dǔ yìn xī shǐ mò
堵胤锡始末
dǔ gōng huì yìn xī, zì xī jūn, gèng zì zhòng jiān, hào mù yóu yí xīng rén. wàn lì èr shí jiǔ nián xīn chǒu shí èr yuè chū bā rì yǒu shí, mǔ táo shì dàn shēng gōng yú wǔ jìn zhī jiā shān cūn. fù wéi cháng, hào chōng yǔ yì xiáng shēng. gōng liù suì sàng mǔ, shí yī suì sàng fù shí èr suì, yī yuè zhàng chén yú jì jiā. èr shí suì, qī yuè yóu yú wú xī, yī sì xiōng zhī bái dú shū yīn tōng jí yú wú xī. zhī bái huì dà jiàn, fǔ gōng rú zi hòu gōng fǔ zhī bái zhī zǐ zhèng míng yì rú zi, ér zhèng míng hòu suí gōng xùn jié yú chǔ yān. tiān qǐ yuán nián, shòu yè yú mǎ wén zhōng. sān yuè, hūn yú fù jiā. rén xū, èr shí èr suì, bǔ jùn zhū shēng. shí èr yuè, xǐ jū zhōng qiáo zhuāng. jiǎ zǐ, fù xǐ guī yú fù shì. jǐ chǒu, suì shì wǔ děng. bǐng yín, kē shì yī děng. guǐ yǒu, sān shí sān suì, jǔ xiāng shì shí liù míng. dīng chǒu, sān shí qī suì, dēng jìn shì yī bǎi líng bā míng. jiǔ yuè, lú mù yú shān shān zài yí xīng qǐ shān zhī nán. wù yín liù yuè, cí mù. jǐ mǎo sì yuè, shòu nán jīng hù bù zhǔ shì. gēng chén èr yuè, lì běi xīn chāo guān fēn sī. xīn sì, jiě rèn sān yuè, guī lǐ. liù yuè, shēng hú guǎng cháng shā zhī fǔ. rén wǔ dōng rù jìn, lí rèn. guǐ wèi sì yuè zhì jīng, jǔ lián zhuō, cì yàn lǐ bù. wǔ yuè, cí cháo fù rèn. jiǔ yuè, jiā shēng èr jí. shí yuè, xíng zhì lán xī, wén kòu xiàn cháng shā ér hái. shí èr yuè, fù rèn, lù zǔ suì chú, shǒu mù. jiǎ shēn zhēng yuè, fù zhì cháng shā. èr yuè, shēng xún dào. jiǔ yuè, shòu chǔ dū xué fù shǐ.
堵公讳胤锡,字锡君,更字仲缄,号牧游;宜兴人。万历二十九年(辛丑)十二月初八日酉时,母陶氏诞生公于武进之夹山村。父维尝,号冲宇;邑庠生。公六岁丧母,十一岁丧父;十二岁,依岳丈陈娱济家。二十岁,七月游于无锡,依四兄知白读书;因通籍于无锡。知白讳大建,抚公如子;后公抚知白之子正明亦如子,而正明后随公殉节于楚焉。天启元年,受业于马文忠。三月,婚于妇家。壬戌,二十二岁,补郡诸生。十二月,徙居中桥庄。甲子,复徙归于妇氏。己丑,岁试五等。丙寅,科试一等。癸酉,三十三岁,举乡试十六名。丁丑,三十七岁,登进士一百零八名。九月,庐墓虞山(山在宜兴岂山之南)。戊寅六月,辞墓。己卯四月,授南京户部主事。庚辰二月,莅北新钞关分司。辛巳,解任;三月,归里。六月,升湖广长沙知府。壬午冬入觐,离任。癸未四月至京,举廉卓,赐宴礼部。五月,辞朝复任。九月,加升二级。十月,行至兰溪,闻寇陷长沙而还。十二月,复任,路阻;岁除,守墓。甲申正月,复至长沙。二月,升巡道。九月,授楚督学副使。
yǐ yǒu sì yuè, dū shī hé téng jiāo dǐ cháng shā xiāng jiàn, bào tóu dà kū xú huī lèi jìn cè yuē:' chǔ qiú qì, wú wéi yě! bù cuò xiǎng, néng jí bīng hū bù zhāo xiáng, néng zhāng chǔ hū'? hé gōng rán zhī. zì shì, gōng cuò zhì zhuǎn yùn, zī hé jūn bù jué.
乙酉四月,督师何腾蛟抵长沙相见,抱头大哭;徐挥泪进策曰:‘楚囚泣,无为也!不措饷,能辑兵乎;不招降,能张楚乎’?何公然之。自是,公措置转运,资何军不绝。
wǔ yuè, nán dōu shī shǒu bào zhì xí gào tiān xià qín wáng, shè sān kē yǐ mù shì. liù yuè èr shí qī rì, jì zǐ shū yún:' shì jiè zhì cǐ, guó pò jiā wáng, wú zài yǒu hé yán! jū gōng jìn cuì, wēi jiāng dài mìng jí zé shēn shòu yú kuī, xiá zé liáng xuán yī suǒ. gǒu wú kuì wèi zǔ zōng fù mǔ zhī shēn, sī yǐ yǐ. chí sù jí xiōng, wú yǐ zhì zhī dù wài, wú ér kě wù lǜ yě. wèi ěr lǜ zhě, zhǐ yǒu" táo" yǔ" nì" liǎng zì táo yào xiàng jī nì yào shēn huì. niàn sān bǎi nián zōng zú qiū mù yī dàn lún wáng, shàng hé rěn yán! wú ér ruò yī suō wò yuè zhōng shēn nóng shù, chūn qiū bù fá sì huǒ, chuán zhī zǐ sūn, yǒng bù chū shì èr xìng, biàn wú bù shī zhōng ěr bù shī xiào yǐ! yán zhì cǐ, lèi rú yǔ xià ěr mǔ quàn lìng wù qī sì shí pǐ lí, chà bù è yě. yī qiè jiā wù, wú xī zhì bù yán zhǐ ěr zì qiáng wéi shàn, shǒu shēn fú rǔ, biàn míng wú mù. hòu yīn nán jì, shū cǐ jué cí, ér kě láo shí'!
五月,南都失守报至;檄告天下勤王,设三科以募士。六月二十七日,寄子书云:‘世界至此,国破家亡,吾再有何言!鞠躬尽瘁,危疆待命;急则身受于刲,暇则梁悬一索。苟无愧为祖宗、父母之身,斯已矣。迟速吉凶,吾已置之度外,吾儿可勿虑也。为尔虑者,只有“逃”与“匿”两字;逃要相机、匿要深晦。念三百年宗族邱墓一旦沦亡,尚何忍言!吾儿若一蓑卧月、终身农竖,春秋不乏祀火,传之子孙,永不出仕二姓,便吾不失忠、尔不失孝矣!言至此,泪如雨下;尔母劝令勿戚;四十仳离,差不恶也。一切家务,吾悉置不言;只尔自强为善,守身弗辱,便瞑吾目。后音难继,书此绝词,儿可牢识’!
gōng zì qǐ bīng, jí xiè xué zhèng, rì yè wèi shǒu yù jì. lóng wǔ zhōng, yǐ hé téng jiāo jiàn, qī yuè shēng gōng zuǒ qiān dōu yù shǐ, xún fǔ hú guǎng. zhù jié chén xī, xuán yì gé yǐ luó qí cái zhū shēng zhào zhèn fāng shàng yè, gōng yuē:' guó jiā duō nàn, zhǔ rǔ chén sǐ běn yuàn chàng lǜ tiān xià yì shì, jí rì dōng xià qín wáng. yǐ hé dào ér bì jì, jūn shì yán zhī'! zhèn fāng yuē:' shǐ xiāng dōng xià qín wáng, wèi bì bù jì. qǐ bù wén chuān shǎn wèi tiān xià jiān bèi, jīng xiāng wèi tiān xià yào shū? kòng zhì shàng yóu, shí wèi huī fù gēn běn. ruò shě cǐ dōng xià, shǐ dí qí cháng qū, jīng xiāng yǐ nán bù fù wèi guó jiā yǒu. shì gōng yǐ xiàn zài zhī fēng jiāng wěi zhī yú rén, suī fù sǐ jīn líng, yì hé yì'! gōng wéi shǒu kěn zhě jiǔ zhī. yú shì liú zhì mù xià, jué yì jīng lǐ jīng chǔ yǐ kuī zhōng yuán. xún tí zhèn fāng jīng zhōu fǔ tuī guān. zhèn fāng bié zì xū shān, zhè jiāng shàng yú rén zài sōng jiāng cóng shī shí nián xué" yì", kè" yì jiǎng" shén duō. hòu dà qīng bīng zhì, jiàng wèi fú jiàn yán píng fǔ tóng zhī.
公自起兵,即谢学政,日夜为守御计。隆武中,以何腾蛟荐,七月升公左佥都御史,巡抚湖广。驻节辰溪,悬异格以罗奇才;诸生赵振芳上谒,公曰:‘国家多难,主辱臣死;本院倡率天下义士,即日东下勤王。以何道而必济,君试言之’!振芳曰:‘使相东下勤王,未必不济。岂不闻川、陕为天下肩背,荆、襄为天下要枢?控制上游,实为恢复根本。若舍此东下,使敌骑长驱,荆、襄以南不复为国家有。是公以现在之封疆委之于人,虽赴死金陵,亦何益’!公为首肯者久之。于是留致幕下,决意经理荆、楚以窥中原。寻题振芳荆州府推官。振芳别字胥山,浙江上虞人;在松江从师十年学“易”,刻“易讲”甚多。后大清兵至,降;为福建延平府同知。
bā yuè, shí lǐ zì chéng bài, ér yí niè lǐ jǐn hào yì zhī hǔ xìng xiōng bào, yǔ mǔ jiù gāo yī gōng shàng hé shí yíng yuē sān shí wàn zhòng. zì chuān shǎn yóu dāng yáng zhuǎn zhàn ér lái, piāo lüè jīng nán jiān shēng yán yuē wǒ jūn huì liè hú nán. gōng wèi bīng liáng bǎi bù néng zhī, nǎi jí huī xià wèi yuē:' fù wáng wú rì, wú yuàn chì shēn wǎng, wèi guó jiā fǔ jí qí zhòng. shì chéng, zé zōng shè zhī líng fǒu zé, mǒu shòu mìng zhī rì yě'. xiān qiǎn jiān jì chén mǒu fù jiāng mǒu jiāng mìng yuē:' tā rén kǒng bù dá mìng, jīn běn yuàn jí rì qīn lín, yuē yǐ mǒu rì xiāng jiàn'. suì yǐ pǐ mǎ lǜ zhàng xià zhí shì shù rén, yóu wǔ líng lǐ shuǐ yǐ dá cǎo píng jī gǔ zòng héng, lǘ shě dàng rán. zéi tú chū jiàn gōng chí qū, qiě jǔ qiě jí wèi zhì sān bǎi lǐ, jù bù dá qián, zhǐ kōng chéng zhōng. yú kè, wàng jiàn gē máo bì tiān yān chén sāi yě, cóng zhě jiē qì gōng gù wèi yuē:' ruò děng dāng shēng huán wú yàng, mǒu sǐ, qǐ shōu wú hái yǐ fǎn'! qǐng zhī, zéi tú cù zhì, yōng rù yíng yǐ dà yì yù lǐ jǐn děng yuē:' jiāng jūn bèi yǒu dà yòng cái, ér xiàn yú bú yì, yì dāng shì zhě zhī guò. dàn niàn guó jiā sān bǎi nián lái ruò zǔ zōng shì shí qí dé, zú yǐ wū hé zhī zhòng fù miè zōng shè, zhǐ bó zéi míng, wèi cǐ hé lì? jīn ruò néng huǐ huò gǎi háng, xié lì tóng xīn yǐ jiàn lì gōng yè, mǒu dāng yǔ jiāng jūn děng gòng zhī! xī wǔ dài mǎ yīn fǔ jù hú nán, yán zuò sì shí yú nián. sòng zhī nán dù, yáng gōng zuò luàn, qí dǎng wáng zuǒ yáng qīn děng yì yú cǐ dì wèi yuè wǔ mù suǒ zhāo, biǎo shòu guān jué hòu suí wǔ mù xié lì zhōng yuán, suì wèi zhōng xīng míng jiàng. hú nán yī piàn dì, zhèng yīng xióng chū shì zhǎn lüè yáng shēng zhī jí yě. qiě chì méi dāng nián sī" wèi zéi" èr zì míng hào bù shùn, qí zūn liú pén zi wèi wáng. jīn fú jīng xīn jiàn, zhǔ shèng chén xián yǐ cǐ hào zhào tiān xià, hé nán bǐ měi nán yáng, guāng fù jiù yǔ! yǐ tiān dào rén shì bo zhī, zhōng xīng wú yí. jiāng jūn qiān gǔ dé shī zhī jī, zhèng shì jǔ zú jiān ěr ān kě zhí mí zì wù zāi'! jǐn děng jiàn gōng kāi chéng bù shì, yì yù dìng méng hū lǐ jǐn mǔ gāo shì píng hòu chū hū jǐn guì táng xià, jiè zhī yuē:' shǐ ěr bèi shú qián zuì xǐ zéi míng zhě, dǔ gōng zhī cì yě. ěr qí shǐ zhōng miǎn zhī, wù shēng èr xīn'! jǐn sù jìng dàn qí mǔ, jí kòu shǒu yuē:' yuàn zūn cí mìng, shì dāng sǐ bào'! yīn yǔ gōng shāi jiǔ shì, fù liú yàn zòu jì suǒ yòng nǚ lè, yóu shì dì gōng lüè lái zhě. gōng fāng sù fú yāo dié, nǎi què zuò bù guān tòng kū ér yán yuē:' liǎng jīng wèi fù, wàn xìng dào xuán mǒu qiú sǐ wú suǒ, shàng hé xīn tīng lè yé'! jǐn jí chè qù, bìng lìng sàn xī qín yàn jìn yù chǔ děng chù bǎi xìng bù xià shù wàn. gōng fǎn zhī rì, mín jiē bào xié, hū bài dào lǔ biàn shù bǎi lǐ. yú shì lǐ jǐn gāo yī gōng děng sān shí yú wàn jiē jiù fǔ, tīng gōng jié zhì, chǔ zhōng hào" shí jiā bīng" yún. gōng zì shōu gāo lǐ hòu, bīng qiáng qiě zhòng, dé zhuān lì shǒu yù, lǚ yǒu zhàn gōng. gōng nǎi wèi lǐ jǐn děng shàng shū, qǐng fēng bó jué qiǎn wǔ biàn jǔ rén fù zuò lín jī fù xíng zài. yǐ yǒu jiǔ yuè, bèi chē zhàn huǒ gōng. xiān shì, gōng qiǎn rén sì chū mù bīng. jí shì, suǒ jí èr wàn rén. tè tí shǔ rén yáng guó dòng wèi dà shuài, lìng tǒng zhī wèi qīn bīng, shǐ yǔ gè yíng xiāng biǎo lǐ yǐ chē zhì qí, yǐ zhěng xiá zhì yě zhàn, yǐ huǒ qì zhì gōng shǐ zhī zhǎng, yǐ gēng fān zhì jiān jiǔ zhī zhàn. guó dòng hòu fēng wǔ líng bó. shí yī yuè, qǐng fēng shū dá xíng zài. nèi gé jiǎng dé jǐng lù zhèn fēi lín zēng zhì chí yì, wèi' lǐ zéi pò běi jīng, zuì zài bù shè qí dǎng ān dé fēng bài'? yù shǐ qián bāng qǐ jù shū, yán' fāng jīn guó jiā xīn zào, bīng shì dān ruò gāo lǐ zhū zéi yōng sān shí wàn zhòng yú chǔ zhōng, ruò bù yǐ gāo jué zhāo zhī, bǐ bì bù kěn wèi wǒ yòng, quán chǔ fēi wǒ yǒu yě. jīn chū kōng jué yú cháo tíng zhī shàng, yī yuè ér dé sān shí wàn zhī bīng, miǎn quán chǔ shēng líng zhī tú tàn shú dé shú shī? jí xī hàn gāo wáng hán xìn yú qí, qǐ dé yǐ zāi! jīn dāng quán yí, jiǎ yǐ fēng hào'. zhào cóng zhī. nǎi cì gāo lǐ zhū yíng míng" zhōng zhēn yíng", gǎi lǐ jǐn míng" chì xīn" gāo yī gōng míng" bì zhèng", zhū jiàng fēng hóu bó yǒu chà tè mìng bīng kē jǐ shì zhōng gōng shàn xuǎn wǎng chǔ fēng zhī, ér bié jiàng chì jiǎng gōng zhōng qín, shòu fù zuò lín bīng bù zhǔ shì.
八月,时李自成败,而遗孽李锦(号一只虎)性凶暴,与母舅高一功尚合十营约三十万众。自川、陕由当阳转战而来,剽掠荆南间;声言约我军会猎湖南。公为兵粮百不能支,乃集麾下谓曰:‘覆亡无日,吾愿赤身往,为国家抚集其众。事成,则宗社之灵;否则,某授命之日也’。先遣监纪陈某、副将某将命曰:‘他人恐不达命,今本院即日亲临,约以某日相见’。遂以匹马率帐下执事数人,由武陵、澧水以达草坪;积骨纵横,闾舍荡然。贼徒初见公驰驱,且沮且诘;未至三百里,拒不达前,止空城中。逾刻,望见戈矛蔽天、烟尘塞野,从者皆泣;公顾谓曰:‘若等当生还无恙,某死,乞收吾骸以返’!顷之,贼徒猝至,拥入营;以大义谕李锦等曰:‘将军辈有大用材,而陷于不义,亦当事者之过。但念国家三百年来若祖宗世食其德,卒以乌合之众覆灭宗社,止博贼名,为此何利?今若能悔祸改行,协力同心以建立功业,某当与将军等共之!昔五代马殷抚据湖南,延祚四十余年。宋之南渡,杨公作乱,其党王佐、杨钦等亦于此地为岳武穆所招,表授官爵;后随武穆协力中原,遂为中兴名将。湖南一片地,正英雄出世展略扬声之藉也。且赤眉当年思“为贼”二字名号不顺,其尊刘盆子为王。今福京新建,主圣臣贤;以此号召天下,何难比美南阳,光复旧宇!以天道、人事卜之,中兴无疑。将军千古得失之机,正视举足间尔;安可执迷自误哉’!锦等见公开诚布示,意欲定盟;忽李锦母高氏屏后出呼锦跪堂下,诫之曰:‘使尔辈赎前罪、洗贼名者,堵公之赐也。尔其始终勉之,勿生二心’!锦素敬惮其母,即叩首曰:‘愿遵慈命,誓当死报’!因与公酾酒誓,复留宴奏伎;所用女乐,犹是帝宫掠来者。公方素服腰绖,乃却坐不观;痛哭而言曰:‘两京未复,万姓倒悬;某求死无所,尚何心听乐耶’!锦即撤去,并令散西秦、燕、晋、豫、楚等处百姓不下数万。公返之日,民皆抱携,呼拜道虏遍数百里。于是李锦、高一功等三十余万皆就抚,听公节制,楚中号“十家兵”云。公自收高、李后,兵强且众,得专力守御,屡有战功。公乃为李锦等上疏,请封伯爵;遣武弁举人傅作霖齎赴行在。乙酉九月,备车战火攻。先是,公遣人四出募兵。及是,所集二万人。特题蜀人杨国栋为大帅,令统之为亲兵,使与各营相表里;以车制骑,以整暇制野战,以火器制弓矢之长,以更番制坚久之战。国栋后封武陵伯。十一月,请封疏达行在。内阁蒋德璟、路振飞、林增志持议,谓‘李贼破北京,罪在不赦;其党安得封拜’?御史钱邦芑具疏,言‘方今国家新造,兵势单弱;高、李诸贼拥三十万众于楚中,若不以高爵招之,彼必不肯为我用,全楚非我有也。今出空爵于朝廷之上,一月而得三十万之兵,免全楚生灵之涂炭;孰得孰失?即昔汉高王韩信于齐,岂得已哉!今当权宜,假以封号’。诏从之。乃赐高、李诸营名“忠贞营”,改李锦名“赤心”、高一功名“必正”,诸将封侯伯有差;特命兵科给事中龚善选往楚封之,而别降敕奖公忠勤,授傅作霖兵部主事。
bǐng xū zhēng yuè xià xún, gōng dù lǐ shuǐ, dū zhōng zhēn yíng wǎng huī jīng zhōu yǐ shàng, jīng nán fù shǐ yàn rú jīng zhōu tuī guān zhào zhèn fāng jiān qí jūn. cuò liáng chǔ yùn huǒ qì, zì èr yuè shuò dù jiāng gōng chéng fán liù zhòu yè, dà xiǎo shén qì rú hōng léi bù jué, yuǎn jìn wén shù shí lǐ, yún chē pào shí bǎi dào qí gōng. dà qīng shuài zhèng sì wéi jiān shǒu, chéng bēng shù shí chù, jiē suí fāng jù zhàn. yǒu xiàn cè zhě wèi:' jīng chéng jiā shǔ hàn èr jiāng zhī mén, shuǐ gāo yú chéng zhě shù zhàng xī rén zhù dī wèi zhǎng wéi, shǐ shuǐ rù jiāng, ān liú fù hǎi. ruò jué èr dī, zé liǎng jiāng zhī shuǐ jiàn líng ér xià, jīng xiāng yí dài wàng fēng guī fù, huī fù zhī jī zài cǐ yī jǔ yǐ'. gōng yuē:' wǒ wèi cháo tíng fù jiāng tǔ, shǒu yǐ mín rén wéi běn ruò cǐ, zé shēng mín xū nì, wǒ dé kōng chéng hé yì'? zhōng zhēn yíng zhū jiàng wén, yì qiǎn rén huì shāng yī miàn xià lìng yíng bīng gè bèi qiāo chú yǐ dài. wǎng fǎn shāng què, jī chí èr yuè ér shěng bīng jiù zhì, yǔ zhàn shī lì, zhū jiàng suì kuì ér hái. gōng zhuì mǎ, shāng bì jǐ sǐ guò xīn huà yì, tí shī yún:' bù mián dēng huǒ àn gū cūn, fēng yǔ xiāo xiāo zá yè hún! guǐ dìng yǒu zhī hào hàn quē, jiā yú hé chǔ diào huāng yuán? sān gēng niǎo huà qiān nián xuè, wàn lǐ rén bēi yī dòu ēn! nán wàng zhū líng mí yě dù, zhōng shān cháng jǐn kě lián yuán'! yòu yún:' duǎn cè huí zhān chéng qū yīn, jiàn shēng yóu hǒu bù píng xīn. gū jūn yǔ lǐ niǎo shēng suì, luàn shuǐ dù biān mǎ yǐng shēn. nán běi shì kàn shuí shì jiè? sǐ shēng cǐ kè biàn rén qín. dào fān" niàn yī" tīng qián shǐ," zhèng qì" qiān qiū gē dào jīn'. sān yuè, gōng guī cháng wǔ, miǎn lì wén wǔ yú shì gōng ān sōng zī zhī jiāng yán jiāng yí dài gè shè bīng jiāng wèi shǒu yù jì.
丙戌正月下旬,公渡澧水,督忠贞营往恢荆州以上,荆南副使燕如、荆州推官赵振芳监其军。措粮储、运火器,自二月朔渡江攻城;凡六昼夜,大小神器如轰雷不绝,远近闻数十里,云车炮石百道齐攻。大清帅郑四维监守,城崩数十处,皆随方拒战。有献策者谓:‘荆城夹蜀、汉二江之门,水高于城者数丈;昔人筑堤为长围,使水入江,安流赴海。若决二堤,则两江之水建瓴而下,荆、襄一带望风归附,恢复之机在此一举矣’。公曰:‘我为朝廷复疆土,首以民人为本;若此,则生民胥溺,我得空城何益’?忠贞营诸将闻,亦遣人会商;一面下令营兵各备锹锄以待。往返商榷,稽迟二月;而省兵救至,与战失利,诸将遂溃而还。公坠马,伤臂几死;过新化驿,题诗云:‘不眠灯火暗孤村,风雨萧萧杂夜魂!鬼定有知号汉阙,家于何处吊荒原?三更鸟化千年血,万里人悲一豆恩!南望诸陵迷野渡,钟山肠尽可怜猿’!又云:‘短策回瞻城曲阴,剑声犹吼不平心。孤军雨里鸟声碎,乱水渡边马影深。南北试看谁世界?死生此刻辨人禽。倒番“廿一”听前史,“正气”千秋歌到今’。三月,公归常、武,勉励文武;于是公安、松滋、枝江沿江一带各设兵将为守御计。
sì yuè, qín yuán zhōu yāo sēng fù yǒu sī, qǐng zhǐ zhū zhī. yǒu sēng zì chēng hóng guāng dì zhě, zì sī zhōu lì píng xī lái, jù yuán dào shǔ wèi xíng gōng, zhāng guān shè wèi. chén yuán dào fù shǐ xú wěi chí wén bào gōng, gōng wén jí yuē:' cǐ bì jiǎ tuō zhě. nài hé lìng zhōu zhāng rú shì'! nǎi mìng jiān jì guān mǒu wǎng biàn zhī yù yǐ guǒ wěi, jí qín fù yǒu sī. jiān jì zhì yuán jiàn bīng dào xú wěi jí lǐ ruò xīng, jiē yǐ wéi wú kě nǐ yì. shí ruò xīng jiān jūn zhèng féng yuán tǒng bīng èr shí yú, yòu wèi zhī fǔ wèi, yǎn rán huáng dì zhì. shì yǒu mǐ shòu tú yǐ qín wáng dào chū yuán zhōu, gù shì yù jiù chén yě jiān jì suì yuē féng yuán kòu zhī, yīn xiāng yǔ móu jí cháo jiàn. yù jiè jiǎ shì huán jí mén wài, zhǐ xié qīn suí shù rén yǐ jìn mǎ wéi míng, guǒ jiǎ cáng rèn ér rù. qí sēng zhū yī fú jīn, jǐn chū bàn miàn shòu tú bài jiē xià bì, jí qǐ yuē:' shì wèi tuì, chén yǒu mì yǔ, qǐng dé shàng diàn miàn zòu'. zuǒ yòu wèi shì huán hū' wú zhǐ, bù dé shàng diàn'! shòu tú děng jí qū zhí shàng chū bù yì, shǒu jiē fú jīn, dà hū' fēi shì'! qīn suí jí chè dāo shàng diàn chuán hū mén wài jiǎ shì, gè lù rèn wān gōng, duó dāo zhēng qián zuó yāo sēng yī lǐng ér xià. fù sòng chén zhōu sī lǐ dài xíng jū, jù tǔ yāo zhuàng: jí yuán zhōu rén, xìng míng chá xiǎn rén. xiān shì, xiǎng bù yù sī xún děng wù yǐ wéi zhēn, fēi zhāng zòu wén, tíng chén mò jué qí zhēn wěi, yì chà guān tàn wèn wèi jí xíng. zhì shì, gōng nǎi shū chén běn mò, qǐng zhǎn zhī bìng yán zhū wén wǔ guān wèi suǒ huò zhě, yí zhì bù wèn. liù yuè zhōng, shū dá xíng zài cóng zhī.
四月,擒沅州妖僧付有司,请旨诛之。有僧自称宏光帝者,自思州历平溪来,据沅道署为行宫,张官设卫。辰沅道副使徐伟驰文报公,公闻即曰:‘此必假托者。奈何令诪张如是’!乃命监纪官某往辨之;谕以果伪,即擒付有司。监纪至沅见兵道徐伟及李若星,皆以为无可拟议。时若星监军郑逢元统兵二十余,又为之抚卫,俨然皇帝制。适有米寿图以勤王道出沅州,故侍御旧臣也;监纪遂约逢元叩之,因相与谋诘朝见。预戒甲士环集门外,止携亲随数人以进马为名,裹甲藏刃而入。其僧朱衣幅巾,仅出半面;寿图拜阶下毕,即启曰:‘侍卫退,臣有密语,请得上殿面奏’。左右卫侍环呼‘无旨,不得上殿’!寿图等疾趋直上;出不意,手揭幅巾,大呼‘非是’!亲随即掣刀上殿传呼门外甲士,各露刃弯弓,夺刀争前;捽妖僧衣领而下。缚送辰州司李戴□刑鞫,具吐妖状:即沅州人,姓名查显仁。先是,饷部喻思恂等误以为真,飞章奏闻,廷臣莫决其真伪,议差官探问;未及行。至是,公乃疏陈本末,请斩之;并言诸文武官为所惑者,宜置不问。六月中,疏达行在;从之。
liù yuè, dū shī hé téng jiāo yuē qī huì yì, gōng yīn wǎng cháng shā. qī yuè, zhù xiāng tán. jiǔ yuè, yǒng míng wáng lì yuè zhōng dīng hài sì yuè, shēng gōng bīng bù zuǒ shì láng, zǒng dū huī jiǎo jūn wù. chē jià zì guì lín xìng wǔ gāng, liú chéng yìn zhǎng bīng zhuān zhèng ér zhōng zhēn yíng shí jiā bīng pō qiáng, shēng yán rù xiāng nán jiù liáng. chéng yìn jù wèi suǒ bìng, yǐ wéi fēi gōng mò zhì yú shì jiā gōng xián, chì dū bīng chū jiāng chǔ. qī yuè, shàng shū qǐng zhū chéng yìn. gōng zài hú běi, jí dū shī hé téng jiāo wèi biǎo lǐ. liú chéng yìn zhě, gù hé gōng bù jiàng jí jiàn wèi zǒng bīng, suì chēng mén shēng, shāo jù sì. hòu lián wèi yīn qīn, bù fù shòu yuē shù. dài jià xìng wǔ gāng, chéng yìn yǐ dìng mán bó jìn wǔ gāng hóu, zhé xié bīng quán shàn zuò wēi fú. qún chén wèi qí gāng bào, zhēng chǎn zhī yǐ zì gù, jiāo shū sòng gōng dé jìng jìn fēng xīng guó gōng shàng zhù guó. chéng yìn zhǐ yǒu èr zi, wǔ yuè jiān yǐ mào gōng yīn jǐn yī zhǐ huī zhě yě. hé gōng wén ér yù zhì zhī. ér chéng yìn jiāo rì shén, sī yù yǔ hé gōng kàng lǐ jì qí quán chū jǐ shàng, qǐng gǎi wéi hù bù shàng shū, zhuān lǐ liáng xiǎng. bù tīng. hé gōng cí cháo guī zhèn cháng shā, tíng chén fèng chì jiāo jiàn. hé gōng tuō bìng zhù chéng wài huāng sì, bù yán xíng qī, gài fáng chéng yìn yě guǒ fú qiān qí yú dào zhōng, yù àn hài hé gōng. shí zhào yìn xuǎn lǐng diān bīng wǔ bǎi suí hé gōng, jiē hàn cù zhòng dào fú qǐ, yìn xuǎn lǜ bù xià jǐn chèn zhī. chéng yìn huì zhī, rén mò gǎn yán. gōng yīn shàng shū hé chéng yìn zhuān zì bù fǎ, jié shā dū shī zhòng chén, móu wēi shè jì qǐng zhèng diǎn xíng. chéng yìn jiàn gōng shū, shǐ zhī huáng jù.
六月,督师何腾蛟约期会议,公因往长沙。七月,驻湘潭。九月,永明王立粤中;丁亥四月,升公兵部左侍郎,总督恢剿军务。车驾自桂林幸武冈,刘承胤掌兵专政;而忠贞营十家兵颇强,声言入湘南就粮。承胤惧为所并,以为非公莫制;于是加公衔,敕督兵出江、楚。七月,上疏请诛承胤。公在湖北,藉督师何腾蛟为表里。刘承胤者,故何公部将;及荐为总兵,遂称门生,稍倨肆。后联为姻亲,不复受约束。迨驾幸武冈,承胤以定蛮伯进武冈侯,辄挟兵权擅作威福。群臣畏其刚暴,争谄之以自固,交疏颂功德;竟进封兴国公、上柱国。承胤止有二子,五月间以冒功荫锦衣指挥者也。何公闻而欲制之。而承胤骄日甚,思欲与何公抗礼;忌其权出己上,请改为户部尚书,专理粮饷。不听。何公辞朝归镇长沙,廷臣奉敕郊饯。何公托病驻城外荒寺,不言行期,盖防承胤也;果伏千骑于道中,欲暗害何公。时赵印选领滇兵五百随何公,皆悍卒;中道伏起,印选率部下尽谶之。承胤讳之,人莫敢言。公因上疏劾承胤专恣不法,截杀督师重臣,谋危社稷;请正典刑。承胤见公疏,始知惶惧。
bā yuè, cháng dé xiàn gōng nǎi lǜ mǎ jìn zhōng wáng jìn cái niú wàn cái zhāng guāng cuì děng zhù zhá yǒng shùn bǎo jìng èr tǔ sī jiè shàng. jiǔ yuè, dà qīng bīng bī wǔ gāng, chē jià jiāng xìng liǔ zhōu fāng chū chéng, chéng yìn jí qiǎn rén yíng jiàng, bīng bù shì láng fù zuò lín sǐ zhī. bào zhì, gōng yǔ zhū jiàng móu qǐng róng wáng jiān guó, jì bǐng hào lìng, yǐ zhèn fǔ rén xīn nǎi yú zhōu cì qǐ wáng, wáng gù ràng bù kěn. jì ér zhī chē jià wú yàng, suì zhōng zhǐ wéi chuán lìng gè yíng xié lì fáng shǒu. shí èr yuè, lǜ zhōng wǔ yíng bīng fù cháng dé, jìn fù chén zhōu. zì tuì bǎo tǔ sī yǐ lái, cǎi wēi rú jué, yān jí bàn zǎi gōng fèn bù néng huī fù, nǎi cì xuè shū èr zǔ liè zōng zhī pái wèi, tòng kū yù zì shā. zhū jiàng gǎn dòng, sān jūn jiē kū, kū shēng zhèn shān yuè. mǎ jìn zhōng wáng jìn cái děng zhé duó bīng ér chū, gōng qīn jiǎ zhòu dū zhèn, lǜ zhí zhèng míng xuè zhàn sān rì, suì fù chén cháng, fú huò shén duō. shì wén, zhū jiàng gè shēng xù yǒu chà. yú shì chéng shèng tú xià jiāng hàn, jūn shēng fù zhèn. wù zǐ zhēng yuè," guò tiān mén shān" shī yún:' zhōng cháo mǎ bèi suí fēng yǔ, jǐn rì dāo jiān dù sǐ shēng. quán fù gǔ fēng pín yǐ chì, yī shuāng yǎn jiǎo lǎo nán qīng. cái yān sāo fù fēi shāng zhǔ, xué qiè" chūn qiū" wèi jiě bīng. sì shí bā nián xīn shì zuǒ, zhǐ yīn duō nàn dú jīng shén'. sān yuè, xí zhōng wǔ yíng zhū jiàng yǔ zhōng zhēn zhū jiàng hé yíng, tóng zhù cháng dé. gōng lǜ mǎ jìn zhōng wáng jìn cái děng gū jūn nán zhī, gèng diào gāo lǐ děng zhū bù wèi jī jiǎo, wèi chéng shèng dōng xià jì zhū jiàng jiē fù mìng. yǒu jiān rén zhèng gǔ ài zhě, dōng xī suō gòu zhū jiàng huò zhī, shǐ gè huái yí jì yǐ. shàng" jué kǒu wù tán kuǎn hé" shū. dà qīng shuài zhù chǔ, huì shǐ gōng qīng yǐ shū zhāo gōng, gōng jùn jù zhī. shí yǒu chàng hé yì zhě, gōng shàng shū tòng chén qí bù kě, shí lùn zhuàng zhī.
八月,常德陷;公乃率马进忠、王进才、牛万才、张光萃等驻札永顺、保靖二土司界上。九月,大清兵逼武冈,车驾将幸柳州;方出城,承胤即遣人迎降,兵部侍郎傅作霖死之。报至,公与诸将谋请荣王监国,冀禀号令,以镇抚人心;乃于舟次启王,王固让不肯。既而知车驾无恙,遂中止;惟传令各营协力防守。十二月,率忠武营兵复常德,进复辰州。自退保土司以来,采薇茹蕨,淹及半载;公愤不能恢复,乃刺血书二祖、列宗之牌位,恸哭欲自杀。诸将感动,三军皆哭,哭声震山岳。马进忠、王进才等辄夺兵而出,公亲甲胄督阵,率侄正明血战三日,遂复辰、常,俘获甚多。事闻,诸将各升叙有差。于是乘胜图下江、汉,军声复振。戊子正月,“过天门山”诗云:‘终朝马背随风雨,尽日刀尖度死生。全副骨峰贫已赤,一双眼角老难青。才淹骚、赋非伤主,学窃“春秋”未解兵。四十八年心事左,只因多难独精神’。三月,檄忠武营诸将与忠贞诸将合营,同驻常德。公虑马进〔忠、王进〕才等孤军难支,更调高、李等诸部为犄角,为乘胜东下计;诸将皆赴命。有奸人郑古爱者,东西唆构;诸将惑之,始各怀疑忌矣。上“绝口勿谈款和”疏。大清帅驻楚,会使公卿以书招公,公峻拒之。时有倡和议者,公上疏痛陈其不可,时论壮之。
qī yuè, dù yí líng zhì kuí zhōu, jié zé chǔ zōng zhū róng fān bù dàng jiàn jiān guó zhī hào, suì sàn qí dǎng.
七月,度彝陵至夔州,诘责楚宗朱容藩不当僭监国之号,遂散其党。
shí yuè, hái zhì xiāng nán, dū zhōng zhēn yíng zhū jiàng fù xiāng tán. gōng hái, mǎ jìn zhōng yǔ lǐ chì xīn bù hé kǒng qí xiàng tú, suì lüè cháng dé, yí yíng hú nán yǐ. gōng nǎi tiáo hù zhū jiàng, gǔ lì shì zú, gōng lǜ gāo lǐ bīng chū zhēng xiān fù xiāng tán xiàn, cì fù héng zhōu chēn zhōu. jì ér jìn bīng jiāng yòu, suǒ guò jùn yì duō xià. shī cì jí ān, dé gù jiāng guī míng zhī bào nǎi huí chá líng. jīn shēng huán wáng dé rén jiē zuǒ liáng yù bù xià jiù jiāng, xiān jiàng dà qīng hū guī míng, jiāng yòu xiǎng yìng. gōng wén bào, jí huí chá líng yù yǔ hé dū shuài dìng móu, hé bīng jiāng hàn tú zhōng yuán. shí yī yuè, shēng gōng bīng bù shàng shū, cì shàng fāng jiàn, pián yí xíng shì zhuān dū zhū yíng huī jiǎo. shí èr yuè, dū bīng yuán jiāng xī, zhì yuán zhōu. xiān shì, hé téng jiāo zì yuè xī hái chǔ, yīn tīng xì yán, zhì shū yú gōng yuē:' nǎng fù bā háng fèng hóu tái duān, bù bo dé dá jì shì fǒu? téng jiāo yǔ dà qīng zhàn yú yán guān rì yuè qiáo, sān wáng què zǒu jìn wéi líng líng, zhǐ rì kě xià, gè jùn yì jǐn rù zhǎng zhōng. wén zhōng zhēn zhū yíng zhù jié zhōng xiāng, fēn qǔ héng yáng zé gōng yòu yǒu suǒ shǔ yǐ. jìn wáng mǎ zhū xūn jǔ dòng, shèn shì guāi zhāng téng jiāo yǐ yǒu xí yù zhī yǐ, liàng cǐ bèi bì bù fù téng jiāo yě'. gōng dé shū, yǔ shū èr máo shòu dēng yuē:' wǒ děng fēng jiāng zhī chén, zuì qiě nán shú hé gōng shàng yù yán gōng yé'! zhì shì, jīn wáng zhū jiàng wèi dà qīng bīng suǒ kùn, hé gōng diào zhōng zhēn yíng wǎng yuán, gōng jí lǜ zhū jiàng fù zhī. jǐ chǒu zhēng yuè, xiāng tán fù shī, dà xué shì hé téng jiāo sǐ zhī. èr yuè, gōng wén biàn, shī hái zhì héng zhōu. shí zhōng zhēn yíng yǔ hé biāo xià bù xié, yuǎn zhù chén cháng jiè shàng. gōng nǎi lǜ diān jiāng hú yī qīng děng zhā yíng héng yáng, xī lì jù shǒu. èr yuè, dà qīng bīng pò nán chāng, jīn wáng zhū jiàng jù mò. gōng" guò ān rén dào cì" shī yún:' luàn lǐ kàn huā shì yī lín, niàn nián líng luò yòu chūn shēn! liǔ táo jǐn rù bīng gē yǎn, xī jiàn zhēng míng fēng yǔ xīn. yě niǎo xiàng shí sān yuè lì, xiá yuán kū jué mù shān yīn. tiān yá jí shì hún shāng jiù, mǎ bèi xū méi zì gǎn yín'. gōng jù jūn zhōng suǒ fù shī, míng yuē" mǎ gé jí" jīn yì. gōng zài jūn zhōng wǔ nián, zhe" chūn qiū shuō yì" wǔ juǎn, fán wàn wǔ qiān yú yán.
十月,还至湘南,督忠贞营诸将复湘潭。公还,马进忠与李赤心不合;恐其相图,遂掠常德,移营湖南矣。公乃调护诸将,鼓励士卒,躬率高、李兵出征;先复湘潭县,次复衡州、郴州。既而进兵江右,所过郡邑多下。师次吉安,得故将归明之报;乃回茶陵。金声桓、王得仁皆左良玉部下旧将,先降大清;忽归明,江右响应。公闻报,即回茶陵;欲与何督帅定谋,合兵江、汉图中原。十一月,升公兵部尚书,赐尚方剑,便宜行事;专督诸营恢剿。十二月,督兵援江西,至袁州。先是,何腾蛟自粤西还楚,因听细言,致书于公曰:‘曩附八行奉侯台端,不卜得达记室否?腾蛟与大清战于严关日月桥,三王却走;进围零陵,指日可下,各郡邑尽入掌中。闻忠贞诸营驻节中湘,分取衡阳;则功又有所属矣。近王、马诸勋举动,甚是乖张;腾蛟已有檄谕之矣,谅此辈必不负腾蛟也’。公得书,语枢贰毛寿登曰:‘我等封疆之臣,罪且难赎;何公尚欲言功耶’!至是,金、王诸将为大清兵所困,何公调忠贞营往援,公即率诸将赴之。己丑正月,湘潭复失,大学士何腾蛟死之。二月,公闻变,师还至衡州。时忠贞营与何标下不协,远驻辰、常界上。公乃率滇将胡一清等扎营衡阳,悉力拒守。二月,大清兵破南昌,金、王诸将俱殁。公“过安仁道次”诗云:‘乱里看花试一临,廿年零落又春深!柳桃尽入兵戈眼,溪涧争鸣风雨心。野鸟向时三月丽,峡猿枯绝暮山阴。天涯即事浑伤旧,马背须眉自感吟’。公聚军中所赋诗,名曰“马革集”;今逸。公在军中五年,着“春秋说义”五卷,凡万五千余言。
sì yuè shuò, dà zhàn yú cǎo qiáo, bài jī tuì zhá lěi yáng. zhèn yú héng zhī cǎo qiáo, zì chén zhì yǒu, zhǎn fá xiāng dāng dà qīng bīng yǐ qīng shī jié chū zhèn hòu, bīng suì bài. gōng nǎi qì héng zhōu, tuì zhá lěi yáng hé shàng ér yǒng yíng zhù yú yǒng xīng, xiāng qù bǎi wǔ shí lǐ. chū wǔ rì, yǒng xīng xiàn, cóng zǐ zhèng míng sǐ zhī, zhū juàn shǔ yì jiē yù hài. gōng zì lěi yáng yǐ shù qiān qí tuì rù lóng hǔ guān, zàn yī bǎo chāng hóu cáo zhì jiàn yíng. zhì jiàn sù jiāo hèng, zòng bīng lüè yǒng chēn jiè shàng, yòu zuò shì bù jiù yuán, lǚ bèi gōng hē zé, fāng cán bù zì ān. zhì shì, jiàn gōng bīng bài, suì yù chéng jī hài gōng. yè kēng shā gōng cóng bīng qiān yú rén jí dàn ér gōng jué, nǎi rù yáo dòng zhī hé jiā zhài. zhì jiàn zhuī zhì, hé shēng děng lǜ zhòng lì jù zhī zhì jiàn nù, xī tú qí zhài. gōng dé zǒu yuè zhī hè xiàn, yán tú zhāo jí sàn wáng, cóng bīng shén zhòng.
四月朔,大战于草桥,败绩;退札耒阳。阵于衡之草桥,自辰至酉,斩伐相当;大清兵以轻师截出阵后,兵遂败。公乃弃衡州,退札耒阳河上;而永营驻于永兴,相去百五十里。初五日,永兴陷,从子正明死之,诸眷属亦皆遇害。公自耒阳以数千骑退入龙虎关,暂依保昌侯曹志建营。志建素骄横,纵兵掠永、郴界上,又坐视不救援,屡被公诃责,方惭不自安。至是,见公兵败,遂欲乘机害公。夜坑杀公从兵千余人;及旦而公觉,乃入猺峒之何家寨。志建追至,何生等率众力拒之;志建怒,悉屠其寨。公得走粤之贺县,沿途招集散亡,从兵甚众。
liù yuè, shí shàng zài zhào qìng shí wǔ rì, gōng zhì zhào qìng. shí liù rì, cháo yú xíng zài, fèng mìng rù gé bàn shì. cháo tíng xiān qiǎn guān yíng gōng fù chuān zhī yě, bǐ shí wǔ wǎn zhì zhào qìng. wù gé chén yán qǐ héng, xù gù jiù yì míng dàn, xiāng yǐn bì jiàn. cháo tíng qīn láo zhī, miàn mìng rù gé cì yàn, lǐ yì yǒu jiā. rán páng guān yǐ yǒu cè mù zhě yǐ. shí jiǔ rì, fèng mìng ān chā zhū yíng. shí gāo lǐ shí yíng bīng shàng shí yú wàn, fēn dào cóng liǔ chēn rù wú zhōu jì ér yí tún dé qìng zhōu. kè bīng cù zhì, yuè xī zhèn kǒng yòu yǒu yán qí jiāng tǒng bīng rù wèi qīng jūn cè zhě, zhòng yì wēi zhī. cháo tíng nǎi mìng gōng dù dì fāng ān chā zhī, rén xīn shǐ ān. jiā shēng zǒng dū zhí shěng jūn wù jiān lǐ liáng xiǎng, tè cì lóng qí shàng fāng jiàn pián yí xíng shì shǎo fù jiān tài zǐ tài shī wén yuān gé dà xué shì lì bù shàng shū jiān bīng bù shàng shū, chì zhōng zhēn zhōng wǔ zhōng kāi zhū yíng xī tīng jié zhì zhōng zhēn jí gāo lǐ shí jiā, zhōng wǔ jí mǎ jìn zhōng wáng jìn cái zhāng guāng cuì niú wàn cái děng, zhōng kāi wèi yú dà hǎi lǐ zhàn chūn yuán tāo wǔ dà dìng wáng guāng xìng wáng yǒu jìn wáng chāng wáng xiáng děng. shàng" jí cuò bīng xiǎng yǐ qiú zhāo jí shí gōng" shū, fán wǔ shàng yì yú xué dào lǐ qí yá mén zhī bō shì lì sān qiān liǎng yǐ gěi zhī. yǐ yú zhì yù, hū wèi lǐ chéng dòng yǎng zǐ yuán yìn jué qù, jǐn lǐng bù huì lóng pèi èr miàn yǐ zhuàng jūn róng ér yǐ. èr shí sì rì bì cí, fèng chì chū shī zhì jiāng chǔ. xiān shì, bān chì shū qí pái guān fáng shì rì, gōng hán lèi cí cháo, suì tóng xīn shè hú nán fǔ chén mǎ guāng zhěng lǚ qǐ xíng. qī yuè chū sān rì, shī cì wú zhōu. cháo tíng niàn gōng qín láo, yīn jiàng chì fēng wèi guāng huà bó, gěi gào quàn gōng yǐ tíng chén lì mén hù, shī lǚ yǐ hé wú chéng gōng, wéi dāng rèn zuì, hé gǎn mào gōng shàng shū lì cí. suì cì gōng sì dài gào mìng yǐ jiǎng zhī.
六月,时上在肇庆;十五日,公至肇庆。十六日,朝于行在,奉命入阁办事。朝廷先遣官迎公富川之野,比十五晚至肇庆。晤阁臣严起恒,叙故旧谊;明旦,相引陛见。朝廷亲劳之,面命入阁;赐宴,礼意有加。然旁观已有侧目者矣。十九日,奉命安插诸营。时高、李十营兵尚十余万,分道从柳、郴入梧州;既而移屯德庆州。客兵猝至,粤西震恐;又有言其将统兵入卫、清君侧者,众益危之。朝廷乃命公度地方安插之,人心始安。加升总督直省军务兼理粮饷,特赐龙旗、尚方剑便宜行事、少傅兼太子太师、文渊阁大学士、吏部尚书兼兵部尚书,敕忠贞、忠武、忠开诸营悉听节制;忠贞即高、李十家,忠武即马进忠、王进才、张光萃、牛万才等,忠开为于大海、李占春、袁韬、武大定、王光兴、王友进、王昌、王祥等。上“急措兵饷以求招集实功”疏,凡五上;议于学道李锜衙门支拨事例三千两以给之。已舁至寓,忽为李成栋养子元胤攫去,仅领布绘龙旆二面以壮军容而已。二十四日陛辞,奉敕出师至江、楚。先是,颁敕书、旗牌、关防;是日,公含泪辞朝,遂同新设湖南抚臣马光整旅启行。七月初三日,师次梧州。朝廷念公勤劳,因降敕封为光化伯,给诰券;公以廷臣立门户,师旅齮龁无成功,惟当任罪,何敢冒功;上疏力辞。遂赐公四代诰命以奖之。
shū lùn sūn kě wàng fēng jué. shí kě wàng qiú shí fēng, cháo yì nán zhī huì cháo chén qiǎn shǐ láo jūn yǐ wèn gōng, gōng shàng shū yuē:' chén qiè wèi sūn kě wàng fù zǐ jiǔ yǐ gē jù xī chuān, jīn diān qián jǐn wèi suǒ yǒu, gù néng zì lì, hé néng jìn qí bù zì wáng jīn kě wàng shàng zhī qǐng mìng, qí yì yóu kě qǔ. wǒ bù néng jìn qí bù wáng ér yù zhì zhī, shì jiāng fèn jué dāng jí jiàng chì fēng zhī, shǐ ēn chū cháo tíng, nǎi kě dé qí yòng. lìng bǐ fù hú zhí gōng guī cháo, zhèng fǎ zhū zhī zé shì shǎng fá zhī quán, shù bù dǎo zhì. bù rán, shì qū zhī wèi biàn yě'. shǒu fǔ yán qǐ héng hù bù shàng shū wú zhēn yù bīng bù shì láng yáng dǐng hé jǐ shì liú yáo zhēn wú lín zhāng zài shù děng jiān chí bù kě gōng yòu mì shū yuē:' tíng chén wèi yì xìng fēng wáng fēi zǔ zhì, bù dàng zì kě wàng biàn luàn shǐ. chí lùn liáng zhèng, rán bù wéi jīn rì yán. kě wàng gù nì xiàn yǎng zǐ, fán nì xiàn tāo tiān zhī è, yǔ yǒu lì yān. jīn gū qǔ qí guī zhèng yī niàn, jì shōu qí jiāng lái zhī yòng ān kě ní bān jué zhī cháng fǎ zāi! qiě kě wàng yǐ zì chēng píng dōng wáng, yī dàn fēng yǐ gōng jué, bǐ bì bù lè shòu. yīn ér wèi nì, wèi tiān xià wēi líng hé wèi tiān xià shì shì hé! ruò yù shōu qí yòng ér fǎn sǔn guó tǐ, fēi liáng cè yě. chén qiè yǒu yī shuō yú cǐ: chén jǐn àn kāi guó gōng chén xú dá cháng yù chūn děng yòu shí tài miào chēng liù wáng, jiē jìn fēng yě. fú qǐ huáng shàng gàn duàn, liàng fēng kě wàng wèi èr zì wáng jí yú chì shū zhōng xiáng zài jiù zhì, míng shì pò gé pèi ēn, ér miǎn zhī yǐ zhōng shān kāi píng zhī gōng. rú cǐ kě wàng bì néng gǎn jī yòng mìng, kuí zhī zǔ zhì yì bù wéi bèi miù. guó jiā jīn rì yú kě wàng shàn shōu zhī, zé fù yǒu diān qián bù shàn shōu zhī, zé zēng yī dí guó. lì hài wú liǎng lì dé shī bù zài tú, bù kě bù shú lǜ yě'! zhì yuē" kě" mìng zhù yìn fēng kě wàng píng liáo wáng, chà zhào yù jī wǎng.
疏论孙可望封爵。时可望求实封,朝议难之;会朝臣遣使劳军以问公,公上疏曰:‘臣窃谓孙可望父子久已割据西川,今滇、黔尽为所有,固能自立,曷能禁其不自王;今可望尚知请命,其意犹可取。我不能禁其不王而欲制之,势将偾决;当即降敕封之,使恩出朝廷,乃可得其用。令彼缚胡执恭归朝,正法诛之;则是赏罚之权,庶不倒置。不然,是驱之为变也’。首辅严起恒、户部尚书吴贞毓、兵部侍郎杨鼎和、给事刘尧珍、吴霖、张载述等坚持不可;公又密疏曰:‘廷臣谓异姓封王非祖制,不当自可望变乱始。持论良正,然不为今日言。可望固逆献养子,凡逆献滔天之恶,与有力焉。今姑取其归正一念,冀收其将来之用;安可泥颁爵之常法哉!且可望已自称平东王,一旦封以公爵,彼必不乐受。因而为逆,谓天下威灵何、谓天下事势何!若欲收其用而反损国体,非良策也。臣窃有一说于此:臣谨按开国功臣徐达、常遇春等侑食太庙称六王,皆进封也。伏乞皇上干断,量封可望为二字王;即于敕书中详载旧制,明示破格沛恩,而勉之以中山、开平之功。如此可望必能感激用命,揆之祖制亦不为背谬。国家今日于可望善收之,则复有滇、黔;不善收之,则增一敌国。利害无两立、得失不再图,不可不熟虑也’!制曰“可”;命铸印封可望平辽王,差赵昱齎往。
shí yī yuè, shī cì xún zhōu, gōng yǒu jí. shí lǐ yuán yìn yòng shì, měi yǒu zòu qǐng, zhé wèi chè zhǒu suì fā fèn chéng jí, nǎi zhù bīng cháng shēng sì. liú xiāng kè wǔ rén fù yuán yìn wèi chǒu hǔ, qí yú yī fù zhě shén zhòng, zǒng wèi zhī dōng rén gōng shén jí zhī. èr shí wǔ rì bài yí shū, èr shí liù rì wǔ shí gōng zú. shū lüè yuē:' chén shòu mìng yǐ lái, zuì dà niè zhòng bù fù zì liàng, nǐ zài hé yú jìn, shǎo shōu sāng yú. bù liào qǐng bīng zé yī yíng bù fā, ruò yuē" dǔ gé chén ér yǒu bīng zé fēng qí yǔ yì yě" suǒ xiǎng zé yī háo bù yǔ, ruò yuē" dǔ gé chén ér yǒu xiǎng zé zī qí hào zhào yě". zhì chén rú qióng shān dú fū, zuò shì jiāng chǎng kǒng jí. zuó xī shàng héng yì, gǎn lì dà zhòng yī bìng bù qǐ, suì kuài qún fù. chén dàn hèn yǐ wàn sǐ bù sǐ zhī shēn, bù néng wéi huáng shàng bì mìng jiāng chǎng, ér sǐ yú zhěn xí: shì wèi hèn yě. chén sǐ zhī hòu, yuàn wèi lì guǐ yǐ shā zéi. fú qǐ huáng shàng jiǎn rèn lǎo chéng, yòng tú huī fù rú guó jiā dà shì yǒu lǐ yuán yìn liú xiāng kè yuán péng nián jīn bǎo dīng shí kuí méng zhèng fā wǔ rén zuò huáng shàng xīn fù gǔ gōng, chéng bài kě yú! zǔ zōng yǒu líng, shí jiàn lín zhī! chén sǐ yǐ, bù shèng yú hàn' yún. bài shū qì, yòu nán xiàng bài fù mǔ yuē:' ér sǐ, bù huò gèng hái qiū lǒng yǐ'! fù xuán" zài sān tú", bài jūn qīn shī qì, suì zì tí shí yǔ yún:' yǒu míng dǔ zi, shēng ér jīng mǐn. zāo jiā bù zào, chéng shēn shì qīn zāo shí duō jiān, chéng shēn shì jūn. sì shí jiǔ nián, gū ér bū chén ér jīn ér hòu, hào rán cāng mín'! suì zú. qián yī xī, qīn lì ōu yáng hé mèng gōng qí niú shēng kōng qù cì rì yǔ rén, zuǒ yòu jiē tóng. wū hū! gōng shēng yǐ xīn chǒu jié yǐ dīng chǒu zú yǐ jǐ chǒu gōng zhī shēng zú, fū qǐ ǒu rán zāi! cháo tíng wén, tì qì jiǎn shàn, chuò cháo wǔ rì zèng shàng zhù guó zhōng jí diàn dà xué shì tài fù jiān tài zǐ tài shī zhèn guó gōng, shì" wén xiāng", yīn yī zi jǐn yī wèi zhǐ huī tóng zhī shì xí, yǔ jì jiǔ tán, qiǎn lǐ bù guān zhì jì, cì yíng xún zhōu zhī xī shān. gōng suǒ zhe, yǒu" shí sì cháo shǐ gāng".
十一月,师次浔州,公有疾。时李元胤用事,每有奏请,辄为掣肘;遂发愤成疾,乃驻兵长生寺。刘湘客五人附元胤为丑虎,其余依附者甚众,总谓之东人;公甚疾之。二十五日拜遗疏,二十六日五时公卒。疏略曰:‘臣受命以来,罪大孽重;不复自谅,拟再合余烬,少收桑榆。不料请兵则一营不发,若曰“堵阁臣而有兵则丰其羽翼也”;索饷则一毫不与,若曰“堵阁臣而有饷则资其号召也”。致臣如穷山独夫,坐视疆场孔亟。昨西上横邑,感疠大重;一病不起,遂快群腹。臣但恨以万死不死之身,不能为皇上毕命疆场,而死于枕席:是为恨也。臣死之后,愿为厉鬼以杀贼。伏乞皇上简任老成,用图恢复;如国家大事有李元胤、刘湘客、袁彭年、金堡、丁时魁、蒙正发五人作皇上心腹股肱,成败可虞!祖宗有灵,实鉴临之!臣死矣,不胜余憾’云。拜疏讫,又南向拜父母曰:‘儿死,不获更还邱陇矣’!复悬“在三图”,拜君、亲、师讫,遂自题十语云:‘有明堵子,生而精敏。遭家不造,诚身事亲;遭时多艰,诚身事君。四十九年,孤儿、逋臣;而今而后,浩然苍旻’!遂卒。前一夕,亲吏欧阳和梦公骑牛升空去;次日语人,左右皆同。呜呼!公生以辛丑、捷以丁丑、卒以己丑;公之生卒,夫岂偶然哉!朝廷闻□,涕泣减膳,辍朝五日;赠上柱国、中极殿大学士、太傅兼太子太师、镇国公,谥“文襄”,荫一子锦衣卫指挥同知世袭,予祭九坛,遣礼部官致祭,赐茔浔州之西山。公所著,有“十四朝史纲”。
fù zuò lín, zì rùn shēng lì guān bīng bù zuǒ shì láng, guǎn bù shì. sǐ yú wǔ gāng zhī biàn, shì yuē" zhōng liè".
傅作霖,字润生;历官兵部左侍郎,管部事。死于武冈之变,谥曰“忠烈”。
" hé dǔ shì lüè" yún:' dǔ gōng yǐ jiǎ shēn jiǔ yuè shòu dū xué shì, shí yī yuè, shì hàn yáng. zuǒ yíng jiāng zì zǒng róng xià zhì shǒu bǎ, yǒu suǒ qǐng, zhé bào kě zhòng yì yǐ wéi qiè. yuè miǎo qǐ xíng, wǎng hú nán. yǐ yǒu sì yuè, hé téng jiāo dǐ cháng shā. shí chuǎng nì yú zhòng hào yì zhī hǔ zhě yuē èr shí wàn, tún jù cháng dé zhī jiān, móu gē dì zì wáng. hé yù wǎng zhāo fǔ, yuē:" ruò jiù fǔ, bù wéi dé jìn zhù, qiě chú nèi máo". gōng yì rán qǐng xíng, jī niú jiǔ jīn bì wǎng. xiān qiǎn yuán tōng yì, yì zhī hǔ dà zhāng bīng wèi, yán tú yíng hòu, jiàng shì jiā dào lù rèn lì gōng bù shè, ān xíng zhì zhōng jūn. mìng shè xiāng àn, gè fǔ fú tīng xuān zhǐ bì, jí chū chì yìn yǐ cì gěi zhī, xú wèi pì xiǎo zhōng yì chén shuō huò fú, kāng kǎi jī liè, shēng lèi jù xià. sān jūn zhī shì, wú bù sǒng rán, tīng xíng dà yuè qì zhàng jīng zhěng jīng qí xiān míng, gè yǐ yì shì, zhōng shì wú huā zhě. yǒu yī zhèn luàn yú cì, fù qī shí rén, jù mìng zhǎn yǐ xùn sān jūn gǔ lì. xú chū jīn bó, hòu kào shǎng dà xǐ guò wàng. jǐ chǒu dōng, hé téng jiāo sǐ gōng shāng zuǒ bì yǐ duàn, yù yù chéng jí. yuè shù rì, yì sǐ. gōng xìng xǐ yì, měi lín zhèn, yì bù shǎo xiū shào zhě bào dí qiě jìn, yuē:" shàng kān yī jú"! dǔ shù yǔ dōng shān tóng, bù zhī chǔ fèn hé rú ěr'.
“何、堵事略”云:‘堵公以甲申九月受督学事,十一月,试汉阳。左营将自总戎下至守、把,有所请,辄报可;众议以为怯。月杪起行,往湖南。乙酉四月,何腾蛟抵长沙。时闯逆余众号一只虎者约二十万,屯聚常德之间,谋割地自王。何欲往招抚,曰:“若就抚,不惟得劲助,且除内蝥”。公毅然请行,齎牛酒、金币往。先遣员通意,一只虎大张兵卫,沿途迎候,将士夹道露刃立;公不慑,安行至中军。命设香案,各俯伏听宣旨毕,即出敕印以次给之,徐为譬晓忠义、陈说祸福,慷慨激烈,声泪俱下。三军之士,无不耸然,听行大阅;器仗精整、旌旗鲜明,各以艺试,终事无哗者。有一阵乱于次,讣七十人,俱命斩以殉;三军股栗。徐出金帛,厚犒赏;大喜过望。己丑冬,何腾蛟死;公伤左臂已断,郁郁成疾。越数日,亦死。公性喜奕,每临阵,奕不少休;哨者报敌且近,曰:“尚堪一局”!赌墅与东山同,不知处分何如耳’。
dǔ mù yóu yǔ zhí shū
堵牧游与侄书
liǎng jiē wú zhí shǒu zhá, cè rán zhōng ài, yì yú chǔ duān. jiāng zuǒ yīng yǒu yí wú, qū zhǐ dāng yǐ wú zhí wèi yī zuò. dàn shí shì zhì jīn, yǐ quán huài yǐ! jiāng běi sì zhèn yīng shì hǔ bù hàn jiāng yí dài yōng bīng jù liú, qín tíng wú kě qì zhī chù yě. yú shū wàng nǐ chuān shǔ quán shèng, qiě jù xíng shèng, xī cù qín yè nán yā chǔ tóu, jiǎ yī èr suì zhī xiǎng pián yí chàng yì, shàng yǒu kě wèi ér jīn yòu wèi zhāng lǐ suǒ cuī cán yǐ. kòu yàn yǐ chì, jiā yǐ qiáng fān wén xiāng zhōng fù yǒu chǔn chǔn sī chěng zhě. qiáo shǒu jiǔ zhōu, wú dì yòng wǔ, níng yǒu gù zhì! tiān xià shì zhì cǐ, yǒu bù rěn yán dāng shì jūn zǐ shàng yàn yí bù wèi dǎo zhé bù gù, shàng rì shì zāng, yì yòu shén yān. jiē jiē! wú bèi yī èr xuè xìng nán zǐ, cóng hé chǔ diǎn jiǎo? wéi yǒu fǔ shǒu biāo xīn, zhōng yè yǔn hào ér yǐ. lǎo zhí zhī shēn, shàng shì kě jìn kě tuì zhī shēn, qiě yǒu mǔ zài kuò náng shàn dāo, yǎng huì dài yòng zhèng jīn rì shì. liàng xiān rù hòu, wù yǐ yú shū zhī yán wèi wàng yě!
两接吾侄手札,恻然忠爱,溢于楮端。江左应有夷吾,屈指当以吾侄为一座。但时事至今,已全坏矣!江北四镇鹰视虎步、汉江一带拥兵踞流,秦庭无可泣之处也。愚叔妄拟川蜀全盛,且据形胜,西蹙秦腋、南压楚头,假一、二岁之饷便宜倡义,尚有可为;而今又为张、李所摧残矣。寇焰已炽,加以强藩;闻湘中复有蠢蠢思逞者。翘首九州,无地用武,宁有固志!天下事至此,有不忍言;当事君子尚燕怡不畏、蹈辙不顾,尚日式臧,抑又甚焉。嗟嗟!吾辈一、二血性男子,从何处跕脚?惟有俯首摽心,中夜陨号而已。老侄之身,尚是可进可退之身,且有母在;括囊善刀,养晦待用正今日事。量先入后,勿以愚叔之言为妄也!
ruò yú shū yǐ shēn xǔ jūn guó, lǎn jìng é rán guān pèi zhě, jiē xiān dì zhī yào lǐng, ér xīng shā tuō qì zhī yú yě yǐ yǐ. yī qiāng xuè qī chǐ qū, shí shì zhāo lái, dà mìng xī shì ér yǐ. zī suī yǒu xué zhèng zhī yí, bù yǔ dì fāng shì rán yī dàn bù jǐn, duàn duàn bù zuò bū wáng kè. wén miào āi hún, shì yú shū yī shēng guī sù dì shān rán bù jīn! tā rì lǎo zhí dāng bù qì yǔ yī gū shì hòu zhī tuō, zhǐ cǐ ér yǐ. zhì wáng xuě lǎo sǐ shì yú yuè, yán niàn dào tàn. bǐ zhī gū, yú zhī zé. huàn tuó qīng liáng, wú bèi běn shǎi ān zú fù jì! dàn hèn jiā guó huò shēn, wú xiá páng jí ér nǚ ěr rú hé! táng shàng èr sǎo ān jí? jǐng mù zhí yǔ shù shēng zhí jìn kuàng hé rú? bèi shén wò guǎn, bù jí zuò shū wéi chì jí zhī! báo fèng liáo yǐ shì niàn, sù liú bù jìn. jì ér shì shì, xìng jiào lǜ zhī! yín shū zài xī, yí xùn yǐ yì xíng. wú zōng wú duō zhèng rén, gù juàn juàn jí zhī. jiǔ yuè èr shí rì, yú shū xī dùn shǒu.
若愚叔已身许君国,览镜峨然冠佩者,皆先帝之要领,而星沙脱弃之余也已矣。一腔血、七尺躯,时事朝来,大命夕逝而已。兹虽有学政之移,不与地方事;然一旦不谨,断断不作逋亡客。文庙哀魂,是愚叔一生归宿地;潸然不禁!他日老侄当不弃予一孤;事后之托,止此而已。至王雪老死事于粤,言念悼叹。彼之孤,愚之责。宦橐清凉,吾辈本色;安足复计!但恨家国祸深,无暇旁及儿女耳;如何!堂上二嫂安吉?井木侄与澍生侄近况何如?惫甚握管,不及作书;惟叱及之!薄俸聊以示念,溯流不尽。骥儿试事,幸教率之!寅叔在锡,宜训以义行。吾宗无多正人,故睠睠及之。九月二十日,愚叔锡顿首。
" yuè xī shí lù" yún:' gōng nà zhè shào yè shì nǚ, gōng zú, yǒu sān yuè yí yùn yīn zhǔ bù jiàng cháng, jìng fù tuō. jí kě wàng zhì yuè yíng jià, zhí ér shù zhī yuē:" dǔ zhì tái hé rén? yōng nú gǎn wéi cǐ tài yé"! biān zhī zhì bǎi, ér yí yùn dé bù sǐ. jīn wén shàng zài diān zhōng yún'.
“粤西实录”云:‘公纳浙绍叶氏女,公卒,有三月遗孕;因嘱部将常,竟负托。及可望至粤迎驾,执而数之曰:“堵制台何人?佣奴敢为此态耶”!鞭之至百,而遗孕得不死。今闻尚在滇中云’。
kāng xī jiǔ nián dōng, wǎng nán mén xié zhāng zi qiū shào dēng yī xiǎo lóu, jiàn dǔ shì zǔ cí yǒu mù xiàng shù cùn shì lì, jí xiān shēng xī nián qīn zhì jǐ xiàng, yǐ shí bù lí zuǒ yòu zhī yì cǐ shì suǒ wèi jiàn zhě. zhān yī zhī xià, yǎng qí xiào sī. míng nián xīn hài sì yuè èr shí èr rì, fù yuè xiān shēng shǒu zhá yòng zhú zhǐ sān fú, xìn bǐ cǎo shū. fán wǔ bǎi yán, wú fēi yōu shí xùn guó zhī zhì zhēn zhōng xiào liǎng quán, wèi wú yì qí nán zǐ yě.
康熙九年冬,往南门偕张子秋绍登一小楼,见堵氏祖祠有木像数寸侍立,即先生昔年亲制己像,以识不离左右之意;此世所未见者。瞻揖之下,仰其孝思。明年(辛亥)四月二十二日,复阅先生手札;用竹纸三幅,信笔草书。凡五百言,无非忧时殉国之志;真忠、孝两全,为吾邑奇男子也。
fèng jiǎ qì
缝甲泣
jiǎ shēn bèi bīng huáng zhōu, kuì chén miàn zhī yóu shēng tòng guó chóu zhī wèi fù. yuán mìng jiàng shì, zhì wǒ jiǎ shang. rèn qǐ zhōng yè, bù néng chéng mèi zuò fèng jiǎ qì.
甲申备兵黄州,媿臣面之犹生、痛国仇之未复。爰命匠氏,制我甲裳。衽起中夜,不能成寐;作缝甲泣。
chén guān bīng mǎ jiān, zhěn gē bù dàn zhōng yè tiān. chén féng sì qī qī, èr bǎi bā shí nián shù qí. chén bèi gǔ huáng qiū, lín huǒ jiē dì tiān fēng chóu. sì yě shé dòu lóng shī kū, yī dàn jūn wáng chén shàng huó chén huó hé wéi gān nǎo liè. chén guān qì zuò qiú, chén huó zhǎng yǎn xiū yǎn xiū běn yǎn qì, cè cè yī shān xuè. yī xī xū! qì xuè fèng jiǎ jiǎn luò shēng, zhe ròu zhe jiǎ xiān zhe xīn hǎo xiàng yuán tóu guǒ chù xún. mò fèng jiǎ! fèng jiǎ zéi shí wǒ, jìn zú cháng máo bù dé duǒ. mò fèng jiǎ! shēn zhú zéi. shēng yǒu gǔ, gǔ rú tiě shēng nài jīn gé jiān tóu shuāng xuě hán, bù nài qǐ luó zhe shēn ér nǚ rè. qì fù qì xī fèng fù fèng, yè bàn cháng gē qǐ běi fēng.
臣官兵马监,枕戈不旦中夜天。臣逢四七期,二百八十年数齐。臣备古黄邱,磷火接地天风愁。四野蛇斗龙失窟,一旦君亡臣尚活;臣活何为肝脑裂。臣冠泣作囚,臣活长掩羞;掩羞本掩泣,恻恻衣衫血。噫嘻吁!泣血缝甲翦落声,着肉着甲先着心;好向原头裹处寻。莫缝甲!缝甲贼识我,劲镞长矛不得躲。莫缝甲!身逐贼。生有骨,骨如铁;生耐金革尖头霜雪寒,不耐绮罗着身儿女热。泣复泣兮缝复缝,夜半长歌起北风。
sūn kě wàng qǐng fēng wáng
孙可望请封王
jǐ chǒu sì yuè chū liù rì, yún nán zhāng xiàn zhōng yǎng zǐ sūn kě wàng qiǎn gōng yí zhī dì gōng dǐng yáng kě shì děng liù rén yì zhào qìng, xiàn nán jīn èr shí liǎng hǔ pò sì kuài mǎ sì pǐ, yí shū qiú fēng qín wáng shū yuē:' xiān qín wáng dàng píng zhōng tǔ, sǎo chú tān guān wū lì shí nián lái, wèi cháng wàng zhōng jūn ài guó xīn. bù wèi lǐ zì chéng fàn shùn, wáng bù xuán yí. gū shǒu diān nán, kè zūn xiān zhì, hé yí zhī zhào. wáng shéng fù jué guó jì xiān qín, qǐ chì zhòng chén huì guān zhào tǔ. jǐn shū. jǐ chǒu zhēng yuè shí wǔ rì, sūn kě wàng bài shū'. yǐ fāng fú huáng zhǐ shū zhī bù fèng shuò, yì bù jiàn shuò. yī shí qún chén sǒng yǒng yǐ qín wáng fēng zhě shí zhī wǔ dú bīng bù jīn bǎo gù zhēng, yǐ wéi zǔ zhì wú yǒu. lǐ yuán yìn yuán péng nián yīn gōng dǐng yáng kě shì děng zì chén bāng fù lái, yì zhí bù kě zǔ náo zhě liǎng yuè ér wèi dìng. gài guǎng nán xī níng fǔ yǔ yún nán guǎng nán fǔ cuò zhǐ, zhōng zhǐ jiān yī tián zhōu, liǎng rì kě dá shí bāng fù zhù nán níng, yīn tōng kě wàng, kě wàng suǒ qiǎn zhī rén bāng fù yǐn jìn. kě wàng qiǎn shǐ xíng shí, yǒu' bù yǔn fēng hào, jí tí bīng shā chū nán níng' děng yǔ, bāng fù kǒng xiān shòu bīng, jù shén zhī xíng zài kè yìn wán yìn, huì zhǎng jì duǎn, yòu wèi jīn bǎo suǒ chí, bì bù néng dé, nǎi xiān jiǎ chì fēng sūn kě wàng wèi qín wáng. kě wàng sù rán jiù chén lǐ, xiān wǔ bài kòu tóu, wǔ dǎo chēng chén, shòu fēng qín wáng hòu lǜ yì xiōng dì sān rén bìng sān jūn shì zú gè hū wàn suì. hòu yòu shēng zuò, shòu yì xiōng dì sān rén jí sān jūn shì zú qìng hè lǐ bì. zhèng yù zhuàn biǎo zòu fù, shì gōng dǐng děng jī jīn bǎo suǒ yì jīng jùn wáng chì zhì, kě wàng huǐ liè qì dì bù wèn yì bù gǎi qián fēng, xiè biǎo yì suì zhǐ. shí yǐ shí yuè chū yǐ.
己丑四月初六日,云南张献忠养子孙可望遣龚彝之弟龚鼎、杨可仕等六人诣肇庆,献南金二十两、琥珀四块、马四匹,移书求封秦王;书曰:‘先秦王荡平中土,扫除贪官污吏;十年来,未尝忘忠君爱国心。不谓李自成犯顺,王步旋移。孤守滇南,恪遵先志,合移知照。王绳父爵、国继先秦,乞敕重臣会观诏土。谨书。己丑正月十五日,孙可望拜书’。以方幅黄纸书之;不奉朔,亦不建朔。一时群臣怂恿以秦王封者十之五;独兵部金堡固诤,以为祖制无有。李元胤、袁彭年因龚鼎、杨可仕等自陈邦傅来,亦执不可;阻挠者两月而未定。盖广南西宁府与云南广南府错趾,中止间一田州,两日可达;时邦傅驻南宁,因通可望,可望所遣之人邦傅引进。可望遣使行时,有‘不允封号,即提兵杀出南宁’等语,邦傅恐先受兵,惧甚;知行在刻印、刓\印,喙长计短,又为金堡所持,必不能得,乃先假敕封孙可望为秦王。可望肃然就臣礼,先五拜叩头,舞蹈称臣,受封秦王;后率义兄弟三人并三军士卒各呼万岁。后又升座,受义兄弟三人及三军士卒庆贺礼毕。正欲撰表奏覆,适龚鼎等齎金堡所议荆郡王敕至,可望毁裂弃地不问、亦不改前封,谢表亦遂止。时已十月初矣。
gōng dǐng, yún nán rén, guǐ wèi jìn shì yí zhī bāo dì. yáng kě shì, huái ān rén jǔ rén, yún nán yòu bù zhèng shǐ.
龚鼎,云南人,癸未进士;彝之胞弟。杨可仕,淮安人;举人,云南右布政使。
sūn kě wàng xié fēng móu chán běn mò
孙可望胁封谋禅本末
sūn kě wàng, shǎn xī mǐ zhī rén yī wú lài zǐ, liú luò wèi zéi. zhāng xiàn zhōng yǒu yǎng zǐ sì rén, zhǎng jí kě wàng cì lǐ dìng guó cì ài néng qí cì liú wén xiù. bǐng xū qiū, dà qīng bīng rù shǔ, xiàn zhōng jiàn sǐ kě wàng lǜ zhòng sì wàn rén chōng sàn céng yīng yíng, yóu zūn yì dù wū jiāng, tún guì zhōu. dīng hài èr yuè, dà qīng bīng zhì zūn yì, kě wàng suì lǜ zhòng zǒu diān, gōng xià qǔ jìng yún nán jù zhī. shǐ kě wàng děng sì rén jù mào xìng zhāng, zhì shì gè fù běn xìng. kě wàng zì yǐ míng bù yǎ, gǎi míng kě wàng, chēng píng dōng wáng lǐ dìng guó chēng ān xī wáng, ài néng qí chēng dìng běi wáng, liú wén xiù chēng fǔ nán wáng. sì rén tóng chēng wáng, yì tuī kě wàng wéi zhǔ, fán shì tīng qí hào lìng.
孙可望,陕西米脂人;一无赖子,流落为贼。张献忠有养子四人,长即可旺、次李定国、次艾能奇、次刘文秀。丙戌秋,大清兵入蜀,献忠箭死;可旺率众四万人冲散曾英营,由遵义渡乌江,屯贵州。丁亥二月,大清兵至遵义,可旺遂率众走滇,攻下曲靖、云南据之。始可旺等四人俱冒姓张,至是各复本姓。可旺自以名不雅,改名可望,称平东王;李定国称安西王,艾能奇称定北王,刘文秀称抚南王。四人同称王,议推可旺为主,凡事听其号令。
xiān shì, yún nán tǔ sī shā dìng zhōu fǎn, zhú qián guó gōng mù tiān bō, jù yún nán shěng chéng tiān bō zǒu bì yǒng chāng. jí kě wàng rù diān, shā kòu zhàn bù shèng, táo huí tǔ sī kě wàng qiǎn dìng guó wǎng miè zhī. yòu mìng wén xiù wǎng yǒng chāng qín mù tiān bō bìng bīng dào yáng wèi zhī, tiān bō wèi zhī, jù jiàng. yún nán shí bā fǔ xī guī kě wàng, bīng shì pō shèng.
先是,云南土司沙定洲反,逐黔国公沐天波,据云南省城;天波走避永昌。及可望入滇,沙寇战不胜,逃回土司;可望遣定国往灭之。又命文秀往永昌擒沐天波并兵道杨畏知,天波畏之,俱降。云南十八府悉归可望,兵势颇盛。
dīng hài qiū, sì chuān xún àn qián bāng qǐ lǜ zǒng bīng wáng xiáng fù zūn yì. zhì wù zǐ chūn, jīn chuān jù fù. zǒng bīng hóu tiān xī jiàn kě wàng qiáng, shén yù zhāo zhī, nǎi shāng zhī wáng xiáng xiáng yuē:' kě wàng nǎi xiàn zhōng yú niè, láng zǐ yě xīn, kǒng bù wéi wǒ yòng'! bāng qǐ yuē:' wén kě wàng xíng bīng yǒu jì lǜ, bù qīng shā rén, shì fēi xiàn zhōng gù tài, bù kě nì liào'. yīn xiū shū cǎo xí, chà tuī guān wáng xiǎn wǎng zhāo zhī. zhì diān, kě wàng dà xǐ guò wàng, wèi xiǎn yuē:' cóng lái zhāo tíng wén guān yǔ wǒ bèi wèi chóu, jué bù xiāng tōng. jīn qiǎn shǐ tōng wèn, hé gǎn zì wài. dàn wǒ bèi chēng wáng yǐ jiǔ, qiú qián xún àn jù shū fēng wǒ wèi wáng, wǒ dāng jǔ quán diān guī cháo tíng yǐ'. bāng qǐ fù zhī yuē:' běn cháo zǔ zhì, wú yì xìng fēng wáng zhě'. yīn jù shū, chēng kě wàng guī shùn, qǐng fēng gōng jué. shàng chì bù yì. shì qìng guó gōng chén bāng fù zhù zhá guǎng xī, bīng shì shén ruò rì zhāng biān qíng, jiǎ yào fēng shǎng, zhì sī yì jiē mào hóu bó. ér gāo yǐ zhèng lǐ lái hēng yòu lǜ bīng rù yuè, bāng fù yù zì gù, wén kě wàng guī mìng sī qiú wáng jué, cháo yì wèi jué, bāng fù nǎi qiǎn xīn fù rén hú zhí gōng sī zhù" qín wáng zhī bǎo" jīn yìn yī kē zhòng bǎi liǎng, wěi zào chì shū fēng kě wàng wèi qín wáng, yǐ wéi wài yuán bìng fēng lǐ dìng guó ài néng qí liú wén xiù wèi guó gōng, jù wěi zào chì yìn. zhí gōng, jīng shī yóu gùn, guàn zào sī yìn jiǎ zhá, lǚ fàn dà pì, táo rù jūn zhōng zhě suì zhǔ qí yì. jǐ chǒu qiū qī yuè, jī jiǎ chì bǎo rù diān jiàn kě wàng, bài wǔ chēng chén, shù huáng shàng xì juàn zhī yì kě wàng dà yuè, shòu fēng qín wáng. jì ér kě wàng wén cháo yì wèi jué, yí qí wěi yīn sī jí zhí gōng, zhí gōng yǔ sè, yīn kuáng yuē:' cǐ chì yìn jù xì tài hòu yǔ huáng shàng zài gōng zhōng mì shāng sī zhù zhě, wài tíng zhū chén shí bù zhī yě'. kě wàng suī tàn zhī" qín wáng" zhī fēng wèi wěi, rán yì dàn jiǎ qí míng yǐ wēi zhòng dìng guó yǔ wén xiù zú bù shòu, tuō yán wèi yǔ cháo tíng lì gōng, bù gǎn shòu jué. xíng zài zhī zhí gōng jiǎ fēng shì, cháo yì hōng rán, zhī bāng fù suǒ wéi, jiāo zhāng cān hé bāng fù zhǐ tuī bù zhī. shí zhí gōng zi qīn huá rèn bīn zhōu zhī zhōu, yīn zhí fù xíng zài, zhòng qǐng zhū zhī shàng yuē:' qí fù zuò nì, qí zi hé yǔ'! shè zhī. shì yuè, shì dū shī dǔ yìn xī rù cháo, zòu shàng yuē:' kě wàng pán jù diān zhōng, ruò bù fēng, kǒng shēng tā biàn'. shǒu fǔ yán qǐ héng lì chí bù yǔn yìn xī nǎi zhù" píng liáo wáng" yìn, mì zòu shàng, chà dū chá yuàn yòu qiān dōu yù shǐ zhào yù jī wǎng. yù rù diān jiè, xiān qiǎn bào kě wàng wèi yǐ chēng" yī zì" wáng, jīn fǎn jiàng" èr zì", yù jù yù shǐ bù rù. dìng guó děng quàn yuē:' tiān shǐ jì lái, hé kě jué zhī'! nǎi lìng rù. yù zhī kě wàng bù yuè, yī jiàn kòu shǒu chēng chén, sī guī chéng yú kě wàng kě wàng yǔ yù shí jīn, qí" píng liáo wáng" yìn shòu ér cáng zhī, réng chēng" qín wáng". cháo zhōng zhī yù rǔ guó, yù chù yù yù bù gǎn huí cháo. diān zhōng chén mín jiē zhī" qín wáng" zhī fēng wèi wěi, duō yǒu qiè yì zhě. kě wàng yì yǐ wéi chǐ, yīn qiǎn yù shǐ qú míng fēng rù cháo, bì yù shí qiú" qín wáng" zhī fēng qǐng jí yòng yuán bǎo, dàn qiú shàng jiā chì yī dào. ér nèi gé yán qǐ héng hù bù shàng shū wú zhēn yù bīng bù shì láng yáng dǐng hé bīng kē jǐ shì zhōng liú yáo zhēn wú lín zhāng zài shù chí yì gèng jiān, kě wàng qiǎn sī rén yáng xīng xiān rù cháo tōng huì, zhū gōng nù bù shòu. kě wàng fèn shén, nǎi qiǎn hè jiǔ yì dài bīng wǔ qiān zhì nán níng, jiǎ chēng hù jià, cì yán qǐ héng jí wú lín liú yáo zhēn zhāng zài shù. shí dǐng hé yǐ jiā dà xué shì, fèng mìng dū shī chuān qián xíng zhì kūn lún guān, jiǔ yì suì qiǎn jiàng zhuī shā zhī. dú zhēn yù yǐ chà chū, dé miǎn. cǐ xīn mǎo èr yuè shì. shì shí, cháo tíng zhèn dòng, shī shàng xià tǐ. yán qǐ héng jì bèi hài, shàng tè jiǎn wú zhēn yù rù gé bàn shì. shí kě wàng bì yù de" qín wáng" shí fēng, zài qiǎn gōng yí yáng wèi zhī rù cháo. wèi zhī, shǎn xī jiè yuán, wéi rén kàng zhí jì jiàn shàng, mì zòu kě wàng jiān guǐ nán cè, yí yù fáng zhī. shàng xìn zhī, bài wèi zhī dōng gé dà xué shì zhēn yù děng yǔ dìng jiāo, tóng xīn fǔ zhèng. gōng yí nǎi kě wàng xīn fù, jiàn wèi zhī yǔ cháo chén shēn jiāo, yòu dé bài xiāng, xīn sī hèn zhī guī chán yú kě wàng yuē:' wèi zhī zhī dé bài xiāng, gài mài guó qiú róng yě'. kě wàng nù, nǎi shā wèi zhī. zhēn yù yì yuē:' qín wáng jí yù" yī zì" wáng, yì dāng lìng yì guó hào ruò fēng qín wáng, shì chén bāng fù hú zhí gōng wèi tiān zǐ yǐ'! yú shì dìng kě wàng wèi zhēng wáng, chà hàn lín yuàn biān xiū liú shui chén wǎng qián cè fēng. shui chén zhì qián, kě wàng nù yuē:' wú jiǔ wèi qín wáng, ān dé lǚ gèng'? kě wàng lǐ bù shàng shū rèn zhuàn yuē:' dà zhàng fū dāng zì wáng, hé bì cháo tíng hū'! kě wàng shì qí yán, suì jìng chēng" qín wáng", bù fèng cháo mìng.
丁亥秋,四川巡按钱邦芑率总兵王祥复遵义。至戊子春,金川俱复。总兵侯天锡见可望强,甚欲招之,乃商之王祥;祥曰:‘可望乃献忠余孽,狼子野心,恐不为我用’!邦芑曰:‘闻可望行兵有纪律,不轻杀人,似非献忠故态,不可逆料’。因修书草檄,差推官王显往招之。至滇,可望大喜过望,谓显曰:‘从来朝廷文官与我辈为雠,绝不相通。今遣使通问,何敢自外。但我辈称王已久,求钱巡按具疏封我为王,我当举全滇归朝廷矣’。邦芑复之曰:‘本朝祖制,无异姓封王者’。因具疏,称可望归顺,请封公爵。上敕部议。适庆国公陈邦傅驻札广西,兵势甚弱;日张边情,假要封赏,至厮役皆冒侯伯。而高以正、李来亨又率兵入粤,邦傅欲自固,闻可望归命、私求王爵,朝议未决,邦傅乃遣心腹人胡执恭私铸“秦王之宝”金印一颗重百两,伪造敕书封可望为秦王,以为外援;并封李定国、艾能奇、刘文秀为国公,俱伪造敕印。执恭,京师游棍,惯造私印、假札,屡犯大辟,逃入军中者;遂主其议。己丑秋七月,齎假敕宝入滇见可望,拜舞称臣,述皇上系眷之意;可望大悦,受封秦王。既而可望闻朝议未决,疑其伪;因私诘执恭,执恭语塞,因诳曰:‘此敕印俱系太后与皇上在宫中密商私铸者,外廷诸臣实不知也’。可望虽探知“秦王”之封为伪,然亦但假其名以威众;定国与文秀卒不受,托言未与朝廷立功,不敢受爵。行在知执恭假封事,朝议哄然,知邦傅所为,交章参劾;邦傅只推不知。时执恭子钦华任宾州知州,因执赴行在,众请诛之;上曰:‘其父作逆,其子何与’!赦之。是月,适督师堵胤锡入朝,奏上曰:‘可望盘据滇中,若不封,恐生他变’。首辅严起恒力持不允;胤锡乃铸“平辽王”印,密奏上,差都察院右佥都御史赵昱齎往。昱入滇界,先遣报;可望谓已称“一字”王,今反降“二字”,欲拒昱使不入。定国等劝曰:‘天使既来,何可绝之’!乃令入。昱知可望不悦,一见叩首称臣,私归诚于可望;可望予昱十金,其“平辽王”印受而藏之,仍称“秦王”。朝中知昱辱国,欲处昱;昱不敢回朝。滇中臣民皆知“秦王”之封为伪,多有窃议者。可望亦以为耻,因遣御史瞿鸣丰入朝,必欲实求“秦王”之封;请即用原宝,但求上加敕一道。而内阁严起恒、户部尚书吴贞毓、兵部侍郎杨鼎和、兵科给事中刘尧珍、吴霖、张载述持议更坚,可望遣私人杨惺先入朝通贿,诸公怒不受。可望愤甚,乃遣贺九义带兵五千至南宁,假称护驾,刺严起恒及吴霖、刘尧珍、张〔载〕述。时鼎和已加大学士,奉命督师川、黔;行至昆仑关,九义遂遣将追杀之。独贞毓以差出,得免。此辛卯二月事。是时,朝廷震动,失上下体。严起恒既被害,上特简吴贞毓入阁办事。时可望必欲得“秦王”实封,再遣龚彝、杨畏知入朝。畏知,陕西解元,为人抗直;既见上,密奏可望奸诡难测,宜预防之。上信之,拜畏知东阁大学士;贞毓等与订交,同心辅政。龚彝乃可望心腹,见畏知与朝臣深交,又得拜相,心私恨之;归谗于可望曰:‘畏知之得拜相,盖卖国求荣也’。可望怒,乃杀畏知。贞毓议曰:‘秦王即欲“一字”王,亦当另议国号;若封秦王,是陈邦傅、胡执恭为天子矣’!于是定可望为征王,差翰林院编修刘{氵茞}往黔册封。{氵茞}至黔,可望怒曰:‘吾久为秦王,安得屡更’?可望礼部尚书任僎曰:‘大丈夫当自王,何必朝廷乎’!可望是其言,遂竟称“秦王”,不奉朝命。
shí shàng jià zhù guǎng xī nán níng fǔ, dà qīng bīng pò xún zhōu, chén bāng fù fù zǐ jù tóu shùn, dà qīng bīng jiàn bī nán níng, jià yí lài tuān. kě wàng mìng tí táng zǒng bīng cáo yán shēng hú zhèng guó gè dài bīng sān bǎi, jǐn suí zuǒ yòu yǐ bèi bù yú. shàng yǔ qún chén yì, yù rù qián zàn bì wú zhēn yù yuē:' kě wàng bá hù wú lǐ, ruò yī rù qián, shàng xià jù wèi suǒ zhì, guó shì wēi yǐ'! shí mǎ jí xiáng yǐ àn tōng kuǎn kě wàng, qǐng shàng jí rù qián sī yǔ tài jiàn páng tiān shòu yuē:' jīn rì tiān xià dà shì yǐ guī qín wáng, wú bèi xū zǎo yǔ jié nà, yǐ wéi tuì bù. jīn tí táng cáo yán shēng hú zhèng guó nǎi qín wáng xīn fù, tuō èr rén wéi wǒ bèi shū chéng, yì rì shù yǒu zhào yìng'. tiān shòu yuē:' ruò cǐ, zé wú bèi xū yǔ liǎng rén jié wèi xiōng dì, nǎi kě xíng shì'. cáo yán shēng, dà zhú rén hú zhèng guó, huái ān rén: liǎng rén suī wèi kě wàng yòng, qí shí nǎi xīn wáng shì. jí xiáng tiān shòu bù zhī liǎng rén xīn shì, qǐng jié xiōng dì zhī méng méng bì, jí xiáng yuē:' qín wáng gōng dé lóng shèng, tiān xià qīn yǎng, jīn rì tiān mìng zài qín. tiān zhī suǒ mìng, rén bù néng wéi wǒ bèi yì yù quàn huáng shàng shàn wèi qín wáng, fán liǎng gōng wèi wǒ xiān dá cǐ yì'! yán shēng zhèng guó è rán yuē:' cǐ shì hé kě qīng yì! qiě wú bèi yī tí táng ěr, zhǐ kě chuán bào jūn qíng guó jiā dà shì, fēi wǒ bèi suǒ gǎn yǔ'! jí xiáng tiān shòu cí qù, sī jù qǐ yǐ dá zhī zhī kě wàng. kě wàng kǒng zhōng wài rén xīn bù fú, wèi gǎn qīng jǔ, yì yù yíng jià rù qián, xié tiān zǐ yǐ lìng zhū hóu, nǎi biàn xíng shì gù gū zhǐ bù xíng. ér yán shēng zhèng guó sù yǔ wú zhēn yù shàn, àn yǐ cǐ yì gào zhī, qǐng shàng zàn zhǐ guǎng xī jìng shàng, xì shǔ rén xīn hào zhào yuǎn jìn, yǐ zǔ jí xiáng zhī móu. jí xiáng suì mì gào kě wàng, wèi shì jiāng chéng, wèi wú zhēn yù suǒ zǔ kě wàng suì qiǎn zǒng bīng gāo tiān guì gěng sān pǐn hēi bāng jùn dài bīng yíng jià xìng qián, gǎi ān lóng suǒ wéi ān lóng suǒ, qǐng shàng jū zhī: shí rén wǔ èr yuè yě. liù yuè, lǐ dìng guó fù guǎng xī, qín chén bāng fù bìng zi céng lǔ, jiě zhì qián kě wàng zhào zhí gōng shì zhī yuē:' shǐ rǔ yǔ bāng fù yī chù, jiǔ yǐ tóu shùn dà qīng yǐ'! suì jiāng bāng fù fù zǐ bāo pí zhī jiě, jiān mìng zhí gōng jiān shì yǐ jǐng zhī. zhí gōng jīng jì huǎng hū, yīn yǐ chéng jí shù yuè ér zú.
时上驾驻广西南宁府,大清兵破浔州,陈邦傅父子俱投顺,大清兵渐逼南宁,驾移濑湍。可望命提塘总兵曹延生、胡正国各带兵三百,紧随左右以备不虞。上与群臣议,欲入黔暂避;吴贞毓曰:‘可望跋扈无礼,若一入黔,上下俱为所制,国事危矣’!时马吉翔已暗通款可望,请上急入黔;私与太监庞天寿曰:‘今日天下大势已归秦王,吾辈须早与结纳,以为退步。今提塘曹延生、胡正国乃秦王心腹,托二人为我辈输诚,异日庶有照应’。天寿曰:‘若此,则吾辈须与两人结为兄弟,乃可行事’。曹延生,大竹人;胡正国,淮安人:两人虽为可望用,其实乃心王室。吉翔、天寿不知两人心事,请结兄弟之盟;盟毕,吉翔曰:‘秦王功德隆盛,天下钦仰,今日天命在秦。天之所命,人不能违;我辈意欲劝皇上禅位秦王,烦两公为我先达此意’!延生、正国愕然曰:‘此事何可轻易!且吾辈一提塘耳,止可传报军情;国家大事,非我辈所敢与’!吉翔、天寿辞去,私具启以达之知可望。可望恐中外人心不服,未敢轻举,意欲迎驾入黔,挟天子以令诸侯,乃便行事;故姑止不行。而延生、正国素与吴贞毓善,暗以此意告之,请上暂止广西境上,系属人心、号召远近,以阻吉翔之谋。吉翔遂密告可望,谓事将成,为吴贞毓所阻;可望遂遣总兵高天贵、耿三品、黑邦俊带兵迎驾幸黔,改安隆所为安龙所,请上居之:时壬午二月也。六月,李定国复广西,擒陈邦傅并子曾鲁,解至黔;可望召执恭视之曰:‘使汝与邦傅一处,久已投顺大清矣’!遂将邦傅父子剥皮支解,兼命执恭监视以儆之。执恭惊悸恍惚,因以成疾;数月而卒。
shí shàng zài ān lóng, jiā yú wàn shān zhī zhōng, qún mán zá chǔ, huāng lòu bǐ sú, bǎi wù jù wú máo cí tǔ kù, suí hù zhě zhǐ wǔ shí rén, yí zhì cǎo shuài zhī shén. ér kě wàng zì jū guì zhōu shěng chéng, dà zào gōng diàn, shè lì wén wǔ bǎi guān. fán sì chuān yún nán guì zhōu wén wǔ dà chén shù bǎi yú yuán, jù xié yǐ wēi lìng, kè qī cháo jiàn, shòu yǐ wěi xián yǒu bù cóng zhě, jí zhū zhī. yǐ lì bù shì láng léi yuè lóng wèi zǎi xiàng guì zhōu zǒng dū fàn kuàng wèi lì bù shàng shū yù shǐ rèn zhuàn wèi lǐ bù shàng shū sì chuān zǒng dū rèn yuán wèi bīng bù shàng shū yù shǐ zhāng zhòng rèn wèi liù kē dōu jǐ shì lǐ bù zhǔ shì fāng yú xuān wèi hàn lín yuàn biān xiū. yòu zhù wěi yìn wèi bā dié wén, jǐn huàn míng cháo jiù yìn. fāng yú xuān jí qí chǎn yú, wèi kě wàng nǐ" guó shǐ". chēng zhāng xiàn zhōng wèi tài zǔ, zuò" tài zǔ běn jì" bǐ xiàn zhōng wèi tāng wǔ, chóng zhēn wèi jié zhòu. jìn kě wàng lǎn zhī kě wàng yuē:' yì bù bì rú cǐ zhī shén'! yú xuān yuē:' gǔ lái shǐ shū jiē rú cǐ fǒu zé, wú yǐ jì kāi chuàng zhī xūn'. yú xuān yòu wèi zhì tiān zǐ lǔ bù jiǔ zòu wàn wǔ zhī lè, zuò wéi shī gē, jì gōng sòng dé yǔ míng lú sì xuē gōng shāng dìng cháo yí, kě wàng kǔ shén. guǐ sì qiū, yú xuān lǚ shàng biǎo quàn jìn kě wàng yuē:' wǒ hé nán jí dēng jiǔ wǔ, dàn kǒng rén xīn wèi fù'! yú xuān yuē:' cháo nèi xiāng zuǒ zhě, zhǐ wú zhēn yù xú jí děng shù rén chuān qián liǎng shěng, zhǐ qián bāng qǐ chén qǐ xiāng shù rén. chú cǐ shù rén, qí yú bù zú lǜ yǐ'. kě wàng yuē:' wú zhēn yù děng yì wèi chǔ fèn dàn bāng qǐ zài wài, xì chuān qián rén wàng suǒ guī, shā zhī kǒng shì mín jiě tǐ'. nǎi fā lìng zhǐ yǔ yú qìng zhī xiàn zōu bǐng hào, lìng cuī bāng qǐ rù cháo, dài yǐ bù cì zhī wèi. shí bāng qǐ yǐ tuì yǐn yú qìng zhī pǔ cūn, bǐng hào bī lēi bǎi duān bāng qǐ kǒng bù miǎn, suì zhù fà wèi sēng. qí zhù fà jì yún:' yī zhàng héng dān rì yuè xíng, shān bēn hǎi lì wèn qián chéng rèn tā pī lì méi biān guò, tán xiào yī rán bù zhuǎn jīng'. kě wàng wén bāng qǐ wèi sēng, wài suī nù mà ér zhōng cán fèn mìng rèn zhuàn děng yǐ shū wǎn quàn zhī. bāng qǐ dá yǐ shī yuē:' pò nà pú tuán bàn cǐ shēn, xiāng féng shuí bù xùn gū chén yě zhī guān jué duō róng xiǎn, zhǐ kǒng tián héng xiào shā rén'! fāng yú xuān lù qí shī chéng kě wàng kě wàng nù, mìng zōu bǐng hào jiě zhí guì zhōu. jiāng shā zhī, shì yǒu ān lóng shí bā zhōng chén zhī biàn, rén qíng xiōng xiōng, suì shì bāng qǐ bù wèn ér chán shòu zhī móu yì suì zǔ yǐ.
时上在安龙,夹于万山之中,群蛮杂处,荒陋鄙俗,百物俱无;茅茨土库,随扈者止五十人,仪制草率之甚。而可望自居贵州省城,大造宫殿,设立文武百官。凡四川、云南、贵州文武大臣数百余员,俱挟以威令,刻期朝见,授以伪衔;有不从者,即诛之。以吏部侍郎雷跃龙为宰相、贵州总督范矿为吏部尚书、御史任僎为礼部尚书、四川总督任源为兵部尚书、御史张重任为六科都给事、礼部主事方于宣为翰林院编修。又铸伪印为八叠文,尽换明朝旧印。方于宣极其谄谀,为可望拟“国史”。称张献忠为太祖,作“太祖本纪”;比献忠为汤、武,崇祯为桀、纣。进可望览之;可望曰:‘亦不必如此之甚’!于宣曰:‘古来史书皆如此;否则,无以纪开创之勋’。于宣又为制天子卤簿、九奏万舞之乐,作为诗歌,纪功颂德;与鸣胪寺薛宫商订朝仪,可望苦甚。癸巳秋,于宣屡上表劝进;可望曰:‘我何难即登九五,但恐人心未附’!于宣曰:‘朝内相左者,止吴贞毓、徐极等数人;川、黔两省,止钱邦芑、陈起相数人。除此数人,其余不足虑矣’。可望曰:‘吴贞毓等易为处分;但邦芑在外,系川、黔人望所归,杀之恐士民解体’。乃发令旨与余庆知县邹秉浩,令催邦芑入朝,待以不次之位。时邦芑已退隐余庆之浦村,秉浩逼勒百端;邦芑恐不免,遂祝发为僧。其祝发偈云:‘一杖横担日月行,山奔海立问前程;任他霹雳眉边过,谈笑依然不转睛’。可望闻邦芑为僧,外虽怒骂而中惭愤;命任僎等以书婉劝之。邦芑答以诗曰:‘破衲蒲团伴此身,相逢谁不讯孤臣;也知官爵多荣显,只恐田横笑杀人’!方于宣录其诗呈可望;可望怒,命邹秉浩解执贵州。将杀之,适有安龙十八忠臣之变,人情汹汹,遂释邦芑不问而禅受之谋亦遂阻矣。
sì chuān xún àn qián bāng qǐ zhāo sūn kě wàng shū
四川巡按钱邦芑招孙可望书
qián chà guān zhì diān, suǒ yǐ bù gǎn jí zhì shū fèng hòu zhě, gài wèi zhī lǎo xiān shēng zūn yì hé rú ěr! zuó chà guān huí, bèi dào lǎo xiān shēng yōu lǐ zhī yīn jiān shù lǎo xiān shēng yǎ yì yì dài tiān wáng, zhì zhēn zhì qiè, gèng wú tā niàn. suī yī shí tóng shì zhū gōng yóu wèi shēn xìn, ér qǐ suǒ yǐ dú xìn zhī bù yí zhě, gài guān lǎo xiān shēng zhī wéi rén, nǎi dāng jīn zhī háo jié yě. cóng lái wú qī rén zhī háo jié wú fù xīn zhī háo jié wú miàn shì bèi fēi zhī háo jié wú zhāo sān mù sì zhī háo jié, qǐ shì yǐ bù gù yì lùn shì fēi, gǎn wéi jù shū, jìng qǐng fēng jué. rán lǎo xiān shēng biàn dāng cóng cǐ gǎi xián yì zhé, bài biǎo chēng chén fèng zhēng shuò guī bǎn cè, wén wǔ zhī shēng jiàng yī bǐng yú tiān zǐ zhēng fá zhī xíng zhǐ bì qǐng hū cháo mìng. rú shì, nǎi bù kuì zǔ zōng bù fù cháo tíng bù fù qǐ zhī jiàn jǔ, nǎi chéng qiān gǔ zhēn háo jié yǐ.
前差官至滇,所以不敢即致书奉候者,盖未知老先生尊意何如耳!昨差官回,备道老先生优礼之殷;兼述老先生雅意翊戴天王,至真至切,更无他念。虽一时同事诸公犹未深信,而芑所以独信之不疑者,盖观老先生之为人,乃当今之豪杰也。从来无欺人之豪杰、无负心之豪杰、无面是背非之豪杰、无朝三暮四之豪杰,芑是以不顾议论是非,敢为具疏,竟请封爵。然老先生便当从此改弦易辙,拜表称臣;奉正朔、归版册,文武之升降一禀于天子、征伐之行止必请乎朝命。如是,乃不愧祖宗、不负朝廷、不负芑之荐举,乃成千古真豪杰矣。
qǐ xiān shǐ zǔ wú yuè wáng huì qián chù zhě, yǐ jiāng nán zhī dì guī sòng, ér tài zōng cì tiě quàn jīn shū, zǐ sūn shì shì yǔ guó tóng xiū. qǐ kǒng huáng shàng bù yǔn fēng jué, gù shū zhōng jí yǐn xiān shǐ zǔ wèi lì. rán dāng rì xiān shǐ zǔ yǔ lǎo xiān shēng jīn rì bù tóng zhě yǒu sì, qǐng wèi lǎo xiān shēng yán zhī. xiān shǐ zǔ lì guó wú yuè, chuán sān shì sì wáng, bǎo yǒu jiāng nán zhī dì jiāng jìn bǎi nián, yǔ wǔ dài xiāng zhōng shǐ ér sòng shǐ xīng, yǔ sòng cháo wèi cháng yǒu jūn chén zhī fēn yě. ér lǎo xiān shēng, dà míng zhī jiù chén yě. qí bù tóng zhě yī yě. xiān shǐ zǔ wáng jué chuán zì xiān rén, lì liáng táng jìn hàn zhōu jù shòu cè fēng. ér lǎo xiān shēng zhī wáng hào, zé zì jǐ zhī jiàn chēng yě. qí bù tóng zhě èr yě. xiān shǐ zǔ tǔ dì shòu zì zǔ zōng, shǐ yú táng mò bìng fēi qǔ zhī sòng cháo. ér lǎo xiān shēng zhī yún nán, zé tiān cháo zhī fēng jiāng yě. qí bù tóng zhě sān yě. xiān shǐ zǔ bǎo yǒu jiāng nán, shì shì fèng gòng, wèi cháng yǔ zhōng guó yǒu yī shǐ zhī jiā. ér lǎo xiān shēng èr shí nián lái cán pò shù shěng, tú lù cháo tíng zhī rén mín mí fèi cháo tíng zhī jīn qián, hé zhǐ shù qiān bǎi wàn shèn zhì shā qīn wáng rǔ dà chén, yú cháo tíng bù dé wèi wú zuì. qí bù tóng zhě sì yě. qǐ zhī suǒ yǐ yǐn shǐ zǔ wèi lì, míng zhī shì shì bù hé bù guò wěi qū yǐ chéng lǎo xiān shēng zhī měi. tǎng méng míng zhǐ yú yǔn, shì shèng tiān zǐ pò gé zhī hóng ēn, qǐ bù gǎn jū gōng jí huò cháo yì bù cóng, lìng yì fēng hào, lǎo xiān shēng yì dāng bài shòu, yǐ qí zài qǐng jiā fēng. lǎo xiān shēng rú cǐ qiān ràng bù huáng, kè shǒu chén jié, zé shì gōng míng zhī lù zhèng cháng zǐ sūn zhī fú wú liàng qīng shǐ yáng míng xìng shì jù xiāng, fēi qǐ suǒ néng cè yě.
芑先始祖吴越王讳钱俶者,以江南之地归宋,而太宗赐铁券金书,子孙世世与国同休。芑恐皇上不允封爵,故疏中即引先始祖为例。然当日先始祖与老先生今日不同者有四,请为老先生言之。先始祖立国吴越,传三世四王,保有江南之地将近百年,与五代相终始;而宋始兴,与宋朝未尝有君臣之分也。而老先生,大明之旧臣也。其不同者一也。先始祖王爵传自先人,历梁、唐、晋、汉、周俱受册封。而老先生之王号,则自己之僭称也。其不同者二也。先始祖土地授自祖宗,始于唐末;并非取之宋朝。而老先生之云南,则天朝之封疆也。其不同者三也。先始祖保有江南,世世奉贡,未尝与中国有一矢之加。而老先生二十年来残破数省,屠戮朝廷之人民、糜费朝廷之金钱,何止数千百万;甚至杀亲王、辱大臣,于朝廷不得为无罪。其不同者四也。芑之所以引始祖为例,明知事势不合;不过委曲以成老先生之美。倘蒙明旨俞允,是圣天子破格之洪恩,芑不敢居功;即或朝议不从,另议封号,老先生亦当拜受,以俟再请加封。老先生如此谦让不遑,恪守臣节,则是功名之路正长、子孙之福无量;青史扬名、姓氏俱香,非芑所能测也。
qǐ shēng píng xīn shì guāng míng lěi luò, bù kěn zì qī qī rén yī yù dāng háng zhī shì, jí jǔ shì fēi zhī ér bù gù. jí jīn rì wèi lǎo xiān shēng qǐng fēng yī shì, qí zǔ ér qiě jì zhě zhèng zì bù shǎo ér qǐ fǎn zhōng wú kuì, jìng xíng bù yí. jí lǎo xiān shēng yì rì xiāng xìn xiāng fù, zǒng bù wèn yǐ. rán lǎo xiān shēng shēn wéi nán zǐ, dǐng tiān lì dì bù chéng cǐ shí lì wàn shì bù xiǔ zhī gōng míng, ér tú jù yī yú yǐ zì xióng, fēi suǒ chēng dà zhàng fū yě. qiě jīn rì zhī jìng dí, fēi zhí wǒ míng cháo zhī huàn yě lìng xiān rén céng bèi dà nàn, shì yì lǎo xiān shēng bù gòng zhī chǐ yě. qǐ bèi lù lì yú wài, rì yè tú wéi ér lǎo xiān shēng yōng qiáng bīng ān zuò hǎi nèi dì, kǒng bù miǎn yí xiào yú hǎi nèi yīng xióng yǐ! qí xiāng gōng fù jiǔ shì zhī chóu," chūn qiū" dà zhī lǎo xiān shēng néng wú yì hū? zhù wàng zhī qiè, yán chū bù lún, fú wéi yuán liàng!
芑生平心事光明磊落,不肯自欺欺人;一遇当行之事,即举世非之而不顾。即今日为老先生请封一事,其阻而且忌者正自不少;而芑反衷无愧,竟行不疑。即老先生异日相信、相负,总不问矣。然老先生身为男子,顶天立地;不乘此时立万世不朽之功名,而徒据一隅以自雄,非所称大丈夫也。且今日之劲敌,非直我明朝之患也;令先人曾被大难,是亦老先生不共之耻也。芑辈戮力于外,日夜图维;而老先生拥强兵安坐海内地,恐不免贻笑于海内英雄矣!齐襄公复九世之仇,“春秋”大之;老先生能无意乎?伫望之切,言出不伦,伏惟原亮!
bī yuán péng nián shǒu zhì
逼袁彭年守制
jǐ chǒu nián, yuán péng nián shēng mǔ sǐ, zì wèi dīng jiān bù shǒu zhì, xuān yán yú zhòng yuē:' wú jiā shòu guó ēn shēn zhòng, yì shì kē míng gèng shòu tiān dì zhī ēn hóng dà, dài chǎn yì cái. wú jīn xiǎng nián yuǎn guò xiān rén, tiān zhèng bù yù zhì wǒ yú wú yòng dì hé dé kǔ shǒu sān nián, xū dù suì yuè'! tóng dǎng yǐ wéi guó ěr wàng jiā, zhōng xīng kě wàng yí jìn shì jué. mǎ tài hòu shén è zhī, xuān chá dīng jiān bù shǒu zhì, shì hé cháo zǔ zhì? péng nián miǎn yán yuè yú, xié zhòng zī ér qù yōng fù guǎ wèi qiè, yù yú fó shān. guǎ fù, shēng yuán lǐ xū qī yōng chǎn shù wàn. péng nián dū xué guǎng zhōu shí, yē qí sì wù zǐ nián fǎn zhèng hòu, zhāo péng nián zhǔ qí jiā.
己丑年,袁彭年生母死,自谓丁艰不守制,喧言于众曰:‘吾家受国恩深重,奕世科名;更受天地之恩洪大,代产异才。吾今享年远过先人,天正不欲置我于无用地;何得苦守三年,虚度岁月’!同党以为国尔忘家,中兴可望;宜晋世爵。马太后甚恶之,宣查丁艰不守制,是何朝祖制?彭年腼颜月余,挟重赀而去;拥富寡为妾,寓于佛山。寡妇,生员李戌妻;拥产数万。彭年督学广州时,掖其嗣;戊子年反正后,招彭年主其家。
fó shān, guǎng zhōu jù zhèn.
佛山,广州巨镇。
yǒng lì qí shè
永历骑射
yǒng lì gōng jìn jiǎo ài, gòng fèng qīng jiǎn, bù yú qiān jīn zi jiā. shì nǚ liáo liáo, jù yòu chǔn jīng bù. nèi shì xià guó xiáng yǐ liù shí jīn yú guǎng chéng mì yī gē wǔ qīng é, fā fāng fù é bù yī yuè, shī suǒ zài. biàn suǒ nèi wài, yuè sān yuè yú dōng chí shuǐ miàn fú qǐ hóng dì, yǐ yǔn mìng yú zhōng xiǎng yì yǒu suǒ bù dé yǐ yě. gài fǔ shǔ yǔ gāo yào xiàn xué bìng zhì, zhōng gé yī chí. yú shì fù tǔ tián qí bàn, rì yú xià wǔ xié páng tiān shòu děng qí shè qí zhōng, dì yì duō mìng zhòng sān gōng cóng cè lóu yuè shì yǐ wéi lè. sān gōng zhě, tài hòu mǎ shì, guì wáng yuán pèi shèng hòu wáng shì, dì zhī shēng mǔ yě zhōng gōng wáng shì, zhèng gōng yě. měi rì sān gōng tóng dì gōng shàn zhǐ xiàn èr shí sì jīn, nèi sì bāo zhí fán yǒu shǎng lài, yì zài qí zhōng. dì fù bù jié shěng, bào jié miàn ēn zòu bì, bì zuǒ gù yuē:' shǎng yín shí liǎng yǔ tā'! sī lǐ wú guó tài xià guó xiáng děng shēn yǐ zhí rì wèi kǔ. zhì dà sī lǐ páng tiān shòu, zì yǎng yù yíng bīng shí yíng měi yíng zhèng zǒng bīng yī rén fù zǒng bīng èr rén shēn jiāng sì rén shēn jiāng yǐ xià guān tóu èr rén guān tóu yǐ xià xiǎo zú yī rén ěr: yī yíng shí rén, shí yíng bǎi rén. cǐ jiē tiān shòu chū zì jǐ chāo yǐ wéi yǒng lì shì cháo rì yí wèi yōng hù, yì jié lì kǔ zhī yǐ.
永历宫禁湫隘,供奉清简,不逾千金子家。侍女寥寥,俱幼蠢荆布。内侍夏国祥以六十金于广城觅一歌舞青娥,发方覆额;不一月,失所在。遍索内外,越三月于东池水面浮起红蒂,已殒命于中;想亦有所不得已也。盖府署与高要县学并峙,中隔一池。于是覆土填其半,日于下午偕庞天寿等骑射其中,帝亦多命中;三宫从侧楼阅视以为乐。三宫者,太后马氏,桂王原配;圣后王氏,帝之生母也;中宫王氏,正宫也。每日三宫同帝供膳止限二十四金,内寺包值;凡有赏赉,亦在其中。帝复不节省,报捷面恩奏毕,必左顾曰:‘赏银十两与他’!司礼吴国泰、夏国祥等深以值日为苦。至大司礼庞天寿,自养御营兵十营;每营正总兵一〔人〕、副总兵二人、参将四人、参将以下官头二人、官头以下小卒一人耳:一营十人,十营百人。此皆天寿出自己钞以为永历视朝日仪卫拥护,亦竭力苦支矣。
guì lín mín lì qióng jié
桂林民力穷竭
diān yíng zì yǒng quán hái, yǔ jiāo liǎn bīng cāi yí shēng xì. zhōng zhēn yíng zì shǔ zhuǎn zhàn, yóu chǔ zhì wú xiū xī jiǎ shì. dà qīng qiǎn shǐ yí shū zhāo shì sì, shì sì bù cóng. yǒng níng zhōu zài bào shī lì, xīng níng hóu hú yī qīng hái róng jiāng shì sì fù bàn liáng xiè, qū chū bīng tún yú quán. mín lì qióng jié, zhū gē wú shù, gǎo cuì wàn zhuàng. yǒng lì jiān wèi fèi shí, zhào tíng chén yì yú cí níng gōng, fā dōng xiǎng yī wàn.
滇营自永、全还,与焦琏兵猜疑生隙。忠贞营自蜀转战,由楚至梧休息甲士。大清遣使贻书招式耜,式耜不从。永宁州再报失利,兴宁侯胡一青还榕江;式耜复办粮械,趋出兵屯于全。民力穷竭,诛割无术,槁悴万状。永历间为废食,召廷臣议于慈宁宫,发东饷一万。
hú yī qīng, diān zhī zhèn chén yě. quán yǔ yǒng níng zhōu, jù shǔ guì lín.
胡一青,滇之镇臣也。全与永宁州,俱属桂林。
fú jiàn jǐn shī
福建尽失
dà qīng bīng wéi kùn céng qìng yú píng hé, xún chū jiàng shā zhī. ér zhào ān děng chù, yī shí jù guī dà qīng. zhèng zhī péng jù shí liú chéng, dà bīng zhì, suí dùn qù. liú zhōng zǎo zài fú níng, shì qióng zì yì: fú jiàn jǐn shī. wéi yán zhāng tīng sān fǔ jiè lián jiāng yòu, ér yán píng suǒ shǔ jiē zài wàn shān zhōng dà bīng jì huí, suì lì dé huà wáng zhū cí yè jù jiāng jūn zhài. xiān xiàn dà tián, jì pò lóng xī, cì shùn chāng jiāng lè. zhì shí yī yuè, dà bīng tǎo píng zhī. wáng bèi zhí, bīng bù shàng shū luó nán shēng děng jiàng.
大清兵围困曾庆于平和,寻出降;杀之。而诏安等处,一时俱归大清。郑芝鹏踞石榴城,大兵至,随遁去。刘中藻在福宁,势穷自缢:福建尽失。惟延、漳、汀三府界连江右,而延平所属皆在万山中;大兵既回,遂立德化王朱慈晔踞将军寨。先陷大田,继破龙溪,次顺昌、将乐。至十一月,大兵讨平之。王被执,兵部尚书罗南生等降。