lù wáng chū jiàng
潞王出降
dà qīng shùn zhì èr nián yǐ yǒu wǔ yuè, yù wáng jì dìng nán dōu, fēn bīng rù zhè dà shuài, bèi lè bó luò yě. shí lù fān bì háng zhōu liù yuè, háng rén yōng dài zhī. bèi lè yǐ shū zhāo wáng, wáng dù lì bù néng jù, yòu bù rěn cán mín, suì shēn yì yíng, qǐng wù shā hài rén mín bèi lè xǔ zhī, suì àn bīng rù háng, shì bù yì sì. hòu lù wáng běi xíng, yǔ hóng guāng wáng zhī míng jù xiōng wèn.
大清顺治二年(乙酉)五月,豫王既定南都,分兵入浙;大帅,贝勒博洛也。时潞藩避杭州;六月,杭人拥戴之。贝勒以书招王,王度力不能拒,又不忍残民,遂身诣营,请勿杀害人民;贝勒许之,遂按兵入杭,市不易肆。后潞王北行,与宏光、王之明俱凶问。
fù jì:" biān nián" yún:' bīng zhì háng zhōu, yuán rèn xíng rén lù péi yì sǐ, mǒu xiàn zhī xiàn liáng yú sì yì sǐ' yī zài zì sǐ.
附记:“编年”云:‘兵至杭州,原任行人陆培缢死,某县知县梁于涘亦死’(一载自死)。
qí biāo jiā fù chí shuǐ
祁彪佳赴池水
bèi lè jì zhù háng, suì sàn bù guān lì zhì zhè dōng zhāo fǔ, qiě lìng tì fā zhào xiāng shēn yè jiàn. yuán rèn sū sōng xún fǔ qí biāo jiā fù chí shuǐ sǐ.
贝勒既驻杭,遂散布官吏至浙东招抚,且令薙发;召乡绅谒见。原任苏松巡抚祁彪佳赴池水死。
qí gōng huì biāo jiā, zì yòu wén, hào shì péi shào xīng shān yīn rén. fù chéng huǒ yè, zhī cháng zhōu xiàn, yǒu huì zhèng. gōng nián shí qī, jǔ yú xiāng. tiān qǐ èr nián rén xū jìn shì shòu xīng huà fǔ tuī guān. jùn bīng yǐ jī xiǎng huā yú fān sī, gōng tǐng shēn wǎng yù, kè qī gěi xiǎng jiē liǎn shǒu bù gǎn dòng. fù lìng zì tuī wéi shǒu zhě, fù sòng fān sī zhì zhī zhòng jiē tiē fú.
祁公讳彪佳,字幼文,号世培;绍兴山阴人。父承{火业},知长洲县,有惠政。公年十七,举于乡。天启二年壬戌进士;授兴化府推官。郡兵以稽饷哗于藩司,公挺身往谕,刻期给饷;皆敛手不敢动。复令自推为首者,缚送藩司治之;众皆帖服。
chóng zhēn sì nián, kǎo mǎn fú jiàn dào yù shǐ. wǔ nián dōng, shàng shū yán:' fán dà xiǎo wén wǔ nèi wài zhū chén, jiē shǐ zhī gè ān qí wèi, ér hòu yǒu yǐ gè jǐn qí xīn ruò yuè zǔ ér wèn páo, jí kuàng guān ér dài shì. ěr lái liù qīng jiǔ liè zhī zhǎng, jié zé shí wén yǐn zuì rì jiàn, yīn ér yǒu jí jù zhōu zhāng, jiù guò bù huáng zhī xiàng. qiè kǒng dāng shì zhū chén chù yú yán zhǐ, jì yǐ yíng hé chuǎi mó, shàn bǎo míng wèi zé wèi dé zhèn lì zhī xiào, fǎn zī yōu hū zhī tú. chén suǒ lǜ yú dà chén zhě, cǐ yě. rén cái yǒu xiàn, zhōng xià cān bàn fēi jí shàng gǎn fā qí zhōng yì, zé wú yǐ gǔ wǔ qí gōng míng. jīn sī dào yǒu sī, huò" qīn àn" zhī lèi yóu rén huò qián gǔ zhī shū wèi zhì, jiàng jí zhù fèng shí jū èr sān. chén zǐ jīng shén cái jù, bì qí shāo yǒu yú dì ér hòu kě yǐ zhǎn bù ruò zhuī yú gōng lìng, bì zhì gǒu qiě zhī wú, jí qiè fù míng zhī xīn, bù shèng qí yǎn zuì nì xiá zhī niàn. chén suǒ lǜ yú qún chén zhě, cǐ yě. huáng shàng wén pí, ér sī jiàng shuài zhī chén tǎng dé zhēn yīng xióng, jí tuī gǔ shè tán, fū qǐ wèi guò. dàn āng zāng fù sú, jué bù kěn fǔ yǎng sī mǎ zhī mén ruò bì yī xù xún zī, zé suī mào làn zhī dòu kě qīng, shì yì jiǎng bá zhī shù wèi jǐn. chén suǒ lǜ yú wǔ chén zhě, cǐ yě. huáng shàng shēn chéng duò yǔ, tè qiǎn nèi chén rán bì sōu tī chū yú bù yì, jiān bì nǎi kě wú yí. ruò fǔ àn zhī shì, duō lìng jiān shì huì tóng zé kǒng tóng tóng gōng, fǎn shǐ hù méng hù bì. kāi shuǐ huǒ zhī duān, qí huàn xiǎn qǐ jiāo nà zhī jiàn, qí huàn shēn. chén suǒ lǜ yú nèi chén zhě, cǐ yě'. shí yǐ wéi dǎng lùn.
崇祯四年,考满福建道御史。五年冬,上疏言:‘凡大小文武、内外诸臣,皆使之各安其位,而后有以各尽其心;若越俎而问庖,即旷官而怠事。迩来六卿、九列之长,诘责时闻、引罪日见,因而有急遽周章,救过不遑之象。窃恐当事诸臣怵于严旨,冀以迎合揣摩,善保名位;则未得振励之效,反滋悠忽之图。臣所虑于大臣者,此也。人才有限,中下参半;非藉上感发其忠义,则无以鼓舞其功名。今司道有司,或“钦案”之累由人、或钱谷之输未至,降级住俸十居二、三。臣子精神、才具,必其稍有余地而后可以展布;若追于功令,必至苟且支吾,急切赴名之心,不胜其掩罪匿瑕之念。臣所虑于群臣者,此也。皇上闻鼙,而思将帅之臣;倘得真英雄,即推毂设坛,夫岂为过。但肮脏负俗,决不肯俯仰司马之门;若必依序循资,则虽冒滥之窦可清,似亦奖拔之术未尽。臣所虑于武臣者,此也。皇上深惩惰窳,特遣内臣;然必搜剔出于不意,奸弊乃可无遗。若抚、按之事,多令监视会同;则恐同□同功,反使互蒙互蔽。开水火之端,其患显;启交纳之渐,其患深。臣所虑于内臣者,此也’。时以为谠论。
xún xún fǔ sū sōng zhū fǔ, suǒ zhì shěng zōu cóng, yán wèn fù lǎo jǐn dé qí lì bìng. háo yòu jiān bìng, xì mín jiē dé kòng chén yī shí quán guì wèi zhī cè mù. wú zhōng wú lài zì shǔ tiān gāng dǎng, líng lì xiǎo mín guān zhì yǐ fǎ, zé tān zāng wú gū, rén yì wèi zhī. gōng zhì, bǔ qí yóu zhě sì rén, lì zhé yú shì. yóu shì, qún jiān gǔ lì. tā ruò zhēng xiè fǎ juān shú huán, wèi cháng zhōu zhì guǎng yì tián, qīng wú xiàn yǐn zū yǐ bèi huāng wú xī yì mǐ yǐ huì xiān, jiè huá tíng yì mǐ zhì shàng hǎi yì tián. shí sù guì, lǜ èr shí dé yī mǔ jì sān nián zǐ lì, jí cháng huá tíng zhī shù. píng cáo duì, suì shěng sì jùn hào xiàn shí yú wàn jīn. wú rén zhì jīn dé zhī.
寻巡抚苏、松诸府,所至省驺从,延问父老尽得其利病。豪右兼并,细民皆得控陈;一时权贵为之侧目。吴中无赖自署天罡党,凌轹小民;官治以法,则摊赃无辜,人益畏之。公至,捕其尤者四人,立磔于市。由是,群奸股栗。他若征解法、捐赎锾,为长洲置广役田,清吴县隐租以备荒、无锡役米以惠鲜,借华亭义米置上海役田。时粟贵,率二石得一亩;计三年子粒,即偿华亭之数。平漕兑,岁省四郡耗羡十余万金。吴人至今德之。
shí wǔ nián, dà qīng bīng shēn rù bī huái, dào lù zǔ jué. qǐ gōng zhǎng hé nán dào wēi fú mào xiǎn, jiān xíng dá jīng shī. míng nián, zuǒ dà jì yī zhǔ xū gōng, wú gǎn yǐ yī qián jí mén zhě. huì shàng mìng tái shěng qiān zhuǎn, bì lì fān niè yǐ kǎo qí cái miàn zhé xuǎn láng yú cháo, yīn shū liè qí shì. yú shì yù shǐ jiǎng gǒng chén děng qún qǐ gōng zhī, shì suì yǐ ér gōng jìng gǎi nán jīng jī dào.
十五年,大清兵深入逼淮,道路阻绝。起公掌河南道;微服冒险,间行达京师。明年,佐大计;一主虚公,无敢以一钱及门者。会上命台省迁转,必历藩臬以考其才;面折选郎于朝,因疏列其事。于是御史蒋拱宸等群起攻之,事遂已;而公竟改南京畿道。
shí qī nián jiǎ shēn wǔ yuè, gōng yǔ shǐ kě fǎ děng jué jì dìng cè yǐ gōng jiù yǒu wēi dé yú wú, mìng fèng chì ān fǔ. xún jìn dà lǐ sì chéng, jí liú wèi xún fǔ. shǒu mù jì yǒng, shè biāo yíng wǔ yíng, gè wǔ bǎi rén yuán jiāng yào hài, zēng zhì tún pù. gōng shòu shì liù yuè yuè, kāi guǎn lǐ shì shè sì shòu yán, rì xī jié jū. yòu shàng shū, qǐng chú zhào yù jī shì tíng zhàng zhū bì zhèng wèi cháo tíng suǒ jì, suì xiè bìng.
十七年甲申五月,公与史可法等决计定策;以公旧有威德于吴,命奉敕安抚。寻晋大理寺丞,即留为巡抚。首募技勇,设标营五营,各五百人;缘江要害,增置屯堡。公受事六阅月,开馆礼士、设笥受言,日夕拮据。又上疏,请除诏狱、缉事、廷杖诸弊政;为朝廷所忌,遂谢病。
yǐ yǒu xià, dà qīng bīng rù zhè, xí zhū shēn tóu jiē gōng wén, yǔ fū rén shāng shì yuē:' cǐ fēi cí mìng suǒ néng què. ruò shēn zhì háng, cí yǐ jí, huò dé guī ěr'. yáng wèi zhì zhuāng jiāng xíng zhě jiā rén xìn zhī, bù wéi yì. rùn liù yuè liù rì bǐng xū yè fēn, qián chū yù yuán wài fàng shēng jié xià, zì tóu chí zhōng. shū yú jǐ yún:' mǒu yuè rì, yǐ zhì guān jì jí shān jiè zhū sì, kě jí liàn wǒ'. qí cóng róng jiù yì rú cǐ. hòu shì" zhōng mǐn".
乙酉夏,大清兵入浙,檄诸绅投揭;公闻,语夫人商氏曰:‘此非辞命所能却。若身至杭,辞以疾,或得归耳’。阳为治装将行者;家人信之,不为意。闰六月六日(丙戌)夜分,潜出寓园外放生碣下,自投池中。书于几云:‘某月日,已治棺寄蕺山戒珠寺,可即殓我’。其从容就义如此。后谥“忠敏”。
gōng shēng èr zi: cháng lǐ sūn, zì yì qìng cì bān sūn, zì yì xǐ: jiē yǒu wén yù. nǚ dé chén, zì xiāng jūn nián shí sān sì, jí sháo huì jué rén. qí kū fù shī yǒu jù yún:' guó chǐ chén xīn zài, qīn ēn zi bào nán'. shí shèng chēng zhī.
公生二子:长理孙,字奕庆;次班孙,字奕喜:皆有文誉。女德茞,字湘君;年十三、四,即韶慧绝人。其哭父诗有句云:‘国耻臣心在,亲恩子报难’。时盛称之。
hóng tú bù shí sǐ
宏图不食死
yuán rèn dà xué shì gāo hóng tú liú yù shào xīng chéng zhōng. táo zhì yě sì, bù shí sǐ.
原任大学士高宏图流寓绍兴城中。逃至野寺,不食死。
liú zōng zhōu jué lì sǐ
刘宗周绝粒死
liú zōng zhōu zì qǐ dōng, shào xīng shān yīn rén xué zhě chēng wéi niàn tái xiān shēng. wàn lì èr shí jiǔ nián jìn shì sān shí sān nián, shòu xíng rén. xiān hòu yǐ mǔ sāng jí yǎng zǔ lǐ jū zhě shí yú nián, shǐ bǔ yuán zhí. xún chōng cè fēng yì fān fù shǐ, guī chén zōng fān liù yì. sì shí yī nián, shū qǐng xiū zhèng xué. míng nián, fù xiè bìng qù. tiān qǐ yuán nián, qǐ wèi lǐ bù yí zhì sī zhǔ shì. hé wèi zhōng xián kè shì, zuò duó fèng bàn nián. èr nián, qiān guāng lù sì chéng. sān nián, qiān shàng bǎo sī shǎo qīng. xún gǎi tài pú sì, gào guī. sì nián, bǔ yòu tōng zhèng, lì cí shàng nù qí jiáo qíng yàn shì, gé wèi mín. chóng zhēn yuán nián, zhào wèi yìng tiān fǔ yǐn. èr nián sān nián, yǐ jí zài gào fù shàng yán chú zhào yù juān xīn xiǎng wèi" qí tiān yǒng mìng" zhī běn. shàng fāng yōu hàn zhāi jū, zé qí bù xiū shí zhèng, tú tuō kōng zòu. gōng suì jiān qiú qù, xǔ zhī. bā yuè, zhào wèi gōng bù zuǒ shì láng, rì shàng yán shí zhèng yún yún. shàng yuē:' zōng zhōu sù yǒu qīng míng, yì duō zhí yán. dàn dà chén lùn shì, yí tǐ guó dù shí, bù dàng xiào xiǎo chén guī guò cháo tíng wéi míng gāo'. huì tǐ rén juān fèng shì mǎ, gōng yán bù gǎn huái lì shì jūn dé zhǐ qiè zé, suì yǐn bìng qiú bà. jì jiù dào, wén dà qīng bīng zì chāng píng shēn rù, jí lùn tǐ rén dà jiān shì zhōng dà nìng shì xìn, bìng jí xíng zhèng chuǎn miù shù shì. shàng nù, yǐ wéi bǐ sī luàn zhèng, gé wèi mín. shí sì nián, qǐ lì bù zuǒ shì láng chén shèng xué sān piān yǐ qiè mó shàng gōng, duō jiàn cǎi nà. xún qiān zuǒ dōu yù shǐ qǐng shēn chì xiàn gāng fù shū yuàn shè xué bà zhào yù, cóng zhī. huì dāng dà jì, fā zhōng shū mǒu wéi rén xíng huì shì, zhì zhī fǎ yī shí fēng jì sù rán. yǐ ér jīng shī fù bèi wéi, xíng rén xióng kāi yuán hé jiān fǔ wù guó chù shàng nù, xià yù tíng zhàng. gōng lì zhēng yú cháo, zuò miǎn guān.
刘宗周字启东,绍兴山阴人;学者称为念台先生。万历二十九年进士;三十三年,授行人。先后以母丧及养祖里居者十余年,始补原职。寻充册封益藩副使,归陈宗藩六议。四十一年,疏请修正学。明年,复谢病去。天启元年,起为礼部仪制司主事。劾魏中贤、客氏,坐夺俸半年。二年,迁光禄寺丞。三年,迁尚宝司少卿。寻改太仆寺,告归。四年,补右通政,力辞;上怒其矫情厌世,革为民。崇祯元年,召为应天府尹。二年、三年,以疾在告;复上言除诏狱、蠲新饷为“祈天永命”之本。上方忧旱斋居,责其不修实政,徒托空奏。公遂坚求去,许之。八月,召为工部左侍郎,日上言时政云云。上曰:‘宗周素有清名,亦多直言。但大臣论事,宜体国度时,不当效小臣归过朝廷为名高’。会体仁捐俸市马,公言不敢怀利事君;得旨切责,遂引病求罢。既就道,闻大清兵自昌平深入,极论体仁大奸似忠、大佞似信,并及刑政舛谬数事。上怒,以为比私乱政,革为民。十四年,起吏部左侍郎;陈圣学三篇以切劘上躬,多见采纳。寻迁左都御史;请申饬宪纲、复书院社学、罢诏狱,从之。会当大计,发中书某为人行贿事,置之法;一时风纪肃然。已而京师复被围,行人熊开元劾奸辅误国;触上怒,下狱廷杖。公力争于朝,坐免官。
shí qī nián nán jīng zài zào, qǐ yuán guān. gōng lì dǐ shí zhèng, mǎ shì yīng liú zé qīng děng yù shā zhī suì lì qǐng zhì shì.
十七年南京再造,起原官。公力诋时政,马士英、刘泽清等欲杀之;遂力请致仕。
míng nián, dà qīng bīng zhì háng zhōu gōng yǔ tóng jùn qí biāo xìng yuē jǔ shì, bù guǒ. biāo jiā xiān sǐ gōng jué lì èr xún, yǐ liù yuè bā rì wù zǐ zú. yǒu jué mìng shī yuē:' liú cǐ xún rì shēng, shǎo cún kuāng jì zhì jué cǐ yī zhāo sǐ, le wǒ píng shēng shì. kāng kǎi yǔ cóng róng, hé nán yì hé yì'! yòu shì xù qín sì zhān shī yún:' xìn guó bù kě wèi, tōu shēng qǐ néng jiǔ zhǐ shuǐ yǔ dié shān, zhǐ zhēng sǐ xiān hòu. ruò yún yuán xià fǔ, shí dì jiē fēi ǒu! dé zhèng ér bì yǐ, shù jī quán suǒ shòu'.
明年,大清兵至杭州;公与同郡祁彪幸约举事,不果。彪佳先死;公绝粒二旬,以六月八日(戊子)卒。有绝命诗曰:‘留此旬日生,少存匡济志;决此一朝死,了我平生事。慷慨与从容,何难亦何易’!又示婿秦嗣瞻诗云:‘信国不可为,偷生岂能久;止水与叠山,只争死先后。若云袁夏甫,时地皆非偶!得政而毙矣,庶几全所受’。
gōng yǐ sù rú zhòng wàng, wèi hǎi nèi qīng liú lǐng xiù cháng yǐ chū chù bo guó jiā zhì luàn, ér zhōng yǐ jié jiàn. bēi fū! qí lùn xué yě, yǐ wéi' xué zhě xué wéi rén ér yǐ jiāng xué wéi rén, bì zhèng qí suǒ yǐ wéi rén'. yòu zuò" jì guò gé" yǐ xiāng jiū kǎo. lì gǔ xiǎo xué, měi rì shēng tú huì jiǎng qí zhōng. cháng yǔ gāo zhōng xiàn pān lóng wǎng fù biàn lùn, zhōng xiàn yǐ wéi wèi yǒu. qí biāo jiā yuē:' gōng zhī zòu shū chū, kě fèi míng chén zòu yì'. rén yǐ wéi zhī yán. zi míng zhuó, zūn yí mìng bù yǐ shī shì rén.
公以宿儒重望,为海内清流领袖;尝以出处卜国家治乱,而终以节见。悲夫!其论学也,以为‘学者学为人而已;将学为人,必证其所以为人’。又作“纪过格”以相纠考。立古小学,每日生徒会讲其中。尝与高忠宪攀龙往复辨论,忠宪以为畏友。祁彪佳曰:‘公之奏疏出,可废名臣奏议’。人以为知言。子名汋,遵遗命不以诗示人。
wáng yù shī fù liǔ qiáo hé sǐ
王毓蓍赴柳桥河死
wáng yù shī zì yuán zhǐ. shào xīng wèi rén, fǔ hūn ér fù lín zú, jīng nián bù jiù nèi qǐn. wèi jùn zhū shēng, shī shì liú zōng zhōu.
王毓蓍字元祉。绍兴卫人,甫婚而父邻卒,经年不就内寝。为郡诸生,师事刘宗周。
yǐ yǒu liù yuè, dà qīng bīng pò háng zhōu. shí zhū shēng wú lài zhě qún yì kào shī, yù shī fèn shén, bǎng qí mén yuē:' bù jiàng zhě, kuài jī wáng yù shī yě'. zhòng jù huò, yīn qù qí bǎng. wén liú zōng zhōu jǔ yì, yù shī xǐ yuè shù rì shì bù jiù, nǎi wèi shū gào yuē:' mén shēng yù shī yǐ de sǐ suǒ yuàn xiān shēng zǎo zì jué, wú wèi wáng yán wǔ suǒ diào'! yòu zuò" fèn shí zhì mìng" piān, shòu qí zi fù bǎng yú kǒng miào. jiāng fù pàn chí, chí shuǐ qiǎn, nǎi fù liǔ qiáo hé sǐ. shí liù yuè èr shí èr rì yě.
乙酉六月,大清兵破杭州。时诸生无赖者群议犒师,毓蓍愤甚,榜其门曰:‘不降者,会稽王毓蓍也’。众惧祸,阴去其榜。闻刘宗周举义,毓蓍喜;越数日事不就,乃为书告曰:‘门生毓蓍已得死所;愿先生早自决,毋为王炎午所吊’!又作“愤时致命”篇,授其子复榜于孔庙。将赴泮池,池水浅,乃赴柳桥河死。时六月二十二日也。
pān jí xiù shí chén hé sǐ
潘集袖石沉河死
pān jí zì zi xiáng, kuài jī bù yī. xìng shì jiǔ jiā pín bù shù dé, shí cóng yǒu rén suǒ yǐn. jì zuì, huò gē huò qì rén jiē yǐ kuáng shào nián mù zhī. wén dà qīng bīng zhì, zì shì bì sǐ jiā rén chà yuē:' jiāng nán shén dà, wú sǐ zhě yī bù ěr yī, hé sǐ wèi'? jí yuē:' sū zhōu zhī yì, wú fù mǔ jù sǐ yú shì wú sān bēn sāng, jìng bù dé yī hái gǔ guī. jīn miǎn yán wèi mín, gǒu tōu shì xī sǐ hé yǐ jiàn xiān rén yú dì xià'! yǐ wén yù shī sǐ, wéi wén yǐ kū zhī. chū dōng mén bàn lǐ xǔ, xiù èr shí dù dōng qiáo xià zì shěn sǐ huò yuē: cǐ qí yì jiāng yǐ jī dāng shì zhī chàng jiàng zhě bù dé jiān, gù sǐ.
潘集字子翔,会稽布衣。性嗜酒;家贫不数得,时从友人索饮。既醉,或歌、或泣;人皆以狂少年目之。闻大清兵至,自誓必死;家人诧曰:‘江南甚大,无死者;一布耳衣,何死为’?集曰:‘苏州之役,吾父母俱死;于是吾三奔丧,竟不得一骸骨归。今腼颜为民,苟偷视息;死何以见先人于地下’!已闻毓蓍死,为文以哭之。出东门半里许,袖二石渡东桥下自沈死(或曰:此其意将以击当事之倡降者不得间,故死)。
zhōu bo nián yuè rù hǎi sǐ
周卜年跃入海死
zhōu bo nián zì dìng fū, shān yīn rén zhōu wén jié gōng zú zi yě. jiā pín lì xué, nián sān shí yóu wèi bù yī bīn hǎi ér jū. wén wáng yù shī pān jí sǐ, yuē:' èr zi sǐ bù xiān, bo nián sǐ bù hòu yě'. jí chuán chéng zhōng yǐ tì fā, luó qí sì chū bo nián yǎng tiān dà hū yuē:' tiān hū tiān hū! yú shàng hé yǐ shēng hū'! suì sù yì guān qū chū, zì jī shàng yuè rù hǎi zhōng sǐ. shí rùn liù yuè chū liù rì yě. yuè sān rì, qí qī sù liú ér hào, qiú zhī bù dé hū jiàn yī shī nì liú dōng shàng, fù yú jī shàng wù rán ér zhǐ. jiù shì zhī, zé yán miàn rú shēng zhòng jiē yì zhī.
周卜年字定夫,山阴人;周文节公族子也。家贫力学,年三十犹为布衣;滨海而居。闻王毓蓍、潘集死,曰:‘二子死不先,卜年死不后也’。及传城中已薙发,逻骑四出;卜年仰天大呼曰:‘天乎、天乎!余尚何以生乎’!遂肃衣冠趋出,自矶上跃入海中死。时闰六月初六日也。越三日,其妻溯流而号,求之不得;忽见一尸逆流东上,复于矶上兀然而止。就视之,则颜面如生;众嗟异之。
shì rì, yuè zhōng shī qǐ, chéng zhì zèng yù shī hàn lín dài zhào, jí yǔ bo nián jiào shòu xùn dǎo. ér yuè rén gǎn sān zi zhī jié, sī shì yù shī yuē" zhèng yì xiān shēng" pān jí" chéng yì xiān shēng" bo nián" quán yì xiān shēng".
是日,越中师起,承制赠毓蓍翰林待诏,集与卜年教授、训导。而越人感三子之节,私谥毓蓍曰“正义先生”、潘集“成义先生”、卜年“全义先生”。
wáng sī rèn qǐng zhǎn mǎ shì yīng shū
王思任请斩马士英疏
shí mǎ shì yīng qián lǜ suǒ bù fèng hóng guāng mǔ hòu tū zhì shào xīng, shào xīng shì dài fū yóu wèi zhī hóng guāng suǒ zài. yuán rèn jiǔ jiāng qiān shì wáng sī rèn yīn shàng shū tài hòu, qǐng zhǎn mǎ shì yīng yuē:' zhàn dòu zhī qì, bì fā yú zhōng fèn zhī xīn zhōng fèn zhī xīn, yòu fā yú lián chǐ zhī niàn. shì zhì jīn rì, rén rén wú chǐ zài zài bù fèn yǐ suǒ yǐ rán zhě, nán dōu dìng wèi yǐ lái, cóng bù céng zhēn shí jiǎng qiú bào xuě yě. zhǔ shàng kuān rén yǒu yú, ér gāng duàn bù zú xīn huò jiān xiàng mǎ shì yīng yuán lì zhī gōng, jiāng tiān xià dà jì jǐn xíng jiāo fù. ér shì yīng gōng qiè tài ē, sì wú jì dàn, kuī shàng zhī wēi ér yǒu yǐ zhōng zhī: shàng shì yǐn, zé jìn lù yǒu líng shàng yuè sè, zé xiàn yín yāo shàng xǐ yīn, zé gòng yōu bào, shàng hǎo wán, zé fèng gǔ dǒng. yǐ wéi jūn yì chén láo, ér yǐ jiāng chǎng dàn zi jǐn tuī yú shǐ kě fǎ yòu xīn jì qí chéng gōng, jué bù zhào yìng. měi yī chū cháo, zhāo jí wáng lài, mài guān yù jué, jué jǐn jīn zhū. ér sì fāng hú gǒu bèi yuàn chū qí mén xià zhě, dé yī wàng jiàn, fèi zhì bǎi jīn dé yī dēng bù, fèi yī qiān jīn. yǐ zhì wén xuǎn zhí fāng, chéng jī dǎ jié xún fǔ zǒng dū, xiàn zài jí tí. qí yú biān tóu xiū jiǎo fú jǐn héng xíng zhě, yòu bù zú shù yǐ. suǒ yǐ rán zhě, shì yīng dú zhǎng cháo gāng shǒu wò shū bǐng, zhī lì ér bù zhī hài zhī cún ér bù zhī wáng, cháo tíng dǔ xìn zhī yǐ zhì yú sī yě! zī shì jí yǐ, zhèng běn gé chén kě yǐ zǒu hū? bīng bù shàng shū kě yǐ táo hū? bù zhàn bù shǒu ér shēn yōng zhòng bīng, kǒu chēng hù tài hòu zhī jià zé shèng jià dú bù dàng hù yé? yī wèi qī méng, mǎn kǒu huǎng shuō: yīng xióng suǒ yǐ jiě tǐ, háo jié suǒ yǐ huī xīn yě. jí jīn yóu kě hū háo qì zhào zhī jì, tài hòu yí sù qù shàng zhào lín chū zhèng, duàn jué jiǔ sè, wò xīn cháng dǎn lì zhǎn shì yīng zhī tóu, chuán shì gè shěng, yǐ wéi wù guó qī jūn zhī jiè. réng xià āi tòng zuì jǐ zhī zhào, yǐ zhāo huǐ wù: zé sì fāng zhī rén xīn shì qì yóu kě fù zhèn, ér zhàn gǔ kě lì bāo sāng kě gù yě'.
时马士英潜率所部奉宏光母后突至绍兴,绍兴士大夫犹未知宏光所在。原任九江佥事王思任因上疏太后,请斩马士英;曰:‘战斗之气,必发于忠愤之心;忠愤之心,又发于廉耻之念。事至今日,人人无耻、在在不愤矣;所以然者,南都定位以来,从不曾真实讲求报雪也。主上宽仁有余,而刚断不足;心惑奸相马士英援立之功,将天下大计尽行交付。而士英公窃太阿,肆无忌惮,窥上之微而有以中之:上嗜饮,则进醁{酉灵};上悦色,则献淫妖;上喜音,则贡优鲍,上好玩,则奉古董。以为君逸臣劳,而以疆场担子尽推于史可法;又心忌其成功,绝不照应。每一出朝,招集亡赖,卖官鬻爵,攫尽金珠。而四方狐狗辈愿出其门下者,得一望见,费至百金;得一登簿,费一千金。以至文选、职方,乘机打劫;巡抚、总督,现在即题。其余编头修脚、服锦横行者,又不足数矣。所以然者,士英独掌朝纲、手握枢柄,知利而不知害、知存而不知亡,朝廷笃信之以至于斯也!兹事急矣,政本阁臣可以走乎?兵部尚书可以逃乎?不战不守而身拥重兵,口称护太后之驾;则圣驾独不当护耶?一味欺蒙,满口谎说:英雄所以解体,豪杰所以灰心也。及今犹可呼号泣召之际,太后宜速趣上照临出政,断绝酒色,卧薪尝胆;立斩士英之头,传示各省,以为误国欺君之戒。仍下哀痛罪己之诏,以昭悔悟:则四方之人心士气犹可复振,而战鼓可励、苞桑可固也’。
yòu shàng shì yīng shū
又上士英书
' gé xià wén cǎi fēng liú cái qíng yì xiá, zhí sù qīn mù. jí dāng guó pò zhòng yí zhī jì, yuán lì jīn shàng, yǐ dìng shí jú yǐ wéi gǔ zhī guō fén yáng jīn zhī yú shǎo bǎo yě. rán ér yī lì zhī hòu, gé xià qì jiāo fù mǎn, zhèng běn zì yóu bīng quán dú wò, cóng bù jiǎng zhàn shǒu zhī shì, zhǐ zhī tān dú zhī móu: jiǔ sè féng jūn, mén qiáng gù dǎng. yǐ zhì rén xīn jiě tǐ shì qì bù yáng, pàn bīng zhì zé shù shǒu wú cè, qiáng dí lái ér xiān qī yǐ zǒu zhì lìng shèng yú bō qiān, shè jì qiū xū. gé xià móu guó zhì cǐ, jí huì cháng sān chǐ, yì hé yǐ zì jiě? yǐ zhí shàng jì, mò ruò míng shuǐ yī yú, zì wěn yǐ xiè tiān xià zé zhōng fèn qì jié zhī shì, shàng ěr xiāng liàng wú tā. ruò dàn qiú quán shǒu lǐng, yì dāng lì jiě shū jī, shòu zhī cái néng qīng zhèng dà chén yǐ zhào yīng xióng háo jié, hū háo tì lì, yóu kě wàng xìng zhōng xīng. rú huò xiāo yáo hú shàng, liáo dǎo yān xiá, réng shì jiǎ sì dào zhī gù zhé qiān gǔ xiào chǐ, yǐ jīng lěng jué. zài bù rán, rú bó pǐ dù jiāng, wú yuè nǎi bào chóu xuě chǐ zhī guó fēi cáng gòu nà wū zhī qū yě zhí qǐng xiān fù xū tāo, qǐ sù chē bái mǎ yǐ jù gé xià: shàng gàn hóng nù, sǐ bù shú gū. gé xià yǐ guó fǎ chù zhī, zé dāng shù shēn yǐ hòu tí qí sī fǎ chù zhī, zé dāng yǐn lǐng yǐ dài chú ní'. shì yīng kuì fèn, bù néng dá.
‘阁下文采风流、才情义侠,职素钦慕。即当国破众疑之际,援立今上,以定时局;以为古之郭汾阳、今之于少保也。然而一立之后,阁下气骄腹满,政本自由、兵权独握,从不讲战守之事,只知贪黩之谋:酒色逢君,门墙固党。以致人心解体、士气不扬,叛兵至则束手无策,强敌来而先期已走;致令乘舆播迁,社稷邱墟。阁下谋国至此,即喙长三尺,亦何以自解?以职上计,莫若明水一盂,自刎以谢天下;则忠愤气节之士,尚尔相谅无他。若但求全首领,亦当立解枢机,授之才能清正大臣以召英雄豪杰,呼号惕励,犹可望幸中兴。如或逍遥湖上,潦倒烟霞,仍似贾似道之故辙;千古笑齿,已经冷绝。再不然,如伯嚭渡江,吾越乃报仇雪耻之国、非藏垢纳污之区也;职请先赴胥涛,乞素车白马以拒阁下:上干洪怒,死不赎辜。阁下以国法处之,则当束身以候缇骑;私法处之,则当引领以待锄麑’。士英愧愤,不能答。
yǐ bó pǐ bǐ shì yīng, zuì wéi kù xiāo. yī shū yī shū, tòng kuài jué lún, zú chǐ jiān pò. wáng gōng yǐ wén cǎi fēng liú shàn míng dāng shí, qǐ zhī qí dāng dà shì ér kǎn kǎn ruò cǐ kě yǔ huáng zuǒ liǎng shū, dǐng zú qiān gǔ.
以伯嚭比士英,最为酷肖。一疏、一书,痛快绝伦,足褫奸魄。王公以文采风流擅名当时,岂知其当大事而侃侃若此;可与黄、左两疏,鼎足千古。
lǔ wáng jiān guó
鲁王监国
lǔ wáng huì yǐ hǎi, gāo dì shí shì sūn. fù shòu yōng, shì fēng yú lǔ chóng zhēn shí wǔ nián, dà qīng bīng rù yǎn zhōu, chéng pò zì yì. yǐ hǎi nián yòu bèi zhí, sān rèn bù zhōng nǎi shě qù. shí qī nián, sì lǔ wáng wèi.
鲁王讳以海,高帝十世孙。父寿镛,世封于鲁;崇祯十五年,大清兵入兖州,城破自缢。以海年幼被执,三刃不中;乃舍去。十七年,嗣鲁王位。
dà qīng shùn zhì èr nián nán dōu chēng hóng guāng yuán nián, zhāng guó wéi wèi róng zhèng shàng shū huì yǔ mǎ shì yīng yì jiàn bù hé, suì qǐng guī lǐ. wǔ yuè, nán dōu xiàn, guó wéi zài jiā wén biàn, shōu jí yì yǒng yǐ dài. liù yuè, háng zhōu yōng dài lù wáng lù wáng xún yǐ chéng jiàng, bèi lè sàn bù guān lì yú zhè. zhāo fǔ shǐ zhì qián táng jiāng shàng, yuán rèn shān xī qiān shì zhèng zhī yǐn zi zhèng zūn qiān fèn shā zhī. wén lǔ wáng bì nàn tái zhōu, ér xióng rǔ lín sūn jiā jī gè qǐ yì yú yáo, zūn qiān suì yǔ gòng móu lì yíng lǔ wáng yú tái shì zhū dà diǎn yì qiǎn sūn jué quàn jìn. shí zhāng guó wéi zhì tái zhōu, yǔ chén hán huī sòng zhī pǔ kē xià qīng jí chén zūn qiān xióng rǔ lín sūn jiā jī děng hé móu dìng yì, yōng dài lǔ wáng jiān guó yǐ yǒu liù yuè èr shí qī rì wù yín yě. jí rì yí shào xīng, yǐ guó wéi wèi dà xué shì. shì shí mǎ shì yīng qūn xún zhè dōng, wén lǔ wáng jiān guó, yì lǜ suǒ bù zhì chì chéng, yù rù cháo. guó wéi zhī zhī, shǒu cān qí wù guó shí dà zuì shì yīng jù, suì bù gǎn rù. qǐ jiù dà xué shì fāng féng nián rù gé, zhī pǔ dà diǎn jù wèi dà xué shì, hán huī wèi bīng bù shì láng. ér guó wéi dū shī jiāng shàng, diào fāng guó ān shǒu yán zhōu zhāng péng yì shǒu qú zhōu. bǔ yù shǐ chén qián fū yuán guān, jiā tài pú sì shǎo qīng mìng jiān gè fān zhèn mǎ bīng.
大清顺治二年(南都称弘光元年),张国维为戎政尚书;会与马士英意见不合,遂请归里。五月,南都陷,国维在家闻变,收集义勇以待。六月,杭州拥戴潞王;潞王寻以城降,贝勒散布官吏于浙。招抚使至钱塘江上,原任山西佥事郑之尹子郑遵谦忿杀之。闻鲁王避难台州,而熊汝霖、孙嘉绩各起义余姚,遵谦遂与共谋立迎鲁王于台;适朱大典亦遣孙珏劝进。时张国维至台州,与陈函辉、宋之普、柯夏卿及陈遵谦、熊汝霖、孙嘉绩等合谋定议,拥戴鲁王监国;乙酉六月二十七日(戊寅)也。即日移绍兴,以国维为大学士。是时马士英逡巡浙东,闻鲁王监国,亦率所部至赤城,欲入朝。国维知之,首参其误国十大罪;士英惧,遂不敢入。起旧大学士方逢年入阁,之普、大典俱为大学士,函辉为兵部侍郎。而国维督师江上,调方国安守严州、张鹏翼守衢州。补御史陈潜夫原官,加太仆寺少卿;命监各藩镇马兵。
cì zhāng guó wéi shàng fāng jiàn
赐张国维尚方剑
qī yuè, zhāng guó wéi fù fù yáng. shí bīng mǎ yún jí, gè zhì yī jūn, bù xiāng tǒng yī, bù qǔ sāo rán. guó wéi shū qǐng yú wáng, wèi' kè qī huì zhàn, zé bǐ chū cǐ rù, wǒ yǒu xiū fān zhī yì ér gōng jiān dǎo xū, rén wú jiē yìng zhī xiá: cǐ wèi shèng suàn. bì lián zhū shuài zhī xīn huà wéi yī xīn, rán hòu shǐ rén rén zhī gōng zuì shì wéi yī rén zhī gōng zuì'. lǔ wáng jiā guó wéi tài fù, cì shàng fāng jiàn yǐ tǒng zhū jūn.
七月,张国维复富阳。时兵马云集,各治一军,不相统一,部曲骚然。国维疏请于王,谓‘克期会战,则彼出此入,我有休番之逸;而攻坚捣虚,人无接应之暇:此为胜算。必连诸帅之心化为一心,然后使人人之功罪视为一人之功罪’。鲁王加国维太傅,赐尚方剑以统诸军。
zhè mǐn shuǐ huǒ
浙、闽水火
mǐn zhōng lóng wǔ lì, bān zhào zhì yuè yuè zhōng qiú fù guì zhě, zhēng yù yīng zhī. lǔ wáng bù yuè, xià lìng yù fǎn tái zhōu, shì mín huáng huáng. guó wéi wén zhī, xīng chí zhì shào xīng shàng qǐ jiān guó yuē:' guó dāng dà biàn, fán wèi gāo huáng zǐ sūn chén shù, suǒ dāng tóng xīn bìng lì. chéng gōng zhī hòu, rù guān zhě wáng jiān guó tuì jū fān fú, tǐ yì zhāo rán. ruò yǐ lún xù shū zhí dìng fēn, zài jīn rì yuán wèi jiǎ yì. qiě jiān guó dāng rén xīn bēn sàn zhī rì, jiū jí wèi láo. yī dàn nán bài zhēng shuò, kǒng biān cháng bù jí cù rán yǒu biàn, chún wáng chǐ hán, huǐ mò kě fǎn! pān lóng fù fèng, shuí bù yù zhī cǐ zài tā chén zé kě, zài lǎo chén zé bù kě. chén lǎo chén yě, qǐ ruò zhāo qín mù chǔ zhī kè zāi'! shū chū, yú shì wén wǔ zhū chén yì shǐ dìng. rán zhè mǐn suì chéng shuǐ huǒ yǐ.
闽中隆武立,颁诏至越;越中求富贵者,争欲应之。鲁王不悦,下令欲返台州,士民惶惶。国维闻之,星驰至绍兴;上启监国曰:‘国当大变,凡为高皇子孙臣庶,所当同心并力。成功之后,入关者王;监国退居藩服,体谊昭然。若以伦序、叔侄定分,在今日原未假易。且监国当人心奔散之日,鸠集为劳。一旦南拜正朔,恐鞭长不及;猝然有变,唇亡齿寒,悔莫可返!攀龙附凤,谁不欲之;此在他臣则可,在老臣则不可。臣老臣也,岂若朝秦暮楚之客哉’!疏出,于是文武诸臣议始定。然浙、闽遂成水火矣。
" yí wén" jí zhū shū jù yún' shàng shū lóng wǔ' dú" jiǎ yǐ shǐ" yún' qǐ jiān guó'.
“遗闻”及诸书俱云‘上疏隆武’;独“甲乙史”云‘启监国’。
fēng zhū chén
封诸臣
shí yī yuè, jìn fāng guó ān wèi jīng guó gōng zhāng péng yì wèi yǒng fēng bó wáng zhī rén wèi wǔ níng bó zhèng zūn qiān wèi yì xīng bó guó wéi zi shì fèng wèi píng dí jiàng jūn.
十一月,进方国安为荆国公、张鹏翼为永丰伯、王之仁为武宁伯、郑遵谦为义兴伯、国维子世凤为平敌将军。
wáng zhī rén qǐng zhàn
王之仁请战
zhè dōng jiàng shì yǔ dà qīng bīng kuà jiāng xiāng jù, zì bǐng xū chūn lǚ zhàn bù shèng, gè yíng jiē xī wàng xīn suì. wáng zhī rén shàng shū lǔ wáng yuē:' shì qǐ rì, rén rén yǒu zhí qǔ huáng lóng zhī zhì nǎi yī bài hòu, jù yù yǐ qián táng wèi hóng gōu, tiān xià shì hé rěn yán! chén wèi jīn rì jì, wéi yǒu qián sǐ yī chǐ yuàn yǐ suǒ lì shěn chuán yī zhàn. jīn rì sǐ, yóu zhàn ér sǐ tā rì jí sǐ, kǒng bù néng zhàn yě'!
浙东将士与大清兵跨江相距,自丙戌春屡战不胜,各营皆西望心碎。王之仁上疏鲁王曰:‘事起日,人人有直取黄龙之志;乃一败后,遽欲以钱塘为鸿沟,天下事何忍言!臣为今日计,惟有前死一尺;愿以所隶沈船一战。今日死,犹战而死;他日即死,恐不能战也’!
shēn yǒu jiān, wǔ chén wèi jiàn cùn gōng, zhé fēng hóu bó, jié tiān xià zhī xiǎng yǐ fèng zhī. píng rì jiāo hèng, bēi shì cháo tíng yī wén jǐng zhì, mò bù táo jiàng." zhàn" zhī yī zì, suī shàng qù zhī bù néng, ér kuàng zì qǐng hū! jīn dú wáng gōng shū, lǐn lǐn yǒu shēng qì xún tuī dāng shí wǔ jiàng dì yī. shì guó ān zhū rén, zhēn nú lì zhī bù rú yǐ!
申、酉间,武臣未建寸功,辄封侯伯,竭天下之饷以奉之。平日骄横,卑视朝廷;一闻警至,莫不逃降。“战”之一字,虽上趣之不能,而况自请乎!今读王公疏,凛凛有生气;洵推当时武将第一。视国安诸人,真奴隶之不如矣!
wáng zhī rén jiāng xīn xí zhàn
王之仁江心袭战
sān yuè shuò wù shēn, dà qīng bīng qū chuán kāi yàn rù jiāng. zhāng guó wéi chì gè yíng shǒu xùn, mìng wáng zhī rén lǜ shuǐ shī cóng jiāng xīn xí zhàn. shì rì, dōng nán fēng dà qǐ, zhī rén yáng fān fèn jī zhī, suì zhōu wú shù zhèng zūn qiān lāo tiě jiǎ bā bǎi yú fù. guó wéi dū zhū jūn dù zhè jiāng, dà qīng bīng wèi zhī shǎo què. huì lóng wǔ shǐ lù qīng yuán jī zhào zhì jiāng kào shī, shí mǎ shì yīng yī qī fāng guó ān, yīn suō guó ān zhǎn zhī qiě chū xí shù lóng wǔ zuì. guó wéi wén zhī, tàn yuē:' huò zài cǐ yǐ'!
三月朔(戊申),大清兵驱船开堰入江。张国维敕各营守汛,命王之仁率水师从江心袭战。是日,东南风大起,之仁扬帆奋击之,碎舟无数;郑遵谦捞铁甲八百余副。国维督诸军渡浙江,大清兵为之少却。会隆武使陆清源齎诏至江犒师,时马士英依栖方国安,因唆国安斩之;且出檄数隆武罪。国维闻之,叹曰:‘祸在此矣’!
shì yīng jì duàn sòng nán cháo, fù lí jiàn mǐn zhè. xiǎo rén zhī bài huài guó jiā shì, kě hèn rú cǐ. rán sān yuè shì yīng suō zhǎn mǐn shǐ liù yuè qián bāng qǐ shū zhǎn lǔ shǐ, liǎng guó xiāng cán, jù xiǎo rén wéi zhī. wǔ níng fèn jī zhī gōng, néng bù fù zhī dōng liú hū!
士英既断送南朝,复离间闽、浙。小人之败坏国家事,可恨如此。然三月士英唆斩闽使、六月钱邦芑疏斩鲁使,两国相残,俱小人为之。武宁奋击之功,能不付之东流乎!
fāng guó ān yè zǒu shào xīng
方国安夜走绍兴
wǔ yuè, dà qīng bèi lè zhēn zhī zhè dōng xū shí, suì yì bīng běi àn, yǐ jiāng hé kě shì mǎ, yòng dà pào jī nán yíng shì suì fāng bīng nèi chú guō zào, guó ān tàn yuē:' cǐ tiān duó wǒ shí yě! wǒ zì guī táng wáng ěr'. wèi dà qīng bīng shì zhòng mò kě zhī, yòu sī niàn lóng wǔ céng yǐ shǒu chì xiāng zhāo, rù mǐn bì dà yòng jí bù jì, kě biàn dào rù diān qián. suì yú wǔ yuè èr shí qī rì bǐng xū yè, bá yíng zhì shào xīng lǜ mǎ ruǎn bīng, yǐ wēi jié lǔ wáng ér nán xíng.
五月,大清贝勒侦知浙东虚实,遂益兵北岸,以江涸可试马,用大炮击南营;适碎方兵内厨锅灶,国安叹曰:‘此天夺我食也!我自归唐王耳’。谓大清兵势重莫可支,又私念隆武曾以手敕相招,入闽必大用;即不济,可便道入滇、黔。遂于五月二十七日(丙戌)夜,拔营至绍兴;率马、阮兵,以威劫鲁王而南行。
guó ān yōng zhòng shí wàn, wèi zhàn ér táo zhēn kě zhǎn yě.
国安拥众十万,未战而逃;真可斩也。
zhè shī kuì sàn wǔ yuè èr shí bā rì dīng yǒu, jiāng shàng zhū shī wén fāng guó ān zǒu, zhèng zūn qiān xié zī rù hǎi, yú jiē kuì sàn. wéi wáng zhī rén yī jūn shàng zài, jiāng yóu jiāng rù hǎi guó wéi yǔ zhī rén yì chōu bīng wǔ qiān fēn shǒu gè yíng, zhī rén qì yuē:' wǒ liǎng rén xīn xuè, jīn rì jìn fù dōng liú. huài tiān xià shì zhě fēi tā rén, fāng jīng guó yě. qīng bīng shù shí wàn tún běi àn, shū rán ér dù, gū jūn hé yǐ yíng dí? wú bīng yǒu zhōu, kě yǐ rù hǎi gōng wú zhōu, sù zì wèi jì'! guó wéi bù dé yǐ, nǎi zhèn lǚ zhuī hù lǔ wáng.
浙师溃散五月二十八日(丁酉),江上诸师闻方国安走,郑遵谦携赀入海,余皆溃散。惟王之仁一军尚在,将由江入海;国维与之仁议抽兵五千分守各营,之仁泣曰:‘我两人心血,今日尽付东流。坏天下事者非他人,方荆国也。清兵数十万屯北岸,倏然而渡,孤军何以迎敌?吾兵有舟,可以入海;公无舟,速自为计’!国维不得已,乃振旅追扈鲁王。
dà qīng bīng dù qián táng jiāng liù yuè chū yī rì bǐng zǐ, dà qīng bīng dù qián táng jiāng.
大清兵渡钱塘江六月初一日(丙子),大清兵渡钱塘江。
fù jì: wǔ yuè zhōng, bèi lè wén bào fāng bīng gòu lì, yù qí xià yuē' wù tīng! ruò yǒu fú, rén zì néng guò qù rú wú fú, zì rán guò qù bù dé'. èr shí sān sì rì jiān, rì yè pào shēng bù jué. èr shí bā jiǔ rì, cháo bù zhì bèi nǎi lǜ bīng bá chuán guò sān bà, bà dà míng. chū yī rì, bèi lè dēng bà dù jiāng, yǒng shén shēn bèi zhòng jiǎ, fù shǐ sān bǎi, zhǎng gē duǎn dāo jù bèi. jí yǐ dù, zhè bīng qì zī zhòng wú suàn bèi lè lìng zhū jūn wú lüè, qí huí shí zì yǒu yě. jiù yǒu chèn yún:' huǒ shāo liù hé tǎ, shā zhǎng qián táng jiāng'. chóng zhēn jiǔ nián, liù hé tǎ zāi, zhōng xīn xī shāo qù zhǐ yú sì wéi bù dòng, yǒu ruò yān lóu rán. zhì shì, ér qián táng jiāng yòu shā zhǎng yǐ: qián shù kě zhī.
附记:五月中,贝勒闻报方兵诟詈,谕其下曰;‘勿听!若有福,人自能过去;如无福,自然过去不得’。二十三、四日间,日夜炮声不绝。二十八、九日,潮不至;贝乃率兵拔船过三坝,坝大鸣。初一日,贝勒登坝渡江,勇甚;身被重甲,负矢三百,长戈、短刀俱备。及已渡,浙兵弃辎重无算;贝勒令诸军无掠,俟回时自有也。旧有谶云:‘火烧六和塔,沙涨钱塘江’。崇祯九年,六和塔灾,中心悉烧去;止余四围不动,有若烟楼然。至是,而钱塘江又沙涨矣:前数可知。
lǔ wáng dùn rù zhōu shān
鲁王遁入舟山
zhāng guó wéi zhuī wáng zhì fēng qiáo, fāng mǎ ruǎn bīng duàn sòng guò qiáo, qiáo shí xià jiù kè dà zì èr xíng yún:" fāng mǎ zhì cǐ zhǐ, dí bīng wǎng qián xíng". guó ān shì yīng nán xíng, jué jì zhí lǔ wáng tóu xiáng, wèi rù guān jìn shēn dì. nǎi qiǎn guān shǒu wáng shǒu zhě hū bìng, lǔ wáng dé tuō. bǐ jí bīng zhuī zhì, wáng yǐ dēng hǎi chuán yǐ. hòu wáng dùn rù zhōu shān.
张国维追王至丰桥,方、马、阮兵断送过桥,桥石下旧刻大字二行云:“方马至此止,敌兵往前行”。国安、士英南行,决计执鲁王投降,为入关进身地。乃遣官守王;守者忽病,鲁王得脱。比及兵追至,王已登海船矣。后王遁入舟山。
yú huáng fù shuǐ
余煌赴水
lǐ bù shàng shū yú huáng dà zhāng zhū shì, jǐn qǐ jiǔ mén, fàng bīng mín chū zǒu bì, suì zhèng yì guān fù shuǐ sǐ.
礼部尚书余煌大张朱示,尽启九门,放兵民出走;毕,遂正衣冠赴水死。
yú huáng, zhè rén. tiān qǐ wǔ nián yǐ chǒu zhuàng yuán yǐ wèi dǎng, chóng zhēn chū bà, kē míng jǐ huì. ér qí mò jié rú cǐ, yì kě chēng yě.
余煌,浙人。天启五年乙丑状元;以魏党,崇祯初罢,科名几秽。而其末节如此,亦可称也。
fù jì: yú gōng wēi shí, qí mèng yú yú zhōng sù gōng miào. mèng yǎn jù, jīn gǔ jìng zhèn, zhǐ yī chǒu chū chǎng, yǐ tóu zhuàng gōng ér jué, jìng bù jiě. jí yǐ chǒu jí dì, yǒu sī sòng biǎn zhì, yán yuē" yǐ chǒu zhuàng tóu" shǐ huǎng rán qián mèng.
附记:余公微时,祈梦于于忠肃公庙。梦演剧,金鼓竞震,止一丑出场,以头撞公而觉,竟不解。及乙丑及第,有司送匾至,颜曰“乙丑状头”;始恍然前梦。
zhāng guó wéi fù yuán chí sǐ
张国维赴园池死
lǔ wáng jì dēng hǎi chuán, wén guó wéi zhì huáng shí yán, yīn chuán mìng guó wéi è fáng sì yì. guó wéi zhì tái zhōu, wú zhōu bù néng cóng wáng, suì huí dōng yáng zhì bīng zài jǔ shí liù yuè shí bā rì yě. èr shí wǔ rì, dà qīng bīng pò yì wū, qīn zhòng quàn guó wéi rù shān yǐ tú hòu jǔ guó wéi tàn yuē:' wù tiān xià shì zhě, wén shān dié shān yě yī sǐ ér yǐ'. èr shí liù rì, dà qīng bīng zhì qī lǐ sì guó wéi jù yì guān, nán xiàng zài bài yuē:' chén lì jié yǐ'! zuò jué mìng cí sān zhāng." zì shù" yún:' jiān nán bǎi zhàn dài wú jūn, jù dí cí táng qì lì yún shí qù réng wèi zhū shì guǐ, jīng líng dāng bàng xiào líng fén'." niàn mǔ" lǐ:' yī míng xiān chén bù guà xiōng, wéi āi dié mǔ mù tú qióng! rén rén xī lèi néng wú yì, cún mò xián ēn jié cǎo tóng'." xùn zi" lǐ:' sù xùn shī shū zàn gǔ zhēng, ér jīn jué kǒu mò tán bīng! cāng cāng ruò kěn shī cún xù, bǐng lěi quán shēn dá suǒ shēng'.
鲁王既登海船,闻国维至黄石岩,因传命国维遏防四邑。国维至台州,无舟不能从王,遂回东阳治兵再举;时六月十八日也。二十五日,大清兵破义乌,亲众劝国维入山以图后举;国维叹曰:‘误天下事者,文山、叠山也;一死而已’。二十六日,大清兵至七里寺;国维具衣冠,南向再拜曰:‘臣力竭矣’!作绝命词三章。“自述”云:‘艰难百战戴吾君,拒敌辞唐气励云;时去仍为朱氏鬼,精灵当傍孝陵坟’。“念母”里:‘一瞑纤尘不挂胸,惟哀耋母暮途穷!仁人锡类能无意,存殁衔恩结草同’。“训子”里:‘夙训诗书暂鼓钲,而今绝口莫谈兵!苍苍若肯施存恤,秉耒全身答所生’。
gōng zì zhèng ān, hào yù sì jīn huá dōng yáng rén. tiān qǐ èr nián rén xū jìn shì, chú pān yú zhī xiàn yǐ zhuō yì, jiàn zhuó xíng kē jǐ shì zhōng. lì lì kē, shēng lǐ kē dōu jǐ shì zhōng tài cháng sì shǎo qīng. chóng zhēn qī nián, yǐ dū chá yuàn yòu qiān dōu yù shǐ xún fǔ yìng tiān děng chù dì fāng. xiān shì, xún fǔ zhù sū zhōu, xíng wén gè shǔ jiān yī chū xún, zhù jù róng. jí gōng shí, jiāng běi duō shì, wǎng wǎng chū zhèn wǎn kǒu. zéi pò lú wéi tóng, qīn qīn yǒu nán kuī zhī shì. ér ān qìng sù wú bīng guó chū yǒu jūn wǔ qiān sān bǎi yú, xuān dé zhōng xǐ èr qiān rén yú hé jiān huái lái zhū wèi, hòu yòu yǐ èr qiān rén yùn liáng sān bǎi rén rù nán dōu, yú dīng bù zú dài zhàn, nǎi diào wú sōng shù zú jí huī níng bīng wǎng. ér hǎi shàng fù gào jǐng, gōng qǐng yì mù bīng qiān rén, bǐ chǔ qián gù shì, liú xīn xiǎng gěi zhī bào kě. fù yì zēng mǎ bù èr qiān rén. yú shì, wǎn wéi zhòng zhèn. shàng cǎi kē chén yán, shēn chì jiāng fáng gōng qǐng mù zú qiān èr bǎi rén, bàn shù pǔ kǒu bàn shù zhèn jiāng, xiū fán chāng tài hú jiàn píng liù hé gāo chún zhū chéng, jiàn dí lóu yú wú hú. shí èr nián, hǎi kòu fén chóng míng zhī dōng sān shā, fàn fú shān jí lù zuò gǎng kǒu gōng shè fú qín qí kuí yuán sì wú tōng zhōu děng. míng nián, shēng bīng gōng èr bù shì láng jiān qiān dōu yù shǐ, zǒng dū hé dào. huì dà dào lǐ qīng shān qǐ, shān zuǒ sāo dòng gōng qín zhī, dōng fāng suì níng. shí wǔ nián, shēng bīng bù shàng shū. gōng shì shì, shí zé dà qīng yǐ rù biān qī rì yǐ nǎi zòu dà diào tiān xià yuán shī. dà qīng bīng shēn rù zhì shān dōng huái běi guǐ wèi chūn, zài hù chē niú rén kǒu jìng qù. zhōu yán rú chū shì shī, bù néng yī yǒu suǒ chuàng. gōng nǎi qǐng gào guī wèi yán guān suǒ jiū, tí qí dǎi xià xíng bù yù. jiǎ shēn chūn, tè zhǐ shè gōng, yǐ qián guān dū xiǎng zhí zhè chū dōu, ér wén xiān dì zhī biàn. hóng guāng lì, shòu róng zhèng shàng shū, jiā xián tài zǐ tài fù qǐng jiàn sì fǔ yǐ fān nán jīng, wèi guǒ xíng. fù gào guī ér nán jīng shī guó. huì chén zūn qiān děng yíng lì lǔ wáng, zhào gōng zhí dōng gé ér yǐ zhǎng zǐ shì fèng dài zǒng jūn shì, zhī chēng jiāng shàng zhě yī nián. bǐng xū liù yuè, dà qīng bīng zhì shào xīng, gōng jí zǒu guī dōng yáng. fù chí zhōng sǐ.
公字正庵,号玉笥;金华东阳人。天启二年壬戌进士,除番禺知县;以卓异,荐擢刑科给事中。历吏科,升礼科都给事中、太常寺少卿。崇祯七年,以都察院右佥都御史巡抚应天等处地方。先是,巡抚驻苏州,行文各属;间一出巡,驻句容。及公时,江北多事,往往出镇皖口。贼破庐、围桐,骎骎有南窥之势。而安庆素无兵(国初有军五千三百余,宣德中徙二千人于河间、怀来诸卫,后又以二千人运粮、三百人入南都,余丁不足待战),乃调吴淞戍卒及徽宁兵往。而海上复告警,公请益募兵千人,比楚、黔故事,留新饷给之;报可。复议增马、步二千人。于是,皖为重镇。上采科臣言,申饬江防;公请募卒千二百人,半戍浦口、半戍镇江,修繁昌、太湖、建平、六合、高淳诸城,建敌楼于芜湖。十二年,海寇焚崇明之东三沙,犯福山及陆座港口;公设伏擒其魁袁四、吴通州等。明年,升兵、工二部侍郎兼佥都御史,总督河道。会大盗李青山起,山左骚动;公擒之,东方遂宁。十五年,升兵部尚书。公视事,时则大清已入边七日矣;乃奏大调天下援师。大清兵深入至山东、淮北;癸未春,载护车牛、人口竟去。周延儒出视师,不能一有所创。公乃请告归;为言官所纠,缇骑逮下刑部狱。甲申春,特旨赦公,以前官督饷直、浙出都,而闻先帝之变。宏光立,授戎政尚书,加衔太子太傅;请建四辅以藩南京,未果行。复告归;而南京失国。会陈遵谦等迎立鲁王,召公直东阁;而以长子世凤代总军事,支撑江上者一年。丙戌六月,大清兵至绍兴,公急走归东阳。赴池中死。
fù jì: dāng tí qí dǎi gōng guò sū zhōu, sū rén gǎn gōng jiù dé, wàn zhòng yōng zhī, luó bài tòng kū zǎi niú yáng shēng jì, qiě bài qiě kū, xiàn jiǔ. gōng cóng róng yǔ zhòng yuē:' yǔ hé dé yú rǔ! jīn zī xíng wú shāng yě, yǒu zhōu xiàng gōng shǒu shū zài, fēi wǒ bù yù zuì yě'. suì shòu ér yǐn zhī. jí běi shàng, chū shū chéng shàng gù dé miǎn. cǐ sū rén kǒu shù, yǐ wéi gōng zhī kuài shì. dōng yáng yì wū, shǔ jīn huá fǔ.
附记:当缇骑逮公过苏州,苏人感公旧德,万众拥之,罗拜恸哭;宰牛羊生祭,且拜且哭,献酒。公从容语众曰:‘予何德于汝!今兹行无伤也,有周相公手书在,非我不御罪也’。遂受而饮之。及北上,出书呈上;故得免。此苏人口述,以为公之快事。东阳、义乌,属金华府。
wáng zhī rén jiàn shā
王之仁见杀
xīng guó gōng wáng zhī rén, zài qí qī qiè bìng liǎng zi yòu nǚ zhū sūn děng jǐn shěn yú jiāo mén xià pěng chì yìn běi miàn zài bài, tóu zhī shuǐ. dú zhì sōng jiāng, é guān dēng lù bǎi xìng hài è jù guān. zhī rén cóng róng rù jiàn nèi yuàn hóng chéng chóu, zì chēng' rén xì qián cháo dà shuài, bù kěn shēn fàn hóng tāo yuàn lái tóu jiàn, sǐ yú míng chù'. chéng chóu yōu jiē yǐ lǐ mìng tì fā, bù cóng. bā yuè èr shí sì rì dīng yǒu, jiàn shā.
兴国公王之仁,载其妻妾并两子、幼女、诸孙等尽沈于蛟门下;捧敕印北面再拜,投之水。独至松江,峨冠登陆;百姓骇愕聚观。之仁从容入见内院洪承畴,自称‘仁系前朝大帅,不肯身泛洪涛;愿来投见,死于明处’。承畴优接以礼;命薙发,不从。八月二十四日(丁酉),见杀。
wén zhī rén mà chéng chóu yuē:' xī xiān dì shè sān tán jì rǔ, dài jì gǒu hū'!
闻之仁骂承畴曰:‘昔先帝设三坛祭汝,殆祭狗乎’!
chén hán huī sǐ jié
陈函辉死节
gōng huì hán huī, zì mù shū, hào hán shān tái zhōu lín hǎi rén. chóng zhēn jiǎ xū jìn shì, chú jìng jiāng zhī xiàn. xiān dì liú xīn lì zhì, xǔ kē dào guān yǐ fēng wén shàng yán. ér yù shǐ zuǒ guāng xiān àn zhè guò wú, yīn hé hǔ shù chāo guān zhǔ shì zhū shù tǔ xún jí gōng gōng zuò bà, lǐ jū. zhè dōng jiān guó, shòu gōng lǐ bù shì láng. yuè zhōu zhī wáng, gōng fù shuǐ sǐ.
公讳函辉,字木叔,号寒山;台州临海人。崇祯甲戌进士,除靖江知县。先帝留心吏治,许科道官以风闻上言。而御史左光先按浙过吴,因劾浒墅钞关主事朱术{土旬}及公;公坐罢,里居。浙东监国,授公礼部侍郎。越州之亡,公赴水死。
gōng shào nián shí, luò bǐ miào tiān xià, xiào mà jiē chéng wén zhāng rén zhēng sòng zhī. qí jiāo yóu, yì biàn wú yuè jiān. jí wèi lìng, cháng yǐ xiàn fèng kè, suì guà dàn wén yǐ miǎn. jí gōng yī sǐ, hǎi nèi xī rán chēng qí dà jié yān. jīn dú qí wén, dài lèi yǒu dào zhě. qí jué mìng cí yún:' yú yǐ wǔ yuè huì rì wǎn, cóng zhǔ shàng chū wáng. zhí luàn bīng jiān, dào xiāng shī. hái zì pì lù, tú bù chóng jiǎn bā yuè yuè, shǐ dé dǐ tái. chéng bì, tòng kū rù yún fēng shān zhōng. yǒu chí, kě cóng líng jūn dài fū zhī hòu. shì yè, sù zhàn míng dà shī chán fáng. lòu xià wǔ gǔ, zuò liù yán jué jù shí zhāng. qí yī yún:" shēng wèi dà míng zhī rén, sǐ zuò dà míng zhī guǐ xiào zhǐ bái yún shēn chù, xiāo rán yī wú suǒ lèi"! qí èr yún:" zǐ fáng shǐ zhōng wèi hán, mù shū sǐ shēng wèi lǔ chì sōng qiān gǔ wēi míng, huáng bò cùn xīn dú kǔ"! qí sān yún:" fù mǔ ēn wú kě bào, qī ér miàn bù néng qīn luò rì qiáo fū hé shàng, yīng lián gù guó gū chén"! qí sì yún:" chén nián wǔ shí yǒu qī, huí tóu wàn shì yǐ bì tú cán chì shǒu qíng tiān, wéi jiàn bái hóng guàn rì". qí wǔ yún:" qù xià liù yuè niàn qī, jīn suì liù yuè chū bā dàn yán xīn nèi chūn qiū, mò wèn rén jiān huā jiǎ"! qí liù quē. qí qī yún:" shǒu zhe yí wén qiān juǎn, shàng cún fù zài míng shān zhèng xué fén shū yì chū, suǒ nán xīn shǐ nán shān". qí bā yún:" huì yè jiàng shēng wén rén, cǐ qù bù liú zhī zì wéi jiāng zi xiào chén zhōng, yí yǔ shì jiān tóng zhì":" jīn rì wèi fāng zhèng xué, qián shēn shì hán shān zǐ tú sǐ shàng duō bào cán, qǐng yǔ tóng rén zhèng cǐ"'! yòu yí yǒu rén shū yún:' huī sǐ yǐ! jì zhá zhī jiàn xiào biāo zhī shū, jiē zhū xiān shēng xīn shì yě. huò niàn huī shēng píng zhōng kǔn, dé cún qí yí gū cáng qí yí gǔ shōu qí yí wén, suǒ wèi mái wǒ sān nián ér huà bì dì xià, bì yǒu yǐ bào zhū gōng yǐ'! yòu zì zuò jì wén yī" mái gǔ jì" yī, cóng róng xiào yǔ, jiōng hù zì jīng sǐ.
公少年时,落笔妙天下,笑骂皆成文章;人争诵之。其交游,亦遍吴、越间。及为令,尝以县奉客,遂挂弹文以免。及公一死,海内翕然称其大节焉。今读其文,殆类有道者。其绝命词云:‘余以五月晦日晚,从主上出亡。值乱兵间,道相失。还自僻路,徒步重茧;八阅月,始得抵台。城闭,痛哭入云峰山中。有池,可从灵均大夫之后。是夜,宿湛明大师禅房。漏下五鼓,作六言绝句十章。其一云:“生为大明之人,死作大明之鬼;笑指白云深处,萧然一无所累”!其二云:“子房始终为韩,木叔死生为鲁;赤松千古威名,黄蘗寸心独苦”!其三云:“父母恩无可报,妻儿面不能亲;落日樵夫河上,应怜故国孤臣”!其四云:“臣年五十有七,回头万事已毕;徒惭赤手擎天,惟见白虹贯日”。其五云:“去夏六月廿七,今岁六月初八;但严心内春秋,莫问人间花甲”!其六(阙)。其七云:“手着遗文千卷,尚存副在名山;正学焚书亦出,所南心史难删”。其八云:“慧业降生文人,此去不留只字;惟将子孝臣忠,贻与世间同志”:“今日为方正学,前身是寒山子;徒死尚多抱惭,请与同人证此”’!又遗友人书云:‘辉死矣!季札之剑、孝标之书,皆诸先生心事也。或念辉生平忠悃,得存其遗孤、藏其遗骨、收其遗文,所谓埋我三年而化碧地下,必有以报诸公矣’!又自作祭文一、“埋骨记”一,从容笑语,扃户自经死。
" biān nián" zài zì jīng ér" qǐ zhēn lù" zài fù shuǐ. gù bìng zhì qí hé.
“编年”载自经;而“启祯录”载赴水。故并志俟核。
chén qián fū hé shì chén hé
陈潜夫阖室沉河
tài pú sì shǎo qīng chén qián fū xié qī mèng shì qiè mèng shì fū qī zǐ mèi lián bì gòng chén hé sǐ.
太仆寺少卿陈潜夫偕妻孟氏、妾孟氏夫妻姊妹联臂共沉河死。
lù péi yǔ qián fū jiē háng rén. zhū shēng shí, tóng méng xiāng shàn hòu yǒu wéi yán, suì xiāng chóu. xún jù rù shì. dà qīng bīng zhì, qián fū sǐ péi jū jiā wén chéng jiàng, jí zì yì. liǎng rén zú tóng xùn guó, rén xián chēng zhī.
陆培与潜夫皆杭人。诸生时,同盟相善;后有违言,遂相仇。寻俱入仕。大清兵至,潜夫死;培居家闻城降,即自缢。两人卒同殉国,人咸称之。
zhū dà diǎn hé mén fén sǐ
朱大典阖门焚死
zhū dà diǎn, hào wèi hái zhè jiāng jīn huá rén. wàn lì sì shí sì nián bǐng chén jìn shì, lì rèn xún fǔ fèng yáng hù bù shì láng. jí lǔ wáng jiān guó, jiā dà xué shì xián. dà qīng bīng zhì jīn huá, dà diǎn gù shǒu gōng yuè yú bù xià. yòng hóng yī pào jī pò zhī, dà diǎn hé mén zòng huǒ fén sǐ. qí zi shī zhèng bīn, wǔ jìn rén yì sǐ.
朱大典,号未孩;浙江金华人。万历四十四年丙辰进士,历任巡抚凤阳、户部侍郎。及鲁王监国,加大学士衔。大清兵至金华,大典固守;攻月余不下。用红衣炮击破之,大典阖门纵火焚死。其子师郑邠,武进人;亦死。
zhāng péng yì jiàn shā
张鹏翼见杀
zǒng bīng zhāng péng yì shǒu qú zhōu, biāo xià fù jiāng qín yīng kē děng wéi dà qīng nèi yìng chéng pò, péng yì jí lè ān wáng chǔ wáng jìn píng wáng jiē bèi shā. dū xué yù shǐ wáng jǐng liàng bèi zhí, bù shùn yù hài.
总兵张鹏翼守衢州,标下副将秦应科等为大清内应;城破,鹏翼及乐安王、楚王、晋平王皆被杀。督学御史王景亮被执,不顺;遇害。
wáng ruì zhān zì yì
王瑞旃自缢
wáng ruì zhān zì shèng mù, wēn zhōu yǒng jiā xiàn rén. tiān qǐ wǔ nián yǐ chǒu jìn shì, yuán guān bīng bù zhí fāng láng. dà qīng bīng xiàn wēn zhōu, bèi lè xià zhuó yòng zhī lìng nǎi jí xiān shì yí xiàng, qīn wèi tí zhì, qiě bài qiě qì yuē:' sǐ jiàn xiān dì, jí guī xī xià ěr'! suì yǔ yīn yǒu huì zhuó, bēi gē jìn huān. yǐ ér, rù hù yì xùn.
王瑞旃字圣木,温州永嘉县人。天启五年乙丑进士,原官兵部职方郎。大清兵陷温州,贝勒下擢用之令;乃集先世遗像,亲为题志,且拜且泣曰:‘死见先帝,即归膝下耳’!遂与姻友会酌,悲歌尽欢。已而,入户缢殉。
zōu qīn yáo fù jiāng
邹钦尧赴江
zōu qīn yáo zì wéi zé, yǒng jiā rén jùn xiáng shēng. dà qīng cháo zǒng zhèn fàn mǒu xià lìng kūn fā, qīn yáo jí fù jiāng liú shī bù kě dé.
邹钦尧字维则,永嘉人;郡庠生。大清朝总镇范某下令髡发,钦尧即赴江;流尸不可得。
yè shàng gāo yǐn yào tòng mà sǐ
叶尚高饮药痛骂死
yè shàng gāo zì xiàng yā, yǒng jiā rén yì xiáng shēng. dà qīng bīng rù chéng, shàng gāo bèi fā yáng kuáng rú jīn bó yī, jié shén cí běn tái wèi duó zhuàng, yáo bù kuáng yán, wéi" hóng wǔ shèng xùn" sì zì lǎng lǎng chè rén ěr. shàng dīng shì diàn, shàng gāo guān jìn xián guān, yǐ miào zhù sì lì dāng shì tíng jū, bù guì. biān chuí xuè biàn tǐ, lüè wú yī yǔ wéi hū' tài zǔ gāo huáng dì' ér yǐ. bèi chuàng hòu, yín yǒng zì ruò hé" zhèng qì gē", yǒu' wèi tūn pú jiǔ xīn xiān zuì, bù yù lán tāng gǔ yǐ xiāng' zhī jù. yǐn yào tòng mà sǐ. yù lì yù dào chū shàng gāo yú dòu, zhū shì yōng huán fēi, zhěn chǐ huán kū, jǐ zào shì wén, yǒu sī nǎi huài jí qiáng, yú shàng gāo zhì zhái liàn yān.
叶尚高字向桠,永嘉人;邑庠生。大清兵入城,尚高被发佯狂;儒巾帛衣,截神祠本台为铎状,摇布狂言,惟“洪武圣训”四字朗朗彻人耳。上丁释奠,尚高冠进贤冠,倚庙柱肆詈当事;庭鞫,不跪。鞭箠血遍体,略无一语;惟呼‘太祖高皇帝’而已。被创后,吟咏自若;和“正气歌”,有‘未吞蒲酒心先醉,不浴兰汤骨已香’之句。饮药痛骂死。狱吏欲倒出尚高于窦,诸士拥圜扉,枕尺环哭,几噪;事闻,有司乃坏棘墙,舆尚高至宅殓焉。
qián sù lè rù hǎi
钱肃乐入海
qián sù lè zì xī shēng, hào yú sūn zhè jiāng níng bō yín rén. chóng zhēn dīng chǒu jìn shì shòu tài cāng zhī zhōu, cháng jiān shè chóng míng kūn shān liǎng yì shì. nián jī, tì shān pín mín xiāng jù lüè fù jiā gōng bǔ chàng luàn zhě, zhàng shā zhī, yì lài yǐ ān. rén wǔ, rù wèi xíng bù yuán wài xún dīng jiān. yǐ yǒu, nán jīng pò, yīn suì yǔ zhèng zūn qiān sūn jiā jī chén hán huī děng huì shī jiāng gān. zhè zhí lì shòu gōng qiān yuàn fù yuàn shǎo sī mǎ, jiē cí lù lì jūn zhōng zhě yī nián.
钱肃乐字希声,号虞孙;浙江宁波鄞人。崇祯丁丑进士;授太仓知州,尝兼摄崇明、昆山两邑事。年饥,薙山贫民相聚掠富家;公捕倡乱者,杖杀之,邑赖以安。壬午,入为刑部员外;寻丁艰。乙酉,南京破,因遂与郑遵谦、孙嘉绩、陈函辉等会师江干。浙直历授公佥院、副院、少司马,皆辞;戮力军中者一年。
bǐng xū, qián táng shī shǒu, gōng xié jiā rù hǎi. mǐn zhōng fù shòu gōng fù yuàn gōng zhì, zé yán píng yǐ pò, fù dùn jī hǎi dǎo zhōng.
丙戌,钱塘失守,公携家入海。闽中复授公副院;公至,则延平已破,复遁迹海岛中。
dīng hài, zhèng cǎi zhì bīng hǎi shàng, fú jiàn qǐ bīng gōng fù yǐ zhǎng bāng zhèng zhào, nǎi yǔ xióng rǔ lín mǎ sī lǐ shěn chén quán lín cí wú zhōng luán děng xié lì rèn shì. wù zǐ, jiā gé xián. gōng jiàn guó shì rì cù fān zhèn jiāo hàn, yōu fèn chéng jí, zú yú hǎi wài zhī láng qí shān. yí mìng yǐ xiān cháo yuán wài guān fú liàn, gù réng chēng yuán wài yún.
丁亥,郑彩治兵海上,福建起兵;公复以掌邦政召,乃与熊汝霖、马思理、沈宸荃、林垐、吴钟峦等协力任事。戊子,加阁衔。公见国势日蹙、藩镇骄悍,忧愤成疾,卒于海外之琅琦山。遗命以先朝员外冠服殓,故仍称员外云。
zhāng míng zhèn tí shī jīn shān
张名振题诗金山
dà qīng shùn zhì shí yī nián jiǎ wǔ zhēng yuè, hǎi chuán shù bǎi sù liú ér shàng shí sān rì, dǐ zhèn jiāng, pō jīn shān: dà shuài zhāng míng zhèn liú kǒng zhāo jí shǐ mǒu yě. èr shí rì, míng zhèn děng bái yī fāng jīn dēng shān, cóng zhě wǔ bǎi rén. sì sēng mù huà míng zhèn yuē:' dà bīng dào cǐ, qiū háo bù rǎo, dé fú duō yǐ shàng sī huà hū'? sēng yuē:' cǐ míng shān yě'. míng zhèn zhù mǐ shí shí yán shí dān qiě shū bù yún:' zhāng mǒu dào cǐ, dà bīng bù dé qīn rǎo'. pái huái bàn rì, nǎi xià. cì rì, shā zé qīng páo jiǎo dài fù dēng shān, xiàng dōng nán yáo jì xiào líng, qì xià zhān jīn. shè jiào sān rì tí shī jīn shān yún:' shí nián héng hǎi yī gū chén, jiā qì zhōng shān wàng lǐ zhēn. chún shǒu yì qí fāng chū chǔ, yàn yún yǔ xí yǐ tōng mǐn. wáng shī bāo gǔ xīn gān yē, fù lǎo hú jiǎng tì lèi qīn. nán wàng xiào líng bīng gǎo sù, huì kàn dà dào mà lóng jīn'! qián yún:' yǔ yǐ jiē jì qín fān, shī pō jīn shān, yáo bài xiào líng yǒu gǎn'. hòu yún:' jiǎ wǔ nián mèng chūn yuè, dìng xī hóu zhāng míng zhèn tóng chéng yì bó tí bìng shū'. yuè èr rì, lüè zī zhòng dōng xià. èr shí sān rì, jīng qí bì jiāng ér xià, pào shēng pī lì, rén rén yǒu jù sè.
大清顺治十一年(甲午)正月,海船数百溯流而上;十三日,抵镇江,泊金山:大帅张名振、刘孔昭及史某也。二十日,名振等白衣方巾登山,从者五百人。寺僧募化;名振曰:‘大兵到此,秋毫不扰,得福多矣;尚思化乎’?僧曰:‘此名山也’。名振助米十石、盐十担;且书簿云:‘张某到此,大兵不得侵扰’。徘徊半日,乃下。次日,纱帻、青袍、角带复登山,向东南遥祭孝陵,泣下沾襟。设醮三日;题诗金山云:‘十年横海一孤臣,佳气钟山望里真。鹑首义旗方出楚,燕云羽檄已通闽。王师枹鼓心肝噎,父老壶桨涕泪亲。南望孝陵兵缟素,会看大纛祃龙津’!前云:‘予以接济秦藩,师泊金山,遥拜孝陵有感’。后云:‘甲午年孟春月,定西侯张名振同诚意伯题并书’。越二日,掠辎重东下。二十三日,旌旗蔽江而下,炮声霹雳,人人有惧色。
sì yuè chū wǔ rì, hǎi sōu qiān shù fù shàng zhèn jiāng, fén xiǎo zhá. zhì yí zhēn, suǒ yán shāng jīn fú yǔ, suì fén liù bǎi sōu ér qù. míng zhèn hái shī hǎi dǎo.
四月初五日,海艘千数复上镇江,焚小闸。至仪真,索盐商金;弗与,遂焚六百艘而去。名振还师海岛。
shì nián bìng, yí yán lìng yǐ suǒ bù guī jiān jūn zhāng huáng yán, xī yǐ hòu shì bì zhī. lùn zhě wèi táo qiān zhī zài yù zhōu, bú shì guò yě. mò hòu, huáng yán wèi zhī zàng yú lú huā ào.
是年病,遗言令以所部归监军张煌言,悉以后事畀之。论者谓陶谦之在豫州,不是过也。殁后,煌言为之葬于芦花澳。
fù jì: zhāng míng zhèn zhōu shī zhì tài xīng, yǒu lǐ gōng rén zhě bèi lüè, jī tuò èr rì, wèi zú yuē:' wú xiù cái yě, bù kān cǐ yì'! zú yǐn rù jiàn míng zhèn jí yuán mén, yǒu jīn zì pái yī miàn, shàng shū' jūn lìng shí tiáo: yī jié lüè zǐ nǚ zhě, lì kè chǔ zhǎn. yī shā wú gū bǎi xìng zhě, zhǎn. yī jiàn dí bīng bù shā ér gù zòng zhī zhě, zhǎn.' yún yún. jìn jiàn míng zhèn, míng zhèn lǜ páo dài chéng xiàng guān, nián liù shí yú yǔ liú kǒng zhāo tóng jū yī dà zhōu. zhī lǐ wèi xiáng shì, mìng lì yǔ wèn nán dōu zhèn jiāng děng chù bīng shì ruò hé? lǐ yíng qí yì yuē:' dà qīng shī suī zhòng, néng zhàn zhě shǎo'. míng zhèn yuē:' qǔ tiān xià dāng hé rú'? lǐ yuē:' lǎo tái tái xiōng zhōng gài yǐ dìng yǐ, shū shēng hé zhī qiě guó jiā shī yǐ shí zài, hé bù zhí dǐ zhōng yuán'! míng zhèn yuē:' jí yǒu cǐ yì, dàn bīng wēi jiàng guǎ, bù gǎn qīng shì qí fēng. suī bù néng huī fù zhōng yuán, ér hǎi zhōng míng cháo yī rán rú gù'. yǔ bì, qì xià. míng zhèn wèn gù lǐ yuē:' sī fù mǔ ěr'. míng zhèn yuē:' fù zǐ nǎi yī shēng lún lǐ jūn chén shí wàn shì gāng cháng, hé bì rú cǐ'! suì zèng yín wǔ liǎng juàn èr pǐ, qiǎn guī.
附记:张名振舟师至泰兴,有李公仁者被掠,击柝二日,谓卒曰:‘吾秀才也,不堪此役’!卒引入见名振;及辕门,有金字牌一面,上书‘军令十条:一、劫掠子女者,立刻处斩。一、杀无辜百姓者,斩。一、见敌兵不杀而故纵之者,斩。……’云云。进见名振,名振绿袍、戴丞相冠,年六十余;与刘孔昭同居一大舟。知李为庠士,命立语;问南都、镇江等处兵势若何?李迎其意曰:‘大清师虽众,能战者少’。名振曰:‘取天下当何如’?李曰:‘老台台胸中盖已定矣,书生何知;且国家失已十载,何不直抵中原’!名振曰:‘极有此意,但兵微将寡,不敢轻试其锋。虽不能恢复中原,而海中明朝依然如故’。语毕,泣下。名振问故;李曰:‘思父母耳’。名振曰:‘父子乃一生伦理、君臣实万世纲常,何必如此’!遂赠银五两、绢二匹,遣归。
dà qīng bù yuàn láng tíng zuǒ zhì míng shuài zhāng huáng yán shū
大清部院郎廷佐致明帅张煌言书
qīn mìng nán jīng bù yuàn láng, zhì shū yú yuán lǎo dà jūn zǐ gé xià:
钦命南京部院郎,致书于元老大君子阁下:
pū sù xìng yú lǔ, miù yīng tè jiǎn. zì lì rèn yǐ lái, shì wú jù xì, wéi zài ān mín. shàng tiān hǎo shēng è shā, zé rén hé gǎn bù wèi guǐ shén, ér wàng zì zòng héng jiǎo luàn bǎi xìng yě. cháng yǒu hǎi shàng zhū gōng guī lái rú gù zhèn zhōng wáng zhèn yǒu cái zhě, rì jiǔ dǐ zhǎng, yīn bèi xī dà jūn zǐ zhōng xiào zhì xìng, chū zì tiān chéng. běn biāo zǒng bīng huáng dǐng, yì jīn jīn dào zhī bù zhì. fāng zhī zhì rén jǔ dòng, bié yǒu kǔ xīn yǔ xún cháng shān hǎi bèi jiè kǒu qǐ yì zhě rú jiào tiān rǎng, yǔ nán tóng rì. jǐng yǎng zhī sī, fēi jīn yī shǐ. mù jīn xīn fèng ēn zhào, wèi shān hǎi zhū jūn zǐ dà kāi hóng zào: fán tóu chéng wén wǔ guān yuán, zhào yuán guān tí zhí dì fāng guān, jí wéi qǐ wén fù bù tuī bǔ shí quē. tiān yǔ huáng huáng, xiá ěr zhāo bù, fēi gǎn miù yán. tǎng yāo tiān xìng, dà jūn zǐ fān rán gǎi wù, bù zhōng yǒu shēn zì yīng shèng tiān zǐ tè dá zhī zhī, hōng hōng liè liè, jì huì fēi cháng, kāi guó qí xūn, gòng xiāng dà yè: cǐ qí shàng yě. rú yuē zhì pǐ gū zhōng yuàn gān tián tuì, yōu rán shān zhōng zǎi xiàng, zǔ yíng fén mù zhāo xī xiāng yī, gǔ ròu zhì qīn huān rán tuán jù chū chù jì chéng, zhōng xiào liǎng quán: cǐ qí cì yě. qí huò bù rán, jí yú guī lái zhī rì, zhù fà chén cí pū dài qǐng zuò shèng shì sǎn rén, yī piáo yī lì xiāo yáo wù wài, biàn xuǎn míng shèng yǐ yú tiān nián: yòu qí cì yě. yì qiáng rì zuò wēi zhōu, hún jīng è làng, chù bù chéng chù chū bù chéng chū, jì yǐ fēi xiào yì nán míng zhōng kuàng qiě zhèn tīng hǎi àn, wèi miǎn jīng rǎo bǎi xìng, qiè wèi dà jūn zǐ nán wén zhě. pū lǜ yú zhí zhī xìng xíng jiǎn dàn zhī cí, píng qù yī qiè fán wén tào yǔ. rú nì chuǎng zhī hài, hé yǐ dāng chóu? běn cháo zhī ēn, hé yǐ dāng bào? dāng chóu zhě, bù shěn tiān shí, zì gān pū miè dāng bào zhě, wàng xíng shì xiǎn, zì qǔ lún wáng. xié zhèng zhī zhì lǐ xīng shuāi zhī dà shù, yǒu shí zhě liáo ruò guān huǒ yòu hé bì fán cí, qǔ yàn dà jūn zǐ zhī qīng tīng zāi!
仆素性愚鲁,谬膺特简。自莅任以来,事无巨细,惟在安民。上天好生恶杀,则人何敢不畏鬼神,而忘自纵横、搅乱百姓也。尝有海上诸公归来如顾镇忠、王镇有才者,日久抵掌,因备悉大君子忠孝至性,出自天成。本标总兵黄鼎,亦津津道之不置。方知至人举动,别有苦心;与寻常山海辈借口起义者如较天壤,语难同日。景仰之私,非今伊始。目今新奉恩诏,为山海诸君子大开宏造:凡投诚文武官员,照原官题职;地方官,即为起文赴部推补实缺。天语煌煌,遐迩昭布,非敢谬言。倘邀天幸,大君子幡然改悟,不终有莘;自膺圣天子特达之知,轰轰烈烈,际会非常,开国奇勋,共襄大业:此其上也。如曰志癖孤忠、愿甘恬退,优然山中宰相,祖茔坟墓朝夕相依,骨肉至亲欢然团聚;出处既成,忠孝两全:此其次也。其或不然,即于归来之日,祝发陈词;仆代请作盛世散人,一瓢、一笠逍遥物外,遍选名胜以娱天年:又其次也。亦强日坐危舟,魂惊恶浪,处不成处、出不成出,既已非孝、亦难名忠;况且震听海岸,未免惊扰百姓,窃为大君子难闻者。仆率愚直之性、行简淡之词,屏去一切繁文套语。如逆闯之害,何以当仇?本朝之恩,何以当报?当仇者,不审天时,自甘扑灭;当报者,妄行恃险,自取沦亡。邪正之至理、兴衰之大数,有识者燎若观火;又何必烦词,取厌大君子之清听哉!
xī rén yǒu yán: jú nèi rén míng zhě zì àn jú wài rén àn zhě zì míng. mǒu yǐ jú wài zhī guān, lüè chén bǐ yì bù bì xián yí, qīng xīn wàn lǐ. zhōng bù gǎn xiào qīng bó zhě yǐ bǐ shé zhēng zhǎng, bù gǎn dǎo jiāo jīn zhě yǐ gāo kàng qǔ zuì zhì chéng zhī xīn, wàng qí tóng lè! qí cǎi tīng yǔ fǒu, wéi dà jūn zǐ cái zhuó yǐ ěr. lín chǔ shén yuè.
昔人有言:局内人明者自暗、局外人暗者自明。某以局外之观,略陈鄙意;不避嫌疑,倾心万里。终不敢效轻薄者以笔舌争长,不敢蹈骄矜者以高抗取罪;至诚之心,望祈同乐!其采听与否,惟大君子裁酌已耳。临楮神越。
zhāng huáng yán fù shū
张煌言复书
qīn mìng zàn lǐ huī jiǎo jī wù chá shì zhè zhí shuǐ lù bīng mǎ jiān lǐ liáng xiǎng bīng bù shì láng jiān hàn lín yuàn xué shì zhāng, fù shū yú liáo yáng shì zhòu láng jūn zhí shì qián:
钦命赞理恢剿机务、察视浙直水陆兵马兼理粮饷兵部侍郎兼翰林院学士张,复书于辽阳世胄郎君执事前:
fū chuǎi mó lì dùn zhǐ huà xīng shuāi, yōng fū tīng zhī, huò wèi biàn sè ér zhēn shì zé bù rán. qí suǒ chí zhě tiān jīng dì yì, suǒ tú zhě guó hèn jūn chóu, suǒ qī dài zhě háo jié shì gōng shèng xián xué wèn gù měi zhān xuě zì gān dǎn xīn mí lì ér zú yǐ chéng gōng, gǔ jīn yǐ lái, hé kě shèng jì? ruò pū zhě, jiāng lüè yuán fēi suǒ zhǎng zhī yǐ dú shū zhī dà yì, tòng fèn guó biàn, zuǒ tǎn yī hū, jiǎ dùn shān lì. shān è shān è cǐ zhì, jì zé xiǎn jūn zhī líng bù jì, zé quán chén zhī jié. suì bù xī píng lǚ fēng tāo, zòng héng fēng dí zhī xià, qì jīn yú yī jì yǐ. tóng chóu jiàn guǎng, wǎn jié mí jiān liàn bīng hǎi yǔ, zhī wèi chéng shí. cǐ hé shí yě, liǎng yuè shī shǒu, sān chǔ lù bù yǐ jí bā mǐn yǔ shū, xī chì léi tíng fēi hàn! pū yīn qǐ ér kuāng fú dì shì, kè fù shén zhōu cǐ zhōng chén yì shì dé zhì zhī qiū yě. jí bù rán, xiè liáng píng zhú bó, shě huáng qǐ yì guān, yī sǐ mí tā qǐ yú cí fú shuō, zú yǐ dòng qí xīn zāi! nǎi zhí shì yǐ shū tōng, shì pū jǐn wèi yōng yōng mò liú, kě yǐ lì dùn xīng shuāi duó zhě. pì zhū hǔ pū jiè tú yàn nú shǒu yè, jì shòu qí yì ér wàng qí shuāi zài zhí shì gù wú zú guài, pū wén zhī nù fà chōng guān!
夫揣摩利钝、指画兴衰,庸夫听之,或为变色;而贞士则不然。其所持者天经地义,所图者国恨君仇,所期待者豪杰事功、圣贤学问;故每毡雪自甘、胆薪弥厉而卒以成功,古今以来,何可胜计?若仆者,将略原非所长;祗以读书知大义,痛愤国变,左袒一呼,甲盾山立。{山厄}{山厄}此志,济则显君之灵;不济,则全臣之节。遂不惜凭履风涛,纵横锋镝之下,迄今余一纪矣。同仇渐广,晚节弥坚;练兵海宇,祗为乘时。此何时也,两越失守,三楚露布以及八闽羽书,奚啻雷霆飞翰!仆因起而匡扶帝室,克复神州;此忠臣、义士得志之秋也。即不然,谢良、平竹帛,舍黄绮衣冠,一死靡他;岂谀词浮说,足以动其心哉!乃执事以书通,视仆仅为庸庸末流,可以利钝、兴衰夺者。譬诸虎仆戒途、雁奴守夜,既受其役而忘其衰;在执事固无足怪,仆闻之怒发冲冠!
suī rán, zhí shì gù wǒ míng xūn jiù zhī yì liáo zuǒ sǐ shì zhī gū yě. niàn zǔ zōng zhī ēn zé, dāng hé rú yuàn fèn sī fù mǔ zhī huàn nàn, dāng hé rú dòng niàn! shāo yī zhuǎn yí, bù shī wéi zhōng xīng rén wù. zhí shì liàng fēi qíng báo zhě, gǎn fù shù xíng yǐ wén.
虽然,执事固我明勋旧之裔、辽左死士之孤也。念祖宗之恩泽,当何如怨愤;思父母之患难,当何如动念!稍一转移,不失为中兴人物。执事谅非情薄者,敢附数行以闻。
zhāng huáng yán lín nàn fù jué mìng cí
张煌言临难赋绝命词
zhāng huáng yán zì yuán zhù, hào cāng shuǐ yín xiàn rén. chóng zhēn rén wǔ, jǔ yú xiāng. lǔ wáng jiān guó, shòu hàn lín yuàn biān xiū. bǐng xū shī kuì, fàn hǎi. jǐ chǒu, cóng lǔ wáng jū jiàn tiào. gēng yín, mǐn shī kuì, zhū jiàng yǐ jiān guó tuì zhōu shān zhāng míng zhèn dāng guó, zhào yǐ suǒ bù rù wèi. shí zhèng chéng gōng zòng héng hǎi shàng, yáo fèng lóng wǔ wèi hào yú jiān guó zé xiū yù gōng zhī jìng ér yǐ. wéi huáng yán yǐ míng zhèn jūn wèi wèi, chéng gōng yīn zhī jiā lǐ. huáng yán jí tuī qí zhōng, cháng yuē:' zhāo tǎo shǐ zhōng wèi táng, zhēn chún chén yě'. chéng gōng yì yán:' gōng shǐ zhōng wèi lǔ, yǔ wú qǐ yì qū zāi'!
张煌言字元箸,号苍水;鄞县人。崇祯壬午,举于乡。鲁王监国,授翰林院编修。丙戌师溃,范海。己丑,从鲁王居健跳。庚寅,闽师溃,诸将以监国退舟山;张名振当国,召以所部入卫。时郑成功纵横海上,遥奉隆武为号;于监国则修寓公之敬而已。惟煌言以名振军为卫,成功因之加礼。煌言极推其忠,尝曰:‘招讨始终为唐,真纯臣也’。成功亦言:‘公始终为鲁,与吾岂异趋哉’!
dài hòu shì gū lì jié, yǔ xīn fù shí yú rén, jiāng zhì pǔ tuó luò jiā shān zhù fà wèi sēng. nèi yī rén yù jiàng dà qīng, suì sī jiàn zhè jiāng zhào bù yuàn. zhào yuē:' rǔ yù wèi guān, bì xiān jiàn gōng wèi jìn shēn dì'! qí rén yǐ mǒu rì zhāng huáng yán zhì pǔ tuó gào, suì lǜ shī qín huò. gōng fāng jīn jiàn zhào, lüè xù hán wēn gài zhào céng rù hǎi yǔ gōng huì zhě, zhǐ lùn hǎi zhōng shì, jiàng gōng zhī yì jué bù tán. jiǔ zhī, zhào shǐ yuē:' gōng ruò kěn jiàng, fù guì gōng gè kě zhì'! gōng zhèng sè yuē:' cǐ děng shì jiǎng tā nèn de, zài xiǎo dì wéi qiú sù sǐ ér yǐ'! zhào zhī gōng yì bù huí, suì guǎn gōng. shū wén, tíng yì yǒu wèi yí jiě jīng zhǎn zhī zhě yǒu wèi yí jū liú běn chǔ zhě, yòu yǒu wèi yōu dài yǐ zhāo hòu lái zhě jiǔ bù jué. bù fù yún:' jiě běi, kǒng tú zhōng bù cè jū liú, lǜ huò gēn bù chú. bù rú shā zhī'. lín xíng shí, tǐng lì qí sǐ nǎi yuē:' chén shàng jiāo fēng bèi huò, sǐ yì gān xīn jīn rú cǐ, yú xīn bù fú'! zuò jué mìng shī sì zhāng, zhòng jìng chuán zhī. fāng shā shí, dāo zhé wèi liǎng, xián dà yì yān.
迨后势孤力竭,与心腹十余人,将至普陀落伽山祝发为僧。内一人欲降大清,遂私见浙江赵部院。赵曰:‘汝欲为官,必先建功为进身地’!其人以某日张煌言至普陀告,遂率师擒获。公方巾见赵,略叙寒温;盖赵曾入海与公会者,只论海中事,降公之意绝不谈。久之,赵始曰:‘公若肯降,富贵功各可致’!公正色曰:‘此等事讲他恁的,在小弟惟求速死而已’!赵知公意不回,遂馆公。疏闻,廷议有谓宜解京斩之者、有谓宜拘留本处者,又有谓优待以招后来者;久不决。部覆云:‘解北,恐途中不测;拘留,虑祸根不除。不如杀之’。临刑时,挺立俟死;乃曰:‘陈上交锋被获,死亦甘心;今如此,于心不服’!作绝命诗四章,众竞传之。方杀时,刀折为两,咸大异焉。
qí shī yuē:' yì zhì zòng héng èr shí nián, qǐ zhī mǐn tǒng shǔ yú tián! xiāng jiāng zhǐ xì yán guāng dǐng, zhèn zé nán huí fàn lǐ chuán! shēng bǐ hóng máo yóu mǎi guó, sǐ liú bì xuè yù zhī tiān. zhōng zhēn zì shì rén chén shì, hé bì qiān qiū qīng shǐ chuán'!' hé shì gū chén jìng xī jī, mù gē bù fù wǎn xié huī? dào lái wǎn jié cán sōng bǎi, cǐ qù qīng fēng xiào jué wēi. shuāng bìn nán kān wǔ yuè wǎng, yī fān yóu xiàng shí zhōu guī. dié shān chí sǐ wén shān zǎo, qīng shǐ tā nián rèn shì fēi'!' yé yú yī xī shàng tú cún, tūn tàn tūn zhān kě gòng lùn? fù wàng chén mí xìng xià sì, zhī píng dì juàn dá shāng sūn. yì guān yóu dài yún xiá sè, jīng pèi réng liú rì yuè hén. yíng de gū chén tóng shuò guǒ, yě liú zhèng qì zài qián kūn'.' bù kān bǎi zhé bō gū chén, yī wàng cāng máng jiǔ sǐ shēn dú wǎn lóng rán kōng wèn dǐng, gū liú táng bì qiáng dāng lún. móu tóng cáo shè fēi wú guǐ, kū xiàng qín tíng nà yǒu rén! kě shì hóng yáng gāng huàn jié, huáng yún bái cǎo wèi zēng chūn'?
其诗曰:‘义帜纵横二十年,岂知闽统属于阗!湘江只系严光鼎,震泽难回范蠡船!生比鸿毛犹买国,死留碧血欲支天。忠贞自是人臣事,何必千秋青史传’!‘何事孤臣竟息机,暮戈不复挽斜晖?到来晚节惭松柏,此去清风笑蕨薇。双鬓难堪五岳往,一帆犹向十洲归。叠山迟死、文山早,青史他年任是非’!‘揶揄一息尚图存,吞炭、吞毡可共论?复望臣靡兴夏祀,祗凭帝眷答商孙。衣冠犹带云霞色,旌旆仍留日月痕。赢得孤臣同硕果,也留正气在乾坤’。‘不堪百折播孤臣,一望苍茫九死身;独挽龙髯空问鼎,姑留螳臂强当轮。谋同曹社非无鬼,哭向秦廷那有人!可是红羊刚换劫,黄云白草未曾春’?
fù jì: dāng zhèng chéng gōng qū wéi nán jīng, zhāng huáng yán yī jūn dǐ wú hú, lìng shén yán. yī bīng mǎi miàn, jià zhí sì fēn, zhǐ yǔ shí qián. diàn zhǔ hōng qǐ bái zhāng, zhāng wèn bīng yuē:' chéng yǒu zhī shí wú qián ěr'. zhāng yuē:' rǔ shí dà liáng, hé yún wú qián'! jiāng lán qí tóu xià, yuē:' ná xià qù'! zuǒ yòu fù bīng, bīng wèn gù yuē:' zhāng yé lìng zhǎn rǔ'! bīng dà jīng yuē:' wú zuì qǐ zhì cǐ hū, róng wú huí bǐng'! zhāng yuē:' wú yǒu yù: zài wài jí yī qián yì zhǎn, kuàng sì fēn hū'! suì zhǎn zhī. zhū jūn sù rán, dí háo wú fàn. shāng zhōu shù bǎi suí zhāng, zhāng jù gěi yī xiǎo qí, bái xīn yuán sè xiāng biān, shù zhōu qián. jūn shì wàng jiàn, jí hū yuē:' cǐ chuán bǎn zhāng yé chuán yě'! jiǎ zhōu suī chū rù bīng jiān, wú bù huò quán zhě. fán zhōu huài, jù bǐng zhāng zǒng guǎn gù bīng hū" chuán bǎn" yún.
附记:当郑成功趋围南京,张煌言一军抵芜湖,令甚严。一兵买面,价直四分,止与十钱。店主哄起白张,张问兵;曰:‘诚有之;时无钱耳’。张曰:‘汝食大粮,何云无钱’!将蓝旗投下,曰:‘拿下去’!左右缚兵,兵问故;曰:‘张爷令斩汝’!兵大惊曰:‘吾罪岂至此乎,容吾回禀’!张曰:‘吾有谕:在外即一钱亦斩,况四分乎’!遂斩之。诸军肃然,狄毫无犯。商舟数百随张,张俱给一小旗,白心、元色镶边,竖舟前。军士望见,即呼曰:‘此船板张爷船也’!贾舟虽出入兵间,无不获全者。凡舟坏,俱禀张总管;故兵呼“船板”云。
shěn tíng yáng xùn jié
沈廷扬殉节
shěn tíng yáng zì jì míng, chóng míng rén. wéi rén duō zhì, hǎo tán jīng jì. chóng zhēn zhōng, yǐ hǎi yùn cè gàn shí jiàn yòng, jiā guāng lù sì shǎo qīng. hóng guāng lì, mìng yǐ yuán guān dū xiǎng, kuì jiāng běi zhū jūn. shū qǐng hǎi yùn bǎi sōu, kě gǎi chōng shuǐ shī yán jiāng zhāo jí jiǎn liàn, yuàn tǒng zhī yǐ chéng yī jūn, wèi cháng jiāng zhī wèi. bù bào dàn mìng yùn mǐ shí wàn xiǎng wú sān guì jūn. dà bīng xià jiāng nán, tíng yáng háng hǎi rù zhè. lǔ wáng jiān guó, jiā hù bù shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ, zǒng dū zhè zhí, lìng yóu hǎi dào yǐ kuī sān wú. shí tián yǎng wèi xiāng, jì zhī nǎi zhì zhōu shān yī huáng bīn qīng.
沈廷扬字季明,崇明人。为人多智,好谈经济。崇祯中,以海运策干时见用,加光禄寺少卿。宏光立,命以原官督饷,馈江北诸军。疏请海运百艘,可改充水师;沿江招集简练,愿统之以成一军,为长江之卫。不报;但命运米十万饷吴三桂军。大兵下江南,廷扬航海入浙。鲁王监国,加户部侍郎兼右佥都御史,总督浙、直,令由海道以窥三吴。时田仰为相,忌之;乃至舟山依黄斌卿。
dīng hài, sōng jiāng wú shèng zhào jiāng jǔ shì, sòng kuǎn zhōu shān tíng yáng yuē:' shì jī bù kě zuò shī'! dìng xī hóu zhāng míng zhèn kǎi rán qǐng xíng, yāo wèi dǎo nǎi wèi zhī yuē:' bīng zhì, bì yǐ chóng míng wèi zhù zhá dì'. zhì chóng míng, zhōu pō lù gǎng wǔ gēng, jù fēng dà zuò, jūn shì nì sǐ guò bàn, dà bīng àn shàng hū' tì fā zhě bù sǐ'. míng zhèn yǔ zhāng huáng yán féng jīng dì zá jiàng cù zhòng yì qù. tíng yáng tàn yuē:' fēng bō rú cǐ, qí tiān yì xié! wú dāng yǐ sǐ bào guó. rán sǐ bì yǒu míng'. nǎi hū yóu qí yuē:' wú dōu yù shǐ, kě jiě wú zhī nán jīng'. shí jīng lüè hóng chéng chóu yǔ yǒu jiù, shǐ rén shuō zhī tì fā. wèn shuí shǐ rǔ lái? yuē:' jīng lüè'. tíng yáng yuē:' jīng lüè sǐ sōng shān zhī nán jiǔ yǐ, ān dé yǒu qí rén'! chéng chóu zhī bù kě qū, suì yǔ bù xià shí èr rén tóng rì bèi xíng sǐ. qí qīn bīng liù bǎi rén, zhǎn yú sū zhī lóu mén, wú yī jiàng zhě shí bǐ zhū tián héng zhī shì yún.
丁亥,松江吴胜兆将举事,送款舟山;廷扬曰:‘事机不可坐失’!定西侯张名振慨然请行,邀为导;乃谓之曰:‘兵至,必以崇明为驻札地’。至崇明,舟泊鹿港;五更,飓风大作,军士溺死过半,大兵岸上呼‘薙发者不死’。名振与张煌言、冯京第杂降卒中逸去。廷扬叹曰:‘风波如此,其天意邪!吾当以死报国。然死必有名’。乃呼游骑曰:‘吾都御史,可解吾之南京’。时经略洪承畴与有旧,使人说之薙发。问谁使汝来?曰:‘经略’。廷扬曰:‘经略死松山之难久矣,安得有其人’!承畴知不可屈,遂与部下十二人同日被刑死。其亲兵六百人,斩于苏之娄门,无一降者;时比诸田横之士云。