zhāng xiàn zhōng fù pàn
張獻忠復叛
jǐ mǎo sān yuè, cáo fǔ zhōng jūn liú liáng zuǒ, yǒu guāng shān zhī jié, ān lú xún dào yì kāi yuǎn, yǒu shū chéng sān jié, zéi jiàn xī bēn, zhāng xiàn zhōng cáo cāo yīn rù fáng zhú shān zhōng. fáng xiàn zhú shān xiàn jù shǔ hú guǎng yún yáng fǔ. chū xiàn zhōng jiǎ guān bīng qí, xí nán yáng, tún nán guān. zuǒ liáng yù shì zhì, yí ér zhào zhī, xiàn jiǒng yì qù. liáng yù zhuī jí, liǎng mǎ xiāng wàng, yī jiàn zhōng qí méi xīn, yī jiàn dīng qí zhōng zhǐ yú gōng bǎ, xiàn cāng huáng jiān, liáng yù jǔ dāo pī qí miàn, xuè liú bèi jiǎ, sūn kě wàng lì qián gé zhī, dé miǎn. táo zhì má chéng, liáng yù zhuī jiǎo zhī, yī zhòu yè xíng qī bǎi lǐ, zhì xiāng yáng fǔ zhī gǔ chéng xiàn. wù yín zhēng yuè chū jiǔ yè, pò zhī, chū shì mín yuē: běn yíng zhì zài kuāng luàn, yǐ zhú chuǎng bīng yuǎn dùn, běn yíng shì jiǎ guī cháo, nǎi jū qí lǎo jù jié, qiǎn kě wàng yǐ bì yù, zhǎng chǐ yú zhě. èr fāng, yuán jìng cùn zhū èr méi, huì xióng wén càn qǐng jiàng. wén càn xǔ yān. yǐ qiān shì zhāng dà jīng jiān qí jūn. wén càn yōng bǐ wú néng, zhù jié xiāng yáng, yú hòu pǔ zhǒng shū, rì yòng shù shí rén guàn gài. shí hàn, jùn yì shēn wén qí yǔ, wén càn pī yún: yuán shū zhuó mào, hé miáo hé yǐ dú kū? bù guò jiān mín wèi bū liáng dì ěr. qí shè shī rú cǐ. liáng yù móu yú xún àn lín míng qiú, xún dào wáng ruì zhān, yù yòu zhí xiàn. wén càn yuē: shā jiàng bù xiáng, lì bì zhī, nǎi yí qí yíng yú chéng nèi. xiàn shì wén càn, yì wú jì. sī liàn shì zú, zào jūn qì. gǔ chéng zhū shēng xú yǐ xiǎn yī jiàn rú gù, jiào yǐ sūn wú bīng fǎ. yòu qǐ zhí xián, suǒ yuè xiǎng, qiě qǐng miǎn shǎn lú líng wén wǔ zhōu xiàn. tún mǎ bù bīng liù qiān. jǐ mǎo chūn, xiàn zhōng pàn xíng yù zhe, liáng yù qǐng tǎo zhī. wén càn gù zhāng lù qí shì, shǐ xiàn zhī zhī, qiáng liú liáng yù yǐn jiàn, jī yán shí rì. xiàn cóng róng jǐn yùn bīng xiè rù fáng shān, wén càn shǐ cuī chū bīng, zé xiàn yǐ pàn yǐ. shì shí, wén càn zhāo fǔ shí sān jiā zéi, fēng tún yǐ jù, zhōng zhōu yī dài, xuán fǔ xuán pàn. xún fǔ xú yī fàn, wèi kě jiǎo zhī jī huì, yǔ néng jiǎo zhī wù lì, dōu cóng fǔ lǐ cuò guò, liáng bù wū yě. wǔ yuè, xiàn zhōng jì pàn, shā gǔ chéng lìng ruǎn zhī tián. zhī tián lín mò, lì xuè shū jué mìng cí. luó rǔ cái jiǔ yíng bìng qǐ, yīng xiàn zhōng, xiàn zhōng xié yù shǐ lín míng qiú shàng shū qiú fēng yú xiāng yáng. míng qiú bù cóng, suì shā zhī. qī yuè, zhāng luó èr zéi hé yú fáng xiàn. liáng yù wén biàn yuē: jīng lüè zòng hǔ fù yú, shǐ wǒ yīng zhī bù qù, bì yǐ dòu liú zuì wǒ, lìng qí zhì, jí mào shǔ jìn bīng, yù fú dà bài ér hái, shī qí fú yìn. liáng yù liè qí zhuàng, shàng gé wén càn zhí, liáng yù yì jiàng zhí, lìng shā zéi zì shú.
己卯三月,漕撫中軍劉良佐,有光山之捷,安廬巡道易開遠,有舒城三捷,賊漸西奔,張獻忠、曹操因入房竹山中。房縣、竹山縣俱屬湖廣鄖陽府。初獻忠假官兵旗,襲南陽,屯南關。左良玉適至,疑而召之,獻窘逸去。良玉追及,兩馬相望,一箭中其眉心,一箭釘其中指於弓靶,獻倉皇間,良玉舉刀劈其面,血流被甲,孫可望力前格之,得免。逃至麻城,良玉追剿之,一晝夜行七百里,至襄陽府之穀城縣。戊寅正月初九夜,破之,出示民曰:本營志在匡亂,已逐闖兵遠遁,本營釋甲歸朝,乃拘耆老具結,遣可望以碧玉,長尺余者。二方,圓徑寸珠二枚,賄熊文燦請降。文燦許焉。以僉事張大經監其軍。文燦庸鄙無能,駐節襄陽,於後圃種蔬,日用數十人灌溉。時旱,郡邑申文祈雨,文燦批云:園蔬茁茂,禾苗何以獨枯?不過奸民為逋糧地耳。其設施如此。良玉謀於巡按林銘球,巡道王瑞旃,欲誘執獻。文燦曰:殺降不祥,力庇之,乃移其營於城內。獻恃文燦,益無忌。私練士卒,造軍器。谷城諸生徐以顯一見如故,教以孫吳兵法。又乞職銜,索月餉,且請澠、陝、廬、靈、閿五州縣。屯馬步兵六千。己卯春,獻忠叛形愈着,良玉請討之。文燦故彰露其事,使獻知之,強留良玉飲餞,稽延時日。獻從容盡運兵械入房山,文燦始催出兵,則獻已叛矣。是時,文燦招撫十三家賊,蜂屯蟻聚,中州一帶,旋撫旋叛。巡撫徐一范,謂可剿之機會,與能剿之物力,都從撫里錯過,良不誣也。五月,獻忠既叛,殺谷城令阮之鈿。之鈿臨歿,瀝血書絕命詞。羅汝才九營並起,應獻忠,獻忠脅御史林鳴球上書求封於襄陽。鳴球不從,遂殺之。七月,張、羅二賊合於房縣。良玉聞變曰:經略縱虎負嵎,使我攖之不去,必以逗遛罪我,令旗至,即冒暑進兵,遇伏大敗而還,失其符印。良玉列其狀,上革文燦職,良玉亦降職,令殺賊自贖。
xī shēn xú diào yuán, wù yín lìng huáng gāng, cháng yún xiàn jì jiù fǔ, wén càn shū zòu, liú zhōng bù xià, xiàn xìng rú yuán hóu, bù nài jiǔ jìng, yíng yú chéng wài, jiāng ér àn dié qǐ, měi rì zì xià ér shàng, xún huán bù yǐ, rú jiào hóu shēng mù, wú yī xī tíng, suī tiān xìng hǎo dòng, yì jí cǐ zì liàn, bìng yǐ liàn shì zú ěr. shí wén càn shū jiǔ bù bào, xiàn cóng jiāng shí rén, chí rù chéng, wèn xiàn lìng ruǎn zhī tián yuē: tíng yì yún hé? ruǎn yíng qí yì yuē: jiāng jūn bù rì dà bài, qiě fēng hóu yǐ. xiàn nǎi qù, rú shì zhě shù cì. yǐ yuè yuè, shū zhōng bù xià, xiàn zhēn suǒ qǐng duō bù suí, nǎi mì móu pàn, fù chí rù xiàn. jié ruǎn rú qián. ruǎn jīng kǒng wú cuò, xiàn zhī qí miù. dà nù yuē: rǔ yòu wǒ yé, gù zuǒ yòu yuē: zhuā tā tóu lái, jí zhǎn shǒu qù, suì pàn. shì tú jié jìng wú guò zéi, jiāng xiāng qí móu zhǐ shì zhāo sòng rén zhī yán, ruò wèi wén càn xiě zhào.
錫紳徐調元,戊寅令黃岡,嘗雲獻既就撫,文燦疏奏,留中不下,獻性如猿猴,不耐久靜,營於城外,將兒案疊起,每日自下而上,循環不已,如教猴升木,無一息停,雖天性好動,亦藉此自練,並以練士卒耳。時文燦疏久不報,獻從將十人,馳入城,問縣令阮之鈿曰:廷議云何?阮迎其意曰:將軍不日大拜,且封侯矣。獻乃去,如是者數次。已越月,疏終不下,獻偵所請多不遂,乃密謀叛,復馳入縣。詰阮如前。阮驚恐無措,獻知其謬。大怒曰:汝誘我耶,顧左右曰:抓他頭來,即斬首去,遂叛。「仕途捷徑無過賊,將相奇謀只是招」;宋人之言,若為文燦寫照。
fáng jǐng chūn fù zǐ sǐ jié
房景春父子死節
fáng jǐng chūn, zì hé mǎn, nán zhí jiāng dū rén. wàn lì rén zǐ jǔ rén, chóng zhēn xīn wèi jiù jiào yán chéng, bà guī, qiān huáng zhōu zhào mó, shǔ zhuàn huáng ān. fǔ èr rì ér zéi yǎn zhì. shì yǐ shēn yǔ chéng cún wáng, zhàn shǒu bā zhòu yè, zéi dùn qù. wù yín, shēng fáng xiàn zhī xiàn. shí xióng wén càn zhāo jiǔ yíng, dà kòu jiāo chì yún shǔ, ér luó rǔ cái bái guì hēi yún xiáng sān yíng, fēn mǎ rù fáng, bī jù xī guān, jǐng chūn zhī shì bù kě wèi, yǔ zhǔ bù zhū bāng wén yóu jī yáng dào xuǎn, nèi xiū shǒu jù, wài dìng méng shū, gǒu ān dàn xī. jǐ mǎo wǔ yuè, zhāng xiàn zhōng tū rù fáng. gài xiàn zhōng yǐ pò gǔ chéng, xiàn lìng ruǎn zhī tián sǐ, suì shèng gǔ xíng ér xī, ér xīn chā sān yíng, qún qǐ xiǎng yīng, chéng zhōng bīng yíng xiǎng quē, jǐng chūn xuè shū cùn zhǐ, qiǎn rén zhuì chéng chū qiú jiù, bù bào. xiàn zhōng bī fù chéng, jǐng chūn yuē: wú tóu kě duàn, chéng bù kě ràng yě. zéi yì gōng, jǐng chūn fā pào jiān zéi, zéi yǐ guān fù shǒu, sì miàn huán wéi, shǒu mén zhǐ huī zhāng sān xī wèi nèi yīng, chéng xiàn, yáng dào xuǎn xiàng zhàn sǐ, jǐng chūn bèi zhí, quàn jiàng bù cóng, mìng zhuāi chū zhǎn zhī. zi shēng yuán míng luán, bào fù shī kū mà, zéi fù shǒu rèn, pū chén yí yì bèi shā. zhū bāng wén yǔ qí jiā rén jù bù qū sǐ. shì wén, zèng jǐng chūn tài pú sì qīng, míng luán yǔ chén yí jù fù sì.
房景春,字和滿,南直江都人。萬曆壬子舉人,崇禎辛未就教鹽城,罷歸,遷黃州照磨,署篆黃安。甫二日而賊掩至。誓以身與城存亡,戰守八晝夜,賊遁去。戊寅,升房縣知縣。時熊文燦招九營,大寇交斥鄖屬,而羅汝才、白貴、黑雲祥三營,分馬入房,逼據西關,景春知事不可為,與主簿朱邦聞、游擊楊道選,內修守具,外定盟書,苟安旦夕。己卯五月,張獻忠突入房。蓋獻忠已破谷城,縣令阮之鈿死,遂勝鼓行而西,而新插三營,群起響應,城中兵贏餉缺,景春血書寸紙,遣人縋城出求救,不報。獻忠逼復城,景春曰:吾頭可斷,城不可讓也。賊益攻,景春發炮殲賊,賊以棺覆首,四面環圍,守門指揮張三錫為內應,城陷,楊道選巷戰死,景春被執,勸降不從,命拽出斬之。子生員鳴鸞,抱父屍哭罵,賊復手刃,仆陳宜亦被殺。朱邦聞與其家人俱不屈死。事聞,贈景春太僕寺卿,鳴鸞與陳宜俱祔祀。
sǐ zhōng sǐ xiào, rì yuè guāng zhāo, jǐng chūn míng luán zhī jié liè yǐ. zhì ruò dào xuǎn bāng wén, níng yǔ lìng jūn tóng rì ér sǐ, bù yǔ pàn nì tóng ér shēng, qǐ fēi jiē bù èr xīn zhī chén zāi!
死忠死孝,日月光昭,景春、鳴鸞之節烈矣。至若道選、邦聞,寧與令君同日而死,不與叛逆同而生,豈非皆不二心之臣哉!
yáng sì chāng dài xióng wén càn
楊嗣昌代熊文燦
chū, xióng wén càn yǔ dà xué shì yáng sì chāng, shēn xiāng jié nà. sì chāng yù wén càn chéng gōng, yǐ jié shàng zhī, wén càn jì bài, sì chāng nèi bù zì ān, qǐng dū shī nán tǎo, shàng shén wèi láo zhī. bā yuè shí qī rì rén xū, mìng sì chāng dū shī tǎo zéi, cì shàng fāng jiàn, bìng dū shī fǔ chén yín yìn, gěi tǎng jīn sì wàn, shǎng gōng pái qiān wǔ bǎi, mǎng zhù fēi juàn gè wǔ bǎi. jiǔ yuè chū wǔ rì dīng mǎo, sì chāng bì cí, shàng yàn yú píng tái hòu diàn, shǒu shāng sì chāng, lài jīn jué, cì yǐ shī, lēi yú wén miào, qīn fù náo gē èr shǒu zèng xíng, mìng huì bīng shí wàn, gěi běn zhé sè yín èr wàn, chū shī zhī lóng, mò shèng yú cǐ. yù shǐ zhāng kěn táng qǐng zhe wèi lìng, yǒu chuàng wèi fǔ shuō zhě, yì chū biān máng háng wǔ, yǐ jiān xì lùn yì chū dào jiāng shēn jīn, yǐ tōng zéi lùn yì chū dū fǔ zhèn shuài, yǐ wù guó lùn. shū rù, sì chāng fú shàn yě. sì chāng shǒu chàng zhòng liǎn yī yì jiā jiǎo xiǎng sān bǎi wàn liǎng, yòu jiā liàn xiǎng qī bǎi sān shí yú wàn liǎng, hé jiù pài měi nián jiā èr qiān sān bǎi wàn, yǐ zhì mín qióng dào qǐ. zhì shì lì yǐ miè zéi zì rèn. dōng shí yuè, sì chāng zhì xiāng yáng, rù xióng wén càn jūn, zhào dǎi wén càn rù jīng, lùn sǐ, qì xī shì. bài zuǒ liáng yù píng zéi jiāng jūn liáng yù suǒ bù duō jiàng jiāng, sì chāng wèi kě yǐ yǐ biàn zéi, wèi qǐng yú shàng, gù yǒu shì mìng. zéi chū wén sì chāng chū, pō xīn bù, jí sì chāng dǐ rèn, zhǒng xí wén càn zhāo fǔ gù zhì, móu yǐ yún shì wěi yún fǔ yuán jì xián, chǔ shì wěi chǔ fǔ sòng yī hè. yī hè tān nuò qiǎo chǎn, yǐ sì chāng fù míng hè, tóu jiē, zì shǔ qí míng yuē yī niǎo. chǔ rén zhēng chuán xiào zhī. sì chāng duì shǒu nián yú, yī chóu mò zhǎn, zì chè bái hǔ zhī xiǎn, zòng zéi rù chuān, zéi shì yì zhāng, bù kě shōu shí. sì chāng wàng tīng yáng zhuō rán zhī shuō wèi xiàn zéi nán tú, gé zuǒ yì fǔ, zhé sī shě nán jiù yì, xí zuǒ liáng yù qū wǎn, jià yán chuān zhōng xiāo zéi, bù zú fán dà bīng, jūn zhōng xián zhī shī jì. liáng yù tàn shí qí jiān. lǜ bīng jìng qù, lián fā shí jiǔ xí, zhuī zhī bù fǎn, zéi fù chū, wú dāng guān zhě yǐ. dàn zéi yóu xī běi lù zǒu xiāng yáng, ér sì chāng yóu xī nán shuǐ zǒu yí líng, qí lù xiāng bì, yóu shì chēng biān zhǎng bù jí. shèn zhì dì fāng shī shì, nì bù shàng wén, ér yòu xū shè jié jí, dòng yún kòu bù zú lǜ. lǜ zhōu zhī zhōu sū qióng děng sǐ yú zéi, sì chāng fù kǎn qí tóu, chōng jí bào gōng, qún zéi yù wú suǒ dàn. dāng shì shí, chǔ fǔ dài bà bù cháng. wù yín shí yī nián liù yuè, dǎi chǔ fǔ yú yīng guì, yǐ fāng kǒng zhāo dài zhī. zhì shí sān nián zhēng yuè, dǎi kǒng zhāo, mìng sòng yī hè dài zhī. shí èr nián jǐ mǎo sì yuè shuò wù zǐ, yún yáng fǔ zhì dài dōng mǐn miǎn, yǐ wáng áo yǒng dài zhī. zhì shí sān nián, bà áo yǒng, yǐ yuán jì xián dài zhī. dài yì fēn fēn, qì wú chéng gōng, qí wèi huá zéi xiào ěr.
初,熊文燦與大學士楊嗣昌,深相結納。嗣昌欲文燦成功,以結上知,文燦既敗,嗣昌內不自安,請督師南討,上甚慰勞之。八月十七日壬戌,命嗣昌督師討賊,賜尚方劍,並督師輔臣銀印,給帑金四萬,賞功牌千五百,蟒紵緋絹各五百。九月初五日丁卯,嗣昌陛辭,上宴於平台後殿,手觴嗣昌,賚金爵,賜以詩,勒於文廟,親賦鐃歌二首贈行,命會兵十萬,給本折色銀二萬,出師之隆,莫盛於此。御史張肯堂請着為令,有創為撫說者,議出編氓行伍,以奸細論;議出道將紳衿,以通賊論;議出督府鎮帥,以誤國論。疏入,嗣昌弗善也。嗣昌首倡眾斂一議加剿餉三百萬兩,又加練餉七百三十餘萬兩,合舊派每年加二千三百萬,以致民窮盜起。至是力以滅賊自任。冬十月,嗣昌至襄陽,入熊文燦軍,詔逮文燦入京,論死,棄西市。拜左良玉平賊將軍;良玉所部多降將,嗣昌謂可倚以辨賊,為請於上,故有是命。賊初聞嗣昌出,頗心怖,及嗣昌抵任,踵襲文燦招撫故智,謀以鄖事委鄖撫袁繼咸,楚事委楚撫宋一鶴。一鶴貪懦巧諂,以嗣昌父名鶴,投揭,自署其名曰一鳥。楚人爭傳笑之。嗣昌對守年余,一籌莫展,自撤白虎之險,縱賊入川,賊勢益張,不可收拾。嗣昌妄聽楊卓然之說謂獻賊難圖,革左易撫,輒思舍難就易,檄左良玉趨皖,駕言川中霄賊,不足煩大兵,軍中咸知失計。良玉探識其奸。率兵竟去,連發十九檄,追之不返,賊復出,無當關者矣。旦賊由西北陸走襄陽,而嗣昌由西南水走夷陵,歧路相避,猶飾稱鞭長不及。甚至地方失事,匿不上聞,而又虛設捷級,動雲寇不足慮。濾州知州蘇瓊等死於賊,嗣昌復砍其頭,充級報功,群賊愈無所憚。當是時,楚撫代罷不常。戊寅十一年六月,逮楚撫余應桂,以方孔昭代之。至十三年正月,逮孔昭,命宋一鶴代之。十二年己卯四月朔戊子,鄖陽撫治戴東閔免,以王鰲永代之。至十三年,罷鰲永,以袁繼咸代之。代易紛紛,迄無成功,祇為猾賊笑耳。
sì chāng dǐ rèn yǐ xià, jiān shí sān nián shì zài nèi, yīn shàng wén ér bìng jí zhī ěr. yuè chǔ fǔ yī xíng kě zhī.
嗣昌抵任以下,兼十三年事在內,因上文而並及之耳。閱楚撫一行可知。
zhì yì
誌異
qī yuè èr shí wǔ rì, wú yì fēi huáng bì tiān, suǒ jí zhī dì. hé dòu lì jǐn, dāng shì shè fǎ bǔ zhuō, dòu mǐ yì dòu huáng, xiǎo mín zhēng bǔ zhī, huò fén huò yì.
七月二十五日,吾邑飛蝗蔽天,所集之地。禾豆立盡,當事設法捕捉,斗米易斗蝗,小民爭捕之,或焚或瘞。