juǎn sì　 chóng zhēn yuán nián wù chén
卷四　崇禎元年戊辰

sī zōng liè huáng dì
思宗烈皇帝

sī zōng, guāng zōng zhī zǐ, xī zōng zhī dì yě. dīng mǎo bā yuè jí wèi, wù chén, gǎi yuán chóng zhēn. zì tài zǔ wù shēn jiàn yuán hóng wǔ, qì jīn wù chén, gòng èr bǎi liù shí zài. dì zài wèi shí qī nián, jiǎ shēn zhī biàn, yǐ shēn xùn guó, hóng guāng cháo lǐ bù shàng shū gù xī chóu yì shì miào hào sī zōng liè huáng dì, zhōu huáng hòu wèi xiào jié huáng hòu. xīn chéng bó zhào zhī lóng yán sī fēi měi zì. yǐ yǒu èr yuè, lǐ chén guǎn shào níng qǐng gǎi shì yì zōng liè huáng dì. dà qīng cháo shè zhèng wáng rù yàn, mìng míng zhī cí chén zhōng yǔn lǐ míng ruì yì shì hào. míng ruì shì dì wèi huái zōng duān huáng dì, zhōu huáng hòu wèi liè huáng hòu. gù dà qīng jì zé chēng huái zōng, cóng shí xiàn yě. ér cǎo yě wú zhī, huò chēng sī zōng, yòu jiǎn chēng yì zōng zhě, chuán jiù wén yě. gù xī chóu, sū zhī kūn shān rén guǎn shào níng, cháng zhī wǔ jìn rén lǐ míng ruì, jiāng yòu nán chāng rén.
思宗，光宗之子，熹宗之弟也。丁卯八月即位，戊辰，改元崇禎。自太祖戊申建元洪武，迄今戊辰，共二百六十載。帝在位十七年，甲申之變，以身殉國，宏光朝禮部尚書顧錫疇議諡廟號思宗烈皇帝，周皇后為孝節皇后。忻城伯趙之龍言思非美字。乙酉二月，禮臣管紹寧請改諡毅宗烈皇帝。大清朝攝政王入燕，命明之詞臣中允李明睿議諡號。明睿諡帝為懷宗端皇帝，周皇后為烈皇后。故大清紀則稱懷宗，從時憲也。而草野無知，或稱思宗，又簡稱毅宗者，傳舊聞也。顧錫疇，蘇之崑山人；管紹寧，常之武進人；李明睿，江右南昌人。

àn shì fǎ: cí rén duǎn zhé yuē huái, xī liú cōng kòu xiàn luò yáng, zhí jìn huái dì shā zhī, nián fǔ sān shí. sòng duān zōng wèi yuán bīng suǒ pò, bēng yú náo zhōu, nián jǐn shí yī. shì huái yǔ duān, jù fēi měi zì. xiān dì yǐ shēn xùn shè jì, dà yì yě. shè zhèng wáng rù jīng, shǒu mìng yì shì, zūn dì zhī yì kě zhī, ér míng ruì yǐ míng zhī jiù chén, sù yīng chǒng wò, bù yǐ měi shì jiā dì, ér chēng yǐ huái duān, shì shì dì yǔ qīng yī tiān zǐ jí yāo zhé tóng zǐ děng ěr. ér yí wén yóu wèi qí gōng zhōng liàn dá, guò yǐ.
按諡法：慈仁短折曰懷，昔劉聰寇陷洛陽，執晉懷帝殺之，年甫三十。宋端宗為元兵所迫，崩於碙州，年僅十一。是懷與端，俱非美字。先帝以身殉社稷，大義也。攝政王入京，首命議諡，尊帝之意可知，而明睿以明之舊臣，素膺寵渥，不以美諡加帝，而稱以懷端，是視帝與青衣天子及夭折童子等耳。而遺聞猶謂其公忠煉達，過矣。

yǔ sī tài zǔ wù shēn jiàn yuán, sī miào wù chén gǎi yuán, zhǐ yú jiǎ shēn. shì wù qǐ ér shēn zhǐ yě. míng zhī dà tǒng, shǐ yú wù shēn, yì zhōng yú wù shēn, qǐ fēi shù yú!
予思太祖戊申建元，思廟戊辰改元，止於甲申。是戊起而申止也。明之大統，始於戊申，亦終於戊申，豈非數歟！