rén xìng shàng suī bù róng tiān yī wù, rán yī duò xíng hái, biàn bù ruò tiān zhī xíng suǒ wú shì. gù yáo yuē zhí zhōng, kǒng yuē zé shàn gù zhí, zi sī shèn dú, mèng zǐ zhí yǎng wú hài, zhōu zi zhǔ jìng lì jí, jiē jiù tài xū zhōng mò mò bǎo rèn. wèi qí yǒu, céng bù zháo xiāng, wèi qí wú, céng bù là kōng, zhēn zǎi tiān dì rén wù zhī gēn yuán. shì rú yún yī zhāo gōng fū, biàn guāi běn tǐ, dà dǐ rèn xìng mìng yī qiè wú yǒu, lǐ qióng wú lǐ, xìng jǐn wú xìng, lǐ xìng jù jǐn, fāng zhì yú mìng. mǒu zé wèi xìng mìng suī wú shēng chòu, ér qí xiǎn yú xǐ nù āi lè rén lún rì yòng, shí yǒu zì rán zhī tiáo lǐ, cóng tiáo lǐ chù jiū jí yuán wěi, dào de sè sè wán mǎn, wú yǒu quē qiàn, zé xìng mìng jí cǐ guàn chuàn gōng fū, shí yǔ běn tǐ hé, ér qǐ yī qiè sǎo chú yě hū?
人性上雖不容添一物,然一墮形骸,便不若天之行所無事。故堯曰「執中」,孔曰「擇善固執」,子思「慎獨」,孟子「直養無害」,周子「主靜立極」,皆就太虛中默默保任。謂其有,曾不着相,謂其無,曾不落空,真宰天地人物之根源。世儒雲「一着工夫,便乖本體」,大抵認性命一切無有,理窮無理,性盡無性,理性俱盡,方至於命。某則謂性命雖無聲臭,而其顯於喜怒哀樂、人倫日用,實有自然之條理,從條理處究極源委,到得色色完滿,無有缺欠,則性命即此貫串工夫,實與本體合,而豈一切掃除也乎?
wáng táng nán xiān shēng yún: shèng xián qiān yán wàn yǔ, wú fēi yù rén shí qí xìng zhī běn tǐ, xué wèn qiān tóu wàn xù, yì zhǐ qiú fù qí xìng zhī běn tǐ. sī yán shén què. dàn xìng fēi qíng shí zhī wèi, xǐ nù āi lè suí gǎn suí fā, ér cǐ tǐ níng rán bù dòng. yuē zhōng, yuē wèi fā, shèng xián zhǐ diǎn shèn wēi, qí gōng fū yì cóng wēi chù mò mò tǐ rèn, gù táng wēng yún běn xìng yǐ zhī qíng, yún bì cóng wú sī wú wèi ér rù, yún xué zhě nài hé yì yì yú yīn yáng wǔ xíng, ér bù huì tài jí zhī yuán? jì huì tài jí, hé huàn wú yīn yáng wǔ xíng zhī yòng? shēn yú jiě yǐ. nǎi wèn: bì jìng shì lǐ rú hé qióng? xìng rú hé wù? xiān shēng yuē: zhǐ xū cóng mò shǎng qù qiú běn, cóng yòng shǎng qù qiú tǐ. qǐ kǒng rén qiú zhī yǎo yǎo míng míng, gù wèi cǐ qiè shí zhī cí? yì rén shēng ér jìng yǐ shàng bù róng shuō, jí bù kě qiú hū? mǒu wèi bù róng shuō zhě, qí tǐ zhī wú shēng wú chòu, ér wú shēng wú chòu, zhèng wú rén suǒ dāng lǐ huì, gù lùn míng dé qīn mín, bì guī zōng zhǐ shàn. gài zhì shàn qí tǐ, míng dé qí yòng, zhǐ zhì shàn qí guī sù, míng qīn qí liú xíng. rú lián xī jì yún dìng zhī yǐ zhōng zhèng rén yì, yòu yún zhǔ jìng lì rén jí. fū zhōng zhèng rén yì yǒu hé bù liǎo, ér bì shēn zhī zhǔ jìng? qǐ fēi jìng tǐ wèi kuī? zé suǒ yún rén yì zhōng zhèng zhě, zhōng zài qíng shí shàng jiǎn bié, ér fēi zhēn xìng mìng yòng shì hū?
王塘南先生云:「聖賢千言萬語,無非欲人識其性之本體,學問千頭萬緒,亦只求復其性之本體。」斯言甚確。但性非情識之謂,喜怒哀樂隨感隨發,而此體凝然不動。曰中,曰未發,聖賢指點甚微,其工夫亦從微處默默體認,故塘翁雲「本性以之情」,雲「必從無思無為而入」,雲「學者奈何役役於陰陽五行,而不會太極之原?既會太極,何患無陰陽五行之用?」深於解矣。乃問:「畢竟是理如何窮?性如何悟?」先生曰:「只須從末上去求本,從用上去求體。」豈恐人求之杳杳冥冥,故為此切實之詞?抑人生而靜以上不容說,即不可求乎?某謂不容說者,其體之無聲無臭,而無聲無臭,正吾人所當理會,故論明德親民,必歸宗止善。蓋至善其體,明德其用,止至善其歸宿,明親其流行。如濂溪既雲「定之以中正仁義」,又雲「主靜立人極」。夫中正仁義有何不了,而必申之主靜?豈非靜體未窺?則所云仁義中正者,終在情識上揀別,而非真性命用事乎?
jì yún jìng jiǔ néng zì wù, yòu yún qióng lǐ sī wù, bù yī jìng bù zú jǐn lǐ, bì jiǎ tàn suǒ hū? yuē: jìng wèi cháng bù jǐn lǐ, tè kǒng rèn dé bù zhēn ěr. guǒ zhī tiān xìng běn jìng, ér shí shí shōu shí jīng shén, guǎn shù yú cǐ, zé běn gēn jì zhí, tiáo lǐ zì shēng, bù bì xiè xiè yān kǎo zhī jīng chuán, ér niàn tóu dòng chù, gài yǔ jīng chuán hé. jí shí qǔ jīng chuán fā wú zhī jiàn, ér jīng chuán suǒ yán zǒng yǔ wú xīn yìn. cǐ zhī wèi yī de wàn bì, cǐ zhī wèi zhāi jiè shén míng, ér fēi bié yǒu yī duàn qióng suǒ gōng fū yǔ zhǔ jìng zuò duì yě. jí rú chéng zǐ suǒ yán hán yǎng xū yòng jìng, jìn xué zài zhì zhī, yì xū wèn suǒ yǎng suǒ xué zhě hé wù, zé yǎng jí shì xué, jìng jí shì zhī, yòng gōng jí shì jìn bù. bù rán, zé jìng zhī wèi yán, jǐn kōng kōng wù zuò, ér zhī zhī wèi shuō, xū wù wù tǎo qiú, mò xué zhī lí, cóng cǐ qǐ yǐ.
既雲靜久能自悟,又雲窮理斯悟,不一靜不足盡理,必假探索乎?曰:「靜未嘗不盡理,特恐認得不真耳。果知天性本靜,而時時收拾精神,管束於此,則本根既植,條理自生,不必屑屑焉攷之經傳,而念頭動處,概與經傳合。即時取經傳發吾知見,而經傳所言總與吾心印。此之謂一得萬畢,此之謂齋戒神明,而非別有一段窮索工夫與主靜作對也。即如程子所言『涵養須用敬,進學在致知』,亦須問所養所學者何物,則養即是學,敬即是知,用工即是進步。不然,則敬之為言,僅空空兀坐,而知之為說,須物物討求,末學支離,從此起矣。」
lùn xīn zhě bù gēn jí yú xīn suǒ zì lái, zé yù yǔ lǐ zá chū ér nán jù. shè xīn zhě bù péi yǎng yú xīn suǒ zì lái, zé è yù yǔ cún lǐ qín kǔ ér nán chéng. xīn suǒ zì lái zhě xìng yě, xìng suǒ zì lái zhě tiān yě, tiān xìng zài rén, bù lí yú xǐ nù āi lè, ér shí bù zháo yú xǐ nù āi lè, hún rán bù dǔ bù wén zhī tǐ, suǒ wèi rén shēng ér jìng shì yě. hé dào hé rén, hé wēi hé wēi, zì jìng zhě bù néng bù gǎn, gǎn zhě bù néng bù dòng, yú shì yǒu yù zhī míng yān, zé suǒ xìng zì rán zhī yòng yě. xīn yě, fēi jí wèi sī yù yě, gù yǒu cóng xìng ér chū zhě, yǒu bù cóng xìng ér chū zhě. cóng xìng ér chū yuē dào xīn, jí bì gù zhī jí, ér zhōng yǒu bù kě mǐn miè zhě zài, gù yuē wēi. bù cóng xìng ér chū yuē rén xīn, jí jìn zhì zhī mì, ér cháng yǒu zhú wù ér liú zhě zài, gù yuē wēi. cǐ wēi wēi jiān, bù kě wèi guī sù dì yě. shě cǐ shàn ér qiú zhèng xīn, xīn wèi yǒu néng zhèng zhě yě. qí zhèng yě, bù bì cóng shì yú jiǎo, jiù xìng zhī wú piān yǐ chù, jí zhèng yě. shě yǎng xìng ér qiú jǐn xīn, xīn wèi yǒu néng jǐn zhě yě. qí jǐn yě, bù bì cóng shì yú kuò, jiù xìng zhī wú kuī qiàn chù, jí jǐn yě. dāng zhī gǎn wù dòng niàn zhī shí, liǎng zhě sì hū xiāng duì, ér fǎn zhī tiān xìng běn rán zhī tǐ, qǐ wéi wú rén, jí suǒ wèi dào zhě, yì hún lún ér bù kě kuī qǐ wéi bù wēi, jí suǒ wèi wēi zhě, yì miǎo máng ér bù kě zhí. shì chéng shēng tiān dì rén wù zhī dà yuán, ér wèi rù shèng zhī zhēn qiào yě.
論心者不根極於心所自來,則欲與理雜出而難據。攝心者不培養於心所自來,則遏欲與存理勤苦而難成。心所自來者性也,性所自來者天也,天性在人,不離於喜怒哀樂,而實不着於喜怒哀樂,渾然不睹不聞之體,所謂人生而靜是也。何道何人,何微何危,自靜者不能不感,感者不能不動,於是有欲之名焉,則所性自然之用也。心也,非即為私慾也,顧有從性而出者,有不從性而出者。從性而出曰道心,即蔽錮之極,而終有不可泯滅者在,故曰微。不從性而出曰人心,即禁制之密,而常有逐物而流者在,故曰危。此危微間,不可為歸宿地也。舍此善而求正心,心未有能正者也。其正也,不必從事於矯,就性之無偏倚處,即正也。舍養性而求盡心,心未有能盡者也。其盡也,不必從事於擴,就性之無虧欠處,即盡也。當知感物動念之時,兩者似乎相對,而反之天性本然之體,豈惟無人,即所謂道者,亦渾淪而不可窺;豈惟不危,即所謂微者,亦渺茫而不可執。是誠生天地人物之大原,而為入聖之真竅也。
míng zōng lù fēng chéng xú jí dēng xiàn hé zhe
明宗錄 豐城徐即登獻和著
gé wù chéng zhèng, qǐ wú shì shí? qí zhì jūn píng, qǐ wú guī wèi? wéi yī qiè yǐ xiū shēn wèi běn, zé guī huà zhù cuò yī yǒu bù dāng, xǐ nù āi lè yī bù zhōng jié, zhǐ dāng zé běn dì shàng qiàn qīng chǔ, fēi kě suí shì bǔ jū dǐ sāi xià lòu yǐ yě.
格物誠正,豈無事實?齊治均平,豈無規為?惟一切以修身為本,則規畫注厝一有不當,喜怒哀樂一不中節,只當責本地上欠清楚,非可隨事補苴抵塞罅漏已也。
rén chù shì zhōng, zhǐ yǒu zì jǐ jiǎo xià zhè yī piàn dì, guāng guāng jìng jìng kě chēng tǎn tú, lí cǐ yī bù, bù miǎn jīng jí, biàn shì xiǎn jìng. gù jǐ fēn shàng wèi zhī sù, wèi zhī yì rén fēn shàng wèi zhī wài, wèi zhī xiǎn.
人處世中,只有自己腳下這一片地,光光淨淨可稱坦途,離此一步,不免荊棘,便是險境。故己分上謂之素,謂之易;人分上謂之外,謂之險。
shēn shì shàn tǐ, wú dòng wú jìng ér wú bù xiū, jí wú dòng wú jìng ér wú fēi zhǐ. tǎng ruò xuán kōng shuō yī zhǐ, qí duò yú kōng xū, yǔ chí yú hàn màn děng ěr.
身是善體,無動無靜而無不修,即無動無靜而無非止。倘若懸空說一止,其墮於空虛,與馳於汗漫等耳。
yì zhī qióng lǐ, shì jǐn xìng gōng fū, bì qí suǒ qióng zhě wèi cǐ xìng yě. shū zhī wéi jīng, shì wéi yī gōng fū, bì qí suǒ jīng zhě wèi cǐ yī yě. bó wén shì yuē lǐ gōng fū, bì qí qiú lǐ yú wén zhě yě. dào xué wèn shì zūn dé xìng gōng fū, bì qí yǐ dé xìng wèi xué zhě yě. bù rán zhǔ yì bù xiān dìng, yī qiè gōng fū suí zhī ér zhuǎn. bì zhí yuē xiū chù wú fēi zhǐ yě, zé yì xí zhě yì wèi zhī shuài xìng yǐ.
《易》之窮理,是盡性工夫,必其所窮者為此性也。《書》之惟精,是惟一工夫,必其所精者為此一也。博文是約禮工夫,必其求禮於文者也。道學問是尊德性工夫,必其以德性為學者也。不然主意不先定,一切工夫隨之而轉。必執曰「修處無非止也」,則義襲者亦謂之率性矣。
dà xué cóng běn lì zōng, yī qiè gé zhì, zhǐ cóng lǐ miàn jiū jìng, ér yù rù yù wēi. hòu rú cóng zhī lì zōng, yī yǒu zhī jué, biàn xiàng wài biān tàn tǎo, ér zhuǎn zhì zhuǎn lí. zhǐ shàn zhī xué, xìng xué yě, fǎn běn zé yǔ xìng jiàn jìn, lí běn zé qù xìng jiàn yuǎn, suǒ yǐ zhī běn wèi zhī zhī zhì yě. rén xīn jì sàng, hé wèi yǒu píng dàn zhī qì hū? zé rén yì zhī běn, yǒu wèi zhī yě. jūn zǐ chá cǐ, kě yǐ zhī xìng yǐ. qì zhī qīng míng, hé wèi bì yú píng dàn hū? zé rì yè zhī xī wèi zhī yě. chá cǐ kě yǐ zhī yǎng yǐ.
《大學》從本立宗,一切格致,只從裡面究竟,而愈入愈微。後儒從知立宗,一有知覺,便向外邊探討,而轉致轉離。止善之學,性學也,反本則與性漸近,離本則去性漸遠,所以知本為知之至也。人心既喪,曷為有平旦之氣乎?則仁義之本,有為之也。君子察此,可以知性矣。氣之清明,曷為必於平旦乎?則日夜之息為之也。察此可以知養矣。
fù zhī wèi yán, wǎng ér fǎn yě. pì zhī rén gè yǒu jiā, mí fù zhě, wǎng ér bù fǎn, sàng qí jiā zhě yě pín fù zhě rì yuè yī zhì, zàn huí jiā zhě yě bù yuǎn zhī fù, zé yī xiàng zhù zài jiā zhōng, ǒu chū mén qù biàn jí huí lái, wèi cháng yí xǐ, gù yuē bù qiān wèi yǒu bié chù, gù yuē bù èr. yǐ cǐ jiàn yán zi zhī xué, cháng zhǐ zhī xué yě.
復之為言,往而返也。譬之人各有家,迷復者,往而不返,喪其家者也;頻復者日月一至,暫回家者也;不遠之復,則一向住在家中,偶出門去便即回來,未嘗移徙,故曰不遷;未有別處,故曰不貳。以此見顏子之學,常止之學也。
yuān zhī fēi, yú zhī yuè, biàn shì shuài xìng, bù kě fù. wèn: hé yǐ fēi yuè? yuē: shuài xìng, fēi zhě zì fēi, bù zhī qí suǒ yǐ fēi yuè zhě zì yuè, bù zhī qí suǒ yǐ yuè. kě jiàn zhě wù, bù kě jiàn zhě xìng yě, bù dàn yuān yú ěr yě. cǐ zhī wèi bù dǔ bù wén, jí qí zhì ér shèng rén bù zhī bù néng zhě yě. jiàn cǐ zhě wèi zhī jiàn xìng, shèn cǐ zhě wèi zhī shèn dú. xiān shēng yún: yǐ wǒ guān shū, zài zài dé yì, yǐ shū bó wǒ, shì juǎn máng rán. jí dú shū yī duān guān zhī, ér wèi xué bù guī běn kě hū? wèi běn bù yú shēn kě hū?
鳶之飛,魚之躍,便是率性,不可復。問:「何以飛躍?」曰:「率性,飛者自飛,不知其所以飛;躍者自躍,不知其所以躍。可見者物,不可見者性也,不但鳶魚爾也。此之謂不睹不聞,及其至而聖人不知不能者也。見此者謂之見性,慎此者謂之慎獨。先生云:「以我觀書,在在得益,以書博我,釋卷茫然。」即讀書一端觀之,而謂學不歸本可乎?謂本不於身可乎?
zhèng xué jì nán chāng tú zōng jùn jí fǔ zhe
證學記 南昌塗宗浚及甫著
hòu rú jiāng zhǐ zhì shàn, zuò míng míng dé qīn mín dào jí chù, shǔ mò yī duàn shì. shěn ěr zé yán céng bìng wèi chū shì qīn mín, zhǐ zhì shàn zhōng wú fēn yǐ.
後儒將止至善,做明明德親民到極處,屬末一段事。審爾則顏、曾並未出仕親民,止至善終無分矣。
zhì shàn liǎng zì, xíng róng bu dé, shuō xū zì yì jìn zhī. rán shèng rén zhǐ shuō zhì shàn, bù shuō xū, zhèng wèi zhì shàn shì xū ér shí de, yòu shì shí ér xū de, yán shàn zé xū zài qí zhōng, yán xū zé jiān bù dé shí yě. chéng zǐ yún: rén shēng ér jìng yǐ shàng bù róng shuō, cái shuō xìng shí biàn yǐ bú shì xìng yě. rú yún kě shuō jí shì qíng, bú shì xìng yǐ. jì bù kě shuō, gù tòu xìng zhǐ shì zhǐ.
至善兩字,形容不得,說虛字亦近之。然聖人只說至善,不說虛,正為至善是虛而實的,又是實而虛的,言善則虛在其中,言虛則兼不得實也。程子云:「人生而靜以上不容說,才說性時便已不是性也。」如雲可說即是情,不是性矣。既不可說,故透性只是止。
jīn rì xué rén, suǒ yǐ nán rù mén zhě, zhǐ wèi sòng rú jiāng jū jìng qióng lǐ fēn zuò liǎng shì. fēn zuò liǎng shí, xiān yào jiū qióng wù lǐ, jiǎng dé chù chù míng liǎo, fāng lái gōng xíng, yǔ kǒng zǐ zhī jiào, zhēn shì tiān yuān. ruò zhēn zhèng rù shèng mén tóu, biàn jiāng píng shí xí qì, xū zhī xū jiàn, xǔ duō wàng xiǎng, gè yàng cái zhì jì liǎ, jǐn shù sǎo dàng, yī sī bù guà, nèi bù zháo niàn, wài bù zháo xiāng, sì fāng shàng xià, yī qiè jù wú yǐ kào, dāng shí zì yǒu zī wèi kě jiàn. yóu cǐ bìng jīng zhí rù, gèng bù huí tóu, zài bù yòng dōng chóu xī chóu, dōng xiǎng xī xiǎng, jí wài biān shì wù, suī huò bù néng jǐn zhī, rán dà běn yǐ lì, jiāng lái zì yǒu tōng guàn shí jié.
今日學人,所以難入門者,只為宋儒將居敬窮理分作兩事。分作兩時,先要究窮物理,講得處處明了,方來躬行,與孔子之教,真是天淵。若真正入聖門頭,便將平時習氣,虛知虛見,許多妄想,各樣才智伎倆,盡數掃蕩,一絲不掛,內不着念,外不着相,四方上下,一切俱無倚靠,當時自有滋味可見。由此並精直入,更不回頭,再不用東愁西愁,東想西想,即外邊事物,雖或不能盡知,然大本已立,將來自有通貫時節。
wú rú jǐn xìng, jí shì chāo shēng sǐ. shēng sǐ qì yě, fēi xìng yě. xìng yě zhě, mìng yě, bù yīn shēng ér shēng, bù yīn sǐ ér sǐ, yuán yǔ tài xū tóng tǐ. rú xué rù mén, jí zhī zhǐ. zhī zhǐ, jí zhī xìng. zhī xìng ér jǐn xìng, dá tiān dé yǐ, chāo ér shàng zhī yǐ.
吾儒盡性,即是超生死。生死氣也,非性也。性也者,命也,不因生而生,不因死而死,原與太虛同體。儒學入門,即知止。知止,即知性。知性而盡性,達天德矣,超而上之矣。
rén zì yǒu shēn yǐ lái, bǎi hái jiǔ qiào, wǔ zàng liù fǔ, qī qíng liù yù, jiē shēng sǐ zhī gēn. fù guì pín jiàn huàn nán, shēng sè huò lì, shì fēi huǐ yù, zuò zhǐ yǔ mò, jìn tuì xíng cáng, cí shòu qǔ yǔ, jiē shēng sǐ zhī jìng. ruò zhú jìng liú qíng, mí zhēn zhì yǒu, biàn zài shēng sǐ de yuán yè. ruò shùn shì wú qíng, shè mò guī běn, yī ér bù èr, níng ér bù liú, jí shì chū shēng sǐ de fǎ mén. gài zhēn xìng běn jì, shēng chòu jù wú, gèng yǒu hé wù shòu bǐ shēng sǐ!
人自有身以來,百骸九竅,五臟六腑,七情六慾,皆生死之根。富貴貧賤患難,聲色貨利,是非毀譽,作止語默,進退行藏,辭受取與,皆生死之境。若逐境留情,迷真滯有,便在生死的緣業。若順事無情,攝末歸本,一而不二,凝而不流,即是出生死的法門。蓋真性本寂,聲臭俱無,更有何物受彼生死!
shèng xué shēn xīn běn wú fēn bié, xíng sè jí shì tiān xìng. bù kě wèi shēn gān jìng bú shì xīn gān jìng, xīn gān jìng bú shì shēn gān jìng. kǒng zǐ hào hào zhūn zhūn, quán zài shì zhǐ jiǔ sù shàng jiàn.
聖學身心本無分別,形色即是天性。不可謂身乾淨不是心乾淨,心乾淨不是身乾淨。孔子皜皜肫肫,全在仕止久速上見。
jīn rén dàn zài tiān xià guó jiā shàng lǐ huì, zì shēn què fàng zài yī biān.
今人但在天下國家上理會,自身卻放在一邊。
dǎ dié jìng zuò, qǔ jìng wèi xíng, kě yǐ yán jìng jìng, wèi kě yǐ yán jìng tǐ. rén shēng ér jìng zhī jìng, zhí yán jìng tǐ, gù zhǐ dì kě yī, bù duì dòng jìng zhī jìng ér yán.
打疊靜坐,取靜為行,可以言靜境,未可以言靜體。人生而靜之靜,直言靜體,故止地可依,不對動靜之靜而言。
chóng xíng lù fēng chéng liú gān chū dé yì zhe
崇行錄 豐城劉乾初德易著
jìn lái tán zhǐ xiū zhī xué zhě, yǒu zhòng zhǐ zhě, zé lüè yán xiū, suì gòu huāng táng rù chán zhī qiào yǒu chóng xiū zhě, zé qīng yán zhǐ, zhì téng qiè shí jìn lǐ zhī shēng, qí shí yú tòu dǐ yī zhāo, bù néng wú shī. fū zhǐ xiū fēi èr tǐ, lùn guī sù gōng fū, bù dé bù pàn fēn liǎng qiè, jiū xuè mài xiāo xī, què zì hún hé bù lí. wèi yǒu bù zhǐ ér néng xiū, yì wèi yǒu bù xiū ér néng zhǐ zhě. dì zhǐ zhī guī sù, zhí běn xiū shēn, tòu tǐ guī gēn, bì jìng bù là liú xíng zhī yòng ér chéng zhèng gé zhì, zé yǒu ruò wǎng zhī zài gāng zhě, shì zé zhí xià zhēn xiāo xī yě. wú chái zhǐ wèi dé lì, bì jìng xiū de gōng fū, hái yòng dé jiào duō qiě zhòng, rán jiū jìng chè dǐ yī zhāo, zǒng shǔ zhǐ de dī fáng.
近來談止修之學者,有重止者,則略言修,遂搆荒唐入禪之誚;有重修者,則輕言止,至騰切實近里之聲,其實於透底一着,不能無失。夫止修非二體,論歸宿工夫,不得不判分兩挈,究血脈消息,卻自渾合不離。未有不止而能修,亦未有不修而能止者。第止之歸宿,直本修身,透體歸根,畢竟不落流行之用;而誠正格致,則有若網之在綱者,是則直下真消息也。吾儕止未得力,畢竟修的工夫,還用得較多且重,然究竟徹底一着,總屬止的隄防。
zhǐ fǎn shēn yī bù, biàn shì guī gēn fù mìng, biàn yǒu jì gǎn zhī miào. zhǐ lí běn yī bù, biàn gēn zhe xīn yì zhī wù zǒu, biàn zhú zài jiā guó tiān xià qù, jīng shén huàn sàn, wǎng ér wú guī, wú fù yǒu shàn zhe yǐ.
只反身一步,便是歸根復命,便有寂感之妙。只離本一步,便跟着心意知物走,便逐在家國天下去,精神渙散,往而無歸,無復有善着矣。
zhǐ guī dào jǐ fēn shàng, biàn shì huì dí, biàn jí. yī zǒu xiàng rén fēn shàng, biàn shì cóng nì, biàn xiōng. jǐ wēi zhī chà, xiāo rǎng xiāng pàn.
只歸到己分上,便是惠迪,便吉。一走向人分上,便是從逆,便凶。幾微之差,霄壤相判。
zhǐ luò le xīn yì zhī wù, biàn yǒu hòu tiān liú xíng zhī yòng, biàn shì kě dǔ kě wén, yǒu shēng yǒu chòu de, nèn shì kè kǔ xià gōng, cún lǐ è yù, bì jìng shì yòng shàng zhe jiǎo, qù xiān tiān zhēn tǐ yuǎn yǐ. gù shèng rén zhī xué, zhí cóng zhǐ qiào rù wēi, hòu rú zhī gōng, zhǐ xiàng xiū fǎ xià shǒu, yǐ cǐ ér yù shàng dá shèng rén xīn chuán, bù dé qí mén ér rù zhě yě.
只落了心意知物,便有後天流行之用,便是可睹可聞,有聲有臭的,恁是刻苦下工,存理遏欲,畢竟是用上着腳,去先天真體遠矣。故聖人之學,直從止竅入微,後儒之工,只向修法下手,以此而欲上達聖人心傳,不得其門而入者也。
qíng xìng cái sān zì, mèng zǐ tè dì niān chū sān gè yǎn mù, yī shǔ qíng yǔ cái, biàn yǒu lì yǒu bù lì, jiào rén zhǐ cóng lì shàng rèn qǔ xìng tǐ. gào zi shēng zhī wèi xìng, fēn míng shì zhǐ cái wèi xìng, dào cái shàng kàn xìng, xìng ān dé yǒu quán shàn zhě hū!
情性才三字,孟子特地拈出三個眼目,一屬情與才,便有利有不利,教人只從利上認取性體。告子生之謂性,分明是指才為性,到才上看性,性安得有全善者乎!
tiān zhōng xí kè fēng chéng xióng shàng wén yì zhōng zhe
天中習課 豐城熊尚文益中著
wèn: chū xué cái yào zhǐ, yòu jué dāng xiū, cái qù xiū, yòu biàn bù zhǐ, wèi zhī xià shǒu chù? yuē: fēi lǐ wù shì tīng yán dòng, shì zhǐ bú shì zhǐ? yuē: shì zhǐ. yuē: jí cǐ shì xiū bú shì xiū? yuē: shì xiū. yuē: rán zé hé shí hé dì bú shì xià shǒu chù? suī rán fū zǐ xiān shuō gè fù lǐ, yǐ yán zi zhī cōng míng, bù dé bù fù wèn, zi yī diǎn chū shì tīng yán dòng sì zì, shǐ xìn shì xià shǒu miào jué yǐ.
問:「初學才要止,又覺當修,才去修,又便不止,未知下手處?」曰:「非禮勿視聽言動,是止不是止?」曰:「是止。」曰:「即此是修不是修?」曰:「是修。」曰:「然則何時何地不是下手處?雖然夫子先說個復禮,以顏子之聰明,不得不復問,子一點出視聽言動四字,始信是下手妙訣矣。」
shì tīng yán dòng, xíng ér xià zhě, shú zhǔ zǎi shì, shú lóng shī shì, biàn shì xíng ér shàng zhě, qǐ shì xuán kōng lìng yǒu gè xíng shàng de dào lǐ! wéi xíng shàng jí zài xíng xià zhī zhōng, gù yuē xiū shēn wèi běn xìng xué yě.
視聽言動,形而下者,孰主宰是,孰隆施是,便是形而上者,豈是懸空另有個形上的道理!唯形上即在形下之中,故曰修身為本性學也。
wù suī fēn yún, qǐ bù gè yǒu gè tiān rán de běn mò, shì suī zá rǒng, mò bù gè yǒu zì rán de shǐ zhōng. rén wéi lín jú dāng jī, mò zhī suǒ xiān, zé jīng shén wú chù còu pō. pì zhī yì rán, huà dōng zhǐ xī, máng wú xià shǒu, zhǐ yuán rèn bù dé nà yī zhāo gāi xiān ěr. fū jì rèn dìng yī gè běn shǐ, dāng xiān ér xiān zhī, zé dāng xià biàn zì guī zhǐ. cǐ gù wèi cháng bù yòng zhī, rán què bù zài zhī shàng luò jiǎo, gù yuē shè zhī guī zhǐ.
物雖紛紜,豈不各有個天然的本末,事雖雜冗,莫不各有自然的始終。人惟臨局當機,莫知所先,則精神無處湊泊。譬之弈然,畫東指西,茫無下手,只緣認不得那一着該先耳。夫既認定一個本始,當先而先之,則當下便自歸止。此固未嘗不用知,然卻不在知上落腳,故曰攝知歸止。
běn tǐ cuì rán, hé suǒ kě jiè, ér yì hé suǒ kě qiú, gù qí gōng zài zhǐ. zhǐ jí jiè shèn kǒng jù zhī wèi.
本體粹然,何所可戒,而亦何所可求,故其功在止。止即戒慎恐懼之謂。
xīn shì bǎ zhuō bù dé de huó wù, bì xū zhǐ dé zhù, fāng kě yán cún yǎng. gài xíng shēng shén fā hòu, zhè líng míng zhǐ xiàng wài zǒu, jiù shì shuì zháo shí, tā yě hái zài mèng lǐ zǒu gǔn, gù zhè líng míng shàng wú kě zuò shǒu. dàn yào shí dé zhè líng míng cóng hé chù fā qiào, biàn cóng nà fā chù qù zhǐ.
心是把捉不得的活物,必須止得住,方可言存養。蓋形生神發後,這靈明只向外走,就是睡着時,他也還在夢裡走滾,故這靈明上無可做手。但要識得這靈明從何處發竅,便從那發處去止。
shí xí lù wēn líng wáng è hàn yě zhe
時習錄 溫陵王鍔漢冶著
gù zhě yǐ lì wèi běn, suǒ wèi gù zhī lì zhě, jí cè yǐn sì duān zhī xīn yě. róng yǒu bù cè yǐn bù xiū è bù cí ràng bú shì fēi zhī xīn yǐ, ér qǐ yǒu bù rén yì lǐ zhì zhī xìng zāi? cǐ xīn xìng zhī biàn yě.
故者以利為本,所謂故之利者,即惻隱四端之心也。容有不惻隱、不羞惡、不辭讓、不是非之心矣,而豈有不仁義禮智之性哉?此心性之辨也。
xiū shēn wèi běn zhī zōng, xū shí yǐ shēn tǐ kān. yǐ shēn tǐ kān, bì chá lái lì yuán tóu hé rú, zuò shǒu jué qiào hé rú, jiāng lái shòu yòng hé rú, fāng kě duàn shì. yǐ lái lì yuán tóu yán zhī, jiāng rén shēng ér jìng yǐ shàng zhě wèi shǐ hū? rén shēng ér jìng yǐ xià zhě wèi shǐ hū? xīn yì zhī wèi rén shēng ér jìng yǐ shàng zhě hū? yì rén shēng ér jìng yǐ xià zhě hū? zé zhǐ zhì shàn zhī wèi rù mén dì yī yì yě jué yǐ. yǐ zuò shǒu jué fǎ yán zhī, zhì shàn yǎo míng, yù zhǐ ér wú jù, ér jīng shì zhī rén, rì yǐ qí xīn yì zhī yǔ tiān xià guó jiā xiāng gòu, yòu qǐng kè bù néng zhǐ zhě, fēi cóng shì wù shàng chēng liàng běn mò shǐ zhōng, tǎo chū xiū shēn wèi běn, zhì shàn yú hé wò zhe? ér zhǐ yú hé rù qiào hū? zé zuò shǒu jué fǎ zhī mò yǒu miào yú xiū shēn wèi běn yě xìn yǐ. yǐ jiāng lái shòu yòng yán zhī, lí běn lì zōng, lí zhǐ fā lǜ zhě zhī néng wèi tiān dì wàn wù zōng zhǔ hū? cóng běn lì zōng, cóng zhǐ fā lǜ zhě zhī néng wèi tiān dì wàn wù zōng zhǔ hū? zé qí shòu yòng zhī mò yǒu dà yě xìn yǐ. rán zé cǐ xué xìn hū qí kě yǐ dìng qiān shì bù yì zhī zōng yě.
修身為本之宗,須實以身體勘。以身體勘,必查來歷源頭何如,做手訣竅何如,將來受用何如,方可斷試。以來歷源頭言之,將人生而靜以上者為始乎?人生而靜以下者為始乎?心意知為人生而靜以上者乎?抑人生而靜以下者乎?則止至善之為入門第一義也決矣。以做手訣法言之,至善杳冥,欲止而無據,而經世之人,日以其心意知與天下國家相搆,又頃刻不能止者,非從事物上稱量本末始終,討出修身為本,至善於何握着?而止於何入竅乎?則做手訣法之莫有妙於修身為本也信矣。以將來受用言之,離本立宗,離止發慮者之能為天地萬物宗主乎?從本立宗,從止發慮者之能為天地萬物宗主乎?則其受用之莫有大也信矣。然則此學信乎其可以定千世不易之宗也。