
běn cháo chá fǎ: qián dé èr yòu nián, shǐ zhào zài jīng jiàn zhōu hàn qí kǒu gè zhì què huò wù. wǔ nián, shǐ jìn sī mài chá, cóng bù yīng wéi qíng lǐ zhòng. tài píng xīng guó èr nián, shān dìng jìn fǎ tiáo guàn, shǐ lì děng kē zuì. chún huà èr nián, lìng shāng gǔ jiù yuán hù mǎi chá, gōng yú guān chǎng tiē shè, shǐ xíng tiē shè fǎ. chún huà sì nián, chū xíng jiāo yǐn, bà tiē shè fǎ. xī běi rù sù, gěi jiāo yǐn, zì tōng lì jūn shǐ. shì suì, bà zhū chù què huò wù, xún fù yī jiù. zhì xián píng yuán nián, chá lì qián yǐ yī bǎi sān shí jiǔ wàn èr qiān yī bǎi yī shí jiǔ guàn sān bǎi yī shí jiǔ wèi é. zhì jiā yòu sān nián, fán liù shí yī nián, yòng cǐ é, guān běn zá fèi jiē zài nèi, zhōng jiān shí yǒu zēng kuī, suì rù bù cháng. xián píng wǔ nián, sān sī shǐ wáng sì zōng shǐ lì sān fēn fǎ, yǐ shí fēn chá jià, sì fēn gěi xiāng yào, sān fēn xī xiàng, sān fēn chá yǐn. liù nián, yòu gǎi zhī liù fēn xiāng yào xī xiàng, sì fēn chá yǐn. jǐng dé èr nián, xǔ rén rù zhōng qián bó jīn yín, wèi zhī sān shuō. zhì xiáng fú jiǔ nián, chá yǐn yì qīng, yòng zhī qín zhōu cáo wěi yì, jiù yǒng xīng fèng xiáng yǐ guān qián shōu mǎi kè yǐn, yǐ jiù yǐn jià, qián cǐ lèi zēng jiā ráo qián. zhì tiān xǐ èr nián, zhèn róng jūn nà dà mài yī dòu, běn jià tōng jiā ráo, gòng zhī qián yī guàn èr bǎi wǔ shí sì. gān xìng yuán nián, gǎi sān fēn fǎ, zhī chá yǐn sān fēn, dōng nán jiàn qián èr fēn bàn, xiāng yào sì fēn bàn. tiān shèng yuán nián, fù xíng tiē shè fǎ, xíng zhī sān nián, chá lì jǐn guī dà shāng, guān chǎng dàn dé huáng wǎn è chá, nǎi zhào sūn shì zhòng yì, bà tiē shè fǎ. míng nián, tuī zhì yuán yì shěng lì jì fù guān xún xiàn děng, jiē jué pèi shā mén dǎo yuán xiáng dìng shū mì fù shǐ zhāng dèng gōng cān zhī zhèng shì lǚ xǔ gōng lǔ sù jiǎn gè fá fèng yī yuè, yù shǐ zhōng chéng liú yún rù nèi nèi shì shěng fù dōu zhī zhōu wén zhì xī shàng gé mén shǐ xuē zhāo kuò sān bù fù shǐ, gè fá tóng èr shí jīn qián sān sī shǐ lǐ zī luò shū mì zhí xué shì, yī jiù zhī hóng zhōu. huáng yòu sān nián, suàn chá yī jiù zhǐ yòng jiàn qián. zhì jiā yòu sì nián èr yuè wǔ rì, jiàng chì bà chá jìn.
本朝茶法:乾德二祐年,始诏在京、建州、汉、蕲口各置榷货务。五年,始禁私卖茶,从不应为情理重。太平兴国二年,删定禁法条贯,始立等科罪。淳化二年,令商贾就园户买茶,公于官场贴射,始行贴射法。淳化四年,初行交引,罢贴射法。西北入粟,给交引,自通利军始。是歳,罢诸处榷货务,寻復依旧。至咸平元年,茶利钱以一百三十九万二千一百一十九贯三百一十九为额。至嘉祐三年,凡六十一年,用此额,官本杂费皆在内,中间时有增亏,歳入不常。咸平五年,三司使王嗣宗始立三分法,以十分茶价,四分给香药,三分犀象,三分茶引。六年,又改支六分香药犀象,四分茶引。景德二年,许人入中钱帛金银,谓之三说。至祥符九年,茶引益轻,用知秦州曹玮议,就永兴、凤翔以官钱收买客引,以捄引价,前此累增加饶钱。至天禧二年,镇戎军纳大麦一斗,本价通加饶,共支钱一贯二百五十四。乾兴元年,改三分法,支茶引三分,东南见钱二分半,香药四分半。天圣元年,復行贴射法,行之三年,茶利尽归大商,官场但得黄晚恶茶,乃诏孙奭重议,罢贴射法。明年,推治元议省吏、计覆官、旬献等,皆决配沙门岛;元详定枢密副使张邓公、参知政事吕许公、鲁肃简各罚俸一月,御史中丞刘筠、入内内侍省副都知周文质、西上閤门使薛昭廓、三部副使,各罚铜二十斤;前三司使李谘落枢密直学士,依旧知洪州。皇祐三年,算茶依旧只用见钱。至嘉祐四年二月五日,降敕罢茶禁。