hé téng jiāo zhāng kuàng fù zuò lín qú shì sì wāng hào děng
何騰蛟(章曠 傅作霖) 瞿式耜(汪皞等)
hé téng jiāo, zì yún cóng, guì zhōu lí píng wèi rén. tiān qǐ yuán nián jǔ yú xiāng. chóng zhēn zhōng shòu nán yáng zhī xiàn. dì sì dá, zéi chū méi qí jiān, shù bèi cuò qù. yǐ, cóng xún fǔ chén bì qiān pò zéi ān gāo shān, zhǎn shǒu sì bǎi yú jí, yòu tǎo píng tǔ kòu, yì zhī míng. qiān bīng bù zhǔ shì, jìn yuán wài láng, chū wèi huái lái bīng bèi qiān shì, diào kǒu běi dào. cái xū jīng mǐn, suǒ zài jiàn chēng. zāo mǔ yōu, xún fǔ liú yǒng zuò jiàn qí xián, qǐ duó qíng rèn shì. téng jiāo bù kě, gù cí guī. fú chú, qǐ huái xú bīng bèi qiān shì. tǎo píng tǔ kòu, bù nèi yàn rán.
何騰蛟,字雲從,貴州黎平衛人。天啟元年舉於鄉。崇禎中授南陽知縣。地四達,賊出沒其間,數被挫去。已,從巡撫陳必謙破賊安皋山,斬首四百餘級,又討平土寇,益知名。遷兵部主事,進員外郎,出為懷來兵備僉事,調口北道。才諝精敏,所在見稱。遭母憂,巡撫劉永祚薦其賢,乞奪情任事。騰蛟不可,固辭歸。服除,起淮徐兵備僉事。討平土寇,部內宴然。
shí liù nián dōng, bài yòu qiān dōu yù shǐ, dài wáng jù kuí xún fǔ hú guǎng. shí hú běi dì jǐn shī, zhǐ cún wǔ chāng, tún zuǒ liáng yù dà jūn, jūn héng shén. téng jiāo yǔ liáng yù jiāo huān, dé xiāng ān. míng nián chūn, qiǎn jiāng huì dēng xiāng máo xiàn wén fù dé ān suí zhōu.
十六年冬,拜右僉都御史,代王聚奎巡撫湖廣。時湖北地盡失,止存武昌,屯左良玉大軍,軍橫甚。騰蛟與良玉交歡,得相安。明年春,遣將惠登相、毛憲文復德安、隨州。
wǔ yuè, fú wáng lì. zhào zhì, liáng yù zhù hàn yáng, qí bù xià yǒu yì yì, bù yù kāi dú. téng jiāo yuē: shè jì ān wēi, xì cǐ yī jǔ. tǎng bù fèng zhào, wú yǐ sǐ xùn zhī. dǐ liáng yù suǒ, ér liáng yù yǐ tīng zhèng jì lú dǐng yán, kāi dú rú lǐ. zhèng jì zhě, liáng yù suǒ zhì guān míng yě. bā yuè, fú wáng mìng jiā téng jiāo bīng bù yòu shì láng, jiān fǔ hú nán, dài lǐ qián dé. xún yǐ gù guān zǒng dū hú guǎng sì chuān yún nán guì zhōu guǎng xī jūn wù, zhào zǒng dū yáng è hái. míng nián sān yuè, nán jīng yǒu běi lái tài zǐ shì, zhōng wài yǐ wèi zhēn, cháo chén jiē yuē wěi. téng jiāo lì yán bù kě shā, yǔ dāng guó zhě dà wǔ.
五月,福王立。詔至,良玉駐漢陽,其部下有異議,不欲開讀。騰蛟曰:「社稷安危,系此一舉。倘不奉詔,吾以死殉之。」抵良玉所,而良玉已聽正紀盧鼎言,開讀如禮。正紀者,良玉所置官名也。八月,福王命加騰蛟兵部右侍郎,兼撫湖南,代李乾德。尋以故官總督湖廣、四川、雲南、貴州、廣西軍務,召總督楊鶚還。明年三月,南京有北來太子事,中外以為真,朝臣皆曰偽。騰蛟力言不可殺,與當國者大忤。
wú hé, liáng yù jǔ bīng fǎn, yāo téng jiāo xié xíng, bù kě, zé jǐn shā chéng zhōng rén yǐ jié zhī. shì mín zhēng nì qí shǔ zhōng, téng jiāo zuò dà mén zòng zhī rù. liáng yù pò yuán jǔ huǒ, bì nán zhě xī fén sǐ. téng jiāo jí jiě yìn fù jiā rén, lìng sù zǒu, jiāng zì jǐng, wèi liáng yù bù jiāng yōng qù. liáng yù yù yǔ tóng zhōu, bù cóng, nǎi zhì zhī bié zhōu, yǐ fù jiāng sì rén shǒu zhī. zhōu cì hàn yáng mén, chéng jiān diē rù jiāng shuǐ. sì rén jù zhū, yì fù shuǐ. téng jiāo piào shí yú lǐ, yú zhōu jiù zhī qǐ, zé hàn qián jiāng jūn guān zhuàng móu hóu miào qián yě. jiā rén huái yìn zhě yì zhì, xiāng shì dà jīng. mì yú zhōu, hū bù jiàn. yuǎn jìn wèi téng jiāo zhōng chéng de shén yòu, yì guī xīn yān.
無何,良玉舉兵反,邀騰蛟偕行,不可,則盡殺城中人以劫之。士民爭匿其署中,騰蛟坐大門縱之入。良玉破垣舉火,避難者悉焚死。騰蛟急解印付家人,令速走,將自剄,為良玉部將擁去。良玉欲與同舟,不從,乃置之別舟,以副將四人守之。舟次漢陽門,乘間跌入江水。四人懼誅,亦赴水。騰蛟漂十餘里,漁舟救之起,則漢前將軍關壯繆侯廟前也。家人懷印者亦至,相視大驚。覓漁舟,忽不見。遠近謂騰蛟忠誠得神佑,益歸心焉。
téng jiāo nǎi cóng níng zhōu zhuǎn liú yáng, dǐ zhǎng shā. jí zhū shǔ lì dǔ yìn xī fù shàng ruì yán qǐ héng zhāng kuàng zhōu dà qǐ wú jìn xī děng, tòng kū méng shì. fēn shì mǎ zhōu jiàn qiǔ liáng, gè rèn qí yī. lìng yìn xī shè hú běi xún fǔ, shàng ruì shè hú nán xún fǔ, kuàng wèi zǒng dū jiān jūn, dà qǐ tí dū xué zhèng. qǐ héng gù héng yǒng dào, jí dū èr jùn jūn shí, jìn xī yǐ zhǎng shā tuī guān shè chēn guì dào shì. jí qiǎn kuàng diào fù jiāng huáng cháo xuān zhāng xiān bì liú chéng yìn bīng. cháo xuān zì yàn zi wō, xiān bì zì xù pǔ, chéng yìn zì wǔ gāng, xiān hòu zhì, bīng shì shāo zhèn. ér shì shí liáng yù yǐ sǐ.
騰蛟乃從寧州轉瀏陽,抵長沙。集諸屬吏堵胤錫、傅上瑞、嚴起恆、章曠、周大啟、吳晉錫等,痛哭盟誓。分士馬舟艦糗糧,各任其一。令胤錫攝湖北巡撫,上瑞攝湖南巡撫,曠為總督監軍,大啟提督學政。起恆故衡永道,即督二郡軍食,晉錫以長沙推官攝郴桂道事。即遣曠調副將黃朝宣、張先璧、劉承胤兵。朝宣自燕子窩,先璧自漵浦,承胤自武岡,先後至,兵勢稍振。而是時良玉已死。
shùn zhì èr nián wǔ yuè, dà bīng xià nán dōu. táng wáng yù jiàn zì lì yú fú zhōu. wáng jū nán yáng shí, sù zhī téng jiāo xián, wěi rèn yì zhì. lǐ zì chéng bì yú jiǔ gōng shān, qí jiāng liú tǐ rén hǎo yáo qí děng yǐ zhòng wú zhǔ, yì guī téng jiāo. lǜ sì wǔ wàn rén zhòu rù xiāng yīn, jù zhǎng shā bǎi yú lǐ. chéng zhōng rén bù zhī qí qiú guī yě, jù shén. cháo xuān jí yǐn bīng hái yàn zi wō. shàng ruì qǐng téng jiāo chū bì, téng jiāo yuē: sǐ yú zuǒ, sǐ yú zéi, yī yě, hé bì yān. zhǎng shā zhī fǔ zhōu èr nán qǐng wǎng zhēn zhī, yǐ qiān rén hù xíng. zéi wèi qí yíng dí yě, shè shā zhī, cóng xíng zhě jǐn sǐ. chéng zhōng yì jù, shì nǚ xī cuàn. téng jiāo yǔ kuàng móu, qiǎn bù jiāng wàn rén péng děng èr rén wǎng fǔ. zéi jiàn zhǐ èr qí, yíng rù yǎn wǔ chǎng, yǐn zhī jiǔ. èr rén bù jiāo yī yán, yǔ tòng yǐn. yǐn bì, zéi wèn lái yì, dá yán dū shī yǐ xiāng yīn biǎn xiǎo, bù zú róng dà jūn, qǐng jí yí zhǎng shā. yīn zhì téng jiāo shǒu shū zhào zhī yuē: gōng děng guī cháo, shì yǒng bǎo fù guì. yáo qí děng dà xǐ, yǔ dà péng zhì zhǎng shā. téng jiāo kāi chéng fǔ wèi, yàn yǐn jǐn huān, kào cóng guān niú jiǔ. mìng xiān bì yǐ zú sān wàn chí shè, jīng qí bì tiān. yáo qí děng dà yuè, zhāo qí dǎng yuán zōng dì lìn yǎng chéng wáng jìn cái niú yǒu yǒng jiē lái guī, zhòu zēng bīng shí yú wàn, shēng wēi dà zhèn.
順治二年五月,大兵下南都。唐王聿鍵自立於福州。王居南陽時,素知騰蛟賢,委任益至。李自成斃於九宮山,其將劉體仁、郝搖旗等以眾無主,議歸騰蛟。率四五萬人驟入湘陰,距長沙百餘里。城中人不知其求歸也,懼甚。朝宣即引兵還燕子窩。上瑞請騰蛟出避,騰蛟曰:「死於左,死於賊,一也,何避焉。」長沙知府周二南請往偵之,以千人護行。賊謂其迎敵也,射殺之,從行者盡死。城中益懼,士女悉竄。騰蛟與曠謀,遣部將萬人鵬等二人往撫。賊見止二騎,迎入演武場,飲之酒。二人不交一言,與痛飲。飲畢,賊問來意,答言督師以湘陰褊小,不足容大軍,請即移長沙。因致騰蛟手書召之曰:「公等歸朝,誓永保富貴。」搖旗等大喜,與大鵬至長沙。騰蛟開誠撫慰,宴飲盡歡,犒從官牛酒。命先璧以卒三萬馳射,旌旗蔽天。搖旗等大悅,招其黨袁宗第、藺養成、王進才、牛有勇皆來歸,驟增兵十餘萬,聲威大震。
wèi jǐ, zì chéng jiāng lǐ jǐn gāo bì zhèng yōng zhòng shù shí wàn bī cháng dé. téng jiāo lìng yìn xī fǔ jiàng zhī, zhì zhī jīng zhōu. jǐn, zì chéng cóng zi, hòu cì míng chì xīn. bì zhèng zé zì chéng qī gāo shì dì yě. gāo shì yǔ jǐn yuē: rǔ yuàn wèi wú lài zéi, yì yuàn wèi dà jiāng xié? jǐn yuē: hé wèi yě? yuē: wèi zéi wú lùn, jì yǐ shēn xǔ guó, dāng ài mín, shòu zhǔ jiāng jié zhì, yǒu sǐ wú èr, wú suǒ yuàn yě. jǐn yuē: nuò. téng jiāo lǜ jǐn bá hù, tā rì guò qí yíng, qǐng jiàn gāo shì, zài bài, zhí lǐ gōng. gāo shì yuè, jiè qí zi wú wàng hé gōng, jǐn zì shì wú yì zhì.
未幾,自成將李錦、高必正擁眾數十萬逼常德。騰蛟令胤錫撫降之,置之荊州。錦,自成從子,後賜名赤心。必正則自成妻高氏弟也。高氏語錦曰:「汝願為無賴賊,抑願為大將邪?」錦曰:「何謂也?」曰:「為賊無論,既以身許國,當愛民,受主將節制,有死無二,吾所願也。」錦曰:「諾。」騰蛟慮錦跋扈,他日過其營,請見高氏,再拜,執禮恭。高氏悅,戒其子毋忘何公,錦自是無異志。
zì chéng luàn tiān xià èr shí nián, xiàn dì dū, fù miào shè, qí zhòng shù shí wàn xī guī téng jiāo. ér téng jiāo shàng shū, dàn yán yuán xiōng yǐ chú, shāo xiè shén rén fèn, yí gào xiè jiāo miào, zú bù yán jǐ gōng. táng wáng dà xǐ, lì bài dōng gé dà xué shì jiān bīng bù shàng shū, fēng dìng xìng bó, réng dū shī. ér yí zì chéng sǐ wèi shí. téng jiāo yán zì chéng dìng sǐ, shēn shǒu yǐ mí làn. bù gǎn jū gōng, yīn gù cí fēng jué. bù yǔn, lìng guī qǔ jiāng xī jí nán dōu.
自成亂天下二十年,陷帝都,覆廟社,其眾數十萬悉歸騰蛟。而騰蛟上疏,但言元兇已除,稍泄神人憤,宜告謝郊廟,卒不言己功。唐王大喜,立拜東閣大學士兼兵部尚書,封定興伯,仍督師。而疑自成死未實。騰蛟言自成定死,身首已糜爛。不敢居功,因固辭封爵。不允,令規取江西及南都。
dāng shì shí, jiàng zú jì zhòng, téng jiāo yù yǐ jiù jūn cān zhī, nǎi tí shòu cháo xuān xiān bì wèi zǒng bīng guān, yǔ chéng yìn chì xīn hǎo yǒng zhōng zōng dì jìn cái jí dǒng yīng mǎ jìn zhōng mǎ shì xiù cáo zhì jiàn wáng yǔn chéng lú dǐng bìng kāi zhèn hú nán běi, shí suǒ wèi shí sān zhèn zhě yě. yǒng zhōng jí yáo qí, yīng, téng jiāo zhōng jūn, zhì jiàn zé gù xún àn liú xī zuò zhōng jūn, yú jiē liáng yù jiù jiāng yě.
當是時,降卒既眾,騰蛟欲以舊軍參之,乃題授朝宣、先璧為總兵官,與承胤、赤心、郝永忠、宗第、進才及董英、馬進忠、馬士秀、曹志建、王允成、盧鼎並開鎮湖南、北,時所謂十三鎮者也。永忠即搖旗,英,騰蛟中軍,志建則故巡按劉熙祚中軍,余皆良玉舊將也。
téng jiāo ruì yì dōng xià, bài biǎo chū shī. míng nián zhēng yuè yǔ jiān jūn yù shǐ lǐ yīng pǐn xiān fù xiāng yīn, qī dà huì yuè zhōu. xiān bì dòu liú, zhū yíng yì guān wàng, dú chì xīn zì hú běi zhì, wèi dà bīng suǒ bài ér hái, zhū zhèn bīng suì bà, téng jiāo wēi wàng yóu cǐ sǔn. shí zhū jiāng jiē jiāo qiě tān cán, cháo xuān yóu shén, jié rén ér bō qí pí. yǒng zhōng xiào zhī, shā mín wú xū rì. téng jiāo bù néng zhì. gù zǒng dū yáng è zhě, kè xiǎng shī jūn xīn, zhì shì fù yín yuán wèi piān yuán zǒng dū. téng jiāo yǐ wèi yán, nǎi zhào è hái.
騰蛟銳意東下,拜表出師。明年正月與監軍御史李膺品先赴湘陰,期大會岳州。先璧逗遛,諸營亦觀望,獨赤心自湖北至,為大兵所敗而還,諸鎮兵遂罷,騰蛟威望由此損。時諸將皆驕且貪殘,朝宣尤甚,劫人而剝其皮。永忠效之,殺民無虛日。騰蛟不能制。故總督楊鶚者,克餉失軍心,至是復夤緣為偏沅總督。騰蛟以為言,乃召鶚還。
wáng shù yì chū guān, wèi zhèng shì suǒ zǔ. téng jiāo lǚ qǐng xìng gàn, xié lì qǔ jiāng xī. wáng qiǎn shǐ zhēng bīng, téng jiāo fā yǒng zhōng jīng qí wǔ qiān wǎng. yǒng zhōng bù kěn qián, wǔ yuè shǐ dǐ chēn zhōu. huì dà bīng pò tīng zhōu, yù jiàn bèi zhí sǐ, gàn zhōu yì shī. téng jiāo wén wáng sǐ, dà tòng, lì bīng bǎo jìng rú píng shí. yǐ, wén yǒng míng wáng lì, nǎi shāo zì ān. wáng xún yǐ téng jiāo wèi wǔ yīng diàn dà xué shì, jiā tài zǐ tài bǎo. wáng jìn cái gù shǒu yì yáng, wén dà bīng jiàn bī, hái zhǎng shā.
王數議出關,為鄭氏所阻。騰蛟屢請幸贛,協力取江西。王遣使徵兵,騰蛟發永忠精騎五千往。永忠不肯前,五月始抵郴州。會大兵破汀州,聿鍵被執死,贛州亦失。騰蛟聞王死,大慟,厲兵保境如平時。已,聞永明王立,乃稍自安。王尋以騰蛟為武英殿大學士,加太子太保。王進才故守益陽,聞大兵漸逼,還長沙。
sì nián chūn, jìn cái yáng yán fá xiǎng, dà lüè, bìng jí xiāng yīn. shì dà bīng zhì zhǎng shā, jìn cái zǒu hú běi. téng jiāo bù néng shǒu, dān qí zǒu héng zhōu, zhǎng shā xiāng yīn bìng shī. lú dǐng shí shǒu héng zhōu, ér xiān bì bīng tū zhì, dà lüè. dǐng bù néng kàng, zǒu yǒng zhōu. xiān bì suì xié téng jiāo zǒu qí yáng, yòu jiān dào zǒu chén zhōu. téng jiāo tuō hái, zǒu yǒng zhōu. fǔ zhì, dǐng bù jiāng fù dà lüè. dǐng zǒu dào zhōu, téng jiāo yǔ shì láng yán qǐ héng zǒu bái yá shì, dà bīng suì xià héng yǒng. chū, téng jiāo jiàn shí sān zhèn yǐ wèi zhǎng shā, zhì shì jiē zì wèi dào zéi. dà bīng rù héng zhōu, shǒu jiāng huáng cháo xuān jiàng. shù qí zuì, zhī jiě zhī, yuǎn jìn dà kuài. dà qīng yǐ yī zhī fǔ shǒu yǒng zhōu, fù jiāng zhōu jīn tāng jiàn chéng xū, yè gǔ zào ér dēng, zhī fǔ chū zǒu, jīn tāng suì rù yǒng.
四年春,進才揚言乏餉,大掠,並及湘陰。適大兵至長沙,進才走湖北。騰蛟不能守,單騎走衡州,長沙、湘陰並失。盧鼎時守衡州,而先璧兵突至,大掠。鼎不能抗,走永州。先璧遂挾騰蛟走祁陽,又間道走辰州。騰蛟脫還,走永州。甫至,鼎部將復大掠。鼎走道州,騰蛟與侍郎嚴起恆走白牙市,大兵遂下衡、永。初,騰蛟建十三鎮以衛長沙,至是皆自為盜賊。大兵入衡州,守將黃朝宣降。數其罪,支解之,遠近大快。大清以一知府守永州,副將周金湯瞷城虛,夜鼓譟而登,知府出走,金湯遂入永。
liù yuè, téng jiāo zài bái yá. wáng mì qiǎn zhōng shǐ gào yǐ liú chéng yìn zuì, lìng rù wǔ gāng chú zhī. téng jiāo nǎi zǒu yè wáng, wáng jí tài hòu jiē zhào jiàn. chéng yìn yóu xiǎo xiào, yǐ téng jiāo jiàn zhì dà jiāng, yǐ jiàn jù. téng jiāo zài zhǎng shā zhēng qí bīng, chéng yìn dà nù, yán: xiān diào cháo xuān xiān bì jūn, jiē zhāng kuàng qīn xíng, jīn nǎi zhé chuí shǐ wǒ. suì chí zhì lí píng, zhí téng jiāo zi, suǒ xiǎng shù wàn. zi zǒu sù téng jiāo, téng jiāo qiǎn kuàng xíng, chéng yìn nǎi yǐ zhòng zhì. téng jiāo wèi qǐng yú wáng, dé fēng dìng mán bó, qiě yǔ wèi yīn, chéng yìn yì jiāo. zhì shì jué ān guó gōng, xūn shàng zhù guó, cì shàng fāng jiàn, yì zuò dà. jì téng jiāo chū jǐ shàng, yù duó qí quán, qǐng yòng wèi hù bù shàng shū, zhuān lǐng xiǎng wù, wáng bù xǔ. wáng zhào téng jiāo tú chéng yìn, téng jiāo wú bīng, mìng yǐ yún nán yuán jiāng zhào yìn xuǎn hú yī qīng bīng lì zhī. jí cí cháo, cì yín bì, mìng tíng chén jiāo jiàn. chéng yìn fú qiān qí xí téng jiāo, yìn xuǎn zú lì zhàn, jǐn jiān zhī, téng jiāo nǎi hái zhù bái yá.
六月,騰蛟在白牙。王密遣中使告以劉承胤罪,令入武岡除之。騰蛟乃走謁王,王及太后皆召見。承胤由小校,以騰蛟薦至大將,已漸倨。騰蛟在長沙征其兵,承胤大怒,言:「先調朝宣、先璧軍,皆章曠親行,今乃折箠使我。」遂馳至黎平,執騰蛟子,索餉數萬。子走訴騰蛟,騰蛟遣曠行,承胤乃以眾至。騰蛟為請於王,得封定蠻伯,且與為姻,承胤益驕。至是爵安國公,勛上柱國,賜尚方劍,益坐大。忌騰蛟出己上,欲奪其權,請用為戶部尚書,專領餉務,王不許。王召騰蛟圖承胤,騰蛟無兵,命以雲南援將趙印選、胡一青兵隸之。及辭朝,賜銀幣,命廷臣郊餞。承胤伏千騎襲騰蛟,印選卒力戰,盡殲之,騰蛟乃還駐白牙。
bā yuè, dà bīng pò wǔ gāng, chéng yìn jiàng. wáng zǒu jìng zhōu, yòu zǒu liǔ zhōu. shí cháng dé bǎo qìng yǐ shī, yǒng yì zài shī. wáng jiāng fǎn guì lín, ér chéng zhōng zhǐ jiāo liǎn jūn, téng jiāo lǜ yìn xuǎn yī qīng rù wèi zhù. ér nán ān hóu hǎo yǒng zhōng hū yōng zhòng wàn yú zhì, yǔ liǎn bīng yù dòu, huì yí zhāng bó lú dǐng bīng yì zhì, téng jiāo wèi diào jì, guì lín yǐ ān. nǎi qiǎn liǎn yǒng zhōng dǐng yìn xuǎn yī qīng fēn è xìng ān líng chuān yǒng níng yì níng zhū zhōu xiàn. shí yī yuè, dà bīng bī quán zhōu, téng jiāo dū wǔ jiāng hé yù.
八月,大兵破武岡,承胤降。王走靖州,又走柳州。時常德、寶慶已失,永亦再失。王將返桂林,而城中止焦璉軍,騰蛟率印選、一青入為助。而南安侯郝永忠忽擁眾萬餘至,與璉兵欲斗,會宜章伯盧鼎兵亦至,騰蛟為調劑,桂林以安。乃遣璉、永忠、鼎、印選、一青分扼興安、靈川、永寧、義寧諸州縣。十一月,大兵逼全州,騰蛟督五將合御。
wǔ nián zhēng yuè, wáng jū guì lín, jiā téng jiāo tài shī, jìn jué wèi hóu, zi sūn shì xí. èr yuè, dà bīng pò quán zhōu, zhì xìng ān. yǒng zhōng bīng dà kuì, bēn guì lín, bī wáng xī, zòng bīng dà lüè. téng jiāo zì yǒng fú zhì. dà bīng zhī guì lín yǒu biàn, zhí dǐ běi mén. téng jiāo dū liǎn yī qīng děng fēn sān mén jù shǒu, dà bīng nǎi hái quán zhōu. huì jīn shēng huán lǐ chéng dòng pàn dà qīng, yǐ bīng fù. dà bīng zài hú nán zhě gū tuì, téng jiāo suì qǔ quán zhōu. fù qiǎn bǎo chāng hóu cáo zhì jiàn yí zhāng hóu lú dǐng xīn xìng hóu jiāo liǎn xīn níng hóu zhào yìn xuǎn gōng yǒng zhōu, wéi chéng sān yuè, dà xiǎo sān shí liù zhàn, shí yī yuè shuò kè zhī. wèi jǐ, jiān jūn yù shǐ yú kūn qǐ zhí fāng zhǔ shì lǐ jiǎ chūn qǔ bǎo qìng, zhū jiāng yì qǔ héng zhōu, mǎ jìn zhōng qǔ cháng dé, suǒ shī dì duō fù.
五年正月,王居桂林,加騰蛟太師,進爵為侯,子孫世襲。二月,大兵破全州,至興安。永忠兵大潰,奔桂林,逼王西,縱兵大掠。騰蛟自永福至。大兵知桂林有變,直抵北門。騰蛟督璉、一青等分三門拒守,大兵乃還全州。會金聲桓、李成棟叛大清,以兵附。大兵在湖南者姑退,騰蛟遂取全州。復遣保昌侯曹志建、宜章侯盧鼎、新興侯焦璉、新寧侯趙印選攻永州,圍城三月,大小三十六戰,十一月朔克之。未幾,監軍御史余鯤起、職方主事李甲春取寶慶,諸將亦取衡州,馬進忠取常德,所失地多復。
téng jiāo yì jìn bīng zhǎng shā. huì dū shī dǔ yìn xī è jìn zhōng, zhāo zhōng zhēn yíng lǐ chì xīn jūn zì kuí zhōu zhì, lìng jìn zhōng ràng cháng dé yǔ zhī. jìn zhōng dà nù, jǐn qū jū mín chū chéng, fén lú shě, zǒu wǔ gāng. bǎo qìng shǒu jiāng wáng jìn cái yì qì chéng zǒu, tā shǒu jiāng jiē kuì. chì xīn děng suǒ zhì jiē kōng chéng, xuán qì zǒu, dōng qū zhǎng shā. téng jiāo shí zhù héng zhōu, dà hài. liù nián zhēng yuè xí jìn zhōng yóu yì yáng chū zhǎng shā, qī zhū jiāng bì huì, ér qīn yì zhōng zhēn yíng, yāo chì xīn rù héng. bù xià zú liù qiān rén, jù zhōng zhēn yíng yǎn xí, bù hù xíng, zhǐ xié lì zú sān shí rén wǎng. jiāng zhì, wén qí jūn yǐ dōng, jí wěi zhī zhì xiāng tán. xiāng tán kōng chéng yě, chì xīn bù shǒu ér qù, téng jiāo nǎi rù jū zhī. dà bīng zhī téng jiāo rù kōng chéng, qiǎn jiāng xú yǒng yǐn jūn rù. yǒng, téng jiāo jiù bù jiāng yě, lǜ qí zú luó bài, quàn téng jiāo jiàng. téng jiāo dà chì, yǒng suì yōng zhī qù. jué shí qī rì, nǎi shā zhī. yǒng míng wáng wén zhī āi dào, cì jì zhě jiǔ, zèng zhōng xiāng wáng, shì wén liè, guān qí zi wén ruì qiān dōu yù shǐ.
騰蛟議進兵長沙。會督師堵胤錫惡進忠,招忠貞營李赤心軍自夔州至,令進忠讓常德與之。進忠大怒,盡驅居民出城,焚廬舍,走武岡。寶慶守將王進才亦棄城走,他守將皆潰。赤心等所至皆空城,旋棄走,東趨長沙。騰蛟時駐衡州,大駭。六年正月檄進忠由益陽出長沙,期諸將畢會,而親詣忠貞營,邀赤心入衡。部下卒六千人,懼忠貞營掩襲,不護行,止攜吏卒三十人往。將至,聞其軍已東,即尾之至湘潭。湘潭空城也,赤心不守而去,騰蛟乃入居之。大兵知騰蛟入空城,遣將徐勇引軍入。勇,騰蛟舊部將也,率其卒羅拜,勸騰蛟降。騰蛟大叱,勇遂擁之去。絕食七日,乃殺之。永明王聞之哀悼,賜祭者九,贈中湘王,諡文烈,官其子文瑞僉都御史。
zhāng kuàng, zì yú yě, sōng jiāng huá tíng rén. chóng zhēn shí nián jìn shì. shòu miǎn yáng zhī zhōu. shí liù nián sān yuè, zéi jiāng hǎo yáo qí xiàn qí chéng, tóng zhī mǎ biāo sǐ zhī. kuàng zǒu miǎn, yè zǒng dū yuán jì xián yú jiǔ jiāng, shǔ wèi jiān jì. cóng zhū jiāng fāng guó ān máo xiàn wén mǎ jìn zhōng wáng yǔn chéng děng fù hàn yáng. wǔ chāng xún àn yù shǐ huáng shù lìng shǔ hàn yáng tuī guān jiān shè fǔ shì, chéng dé xún fǔ wáng yáng jī lìng shǔ fēn xún dào shì. míng nián sì yuè, xiàn wén xié huì dēng xiāng fù dé ān, yáng jī xí kuàng wǎng shǒu. chéng kōng wú rén, wèi guān shí shù rén jī yìn sòng zéi jiāng bái wàng. kuàng shōu zhǎn zhī, rì xī wèi jǐng bèi. jū sān yuè, dài zhě lǐ zǎo zhì, xún fǔ hé téng jiāo xí kuàng shǔ jīng xī dào shì. kuàng qù, zǎo shī jiāng shì xīn, chéng fù xiàn. gěi shì zhōng xióng rǔ lín yù shǐ yóu yǒu lún hé kuàng miǎn yáng shī chéng zuì, hóu xùn huáng zhōu. yòng téng jiāo jiàn, lìng dài zuì lì gōng.
章曠,字於野,松江華亭人。崇禎十年進士。授沔陽知州。十六年三月,賊將郝搖旗陷其城,同知馬飆死之。曠走免,謁總督袁繼咸於九江,署為監紀。從諸將方國安、毛憲文、馬進忠、王允成等復漢陽。武昌巡按御史黃澍令署漢陽推官兼攝府事,承德巡撫王揚基令署分巡道事。明年四月,憲文偕惠登相復德安,揚基檄曠往守。城空無人,衛官十數人齎印送賊將白旺。曠收斬之,日夕為警備。居三月,代者李藻至,巡撫何騰蛟檄曠署荊西道事。曠去,藻失將士心,城復陷。給事中熊汝霖、御史游有倫劾曠沔陽失城罪,侯訊黃州。用騰蛟薦,令戴罪立功。
fú wáng lì nán jīng, zuǒ liáng yù jiāng fàn què. téng jiāo zhì zhǎng shā, yǐ kuàng wèi jiān jūn. fù jiāng huáng cháo xuān zhě, gù xún fǔ sòng yī hè bù jiāng, zhù yàn zi wō, téng jiāo lìng kuàng zhào zhī lái. fù jiāng zhāng xiān bì tún jīng qí sān qiān yú xù pǔ, fù shǔ kuàng zhào zhī, liú wèi qīn jūn, ér yǐ cháo xuān shù chá líng. yòu lìng kuàng diào liú chéng yìn bīng yú wǔ gāng. huì lǐ zì chéng sǐ, qí xià liú tǐ rén hǎo yáo qí yuán zōng dì lìn yǎng chéng wáng jìn cái niú yǒu yǒng liù dà bù gè yōng shù wàn bīng zhì. téng jiāo yǔ kuàng jì, jǐn fǔ qí zhòng, jūn róng dà zhuàng. zuǒ liáng yù sǐ, qí jiāng mǎ jìn zhōng wáng yǔn chéng wú suǒ guī, tū zhì yuè zhōu. piān yuán xún fǔ fù shàng ruì dà jù, kuàng yuē: cǐ wú zhǔ zhī bīng, kě fǔ yě. rù qí yíng, yǔ jìn zhōng wò shǒu, zhǐ bái shuǐ wèi shì, jìn zhōng děng jiē cóng zhī. jìn zhōng jí zéi zhōng qú kuí hùn shí wàn yě. shí nán jīng yǐ pò, dà bīng bī hú nán, zhū jiāng jiē wèi qiè, kuàng dú xī lì yù. táng wáng zhuó wèi yòu qiān dōu yù shǐ, tí dū jūn wù, huī jiǎo hú běi.
福王立南京,左良玉將犯闕。騰蛟至長沙,以曠為監軍。副將黃朝宣者,故巡撫宋一鶴部將,駐燕子窩,騰蛟令曠召之來。副將張先璧屯精騎三千於漵浦,復屬曠召之,留為親軍,而以朝宣戍茶陵。又令曠調劉承胤兵於武岡。會李自成死,其下劉體仁、郝搖旗、袁宗第、藺養成、王進才、牛有勇六大部各擁數萬兵至。騰蛟與曠計,盡撫其眾,軍容大壯。左良玉死,其將馬進忠、王允成無所歸,突至岳州。偏沅巡撫傅上瑞大懼,曠曰:「此無主之兵,可撫也。」入其營,與進忠握手,指白水為誓,進忠等皆從之。進忠即賊中渠魁混十萬也。時南京已破,大兵逼湖南,諸將皆畏怯,曠獨悉力御。唐王擢為右僉都御史,提督軍務,恢剿湖北。
kuàng yǒu zhì lüè, xíng jūn bù bì fēng dí. shēn è xiāng yīn píng jiāng zhī chōng, hú nán shì yǐ wú kǒng. cháng zhàn yuè zhōu, yǐ hòu jūn bù jì ér hái. yǐ, yòu dà zhàn dà jīng yì. yǒng míng wáng jiā bīng bù yòu shì láng. zhǎng shā shǒu jiāng wáng jìn cái yǔ láng bīng jiāng tán yù chūn hōng, dà lüè ér qù. téng jiāo bēn héng zhōu, kuàng yì zǒu bǎo qìng, zhǎng shā suì shī. téng jiāo zhù qí yáng, kuàng lái huì. téng jiāo yǐ bīng shì shǔ kuàng, ér yè wáng wǔ gāng. kuàng yí zhù yǒng zhōu, jiàn zhū dà jiāng yōng bīng, wén jǐng zhé zǒu, yì yù ér zú.
曠有智略,行軍不避鋒鏑。身扼湘陰、平江之沖,湖南恃以無恐。嘗戰岳州,以後軍不繼而還。已,又大戰大荊驛。永明王加兵部右侍郎。長沙守將王進才與狼兵將覃遇春哄,大掠而去。騰蛟奔衡州,曠亦走寶慶,長沙遂失。騰蛟駐祁陽,曠來會。騰蛟以兵事屬曠,而謁王武岡。曠移駐永州,見諸大將擁兵,聞警輒走,抑鬱而卒。
fù zuò lín, wǔ líng rén. yóu xiāng jǔ shì táng wáng, dà xué shì sū guān shēng zòu wèi zhí fāng zhǔ shì, jiān jì qí jūn. guān shēng mò, yǐ hé téng jiāo zhǎng shā, gǎi jiān jūn yù shǐ. yǒng míng wáng zài quán zhōu, chāo bài bīng bù zuǒ shì láng, zhǎng bù shì, xún jìn shàng shū, cóng zhì wǔ gāng. shí liú chéng yìn shàn zhèng, zuò lín yǔ xiāng shàn, gù zhòu qiān. jí dà bīng bī wǔ gāng, chéng yìn yì yíng jiàng, zuò lín bó rán zé zhī. chéng yìn qiǎn shǐ nà kuǎn, dà bīng rù chéng, zuò lín guān dài zuò táng shàng. chéng yìn lì quàn zhī jiàng, bù cóng, suì bèi shā. qiè zhèng yǒu shū sè, bèi zhí, qū zhī guò qiáo, yuè rù shuǐ zhōng sǐ.
傅作霖,武陵人。由鄉舉仕唐王,大學士蘇觀生奏為職方主事,監紀其軍。觀生歿,倚何騰蛟長沙,改監軍御史。永明王在全州,超拜兵部左侍郎,掌部事,尋進尚書,從至武岡。時劉承胤擅政,作霖與相善,故驟遷。及大兵逼武岡,承胤議迎降,作霖勃然責之。承胤遣使納款,大兵入城,作霖冠帶坐堂上。承胤力勸之降,不從,遂被殺。妾鄭有殊色,被執,驅之過橋,躍入水中死。
yǒu xiāo kuàng zhě, wǔ chāng zhū shēng, wèi chéng yìn zuò yíng cān jiāng. téng jiāo tí wèi zǒng bīng guān, guǎn lí píng cān jiāng shì. jí chéng yìn jiàng, lìng jiàng jiāng chén yǒu lóng zhāo kuàng, kuàng bù cóng. yǐ ér chéng pò, sǐ zhī.
有蕭曠者,武昌諸生,為承胤坐營參將。騰蛟題為總兵官,管黎平參將事。及承胤降,令降將陳友龍招曠,曠不從。已而城破,死之。
fù shàng ruì, chū wèi wǔ chāng tuī guān, zéi wéi chéng, dùn zǒu. jiǔ zhī, téng jiāo jiàn wèi zhǎng shā qiān shì, yòu lìng shè piān yuán xún fǔ shì. quàn téng jiāo shè shí sān zhèn, zú wèi hú nán dà hài. táng wáng shí, yòng téng jiāo jiàn, zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, shí shòu piān yuán xún fǔ. xìng fǎn fù, qì téng jiāo rú yí. wǔ gāng pò, dà bīng bī yuán zhōu, shàng ruì chū jiàng. yú nián, yǔ liú chéng yìn bìng zhū sǐ.
傅上瑞,初為武昌推官,賊圍城,遁走。久之,騰蛟薦為長沙僉事,又令攝偏沅巡撫事。勸騰蛟設十三鎮,卒為湖南大害。唐王時,用騰蛟薦,擢右僉都御史,實授偏沅巡撫。性反覆,棄騰蛟如遺。武岡破,大兵逼沅州,上瑞出降。逾年,與劉承胤並誅死。
qú shì sì, zì qǐ tián, cháng shú rén. lǐ bù shì láng jǐng chún sūn, hú guǎng cān yì rǔ shuō zi yě. jǔ wàn lì sì shí sì nián jìn shì. shòu jí ān yǒng fēng zhī xiàn, yǒu huì zhèng. tiān qǐ yuán nián diào jiāng líng. yǒng fēng mín qǐ liú, mìng zài rèn. yǐ yōu guī. chóng zhēn yuán nián, zhuó hù kē gěi shì zhōng, shū yán lǐ guó mù pǔ yí liú nèi gé, wáng yǒng guāng yí diǎn quán, cáo yú biàn yí bǐng xiàn, zhèng sān jùn bì mào liáng yí zǒng bǎn cáo, lǐ bāng huá yí zhǔ róng zhèng. dì duō cǎi qí yán. é chén cháo zhèng bù píng, wèi wáng zhī cǎi qǐng xù, sūn shèn xíng sòng yuān, sù yáng hào wáng huà zhēn zhī zhū, bái yáng lián zuǒ guāng dòu jié dú zhī bàng, zhuī lùn gù xiāng wèi guǎng wēi gù bǐng qiān féng quán huáng lì jí zhī zuì. yīn yán duó qíng jiàn cí zhī zhū tóng méng bù kě kuān, jī qiān jiǔ fèi zhī tāng bīn yǐn bù kě yòng. dì yì nà zhī. yòu jí lùn lái zōng dào yáng jǐng chén fù nì bù kě jū zhèng fǔ, èr rén xuán bà qù. yù shǐ yuán hóng xūn hé dà xué shì liú hóng xùn, nì dǎng xú dà huà shí zhǔ zhī. chuān guì zǒng dū zhāng hè míng xiān yǐ bèi fèi, qí fù yòng yóu wèi zhōng xián. shì sì bìng shū lùn. yǐ, sòng yáng lián wèi dà zhōng zhōu shùn chāng wèi qīng zhōng zhī qīng, zhōng zhōng zhī zhōng, sān rén suì cì shì. wèi jǐ, chén shí wù qī shì, yán: qǐ fèi bù kě bù hé, shēng qiān bù kě bù jiàn, huì tuī bù kě bù shèn. shì diǎn yí yán, xíng zhāng yí chì, lùn rén yí shěn, fù dāng zhě yí qū fēn. yòu jí lùn guǎn xuǎn bēn jìng zhī bì, qǐng lín xuān qīn shì. mò yán: gǔ yǒu zuǒ yòu shǐ, jì tiān zǐ yán dòng. jīn zhào duì shí qín, yí lìng shǐ guān rù shì jì lù, zhāo shì cháo yě. shì duō yì xíng. shí jiāng dìng nì àn, qǐng jǐn fā hóng běn, dìng qí qíng zuì qīng zhòng. yòu yán xuān fǔ xún fǔ xú liáng yàn bù fù nì yǎn, wèi cuī chéng xiù wū hé qiǎn shù, jí dāng dēng yòng. liáng yàn suì huò qǐ.
瞿式耜,字起田,常熟人。禮部侍郎景淳孫,湖廣參議汝說子也。舉萬曆四十四年進士。授吉安永豐知縣,有惠政。天啟元年調江陵。永豐民乞留,命再任。以憂歸。崇禎元年,擢戶科給事中,疏言李國〈木普〉宜留內閣,王永光宜典銓,曹於汴宜秉憲,鄭三俊、畢懋良宜總版曹,李邦華宜主戎政。帝多采其言。俄陳朝政不平,為王之寀請恤,孫慎行訟冤,速楊鎬、王化貞之誅,白楊漣、左光斗結毒之謗,追論故相魏廣微、顧秉謙、馮銓、黃立極之罪。因言奪情建祠之朱童蒙不可寬,積愆久廢之湯賓尹不可用。帝亦納之。又極論來宗道、楊景辰附逆不可居政府,二人旋罷去。御史袁弘勛劾大學士劉鴻訓,逆黨徐大化實主之。川貴總督張鶴鳴先已被廢,其復用由魏忠賢。式耜並疏論。已,頌楊漣、魏大中、周順昌為清中之清,忠中之忠,三人遂賜諡。未幾,陳時務七事,言:「起廢不可不核,升遷不可不漸,會推不可不慎。諡典宜嚴,刑章宜飭,論人宜審,附璫者宜區分。」又極論館選奔競之弊,請臨軒親試。末言:「古有左右史,記天子言動。今召對時勤,宜令史官入侍紀錄,昭示朝野。」事多議行。時將定逆案,請盡發紅本,定其情罪輕重。又言宣府巡撫徐良彥不附逆奄,為崔呈秀誣劾遣戍,亟當登用。良彥遂獲起。
shì sì jiǎo jiǎo lì míng, suǒ jiàn bái duō dāng dì yì, rán bó jī quán háo, dà chén duō wèi qí kǒu. shí yuè zhào huì tuī gé chén, lǐ bù shì láng qián qiān yì yǐ tóng guān zhōu yán rú fāng yán shì méng juàn, lǜ bìng tuī zé jǐ chù, móu jǔ zhī. shì sì, qiān yì mén rén yě, yán yú dāng shì zhě, bìn yán rú fú tuī, ér liè qiān yì dì èr. wēn tǐ rén suì fā nán, yán rú zhù zhī. qiān yì duó guān xián zhù, shì sì zuò biǎn zhé. shì sì cháng sòng guì níng cān zhèng hú píng biǎo shā zéi gōng, qǐng yōu zhuó. qí hòu píng biǎo wèi guì zhōu bù zhèng shǐ, zuò bù jǐn bà. shì sì zài biǎn èr zhì, suì fèi yú jiā. jiǔ zhī, cháng shú jiān mín zhāng hàn rú xī tǐ rén zhǐ, jié qiān yì shì sì tān sì bù fǎ. tǐ rén zhǔ zhī, xià fǎ sī dǎi zhì. xún fǔ zhāng guó wéi xún àn lù zhèn fēi jiāo zhāng bái qí yuān, bù tīng. bǐ liǎng rén jiù yù, zé tǐ rén yǐ qù wèi, yù shāo jiě. qiān yì zuò xuē jí, shì sì shú tú. yán guān shū jiàn, bù nà.
式耜矯矯立名,所建白多當帝意,然搏擊權豪,大臣多畏其口。十月詔會推閣臣,禮部侍郎錢謙益以同官周延儒方言事蒙眷,慮並推則己絀,謀沮之。式耜,謙益門人也,言於當事者,擯延儒弗推,而列謙益第二。溫體仁遂發難,延儒助之。謙益奪官閒住,式耜坐貶謫。式耜嘗頌貴寧參政胡平表殺賊功,請優擢。其後平表為貴州布政使,坐不謹罷。式耜再貶二秩,遂廢於家。久之,常熟奸民張漢儒希體仁指,訐謙益、式耜貪肆不法。體仁主之,下法司逮治。巡撫張國維、巡按路振飛交章白其冤,不聽。比兩人就獄,則體仁已去位,獄稍解。謙益坐削籍,式耜贖徒。言官疏薦,不納。
shí qī nián, fú wáng lì yú nán jīng. bā yuè qǐ shì sì yīng tiān fǔ chéng. yǐ, zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, dài fāng zhèn rú xún fǔ guǎng xī. míng nián xià, fǔ dǐ wú zhōu, wén nán jīng pò. jìng jiāng wáng hēng jiā móu tiě hào, zhào shì sì. jù bù wǎng, ér xí sī ēn cān jiāng chén bāng chuán zhù fáng. zhǐ láng bīng, wù yīng hēng jiā diào. hēng jiā zhì wú, jié shì sì, yōu zhī guì lín, qiǎn rù qǔ qí chì yìn. chū, shì sì yì lì guì duān wáng zǐ ān rén wáng. jí táng wáng jiān guó, shì sì yǐ wèi lún xù bù dāng lì, bù fèng biǎo quàn jìn. zhì shì wèi hēng jiā suǒ yōu, nǎi qiǎn shǐ hè wáng, yīn qǐ yuán. wáng xǐ, ér hēng jiā wèi dīng kuí chǔ suǒ gōng, shì jiǒng, nǎi shì shì sì. shì sì yǔ zhōng jūn guān jiāo liǎn zhào bāng chuán gòng zhí hēng jiā, luàn suì dìng. táng wáng zhuó shì sì bīng bù yòu shì láng, xié lǐ róng zhèng, yǐ yàn rì shǔ lái dài. shì sì bù rù cháo, tuì jū guǎng dōng.
十七年,福王立於南京。八月起式耜應天府丞。已,擢右僉都御史,代方震孺巡撫廣西。明年夏,甫抵梧州,聞南京破。靖江王亨嘉謀僣號,召式耜。拒不往,而檄思恩參將陳邦傳助防。止狼兵,勿應亨嘉調。亨嘉至梧,劫式耜,幽之桂林,遣入取其敕印。初,式耜議立桂端王子安仁王。及唐王監國,式耜以為倫序不當立,不奉表勸進。至是為亨嘉所幽,乃遣使賀王,因乞援。王喜,而亨嘉為丁魁楚所攻,勢窘,乃釋式耜。式耜與中軍官焦璉召邦傳共執亨嘉,亂遂定。唐王擢式耜兵部右侍郎,協理戎政,以晏日曙來代。式耜不入朝,退居廣東。
shùn zhì sān nián jiǔ yuè, dà bīng pò tīng zhōu. shì sì yǔ kuí chǔ děng yì lì yǒng míng wáng yóu láng, nǎi yíng wáng wú zhōu, yǐ shí yuè shí rì jiān guó zhào qìng. jìn shì sì lì bù yòu shì láng dōng gé dà xué shì, jiān zhǎng lì bù shì. wèi jǐ, gàn zhōu bài bào zhì, sī lǐ wáng kūn pò wáng fù wú zhōu. shì sì lì zhēng, bù dé. shí yī yuè shuò, sū guān shēng lì táng wáng yù yú guǎng zhōu. shì sì nǎi yǔ kuí chǔ děng dìng yì yíng wáng hái zhào qìng, qiǎn zǒng dū lín jiā dǐng yù guān shēng bīng, bài mò. shì sì shì shī xiá kǒu. shí èr yuè wàng, dà bīng pò guǎng zhōu. wáng kūn qù wáng xī zǒu. shì sì qū fù wáng, wáng yǐ yuè wú ér xī.
順治三年九月,大兵破汀州。式耜與魁楚等議立永明王由榔,乃迎王梧州,以十月十日監國肇慶。進式耜吏部右侍郎、東閣大學士,兼掌吏部事。未幾,贛州敗報至,司禮王坤迫王赴梧州。式耜力爭,不得。十一月朔,蘇觀生立唐王聿於廣州。式耜乃與魁楚等定議迎王還肇慶,遣總督林佳鼎御觀生兵,敗歿。式耜視師峽口。十二月望,大兵破廣州。王坤趣王西走。式耜趨赴王,王已越梧而西。
sì nián zhēng yuè, dà bīng pò zhào qìng, bī wú zhōu, xún fǔ cáo yè yíng jiàng. wáng yù zǒu yī hé téng jiāo yú hú guǎng, dīng kuí chǔ lǚ dà qì wáng huà chéng jiē qì wáng qù, zhǐ shì sì jí wú bǐng wú zhēn yù děng cóng, nǎi yóu píng lè dǐ guì lín. èr yuè, dà bīng xí píng lè, fēn bīng qū guì lín. wáng jiāng zǒu quán zhōu, shì sì jí chén guì lín xíng shì, qǐng liú, bù xǔ. zì qǐng liú shǒu, xǔ zhī. jìn wén yuān gé dà xué shì, jiān bīng bù shàng shū, cì jiàn, pián yí cóng shì. píng lè xún zhōu xiāng jì pò, guì lín wēi shén. zǒng dū shì láng zhū shèng nóng zǒu líng chuān, xún àn yù shǐ gū yán tài zǒu róng xiàn, bù zhèng shǐ zhū shèng shui diào fù shǐ yáng chuí yún guì lín zhī fǔ wáng huì qīng yǐ xià jiē dùn, wéi shì sì yǔ tōng pàn zhèng guó fān, xiàn chéng lǐ shì róng jí dū sī lín yīng chāng lǐ dāng ruì shěn huáng zài yān. wáng lìng bīng bù yòu shì láng dīng yuán yè dài shèng nóng, yù shǐ lǔ kě zǎo dài yán tài. wèi fù ér dà bīng yǐ yú sān yuè báo guì lín, yǐ qí shù shí tū rù wén chāng mén, dēng chéng lóu kàn shì sì gōng shǔ. shì sì jí lìng yuán jiāng jiāo liǎn jù zhàn.
四年正月,大兵破肇慶,逼梧州,巡撫曹曄迎降。王欲走依何騰蛟於湖廣,丁魁楚、呂大器、王化澄皆棄王去,止式耜及吳炳、吳貞毓等從,乃由平樂抵桂林。二月,大兵襲平樂,分兵趨桂林。王將走全州,式耜極陳桂林形勢,請留,不許。自請留守,許之。進文淵閣大學士,兼兵部尚書,賜劍,便宜從事。平樂、潯州相繼破,桂林危甚。總督侍郎朱盛濃走靈川,巡按御史辜延泰走融縣,布政使朱盛氵調、副使楊垂雲、桂林知府王惠卿以下皆遁,惟式耜與通判鄭國藩,縣丞李世榮及都司林應昌、李當瑞、沈煌在焉。王令兵部右侍郎丁元曄代盛濃,御史魯可藻代延泰。未赴而大兵已於三月薄桂林,以騎數十突入文昌門,登城樓瞰式耜公署。式耜急令援將焦璉拒戰。
chū, yǒng míng wáng wèi zéi zhí, liǎn lǜ zhòng pān chéng shàng, pò xiè chū zhī. wáng bìng bù néng xíng, liǎn fù wáng yǐ xíng. wáng yǐ cǐ dé liǎn, yòng pò jìng jiāng wáng gōng, mìng wèi cān jiāng. jí shì zhàn shǒu sān yuè, liǎn gōng zuì duō, yuán yè kě zǎo yì jǐn lì. shì sì shēn lì shǐ shí zhōng, yǔ shì zú tóng gān kǔ. jī yǔ chéng huài, lì shì wú rén sè, shì sì dū chéng shǒu zì rú, gù rén wú pàn zhì. yuán bīng suǒ xiǎng ér huā, shì sì kuò kù bù zú, qī shào juān zān ěr zuǒ zhī. jì ér liǎn bīng zhǔ kè bù hé, zào ér qù, chéng jǐ pò zhě shù yǐ. huì chén bāng yàn děng gōng guǎng zhōu, dà bīng yǐn ér dōng, guì lín huò quán. liǎn yì fù yáng shuò jí píng lè, chén bāng chuán yì yóu xún fù wú zhōu. wáng wén jié, fēng shì sì lín guì bó, liǎn xīn xìng bó, yuán yè děng jìn zhì yǒu chà.
初,永明王為賊執,璉率眾攀城上,破械出之。王病不能行,璉負王以行。王以此德璉,用破靖江王功,命為參將。及是戰守三月,璉功最多,元曄、可藻亦盡力。式耜身立矢石中,與士卒同甘苦。積雨城壞,吏士無人色,式耜督城守自如,故人無叛志。援兵索餉而嘩,式耜括庫不足,妻邵捐簪珥佐之。既而璉兵主客不和,噪而去,城幾破者數矣。會陳邦彥等攻廣州,大兵引而東,桂林獲全。璉亦復陽朔及平樂,陳邦傳亦由潯復梧州。王聞捷,封式耜臨桂伯,璉新興伯,元曄等進秩有差。
shì sì chū qǐng wáng fǎn quán zhōu, bù tīng. yǐ, qǐng hái guì lín. wáng yǐ xǔ zhī, huì wǔ gāng pò, wáng yóu jìng zhōu zǒu liǔ zhōu, shì sì fù qǐng hái guì lín. shí yī yuè, dà bīng zì hú nán bī quán zhōu, shì sì xié téng jiāo jù què. yǐ, wú zhōu fù pò, wáng fāng zài xiàng zhōu, yù zǒu nán níng. yǐ dà chén lì zhēng, nǎi yǐ shí èr yuè hái guì lín.
式耜初請王返全州,不聽。已,請還桂林。王已許之,會武岡破,王由靖州走柳州,式耜復請還桂林。十一月,大兵自湖南逼全州,式耜偕騰蛟拒卻。已,梧州復破,王方在象州,欲走南寧。以大臣力爭,乃以十二月還桂林。
wǔ nián èr yuè, nán ān hóu hǎo yǒng zhōng zhù guì lín, è chéng wài tuán liàn bīng, jǐn pò shuǐ dōng shí bā cūn, shā lù wú suàn, yǔ shì sì gòu nán. shì sì lì diào jì, yǒng zhōng nǎi zhù xìng ān. dà bīng qián qū zhì líng chuān, yǒng zhōng zhàn bài, bēn rù guì lín, qǐng wáng jí xī xī zǒu. shì sì lì zhēng, bù tīng. zuǒ yòu jiē qǐng sù jià, shì sì yòu zhēng. wáng yuē: qīng bù guò yù yǔ sǐ shè jì ěr. shì sì wèi qì xià zhān yī. wáng fǔ xíng, yǒng zhōng jí dà lüè, chuí shā tài cháng qīng huáng tài yuán. shì sì jiā yì bèi lüè, jiā rén jiǎo téng jiāo lìng jiàn, nǎi chū chéng. rì zhōng, zhào yìn xuǎn zhū yíng zì líng chuān zhì, yì dà lüè, chéng nèi wài rú xǐ. yǒng zhōng zǒu liǔ zhōu, yìn xuǎn děng zǒu yǒng níng. míng rì, shì sì xī chéng zhōng yú jìn, ān fǔ yuǎn jìn. jiāo liǎn jí zhū zhèn zhōu jīn tāng zhào zuǒ hú yī qīng děng gè lǜ suǒ bù zhì, téng jiāo jūn yì zhì. sān yuè, dà bīng zhī guì lín yǒu biàn, lái xí, dǐ běi mén. téng jiāo dū zhū jiāng jù zhàn, chéng huò quán. shí wáng zhù nán níng, shì sì qiǎn shǐ wèi sān gōng qǐ jū. wáng shǐ zhī shì sì wú yàng, wèi qì xià.
五年二月,南安侯郝永忠駐桂林,惡城外團練兵,盡破水東十八村,殺戮無算,與式耜構難。式耜力調劑,永忠乃駐興安。大兵前驅至靈川,永忠戰敗,奔入桂林,請王即夕西走。式耜力爭,不聽。左右皆請速駕,式耜又爭。王曰:「卿不過欲予死社稷爾。」式耜為泣下沾衣。王甫行,永忠即大掠,捶殺太常卿黃太元。式耜家亦被掠,家人矯騰蛟令箭,乃出城。日中,趙印選諸營自靈川至,亦大掠,城內外如洗。永忠走柳州,印選等走永寧。明日,式耜息城中餘燼,安撫遠近。焦璉及諸鎮周金、湯兆佐、胡一青等各率所部至,騰蛟軍亦至。三月,大兵知桂林有變,來襲,抵北門。騰蛟督諸將拒戰,城獲全。時王駐南寧,式耜遣使慰三宮起居。王始知式耜無恙,為泣下。
rùn sān yuè, guǎng dōng lǐ chéng dòng jiāng xī jīn shēng huán jiē pàn dà qīng, jù dì guī, shì sì qǐng wáng hái guì lín. wáng cóng chéng dòng qǐng, jiāng fù guǎng zhōu. shì sì lǜ chéng dòng xié wáng zì zhuān, rú liú chéng yìn shì, lì zhēng zhī, nǎi zhù zhào qìng. shí yī yuè, yǒng zhōu bǎo qìng héng zhōu bìng fù. shì sì yǐ jī huì kě chéng, qǐng wáng hái guì lín, tú chū chǔ zhī jì, bù nà. qìng guó gōng chén bāng chuán shǒu xún zhōu, zì chēng shì shǒu guǎng xī, yù rú qián guó gōng lì. shì sì tè shū hé zhī, huì zhōng wài duō zhēng zhě, bāng chuán nǎi zhǐ. guǎng xī xún fǔ lǔ kě zǎo zì shǔ xián xún fǔ liǎng guǎng, shì sì yì shū bó zhī. shì sì shēn zài wài, zhèng yǒu què, bì shū jiàn. cháng yuē: chén yǔ zhǔ shàng huàn nán xiāng suí, xiū qī yǔ gòng, bù tóng tā chén. yī qiè dà zhèng, zì dé yǔ wén. wáng wèi bāo nà. ér shì shí chéng dòng zi yuán yìn zhuān cháo zhèng, zhī jìng shì sì, yuán péng nián dīng shí kuí jīn bǎo děng suì zhēng xiāng yǐ fù. liù nián zhēng yuè, shí kuí děng zhú zhū tiān lín, bù yù hé wú zōu wèi shǒu fǔ. zhào shì sì rù zhí, yǐ wén yuān yìn bì zhī, shì sì zhōng bù rù yě. wèi jǐ, téng jiāo shēng huán chéng dòng xiāng jì bài mò, guó shì dà wēi. cháo shì fāng zhí dǎng xiàng jiǎo, shì sì bù néng jìn.
閏三月,廣東李成棟、江西金聲桓皆叛大清,據地歸,式耜請王還桂林。王從成棟請,將赴廣州。式耜慮成棟挾王自專,如劉承胤事,力爭之,乃駐肇慶。十一月,永州、寶慶、衡州並復。式耜以機會可乘,請王還桂林,圖出楚之計,不納。慶國公陳邦傳守潯州,自稱世守廣西,欲如黔國公例。式耜特疏劾之,會中外多爭者,邦傳乃止。廣西巡撫魯可藻自署銜巡撫兩廣,式耜亦疏駁之。式耜身在外,政有闕,必疏諫。嘗曰:「臣與主上患難相隨,休戚與共,不同他臣。一切大政,自得與聞。」王為褒納。而是時成棟子元胤專朝政,知敬式耜,袁彭年、丁時魁、金堡等遂爭相倚附。六年正月,時魁等逐朱天麟,不欲何吾騶為首輔。召式耜入直,以文淵印畀之,式耜終不入也。未幾,騰蛟、聲桓、成棟相繼敗歿,國勢大危。朝士方植黨相角,式耜不能禁。
qī nián zhēng yuè, nán xióng pò. wáng jù, zǒu wú zhōu. zhū dà chén jié shí kuí děng xià yù, shì sì qī shū lùn jiù. hú zhí gōng zhī shàn fēng sūn kě wàng yě, shì sì shū qǐng zhǎn zhī. jiē bù nà. jiǔ yuè, quán zhōu pò. kāi guó gōng zhào yìn xuǎn jū guì lín, wèi guó gōng hú yī qīng shǒu róng jiāng, yǔ níng yuǎn bó wáng yǒng zuò jiē jù bù chū bīng, dà bīng suì rù yán guān. shí yuè, yī qīng yǒng zuò rù guì lín fēn xiǎng, róng jiāng wú shù bīng, dà bīng yì shēn rù. shí yī yuè wǔ rì, shì sì xí yìn xuǎn chū, bù kěn xíng, zài qù zhī, zé jǐn shì táo. yī qīng jí wǔ líng hóu yáng guó dòng suī níng bó pú yīng níng wǔ bó mǎ yǎng lín yì táo qù. yǒng zuò yíng jiàng, chéng zhōng wú yī bīng. shì sì duān zuò fǔ zhōng, jiā rén yì sàn. bù jiāng qī liáng xūn qǐng shì sì shàng mǎ sù zǒu, shì sì jiān bù tīng, chì tuì zhī. é zǒng dū zhāng tóng chǎng zhì, shì xié sǐ, nǎi xiāng duì yǐn jiǔ, yī lǎo bīng shì. zhào zhōng jūn xú gāo fù yǐ chì yìn, shǔ chí sòng wáng. shì xī, liǎng rén bǐng zhú wēi zuò. lí míng, shù qí zhì. shì sì yuē: wú liǎng rén dài sǐ jiǔ yǐ, suì yǔ xié xíng, zhì zé jù zuò yú dì. yù zhī jiàng, bù tīng, yōu yú mín shě. liǎng rén rì fù shī chàng hé, dé bǎi yú shǒu. zhì rùn shí yī yuè shí yǒu qī rì, jiāng jiù xíng, tiān dà léi diàn, kōng zhōng zhèn jī zhě sān, yuǎn jìn chēng yì, suì yǔ tóng chǎng jù sǐ. tóng chǎng, dà xué shì jū zhèng céng sūn, shì jiàn jū zhèng chuán.
七年正月,南雄破。王懼,走梧州。諸大臣訐時魁等下獄,式耜七疏論救。胡執恭之擅封孫可望也,式耜疏請斬之。皆不納。九月,全州破。開國公趙印選居桂林,衛國公胡一青守榕江,與寧遠伯王永祚皆懼不出兵,大兵遂入嚴關。十月,一青、永祚入桂林分餉,榕江無戍兵,大兵益深入。十一月五日,式耜檄印選出,不肯行,再趣之,則盡室逃。一青及武陵侯楊國棟、綏寧伯蒲纓、寧武伯馬養麟亦逃去。永祚迎降,城中無一兵。式耜端坐府中,家人亦散。部將戚良勛請式耜上馬速走,式耜堅不聽,叱退之。俄總督張同敞至,誓偕死,乃相對飲酒,一老兵侍。召中軍徐高付以敕印,屬馳送王。是夕,兩人秉燭危坐。黎明,數騎至。式耜曰:「吾兩人待死久矣」,遂與偕行,至則踞坐於地。諭之降,不聽,幽於民舍。兩人日賦詩倡和,得百餘首。至閏十一月十有七日,將就刑,天大雷電,空中震擊者三,遠近稱異,遂與同敞俱死。同敞,大學士居正曾孫,事見《居正傳》。
shí guì lín xùn nán zhě guāng lù shǎo qīng wāng hào tóu shuǐ sǐ. qí pò píng lè yě, shǒu jiāng zhèn xī jiāng jūn zhū mín rú zì jǐng.
時桂林殉難者光祿少卿汪皞投水死。其破平樂也,守將鎮西將軍朱旻如自剄。
yǒu zhōu zhèn zhě, guān zhōng shū shè rén, jū quán zhōu, kāng kǎi shàng qì jié, wǔ gāng shī, quán zhōu wēi, zhèn yāo wén wǔ jiāng lì méng yú shén, shì sǐ jù shǒu. tiáo chéng shǒu shì yí, shàng zhī liú shǒu qú shì sì. shì sì jí tí wèi yù shǐ, jiān quán zhōu jūn. wú hé, hǎo yǒng zhōng lú dǐng zì quán zhōu chè bīng hái guì lín. shǒu quán zhū jiāng yì jǔ chéng jiàng, zhèn lì zhēng bù kě, zhòng nù shā zhī, quán zhōu suì shī.
有周震者,官中書舍人,居全州,慷慨尚氣節,武岡失,全州危,震邀文武將吏盟於神,誓死拒守。條城守事宜,上之留守瞿式耜。式耜即題為御史,監全州軍。無何,郝永忠、盧鼎自全州撤兵還桂林。守全諸將議舉城降,震力爭不可,眾怒殺之,全州遂失。
zàn yuē: hé téng jiāo qú shì sì qí qū wēi nán zhī zhōng, jiè rán yǐ jiān zhēn zì shǒu. suī qí shè shī jīng huà, wèi néng yī dǔ jué xiào, yào yì shí shì shǐ rán. qí yú jū gōng jǐn cuì zhī cāo, wú shǎo kuī sǔn, gù wèi kě yǐ shì wèi zī yì yě. fū jié yì bì qióng ér hòu jiàn, rú èr rén zhī jié lì zhì sǐ, mí yǒu èr xīn, suǒ wèi bǎi zhé bù huí zhě yǐ. míng dài èr bǎi qī shí yú nián yǎng shì zhī bào, qí zài sī hū! qí zài sī hū!
贊曰:何騰蛟、瞿式耜崎嶇危難之中,介然以艱貞自守。雖其設施經畫,未能一睹厥效,要亦時勢使然。其於鞠躬盡瘁之操,無少虧損,固未可以是為訾議也。夫節義必窮而後見,如二人之竭力致死,靡有二心,所謂百折不回者矣。明代二百七十餘年養士之報,其在斯乎!其在斯乎!