yáng sì chāng wú shēn
楊嗣昌 吳甡
yáng sì chāng, zì wén ruò, wǔ líng rén. wàn lì sān shí bā nián jìn shì. gǎi chú háng zhōu fǔ jiào shòu. qiān nán jīng guó zi jiān bó shì, lèi jìn hù bù láng zhōng. tiān qǐ chū, yǐn jí guī.
楊嗣昌,字文弱,武陵人。萬曆三十八年進士。改除杭州府教授。遷南京國子監博士,累進戶部郎中。天啟初,引疾歸。
chóng zhēn yuán nián, qǐ hé nán fù shǐ, jiā yòu cān zhèng, yí bà zhōu. sì nián, yí shān hǎi guān chì bīng bèi. fù hè, zǒng dū shǎn xī bèi dǎi, sì chāng sān shū qǐng dài, dé jiǎn sǐ. wǔ nián xià, zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ yǒng píng shān hǎi zhū chù. sì chāng fù zǐ bù fù yǎn, wú xián yú dōng lín. shì láng qiān ān guō gǒng yǐ nì àn zhé shù guǎng xī, qí xiāng rén wèi sòng yuān. sì chāng yǐ bù mín gù, wén yú cháo, gěi shì zhōng yáo sī xiào bó zhī, zì shì yǔ dōng lín qiè.
崇禎元年,起河南副使,加右參政,移霸州。四年,移山海關飭兵備。父鶴,總督陝西被逮,嗣昌三疏請代,得減死。五年夏,擢右僉都御史,巡撫永平、山海諸處。嗣昌父子不附奄,無嫌於東林。侍郎遷安郭鞏以逆案謫戍廣西,其鄉人為訟冤。嗣昌以部民故,聞於朝,給事中姚思孝駁之,自是與東林郄。
qī nián qiū, bài bīng bù yòu shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ, zǒng dū xuān dà shān xī jūn wù. shí zhōng yuán jī, qún dào fēng qǐ, sì chāng qǐng kāi jīn yín tóng xī kuàng, yǐ jiě sàn qí dǎng. yòu liù shū chén biān shì, duō suǒ guī huà. dì yì qí cái. yǐ fù yōu qù, fù zāo jì mǔ sàng.
七年秋,拜兵部右侍郎兼右僉都御史,總督宣、大、山西軍務。時中原飢,群盜蜂起,嗣昌請開金銀銅錫礦,以解散其黨。又六疏陳邊事,多所規畫。帝異其才。以父憂去,復遭繼母喪。
jiǔ nián qiū, bīng bù shàng shū zhāng fèng yì zú, dì gù tíng chén wú kě rèn zhě, jí jiā qǐ sì chāng. sān shū cí, bù xǔ. míng nián sān yuè dǐ jīng, zhào duì. sì chāng tōng jí hòu, jī suì lín jū, bó shè wén jí, duō shí xiān cháo gù shì, gōng bǐ zhá, yǒu kǒu biàn. dì yǔ yǔ, dà xìn ài zhī. fèng yì gù róu mí, bīng shì wú suǒ qū huà. sì chāng ruì yì zhèn shuā, dì yì yǐ wèi néng. měi duì bì yí shí, suǒ zòu qǐng wú bù tīng, yuē: hèn yòng qīng wǎn. sì chāng nǎi yì dà jǔ píng zéi. qǐng yǐ shǎn xī hé nán hú guǎng jiāng běi wèi sì zhèng, sì xún fǔ fēn jiǎo ér zhuān fáng yǐ yán suī shān xī shān dōng jiāng nán jiāng xī sì chuān wèi liù yú, liù xún fǔ fēn fáng ér xié jiǎo shì wèi shí miàn zhī wǎng. ér zǒng dū zǒng lǐ èr chén, suí zéi suǒ xiàng, zhuān zhēng tǎo. fú jiàn xún fǔ xióng wén càn zhě, tǎo hǎi zéi yǒu gōng, dà yán zì guǐ zú bàn zéi. sì chāng wén ér shàn zhī. huì zǒng dū hóng chéng chóu wáng jiā zhēn fēn zhù shǎn xī hé nán. jiā zhēn gù yōng cái, bù zú rèn, sì chāng nǎi jiàn wén càn dài zhī. yīn yì zēng bīng shí èr wàn, zēng xiǎng èr bǎi bā shí wàn. qí cuò xiǎng zhī cè yǒu sì, yuē yīn liáng, yuē yì dì, yuē shì lì, yuē yì dì. yīn liáng zhě, yīn jiù é zhī liáng, liàng wèi jiā pài, mǔ shū liáng liù hé, shí zhé yín bā qián, shāng dì bù yǔ, suì dé yín bǎi jiǔ shí èr wàn jiǔ qiān yǒu qí yì dì zhě, mín jiān tǔ tián yì yuán é zhě, hé shí shū fù, suì dé yín sì shí wàn liù qiān yǒu qí shì lì zhě, fù mín shū zī wèi jiān shēng, yī suì ér zhǐ yì dì zhě, qián cǐ yóu yì cái shěng zhī yín, yǐ èr shí wàn chōng xiǎng. yì shàng, dì nǎi chuán yù: liú kòu yán màn, shēng mín tú tàn, bù jí bīng wú yǐ píng kòu, bù zēng fù wú yǐ xiǎng bīng. miǎn cóng tíng yì, zàn lèi wú mín yī nián, chú cǐ fù xīn dà huàn. qí gǎi yīn liáng wèi jūn shū, bù gào tiān xià, shǐ zhī wèi mín qù hài zhī yì. xún yì zhū zhōu xiàn liàn zhuàng dīng hàn běn tǔ, zhào fǔ àn chì xíng.
九年秋,兵部尚書張鳳翼卒,帝顧廷臣無可任者,即家起嗣昌。三疏辭,不許。明年三月抵京,召對。嗣昌通籍後,積歲林居,博涉文籍,多識先朝故事,工筆札,有口辨。帝與語,大信愛之。鳳翼故柔靡,兵事無所區畫。嗣昌銳意振刷,帝益以為能。每對必移時,所奏請無不聽,曰:「恨用卿晚。」嗣昌乃議大舉平賊。請以陝西、河南、湖廣、江北為四正,四巡撫分剿而專防;以延綏、山西、山東、江南、江西、四川為六隅,六巡撫分防而協剿;是謂十面之網。而總督、總理二臣,隨賊所向,專征討。福建巡撫熊文燦者,討海賊有功,大言自詭足辦賊。嗣昌聞而善之。會總督洪承疇、王家楨分駐陝西、河南。家楨故庸材,不足任,嗣昌乃薦文燦代之。因議增兵十二萬,增餉二百八十萬。其措餉之策有四,曰因糧,曰溢地,曰事例,曰驛遞。因糧者,因舊額之糧,量為加派,畝輸糧六合,石折銀八錢,傷地不與,歲得銀百九十二萬九千有奇;溢地者,民間土田溢原額者,核實輸賦,歲得銀四十萬六千有奇;事例者,富民輸資為監生,一歲而止;驛遞者,前此郵驛裁省之銀,以二十萬充餉。議上,帝乃傳諭:「流寇延蔓,生民塗炭,不集兵無以平寇,不增賦無以餉兵。勉從廷議,暫累吾民一年,除此腹心大患。其改因糧為均輸,布告天下,使知為民去害之意。」尋議諸州縣練壯丁捍本土,詔撫按飭行。
zéi gōng xī chuān, zuǒ liáng yù bù jiù, chéng xiàn. shān xī zǒng bīng wáng zhōng yuán hé nán, chēng jí bù jìn, bīng zào ér guī. sì chāng qǐng dǎi lù shī shì zhū shuài, yǐ sù jūn lìng, suì dǎi zhōng jí gù zǒng bīng zhāng quán chāng. liáng yù yǐ lù ān gōng, luò zhí dài zuì zì shú.
賊攻淅川,左良玉不救,城陷。山西總兵王忠援河南,稱疾不進,兵噪而歸。嗣昌請逮戮失事諸帥,以肅軍令,遂逮忠及故總兵張全昌。良玉以六安功,落職戴罪自贖。
sì chāng jì jiàn sì zhèng liù yú zhī shuō, yù zhuān wěi chóng wén càn, wén càn gù zhǔ fǔ yì, yǔ qián cè dǐ wǔ. dì qiào ràng wén càn, sì chāng yì xīn wàng. jì yǐ rèn zhī, zé qū wèi zhī jiě, nǎi shàng shū yuē: wǎng zhāng shí miàn, bì yǐ hé nán shǎn xī wèi shā zéi zhī dì. rán shǎn yǒu lǐ zì chéng huì dēng xiāng děng, dà bù wèi néng jiǎo jué, fǎ dāng qū guān dōng zéi bù shǐ hé, ér shǐ shǎn fǔ duàn shāng luò, yún fǔ duàn yún xiāng, ān fǔ duàn yīng liù, fèng fǔ duàn bó yǐng, ér yīng fǔ zhī jūn chū líng shǎn, bǎo fǔ zhī jūn dù yán jīn. rán hòu zǒng lǐ tí biān bīng, jiān chén tí jìn lǚ, yù fǔ tí chén yǒng fú zhū jūn, bìng lì hé jiǎo. ruò guān zhōng dà zéi yì chū guān dōng, zé qín dū tí cáo biàn jiāo děng chū guān xié jī. qī sān yuè jǐn zhū jù kòu. xún fǔ bù yòng mìng, lì jiě qí bīng bǐng, jiǎn yī jiān sī dài zhī zǒng bīng bù yòng mìng, lì duó qí shuài yìn, jiǎn yī fù jiāng dài zhī jiān sī fù jiāng yǐ xià, xī yǐ shàng fāng jiàn cóng shì. zé rén rén xiào lì, hé zéi bù píng. nǎi kè jīn nián shí èr yuè zhì míng nián èr yuè wèi miè zéi zhī qī. dì kě qí zòu.
嗣昌既建「四正六隅」之說,欲專委重文燦,文燦顧主撫議,與前策牴牾。帝譙讓文燦,嗣昌亦心望。既已任之,則曲為之解,乃上疏曰:「網張十面,必以河南、陝西為殺賊之地。然陝有李自成、惠登相等,大部未能剿絕,法當驅關東賊不使合,而使陝撫斷商、雒,鄖撫斷鄖、襄,安撫斷英、六,鳳撫斷亳、潁,而應撫之軍出靈、陝,保撫之軍渡延津。然後總理提邊兵,監臣提禁旅,豫撫提陳永福諸軍,並力合剿。若關中大賊逸出關東,則秦督提曹變蛟等出關協擊。期三月盡諸劇寇。巡撫不用命,立解其兵柄,簡一監司代之;總兵不用命,立奪其帥印,簡一副將代之;監司、副將以下,悉以尚方劍從事。則人人效力,何賊不平。」乃克今年十二月至明年二月為滅賊之期。帝可其奏。
shì shí, zéi dà rù sì chuān, cháo shì yóu hóng chéng chóu zòng zéi. sì chāng yīn yán yú dì yuē: xióng wén càn zài shì sān yuè, chéng chóu qī nián bù xiào. lùn zhě shéng wén càn jí, ér chéng chóu zòng kòu mò wèi yán. dì zhī sì chāng yǒu yì zuǒ yòu zhī, biàn sè yuē: dū lǐ èr chén dàn zé chéng jí shí píng zéi, nài hé yǐ jiǔ jìn jí zhī kǒu! sì chāng nǎi bù gǎn yán. wén càn jì zhǔ fǔ yì, suǒ jiā xiǎng tiān zǐ qiǎn yī shì láng dū zhī, běn jiè yǐ jiǎo zéi, wén càn xī yǐ zī fǔ. dì jì bù fù jié, tíng chén yì mò yán zhī.
是時,賊大入四川,朝士尤洪承疇縱賊。嗣昌因言於帝曰:「熊文燦在事三月,承疇七年不效。論者繩文燦急,而承疇縱寇莫為言。」帝知嗣昌有意左右之,變色曰:「督、理二臣但責成及時平賊,奈何以久近藉之口!」嗣昌乃不敢言。文燦既主撫議,所加餉天子遣一侍郎督之,本藉以剿賊,文燦悉以資撫。帝既不復詰,廷臣亦莫言之。
zhì míng nián sān yuè, sì chāng yǐ miè zéi yú qī, shū yǐn zuì, jiàn rén zì dài. dì bù xǔ, ér mìng chá xíng jiān gōng zuì, nǎi shàng shū yuē: hóng chéng chóu zhuān bàn qín zéi, zéi wǎng lái qín shǔ zì rú, jiǎo fǔ jù wú gōng, bù miǎn yú zuì. xióng wén càn jiān bàn jiāng běi hé nán hú guǎng zéi, fǔ liú guó néng zhāng xiàn zhōng, zhàn wǔ yáng guāng shān, jiǎo fǔ jù yǒu gōng, yīng miǎn zuì. zhū xún fǔ zé hé nán cháng dào lì hú guǎng yú yīng guì yǒu gōng, shǎn xī sūn chuán tíng shān xī sòng xián shān dōng yán jì zǔ bǎo dìng zhāng qí píng jiāng nán zhāng guó wéi jiāng xī jiě xué lóng zhè jiāng yù sī xún yǒu láo, yún yáng dài dōng mín wú gōng guò, fèng yáng zhū dà diǎn ān qìng shǐ kě fǎ yí cè lì tú gōng. zǒng bīng zé hé nán zuǒ liáng yù yǒu gōng, shǎn xī cáo biàn jiāo zuǒ guāng xiān wú gōng, shān xī hǔ dà wēi shān dōng ní chǒng jiāng běi móu wén shòu bǎo dìng qián zhōng xuǎn yǒu láo wú gōng, hé nán zhāng rèn xué níng xià zǔ dà bì wú gōng guò. chéng chóu yí qiǎn dǎi, yīn jūn mín ài dài, qǐng xuē gōng bǎo shàng shū, yǐ shì láng xíng shì. biàn jiāo guāng xiān biǎn wǔ zhì, yǔ dà bì qī wǔ yuè píng zéi, yú qī bìng chéng chóu dǎi zhì. dà diǎn biǎn sān zhì, kě fǎ dài zuì zì shú. yì shàng, dì xī cóng zhī.
至明年三月,嗣昌以滅賊逾期,疏引罪,薦人自代。帝不許,而命察行間功罪,乃上疏曰:「洪承疇專辦秦賊,賊往來秦、蜀自如,剿撫俱無功,不免於罪。熊文燦兼辦江北、河南、湖廣賊,撫劉國能、張獻忠,戰舞陽、光山,剿撫俱有功,應免罪。諸巡撫則河南常道立、湖廣余應桂有功,陝西孫傳庭、山西宋賢、山東顏繼祖、保定張其平、江南張國維、江西解學龍、浙江喻思恂有勞,鄖陽戴東旻無功過,鳳陽朱大典、安慶史可法宜策勵圖功。總兵則河南左良玉有功,陝西曹變蛟、左光先無功,山西虎大威、山東倪寵、江北牟文綬、保定錢中選有勞無功,河南張任學、寧夏祖大弼無功過。承疇宜遣逮,因軍民愛戴,請削宮保、尚書,以侍郎行事。變蛟、光先貶五秩,與大弼期五月平賊,逾期並承疇逮治。大典貶三秩,可法戴罪自贖。」議上,帝悉從之。
sì chāng jì zhōng yòu wén càn, ér wén càn shí bù zhī bīng. jì jiàng guó néng xiàn zhōng, wèi fǔ bì kě shì. sì chāng yì yīn zhǔ zhī, suǒ qǐng wú bù qū xùn, zì shì bù fù yán shí miàn zhāng wǎng zhī cè yǐ. shì yuè, dì yù jīng yán bì, sì chāng zòu duì yǒu shàn zhàn fú shàng xíng děng yǔ, dì fú rán, jié zhī yuē: jīn tiān xià yī tǒng, fēi zhàn guó bīng zhēng bǐ. xiǎo chǒu tiào liáng, bù néng shēn dà sī mǎ jiǔ fá zhī fǎ, nài hé wèi shì yán? sì chāng cán.
嗣昌既終右文燦,而文燦實不知兵。既降國能、獻忠,謂撫必可恃。嗣昌亦陰主之,所請無不曲徇,自是不復言「十面張網」之策矣。是月,帝御經筵畢,嗣昌奏對有「善戰服上刑」等語,帝怫然,詰之曰:「今天下一統,非戰國兵爭比。小丑跳梁,不能伸大司馬九伐之法,奈何為是言?」嗣昌慚。
dāng shì shí, liú zéi jì dà chì, cháo tíng yòu yǒu dōng gù yōu, sì chāng fù yīn zhǔ hù shì cè. shì tài yīn yǎn yíng huò, dì jiǎn shàn xiū shěng, sì chāng zé lì yǐn hàn yǒng píng táng yuán hé sòng tài píng xìng guó shì, gài wèi hù shì dì yún. gěi shì zhōng hé kǎi shū bó zhī, gěi shì zhōng qián zēng yù shǐ lín lán yǒu xiāng jì lùn liè, dì bù wèn.
當是時,流賊既大熾,朝廷又有東顧憂,嗣昌復陰主互市策。適太陰掩熒惑,帝減膳修省,嗣昌則歷引漢永平、唐元和、宋太平興國事,蓋為互市地雲。給事中何楷疏駁之,給事中錢增、御史林蘭友相繼論列,帝不問。
liù yuè, gǎi lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì, rù cān jī wù, réng zhǎng bīng bù shì. sì chāng jì yǐ duó qíng rù zhèng fǔ, yòu duó qíng qǐ chén xīn jiǎ zǒng dū, yú shì kǎi lán yǒu jí shǎo zhān shì huáng dào zhōu kàng shū dǐ chì, xiū zhuàn liú tóng shēng biān xiū yuè shì chūn jì zhī. dì nù, bìng juān sān jí, liú hàn lín. xíng bù zhǔ shì zhāng ruò qí shàng shū chǒu dǐ dào zhōu, suì juān dào zhōu liù jí, bìng tóng shēng shì chūn jiē zhé wài. yǐ ér nán jīng yù shǐ chéng yǒng bīng bù shàng shū fàn jǐng wén děng yán zhī, yì huò qiǎn. sì chāng zì shì yì bù lǐ yú rén kǒu.
六月,改禮部尚書兼東閣大學士,入參機務,仍掌兵部事。嗣昌既以奪情入政府,又奪情起陳新甲總督,於是楷、蘭友及少詹事黃道周抗疏詆斥,修撰劉同升、編修越士春繼之。帝怒,並鐫三級,留翰林。刑部主事張若麒上疏醜詆道周,遂鐫道周六級,並同升、士春皆謫外。已而南京御史成勇、兵部尚書范景文等言之,亦獲譴。嗣昌自是益不理於人口。
wǒ dà qīng bīng rù qiáng zi lǐng qīng kǒu shān, jì liáo bǎo dìng zǒng dū wú ā héng fāng zuì, bù néng jūn, bài sǐ. jīng chéng jiè yán, zhào lú xiàng shēng shuài shī rù wèi. xiàng shēng zhǔ zhàn, sì chāng yǔ jiān dū zhōng guān gāo qǐ qián zhǔ kuǎn, yì bù hé, jiāo è. biān xiū yáng tíng lín hé sì chāng wù guó, sì chāng nù, gǎi tíng lín zhí fāng zhǔ shì jiān xiàng shēng jūn, ér jiè zhū jiāng wú qīng zhàn. zhū jiāng běn kuāng qiè, lǜ jiè kǒu chí zhòng guān wàng, suǒ zài liè chéng duō pò. sì chāng jù jūn zhōng bào, qǐng zhǐ shòu fāng lüè. bǐ xià jūn qián, zé jī yí yǐ biàn, jìn zhǐ guāi wéi, jiāng shì yì huài yún. xiàng shēng jì zhèn wáng, sì chāng yì biǎn sān zhì, dài zuì shì shì.
我大清兵入牆子嶺、青口山,薊遼保定總督吳阿衡方醉,不能軍,敗死。京城戒嚴,召盧象升帥師入衛。象升主戰,嗣昌與監督中官高起潛主款,議不合,交惡。編修楊廷麟劾嗣昌誤國,嗣昌怒,改廷麟職方主事監象升軍,而戒諸將毋輕戰。諸將本恇怯,率藉口持重觀望,所在列城多破。嗣昌據軍中報,請旨授方略。比下軍前,則機宜已變,進止乖違,疆事益壞雲。象升既陣亡,嗣昌亦貶三秩,戴罪視事。
shí èr nián zhēng yuè, jì nán gào xiàn, dé wáng bèi zhí, yóu qí běi dǐ yǎn zhōu. èr yuè, dà qīng bīng běi xuán, gěi shì zhōng lǐ xī hàng yán: shèng míng yù jí yǐ lái, běi bīng sān zhì. jǐ sì zhī zuì wèi zhèng, zhì yǒu bǐng zǐ bǐng zǐ zhī zuì wèi zhèng, zhì yǒu jīn rì. yǔ qīn sì chāng. yù shǐ wáng zhì jǔ yì hé sì chāng wù guó sì dà zuì, qǐng yòng dīng rǔ kuí yuán chóng huàn gù shì. dì nù, xī hàng biǎn zhì, zhì jǔ duó guān. chū, dì yǐ sì chāng cái ér yòng zhī, fēi tíng chén yì, zhī qí bì yǒu yán, yán zhě zhé chì. sì chāng jì yǒu zuì, dì yòu shù zhú yán guān, zhōng wài yì bù píng. sì chāng yì bù zì ān, lǚ shū yǐn zuì, nǎi luò zhí guān dài shì shì. wèi jǐ, yǐ xù gōng fù zhī.
十二年正月,濟南告陷,德王被執,游騎北抵兗州。二月,大清兵北旋,給事中李希沆言:「聖明御極以來,北兵三至。己巳之罪未正,致有丙子;丙子之罪未正,致有今日。」語侵嗣昌。御史王志舉亦劾嗣昌誤國四大罪,請用丁汝夔、袁崇煥故事。帝怒,希沆貶秩,志舉奪官。初,帝以嗣昌才而用之,非廷臣意,知其必有言,言者輒斥。嗣昌既有罪,帝又數逐言官,中外益不平。嗣昌亦不自安,屢疏引罪,乃落職冠帶視事。未幾,以敘功復之。
xiān shì, jīng shī bèi bīng, shū chén jiē zuò zuì. èr nián, wáng qià xià yù sǐ, fù lùn dà pì. jiǔ nián, zhāng fèng yì chū dū shī, fú dú sǐ, yóu xuē jí. jí shì, wáng qī shí yú chéng, ér dì juàn sì chāng bù shuāi. sì chāng nǎi jiàn sì chuān xún fǔ fù zōng lóng zì dài. dì mìng sì chāng yì wén wǔ zhū chén shī shì zuì, fēn wǔ děng: yuē shǒu biān shī jī, yuē cán pò chéng yì, yuē shī xiàn fān fēng, yuē shī wáng zhǔ shuài, yuē zòng dí chū sài. yú shì zhōng guān zé jì zhèn zǒng jiān dèng xī zhào fēn jiān sūn mào lín, xún fǔ zé shùn tiān chén zǔ bāo bǎo dìng zhāng qí píng shān dōng yán jì zǔ, zǒng bīng zé jì zhèn wú guó jùn chén guó wēi, shān dōng ní chǒng, yuán jiǎo zǔ kuān lǐ zhòng zhèn jí tā fù jiāng yǐ xià, zhì zhōu xiàn yǒu sī, fán sān shí liù rén, tóng rì qì shì. ér sì chāng biǎn xuē bù jí, wù yì yì huā.
先是,京師被兵,樞臣皆坐罪。二年,王洽下獄死,復論大辟。九年,張鳳翼出督師,服毒死,猶削籍。及是,亡七十餘城,而帝眷嗣昌不衰。嗣昌乃薦四川巡撫傅宗龍自代。帝命嗣昌議文武諸臣失事罪,分五等:曰守邊失機,曰殘破城邑,曰失陷藩封,曰失亡主帥,曰縱敵出塞。於是中官則薊鎮總監鄧希詔、分監孫茂霖,巡撫則順天陳祖苞、保定張其平、山東顏繼祖,總兵則薊鎮吳國俊、陳國威,山東倪寵,援剿祖寬、李重鎮及他副將以下,至州縣有司,凡三十六人,同日棄市。而嗣昌貶削不及,物議益嘩。
dāng jiè yán shí, tíng chén duō qǐng liàn biān bīng. sì chāng yīn dìng yì: xuān fǔ dà tóng shān xī sān zhèn bīng shí qī wàn bā qiān bā bǎi yǒu qí, sān zǒng bīng gè liàn wàn, zǒng dū liàn sān wàn, yǐ èr wàn zhù huái lái, yī wàn zhù yáng hé, dōng xī cè yīng. yú shòu zhèn jiān xún fǔ yǐ xià fēn liàn. yán suī níng xià gān sù gù yuán lín zhào wǔ zhèn bīng shí wǔ wàn wǔ qiān qī bǎi yǒu qí, wǔ zǒng bīng gè liàn wàn, zǒng dū liàn sān wàn, yǐ èr wàn zhù gù yuán, yī wàn zhù yán ān, dōng xī cè yīng. yú shòu xún fǔ fù jiāng yǐ xià fēn liàn. liáo dōng jì zhèn bīng èr shí sì wàn yǒu qí, wǔ zǒng bīng gè liàn wàn, zǒng dū liàn wǔ wàn, wài zì jǐn zhōu, nèi dǐ jū yōng, dōng xī cè yīng. yú shòu zhèn jiān xún fǔ yǐ xià fēn liàn. tài tōng zhōu chāng píng dū zhì èr shì láng, shè bǎo dìng yī zǒng dū, hé jī fǔ shān dōng hé běi bīng, dé shí wǔ wàn qī qiān yǒu qí, sì zǒng bīng gè liàn èr wàn, zǒng dū liàn sān wàn, běi zì chāng píng, nán dǐ hé běi, wén jǐng cè yīng. yú shòu xún fǔ yǐ xià fēn liàn. yòu yǐ jī fǔ zhòng dì, yì zēng jiān sī sì rén. yú shì dà míng guǎng píng shùn dé zēng yī rén, zhēn dìng bǎo dìng hé jiān gè yī rén. jì liáo zǒng dū xià zēng jiān jūn sān rén. yì shàng, dì xī cóng zhī. sì chāng suǒ yì bīng fán qī shí sān wàn yǒu qí, rán mín liú xiǎng chù, wèi cháng yǒu shí yě.
當戒嚴時,廷臣多請練邊兵。嗣昌因定議:宣府、大同、山西三鎮兵十七萬八千八百有奇,三總兵各練萬,總督練三萬,以二萬駐懷來,一萬駐陽和,東西策應。余授鎮監、巡撫以下分練。延綏、寧夏、甘肅、固原、臨兆五鎮兵十五萬五千七百有奇,五總兵各練萬,總督練三萬,以二萬駐固原,一萬駐延安,東西策應。余授巡撫、副將以下分練。遼東、薊鎮兵二十四萬有奇,五總兵各練萬,總督練五萬,外自錦州,內抵居庸,東西策應。余授鎮監、巡撫以下分練。汰通州、昌平督治二侍郎,設保定一總督,合畿輔、山東、河北兵,得十五萬七千有奇,四總兵各練二萬,總督練三萬,北自昌平,南抵河北,聞警策應。余授巡撫以下分練。又以畿輔重地,議增監司四人。於是大名、廣平、順德增一人,真定、保定、河間各一人。薊遼總督下增監軍三人。議上,帝悉從之。嗣昌所議兵凡七十三萬有奇,然民流餉絀,未嘗有實也。
dì yòu cǎi fù jiāng yáng dé zhèng yì, fǔ tài tōng pàn, shè liàn bèi, zhì cì shǒu bèi, zhōu tài pàn guān, xiàn tài zhǔ bù, shè liàn zǒng, zhì cì bǎ zǒng, bìng shòu xiá yú zhèng guān, zhuān liàn mín bīng. fǔ qiān, zhōu qī bǎi, xiàn wǔ bǎi, hàn xiāng tǔ, bù tā diào. sì chāng yǐ shì yǒu huǎn jí, qǐng xiān xíng jī fǔ shān dōng hé nán shān xī, cóng zhī. yú shì yǒu liàn xiǎng zhī yì. chū, sì chāng zēng jiǎo xiǎng, qī yī nián ér zhǐ. hòu xiǎng jǐn ér zéi wèi píng, zhào zhēng qí bàn. zhì shì, dū xiǎng shì láng zhāng bó jīng qǐng quán zhēng. dì lǜ shī xìn, sì chāng yuē: wú shāng yě, jiā fù chū yú tǔ tián, tǔ tián jǐn guī yǒu lì jiā, bǎi mǔ zēng yín sān sì qián, shāo yì jiān bìng ěr. dà xué shì xuē guó guān chéng guó xiáng jiē zàn zhī. yú shì jiǎo xiǎng wài fù zēng liàn xiǎng qī bǎi sān shí wàn. lùn zhě wèi: jiǔ biān zì yǒu é xiǎng, gài yǔ xīn xiǎng, zé jiù zhě ān guī? biān bīng duō xū é, jīn zhǐ wèi shí shù, xiǎng jǐn xū mí, ér liàn shù réng bù zú. qiě bīng yǐ fēn fáng bù néng cháng jù, gù yǒu chōu liàn zhī yì, chōu liàn ér qí yú suì bù wèn. qiě chōu liàn réng xū wén, biān fáng yù yì ruò. zhì zhōu xiàn mín bīng yì wú shí, tú mí hòu xiǎng. yǐ sì chāng zhǔ zhī, shì jù mò gǎn nán yě. shén zōng mò zēng fù wǔ bǎi èr shí wàn, chóng zhēn chū zài zēng bǎi sì shí wàn, zǒng míng liáo xiǎng. zhì shì, fù zēng jiǎo xiǎng liàn xiǎng, é yì zhī. xiān hòu zēng fù qiān liù bǎi qī shí wàn, mín bù liáo shēng, yì qǐ wèi dào yǐ.
帝又采副將楊德政議,府汰通判,設練備,秩次守備,州汰判官,縣汰主簿,設練總,秩次把總,並受轄於正官,專練民兵。府千,州七百,縣五百,捍鄉土,不他調。嗣昌以勢有緩急,請先行畿輔、山東、河南、山西,從之。於是有練餉之議。初,嗣昌增剿餉,期一年而止。後餉盡而賊未平,詔征其半。至是,督餉侍郎張伯鯨請全征。帝慮失信,嗣昌曰:「無傷也,加賦出於土田,土田盡歸有力家,百畝增銀三四錢,稍抑兼併耳。」大學士薛國觀、程國祥皆贊之。於是剿餉外復增練餉七百三十萬。論者謂:「九邊自有額餉,概予新餉,則舊者安歸?邊兵多虛額,今指為實數,餉盡虛糜,而練數仍不足。且兵以分防不能常聚,故有抽練之議,抽練而其餘遂不問。且抽練仍虛文,邊防愈益弱。至州縣民兵益無實,徒糜厚餉。」以嗣昌主之,事鉅莫敢難也。神宗末增賦五百二十萬,崇禎初再增百四十萬,總名遼餉。至是,復增剿餉、練餉,額溢之。先後增賦千六百七十萬,民不聊生,益起為盜矣。
wǔ yuè, xióng wén càn suǒ fǔ zéi zhāng xiàn zhōng fǎn gǔ chéng, luó rǔ cái děng jiǔ yíng jiē fǎn. bā yuè, fù zōng lóng dǐ jīng, sì chāng jiě bù wù, hái nèi gé. wèi jǐ, luó quǎn yīng shān bài shū wén. dì dà jīng, zhào dǎi wén càn. tè zhǐ mìng sì chāng dū shī, cì shàng fāng jiàn, yǐ pián yí zhū shǎng. jiǔ yuè shuò, zhào jiàn píng tái. sì chāng yuē: jūn yán bù sù yú jiā, chén cháo shòu mìng, xī qǐ xíng, jūn zī jiǎ zhàng wàng chì suǒ sī chuán fā. dì yuè, yuē: qīng néng rú cǐ, zhèn fù hé yōu. yì rì, cì bái jīn bǎi dà hóng chī sī sì biǎo lǐ dòu niú yī yī shǎng gōng yín sì wàn yín pái qiān wǔ bǎi bì bó qiān. sì chāng tiáo qī shì yǐ xiàn, xī bào kě. sì rì zhào jiàn cì yàn, shǒu shāng sān jué, yù zhì zèng xíng shī yī zhāng. sì chāng guì sòng, bài qiě qì. yuè èr rì, bì cí, cì shàn. èr shí jiǔ rì dǐ xiāng yáng, rù wén càn jūn. wén càn jiù dǎi, sì chāng yóu wèi shū biàn yún.
五月,熊文燦所撫賊張獻忠反谷城,羅汝才等九營皆反。八月,傅宗龍抵京,嗣昌解部務,還內閣。未幾,羅犭英山敗書聞。帝大驚,詔逮文燦。特旨命嗣昌督師,賜尚方劍,以便宜誅賞。九月朔,召見平台。嗣昌曰:「君言不宿於家,臣朝受命,夕啟行,軍資甲仗望敕所司遄發。」帝悅,曰:「卿能如此,朕復何憂。」翊日,賜白金百、大紅絺絲四表里、鬥牛衣一、賞功銀四萬、銀牌千五百、幣帛千。嗣昌條七事以獻,悉報可。四日召見賜宴,手觴三爵,御製贈行詩一章。嗣昌跪誦,拜且泣。越二日,陛辭,賜膳。二十九日抵襄陽,入文燦軍。文燦就逮,嗣昌猶為疏辯雲。
shí yuè shuò, sì chāng dà shì sān jūn, dū lǐ zhōng guān liú yuán bīn, hú guǎng xún fǔ fāng kǒng zhào, zǒng bīng guān zuǒ liáng yù chén hóng fàn děng bì huì. zéi hè yī lóng děng lüè yè, wéi shěn qiū, fén xiàng chéng zhī fú, kòu guāng shān. fù jiāng zhāng cóng diāo míng zhōng lǜ jīng jūn yú shān xíng jiǔ shí lǐ, jí qí cháo. xiān qū shè zéi, yì jiàng páo ér chí zhě èr rén, zhuī bēn sì shí lǐ, zhǎn shǒu qiān qī bǎi wǔ shí. sì chāng chēng zhào bān cì. shí yī yuè, xìng shì wáng wáng guó níng yǐ zhòng qiān rén lái guī, shòu zhī yú xiāng yáng, chù qí qī zǐ fán chéng. biǎo liáng yù píng zéi jiāng jūn. zhū jiāng jī jiāo wán, wú dòu zhì. xiàn zhōng luó rǔ cái huì dēng xiāng děng bā yíng dùn yún yáng xìng ān shān jiān, lüè nán zhāng gǔ chéng fáng zhú shān zhú xī. sì chāng biān diāo míng zhōng, zhǎn jiān jūn qiān shì yīn dà bái yǐ xùn. xí xún fǔ fāng kǒng zhào qiǎn yáng shì ēn luó wàn bāng jiǎo rǔ cái dēng xiāng, quán jūn fù yú xiāng yóu píng. sì chāng hé dǎi kǒng zhào, zòu pì yǒng zhōu tuī guān wàn yuán jí wèi jūn qián jiān jì, cóng zhī.
十月朔,嗣昌大誓三軍,督理中官劉元斌,湖廣巡撫方孔召,總兵官左良玉、陳洪範等畢會。賊賀一龍等掠葉,圍沈丘,焚項城之郛,寇光山。副將張琮、刁明忠率京軍逾山行九十里,及其巢。先驅射賊,殪絳袍而馳者二人,追奔四十里,斬首千七百五十。嗣昌稱詔頒賜。十一月,興世王王國寧以眾千人來歸,受之於襄陽,處其妻子樊城。表良玉平賊將軍。諸將積驕玩,無鬥志。獻忠、羅汝才、惠登相等八營遁鄖陽、興安山間,掠南漳、谷城、房、竹山、竹溪。嗣昌鞭刁明忠,斬監軍僉事殷大白以徇。檄巡撫方孔召遣楊世恩、羅萬邦剿汝才、登相,全軍覆於香油坪。嗣昌劾逮孔召,奏辟永州推官萬元吉為軍前監紀,從之。
dāng shì shí, lǐ zì chéng qián fú shǎn yòu, hè yī lóng zuǒ jīn wáng děng sì yíng tiào liáng hàn dōng, sì chāng zhuān jiǎo xiàn zhōng. xiàn zhōng lǚ bài yú xìng ān, qiú fǔ, bù xǔ. qí dǎng tuō tiān wáng cháng guó ān jīn chì péng liú xī yuán lái jiàng, xiàn zhōng zǒu rù chuān, liáng yù zhuī zhī. sì chāng dié lìng hái, liáng yù bù cóng. shí sān nián èr yuè qī rì, yǔ shǎn xī fù jiāng hè rén lóng lǐ guó qí jiā jī xiàn zhōng yú mǎ nǎo shān, dà pò zhī, zhǎn guó sān qiān liù bǎi èr shí, zhuì yán gǔ sǐ zhě wú suàn. qí dǎng sǎo dì wáng cáo wēi děng shòu shǒu, shí fǎn wáng yáng yǒu xián lǜ zhòng jiàng. shì yuè yě, dì niàn sì chāng, fā yín wàn liǎng kào shī, cì dòu niú yī liáng mǎ jīn ān gè èr. shǐ zhě fǔ chū guó mén, ér mǎ nǎo shān zhī jié zhì, dà yuè, zài fā yín wǔ wàn, bì bó qiān kào shī. lùn gōng, jiā tài zǐ shǎo bǎo. ér hú guǎng jiāng zhāng yīng yuán wāng zhī fèng bài zéi shuǐ shí bà, huò qí jūn shī. sì chuān jiāng zhāng lìng fāng guó ān bài zhī qiān jiāng hé. lǐ guó qí hè rén lóng děng bài zhī hán xī sì yán jǐng. chuān shǎn hú guǎng zhū jiāng bì jí, fù lián bài zhī huáng dūn mù guā xī, jūn shēng dà zhèn. rǔ cái dēng xiāng qiú fǔ, xiàn zhōng chí zhī, liǎn bīng nán zhāng yuǎn ān jiān, shā ān fǔ guān yáo zōng zhōng, zǒu dà níng dà chāng, fàn wū shān, wèi chuān zhōng huàn. xiàn zhōng dùn xìng ān píng lì shān zhōng, liáng yù wéi ér bù gōng, zéi dé shōu sàn wáng, yóu xìng ān fáng xiàn zǒu bái yáng shān ér xī, yǔ rǔ cái děng hé. sì chāng yǐ qún zéi hé, qí shì fù zhāng, nǎi yóu xiāng yáng fù yí líng, è qí yào hài. dì niàn sì chāng xíng jiān láo kǔ, cì chì fā shǎng gōng yín wàn, cì ān mǎ èr. bà yún yáng fǔ zhì wáng áo yǒng, zhào fèi jiāng měng rú hǔ jūn qián lì gōng. huáng dé gōng sòng jì dà pò zéi shāng chéng, hè yī lóng wǔ dà bù jiàng ér fù pàn. zhèng jiā dòng hè rén lóng dà pò rǔ cái dēng xiāng kāi xiàn. rǔ cái xié xiǎo qín wáng dōng bēn, dēng xiāng yuè kāi xiàn ér xī, zì shì èr zéi shǐ fēn.
當是時,李自成潛伏陝右,賀一龍、左金王等四營跳梁漢東,嗣昌專剿獻忠。獻忠屢敗於興安,求撫,不許。其黨托天王常國安、金翅鵬劉希原來降,獻忠走入川,良玉追之。嗣昌牒令還,良玉不從。十三年二月七日,與陝西副將賀人龍、李國奇夾擊獻忠於瑪瑙山,大破之,斬馘三千六百二十,墜岩谷死者無算。其黨掃地王曹威等授首,十反王楊友賢率眾降。是月也,帝念嗣昌,發銀萬兩犒師,賜鬥牛衣、良馬、金鞍各二。使者甫出國門,而瑪瑙山之捷至,大悅,再發銀五萬,幣帛千犒師。論功,加太子少保。而湖廣將張應元、汪之鳳敗賊水石壩,獲其軍師。四川將張令、方國安敗之千江河。李國奇、賀人龍等敗之寒溪寺、鹽井。川、陝、湖廣諸將畢集,復連敗之黃墩、木瓜溪,軍聲大振。汝才、登相求撫,獻忠持之,斂兵南漳、遠安間,殺安撫官姚宗中,走大寧、大昌,犯巫山,為川中患。獻忠遁興安、平利山中,良玉圍而不攻,賊得收散亡,由興安、房縣走白羊山而西,與汝才等合。嗣昌以群賊合,其勢復張,乃由襄陽赴夷陵,扼其要害。帝念嗣昌行間勞苦,賜敕發賞功銀萬,賜鞍馬二。罷鄖陽撫治王鰲永,詔廢將猛如虎軍前立功。黃得功、宋紀大破賊商城,賀一龍五大部降而復叛。鄭嘉棟、賀人龍大破汝才、登相開縣。汝才偕小秦王東奔,登相越開縣而西,自是二賊始分。
dāng shì shí, zhū bù shì mǎ jū shān gǔ, lí yán shǔ zhàng dú, wù gù shí èr sān. jīng bīng zhī zài jīng mén yún nán bīng zhī zài jiǎn píng hú guǎng bīng zhī zài mǎ huáng pō zhě, jiǔ tún sī guī, yè wáng duō. guān hé dà hàn, rén xiāng shí, tǔ kòu fēng qǐ, shǎn xī dòu kāi yuǎn hé nán lǐ jì yù wèi zhī kuí, jī mín cóng zhī, suǒ zài gào jǐng. sì chāng yǐ wén. dì fā tǎng jīn wǔ wàn, yíng yī yào, zé zhū jiāng jìn bīng. ér shǎn zhī zhǎng wǔ, chuān zhī xīn níng dà zhú, hú guǎng zhī luó tián yòu xiāng jì bào xiàn. sì chāng nǎi xià zhāo fǔ lìng, wèi yù tiē wàn zhǐ, sàn zhī zéi zhōng. qī yuè, jiān jūn kǒng zhēn huì děng dà pò rǔ cái fēng yì píng. qí dǎng hùn shì wáng xiǎo qín wáng lǜ qí xià jiàng, zéi kuí zhěng shí wàn jí dēng xiāng wáng guāng ēn yì xiāng jì jiàng, yú shì qún zéi jǐn cuì yú shǔ zhōng. sì chāng suì rù chuān, yǐ bā yuè fàn zhōu shàng, wèi chuān dì è sāi, zhū jūn hé ér cù zhī, kě jǐn tiǎn. ér rén lóng yǐ qín shī zì kāi xiàn zào ér xī guī, yīng yuán děng bài jī yú kuí zhī tǔ dì lǐng, xiàn zhōng shì fù zhāng, rǔ cái yǔ zhī hé. wén dū shī xī, suì jí qū dà chāng, fàn guān yīn yán, shǒu jiāng shào zhòng guāng bù néng yù, suì tū jìng bì, xiàn dà chāng. sì chāng zhǎn zhòng guāng, hé dǎi sì chuān xún fǔ shào jié chūn. zéi suì dù hé zhì tōng jiāng, sì chāng zhì wàn xiàn. zéi gōng bā zhōu bù xià, sì chāng zhì liáng shān, xí zhū jiāng fēn jī. zéi yǐ xiàn jiàn zhōu, qū bǎo níng, jiāng yóu jiān dào rù hàn zhōng. zhào guāng yuǎn hè rén lóng jù zhī, zéi nǎi zhuǎn lüè, xiàn zǐ tóng zhāo huà, dǐ mián zhōu, jiāng qū chéng dū. shí yī yuè, sì chāng zhì zhòng qìng. zéi gōng luó jiāng, bù kè, zǒu mián zhú. sì chāng zhì shùn qìng, zhū jiāng bù huì shī. zéi zhuǎn lüè zhì hàn zhōu, qù zhōng jiāng bǎi lǐ, shǒu jiāng fāng guó ān bì zhī qù, zéi suì zòng lüè shí fāng mián zhú ān xiàn dé yáng jīn táng jiān, suǒ zhì kōng chéng ér dùn, quán shǔ dà zhèn. zéi suì yóu shuǐ dào xià jiǎn zhōu zī yáng. sì chāng zhēng zhū jiāng hé jī, jiē tuì suō. lǚ zhēng liáng yù bīng, yòu bù zhì. zéi suì xiàn róng chāng yǒng chuān. shí èr yuè, xiàn lú zhōu.
當是時,諸部士馬居山谷,罹炎暑瘴毒,物故十二三。京兵之在荊門、雲南兵之在簡坪、湖廣兵之在馬蝗坡者,久屯思歸,夜亡多。關河大旱,人相食,土寇蜂起,陝西竇開遠、河南李際遇為之魁,饑民從之,所在告警。嗣昌以聞。帝發帑金五萬,營醫藥,責諸將進兵。而陝之長武,川之新寧、大竹,湖廣之羅田又相繼報陷。嗣昌乃下招撫令,為諭帖萬紙,散之賊中。七月,監軍孔貞會等大破汝才豐邑坪。其黨混世王、小秦王率其下降,賊魁整十萬及登相、王光恩亦相繼降,於是群賊盡萃於蜀中。嗣昌遂入川,以八月泛舟上,謂川地厄塞,諸軍合而蹙之,可盡殄。而人龍以秦師自開縣噪而西歸,應元等敗績於夔之土地嶺,獻忠勢復張,汝才與之合。聞督師西,遂急趨大昌,犯觀音岩,守將邵仲光不能御,遂突淨壁,陷大昌。嗣昌斬仲光,劾逮四川巡撫邵捷春。賊遂渡河至通江,嗣昌至萬縣。賊攻巴州不下,嗣昌至梁山,檄諸將分擊。賊已陷劍州,趨保寧,將由間道入漢中。趙光遠、賀人龍拒之,賊乃轉掠,陷梓潼、昭化,抵綿州,將趨成都。十一月,嗣昌至重慶。賊攻羅江,不克,走綿竹。嗣昌至順慶,諸將不會師。賊轉掠至漢州,去中江百里,守將方國安避之去,賊遂縱掠什邡、綿竹、安縣、德陽、金堂間,所至空城而遁,全蜀大震。賊遂由水道下簡州、資陽。嗣昌征諸將合擊,皆退縮。屢征良玉兵,又不至。賊遂陷榮昌、永川。十二月,陷瀘州。
zì zéi zài rù chuān, zhū jiāng wú yī yāo jī zhě. sì chāng suī lǚ xí, lìng bù xíng. qí zài zhòng qìng yě, xià lìng shè rǔ cái zuì, jiàng zé shòu guān, wéi xiàn zhōng bù shè, qín zhǎn zhě lài wàn jīn, jué hóu. yì rì, zì táng huáng zhì páo bì, biàn tí yǒu zhǎn dū shī xiàn zhě, lài bái jīn sān qián, sì chāng hài è, yí zuǒ yòu jiē zéi, lēi sān rì jìn bīng. huì yǔ xuě dào duàn, fù jiè qī. sān xí rén lóng, bù fèng lìng. chū, sì chāng biǎo liáng yù píng zéi jiāng jūn, liáng yù jìn jiāo, yù guì rén lóng yǐ kàng zhī. jì yǐ mǎ nǎo shān gōng bù guǒ, rén lóng yùn, fǎn yǐ qíng gào liáng yù, liáng yù yì yùn, yǔ zài liáng yù rén lóng chuán.
自賊再入川,諸將無一邀擊者。嗣昌雖屢檄,令不行。其在重慶也,下令赦汝才罪,降則授官,惟獻忠不赦,擒斬者賚萬金,爵侯。翌日,自堂皇至庖湢,遍題「有斬督師獻者,賚白金三錢」,嗣昌駭愕,疑左右皆賊,勒三日進兵。會雨雪道斷,復戒期。三檄人龍,不奉令。初,嗣昌表良玉平賊將軍,良玉浸驕,欲貴人龍以抗之。既以瑪瑙山功不果,人龍慍,反以情告良玉,良玉亦慍,語載良玉、人龍傳。
sì chāng suī yǒu cái, rán hǎo zì yòng, gōng qīn bù shū, guò yú fán suì. jūn xíng bì zì cái jìn zhǐ, qiān lǐ dài bào, zuò shī jī huì. wáng áo yǒng cháng jiàn zhī, bù nà. jí áo yǒng bà guān, shàng shū yú cháo yuē: sì chāng yòng shī yī nián, dàng píng wèi zòu, cǐ fēi móu lǜ zhī bù zhǎng, zhèng yóu cāo xīn zhī tài kǔ yě. tiān xià shì, zǒng qiè dà gāng zé yì, dú zhōu wàn mù zé nán. kuàng zéi qíng shùn xī gèng biàn, jīn jǔ shù qiān lǐ zhēng fá jī yí, jǐn chū sì chāng yī rén, wén dié wǎng fǎn, dòng yú xún yuè, zuò shī shì jī, wú guài hū jīng nián zhī bù zhàn yě. qí jiān néng zì chū qí zhě, wéi mǎ nǎo shān yī yì. ruò bì zūn dū fǔ hào lìng, liáng yù dāng tuì shǒu xìng ān, wú cǐ jié yǐ. chén yǐ wèi bì xià zhī rèn sì chāng, bù bì lìng qí yǔ zhū jiāng tóng gōng zuì, dàn zé qí tí héng zhū jiāng zhī gōng zuì. sì chāng zhī yù zhū jiāng, bù bì rén rén shòu yǐ jī yí, dàn hé qí jī yí zhī dāng fǒu, zé sì chāng xīn yǒu yú xián, zì néng jué qí zhì shèng. hé zhì jiǔ yán suì yuè, lǎo shī mí xiǎng wèi zāi? xiān shì, sì chāng yǐ zhū jiāng jìn zhǐ bù yī, nà mù xià píng shì yuán jí yán, yòng měng rú hǔ wèi zǒng tǒng, zhāng yīng yuán fù zhī. bǐ zéi rù lú zhōu, rú hǔ jí hè rén lóng zhào guāng yuǎn jūn zhì, zéi fù dù nán xī, yuè chéng dū, zǒu hàn zhōu dé yáng mián zhōu jiàn zhōu zhāo huà zhì guǎng yuán, yòu zǒu bā zhōu dá zhōu. zhū jūn pí jí, wéi rú hǔ jūn niè qí hòu. shí sì nián zhēng yuè, sì chāng zhī zéi bì chū chuān, suì tǒng zhōu shī xià yún yáng, xí zhū jūn lù xíng zhuī zéi. rén lóng jūn jì zào ér xī, dùn bīng guǎng yuán bù jìn, suǒ shì wéi rú hǔ. bǐ yǔ zéi zhàn kāi xiàn huáng líng chéng, dà bài, jiāng shì sǐ wáng guò bàn. rú hǔ tū wéi miǎn, mǎ luó guān fáng jǐn wèi zéi yǒu.
嗣昌雖有才,然好自用,躬親簿書,過於繁碎。軍行必自裁進止,千里待報,坐失機會。王鰲永嘗諫之,不納。及鰲永罷官,上書於朝曰:「嗣昌用師一年,蕩平未奏,此非謀慮之不長,正由操心之太苦也。天下事,總挈大綱則易,獨周萬目則難。況賊情瞬息更變,今舉數千里征伐機宜,盡出嗣昌一人,文牒往返,動逾旬月,坐失事機,無怪乎經年之不戰也。其間能自出奇者,惟瑪瑙山一役。若必遵督輔號令,良玉當退守興安,無此捷矣。臣以為陛下之任嗣昌,不必令其與諸將同功罪,但責其提衡諸將之功罪。嗣昌之馭諸將,不必人人授以機宜,但核其機宜之當否,則嗣昌心有餘閒,自能決奇制勝。何至久延歲月,老師糜餉為哉?」先是,嗣昌以諸將進止不一,納幕下評事元吉言,用猛如虎為總統,張應元副之。比賊入瀘州,如虎及賀人龍、趙光遠軍至,賊復渡南溪,越成都,走漢州、德陽、綿州、劍州、昭化至廣元,又走巴州、達州。諸軍疲極,惟如虎軍躡其後。十四年正月,嗣昌知賊必出川,遂統舟師下雲陽,檄諸軍陸行追賊。人龍軍既噪而西,頓兵廣元不進,所恃惟如虎。比與賊戰開縣、黃陵城,大敗,將士死亡過半。如虎突圍免,馬騾關防盡為賊有。
chū, zéi cuàn nán xī, yuán jí yù cóng jiān dào chū zǐ tóng, è guī lù yǐ dài zéi. sì chāng xí zhū jūn niè zéi jí zhuī, bù dé jù zéi yuǎn, lìng tā yì. zhū jiāng nǎi jǐn cóng lú zhōu zhú hòu chén. zéi zhé ér dōng fǎn, guī lù jǐn kōng, bù kě fù è, sì chāng shǐ huǐ bù yòng yuán jí yán. zéi suì xià kuí mén, dǐ xìng shān, gōng dāng yáng, fàn jīng mén. sì chāng zhì yí líng, xí liáng yù bīng, shǐ shí jiǔ fǎn. liáng yù chè xìng fáng bīng qū hàn zhōng, ruò xiāng bì rán. zéi suǒ zhì, shāo yì shě, shā táng zú, dōng xī xiāo xī zhōng duàn. yún yáng fǔ zhì yuán jì xián wén zéi zhì dāng yáng, jí móu fā bīng. xiàn zhōng lìng rǔ cái yǔ xiāng chí, ér zì yǐ qīng qí yī rì yè chí sān bǎi lǐ, shā dū shī shǐ zhě yú dào, qǔ jūn fú. yǐ èr yuè shí yī rì dǐ xiāng yáng jìn jiāo, yòng èr shí bā qí chí jūn fú xiān chí hū chéng mén dū shī diào bīng, shǒu zhě hé fú ér xìn, rù zhī. yè bàn cóng zhōng qǐ, chéng suì xiàn.
初,賊竄南溪,元吉欲從間道出梓潼,扼歸路以待賊。嗣昌檄諸軍躡賊疾追,不得拒賊遠,令他逸。諸將乃盡從瀘州逐後塵。賊折而東返,歸路盡空,不可復遏,嗣昌始悔不用元吉言。賊遂下夔門,抵興山,攻當陽,犯荊門。嗣昌至夷陵,檄良玉兵,使十九返。良玉撤興、房兵趨漢中,若相避然。賊所至,燒驛舍,殺塘卒,東西消息中斷。鄖陽撫治袁繼咸聞賊至當陽,急謀發兵。獻忠令汝才與相持,而自以輕騎一日夜馳三百里,殺督師使者於道,取軍符。以二月十一日抵襄陽近郊,用二十八騎持軍符先馳呼城門督師調兵,守者合符而信,入之。夜半從中起,城遂陷。
xiàn zhōng fù xiāng wáng zhì táng xià, shǔ zhī jiǔ, yuē: wú yù duàn yáng sì chāng tóu, sì chāng zài yuǎn. jīn jiè wáng tóu, bǐ sì chāng yǐ xiàn fān fú fǎ. wáng nǔ lì jǐn cǐ jiǔ. suì hài zhī. wèi jǐ, dù hàn shuǐ, zǒu hé nán, yǔ hè yī lóng zuǒ jīn wáng zhū zéi hé. sì chāng chū yǐ xiāng yáng zhòng zhèn, rèn shēn gōu fāng xù ér sān huán zhī, zào fēi liáng, shè héng hù, chén lì bīng ér jī hē, fēi fú yào hé zhě bù dé dù. jiāng hàn jiān liè chéng shù shí, yǐ xiāng yáng wèi tiān xiǎn, zéi nǎi chū bù yì ér pò zhī. sì chāng zài yí líng, jīng jì, shàng shū qǐng sǐ, xià zhì jīng zhōu zhī shā shì, wén luò yáng yǐ yú zhēng yuè bèi xiàn, fú wáng yù hài, yì yōu jù, suì bù shí. yǐ sān yuè shuò rì zú, nián wǔ shí sì.
獻忠縛襄王置堂下,屬之酒,曰:「吾欲斷楊嗣昌頭,嗣昌在遠。今借王頭,俾嗣昌以陷藩伏法。王努力盡此酒。」遂害之。未幾,渡漢水,走河南,與賀一龍、左金王諸賊合。嗣昌初以襄陽重鎮,仞深溝方洫而三環之,造飛梁,設橫枑,陳利兵而譏訶,非符要合者不得渡。江、漢間列城數十,倚襄陽為天險,賊乃出不意而破之。嗣昌在夷陵,驚悸,上疏請死,下至荊州之沙市,聞洛陽已於正月被陷,福王遇害,益憂懼,遂不食。以三月朔日卒,年五十四。
tíng chén wén xiāng yáng zhī biàn, jiāo zhāng lùn liè, ér sì chāng yǐ sǐ yǐ. jì xián jí hé nán xún àn gāo míng héng yǐ zì cái wén, qí zi zé yǐ bìng zú bào, mò néng míng yě. dì shén shāng dào zhī, mìng dīng qǐ ruì dài dū shī. chuán yù tíng chén: fǔ chén èr zài xīn láo, yī zhāo bì mìng, rán gōng bù yǎn guò, qí yì zuì yǐ wén. dìng guó gōng xú yǔn zhēn děng qǐng yǐ shī xiàn chéng zhài lǜ yì zhǎn. shàng chuán zhì yuē gù fǔ sì chāng fèng mìng dū jiǎo, wú chéng shǒu zhuān zé, nǎi zhà chéng yè xí zhī xí, yán chì zài sān, dì fāng ruò wǎng wén zhī. jí wéi zhì xiàn chéng, zhuān zuì dū fǔ, fēi tōng lùn. qiě lín róng èr zài, lǚ zhe jié gōng, jǐn cuì yǔn shēn, qín láo nán mǐn. nǎi zhāo xuě sì chāng zuì, cì jì, guī qí sàng yú wǔ líng. sì chāng xiān yǐ jiǎo zéi gōng jìn tài zǐ shǎo fù, jì sǐ, lùn lín lán píng dào gōng, jìn tài zǐ tài fù. tíng chén yóu zhuī lùn bù yǐ, dì zhōng niàn zhī. hòu xiàn zhōng xiàn wǔ líng, xīn hèn sì chāng, fā qí qī shì zǔ mù, fén sì chāng fū fù jiù, duàn qí shī jiàn xuè, qí zi sūn huò bàn tǐ gǎi zàng yān.
廷臣聞襄陽之變,交章論列,而嗣昌已死矣。繼咸及河南巡按高名衡以自裁聞,其子則以病卒報,莫能明也。帝甚傷悼之,命丁啟睿代督師。傳諭廷臣:「輔臣二載辛勞,一朝畢命,然功不掩過,其議罪以聞。」定國公徐允禎等請以失陷城寨律議斬。上傳制曰;「故輔嗣昌奉命督剿,無城守專責,乃詐城夜襲之檄,嚴飭再三,地方若罔聞知。及違制陷城,專罪督輔,非通論。且臨戎二載,屢著捷功,盡瘁殞身,勤勞難泯。」乃昭雪嗣昌罪,賜祭,歸其喪於武陵。嗣昌先以剿賊功進太子少傅,既死,論臨、藍平盜功,進太子太傅。廷臣猶追論不已,帝終念之。後獻忠陷武陵,心恨嗣昌,發其七世祖墓,焚嗣昌夫婦柩,斷其屍見血,其子孫獲半體改葬焉。
wú shēn, zì lù yǒu, yáng zhōu xìng huà rén. wàn lì sì shí yī nián jìn shì. lì zhī shào wǔ jìn jiāng wéi xiàn. tiān qǐ èr nián zhēng shòu yù shǐ. chū rù tái, zhào nán xīng nǐ yǐ nián lì chū zhī, shēn nǎi jiàn fāng zhèn rú děng, ér zhuī lùn cuī wén shēng lǐ kě zhuó zuì, suì dé liú. hòu yòu jiàn nèi cāo yí bà, qǐng zhào hái zōu yuán biāo féng cóng wú wén zhèn mèng, nǎi jī yǔ wèi zhōng xián wǔ. qī nián èr yuè xuē qí jí.
吳甡,字鹿友,揚州興化人。萬曆四十一年進士。歷知邵武、晉江、濰縣。天啟二年征授御史。初入台,趙南星擬以年例出之,甡乃薦方震孺等,而追論崔文升、李可灼罪,遂得留。後又諫內操宜罷,請召還鄒元標、馮從吾、文震孟,乃積與魏忠賢忤。七年二月削其籍。
chóng zhēn gǎi yuán, qǐ gù guān. wēn tǐ rén jié qián qiān yì, zhōu yán rú zhù zhī. shēn kǒng dì jí yòng èr rén, yán méi bǔ dà diǎn dāng jiù tíng tuī zhōng jiǎn yòng, shì nǎi zhǐ. shí dà zhì zhōng xián dǎng, yòu zhí jīng chá, shēn yán cǐ bèi zuì è fēi kǎo gōng fǎ suǒ néng jǐn, yí xiān dìng qí zuì, wú hùn chá diǎn. yù shǐ rèn zàn huà yǐ hé tǐ rén zhé, shēn lùn jiù, ér lì dǐ wáng yǒng guāng mèi dāng, qǐng bà chù. jiē bù nà. chū àn hé nán. yāo rén jù tú jié cūn luò, shēn biàn bǔ zéi kuí zhū zhī. fèng mìng zhèn yán suī jī, yīn yù sàn zéi dǎng. dì wén, jí mìng àn shǎn xī. hé dà jiāng dù wén huàn mào gōng, zhì zhī fǎ. shù wèi mín qǐng mìng, zòu wú bù yǔn. qiān dà lǐ sì chéng, jìn zuǒ tōng zhèng.
崇禎改元,起故官。溫體仁訐錢謙益,周延儒助之。甡恐帝即用二人,言枚卜大典當就廷推中簡用,事乃止。時大治忠賢黨,又值京察,甡言此輩罪惡非考功法所能盡,宜先定其罪,毋混察典。御史任贊化以劾體仁謫,甡論救,而力詆王永光媚璫,請罷黜。皆不納。出按河南。妖人聚徒劫村落,甡遍捕賊魁誅之。奉命振延綏飢,因諭散賊黨。帝聞,即命按陝西。劾大將杜文煥冒功,置之法。數為民請命,奏無不允。遷大理寺丞,進左通政。
qī nián jiǔ yuè, chāo zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ shān xī. shēn lì chén fáng yù biān kòu liàn bīng xù mín sì nán, jí yì bīng yì jiāng yì xiǎng yì yòng rén sì shì. měi suì mù è hé fáng qín yù zéi, lián sān suì, wú yī zéi qián dù, yǐ xián xiū zhú biān qiáng. bā nián sì yuè shàng shū yán: jìn mín yǒu sān kǔ: yī kǔ xiōng huāng, wú jì hú kǒu yī kǔ zhuī hū, wú lì shū zū yī kǔ shā lüè, wú cè bǎo quán. yóu cǐ xī wèi dào, qǐng juān zuì cán pò dì shí zhōu xiàn zū. dì jí chì yì xíng. hù bù qǐng shuì jiān jià, shēn lì zhēng, fú tīng. qí qiū, wǒ dà qīng píng chá hā ěr guó, xuán shī lüè shuò zhōu, zhí dǐ xīn dài, shǒu jiāng lǚ bài. zǒng dū yáng sì chāng qiǎn fù jiāng zì dài zhōu wǎng zhēn, yì bài zǒu. shēn juān wǔ jí, sì chāng jí dà tóng xún fǔ yè tíng guì juān sān jí, jù dài zuì shì shì. xiān shì, dìng xiāng xiàn dì zhèn zhě zài, shēn yuē: cǐ bì yǒu dōng shī yě. chì yǒu sī shàn shǒu jù, yǐ ér guǒ rù. dìng xiāng yǐ yǒu bèi, dú bù bèi bīng. shān xī dà dào hè zōng hàn liú hào rán gāo jiā jì jiē qián xún fǔ dài jūn ēn suǒ fǔ, yōng zhòng zì zì. shēn yáng wèi fǔ wèi, ér mì lìng cān jiāng hǔ dà wēi liú guāng zuò děng tú zhī, yǐ cì jiē bèi jiān. shēn xíng jūn shù èr bái qí, xié cóng jí lǎo ruò fù nǚ guì qí xià, jí miǎn sǐ, quán huó shén zhòng. zài jìn sì nián, jūn mín dài ruò cí mǔ. xiè bìng guī.
七年九月,超擢右僉都御史,巡撫山西。甡歷陳防禦、邊寇、練兵、恤民四難,及議兵、議將、議餉、議用人四事。每歲暮扼河防秦、豫賊,連三歲,無一賊潛渡,以閒修築邊牆。八年四月上疏言:「晉民有三苦:一苦凶荒,無計糊口;一苦追呼,無力輸租;一苦殺掠,無策保全。由此悉為盜,請蠲最殘破地十州縣租。」帝即敕議行。戶部請稅間架,甡力爭,弗聽。其秋,我大清平察哈爾國,旋師略朔州,直抵忻、代,守將屢敗。總督楊嗣昌遣副將自代州往偵,亦敗走。甡鐫五級,嗣昌及大同巡撫葉廷桂鐫三級,俱戴罪視事。先是,定襄縣地震者再,甡曰:「此必有東師也。」飭有司繕守具,已而果入。定襄以有備,獨不被兵。山西大盜賀宗漢、劉浩然、高加計皆前巡撫戴君恩所撫,擁眾自恣。甡陽為撫慰,而密令參將虎大威、劉光祚等圖之,以次皆被殲。甡行軍樹二白旗,脅從及老弱婦女跪其下,即免死,全活甚眾。在晉四年,軍民戴若慈母。謝病歸。
shí yī nián èr yuè, qǐ bīng bù zuǒ shì láng. qí dōng, shàng shū yáng sì chāng yán biān guān jiè yán, shēn jí tiān zhù shì láng huì shì yáng jiǔ bù zhì, qǐng gǎi tuī. dì nù, luò zhí xián zhù. shí sān nián dōng qǐ gù guān, míng nián mìng xié lǐ róng zhèng. dì cháng wèn jīng yíng jūn hé yǐ shǐ liàn zhě jǐn jīng, tài zhě bù huā, shēn duì yuē: jīng yíng biān yǒng yíng wàn èr qiān zhuān liàn qí shè, zhuàng dīng èr wàn zhuān liàn huǒ qì, lǐn gěi hòu ér jì yǔ sǎn bīng wú yì. yí xíng fēn liàn fǎ, jì jīng zhě, sǎn bīng bá wèi biān yǒng, fǒu zé biān yǒng jiàng wèi sǎn bīng, zhuàng dīng yì rán. lǎo ruò zhě tài bǔ, gé bì dāng yǐ jiàn, bù kě shǐ zhī yǒu tài bīng yì. dì rán zhī. yòu wèn bié lì zhàn yíng, néng dé kān zhàn zhě wǔ wàn fǒu, shēn duì: jīng yíng bīng hé kān zhàn. chéng píng rì jiǔ, fā bīng jiǎo zéi, zhé yán tú gù chōng. jiāng lǐng lì yuè xiǎng, yóu mín lì piāo duì pū, guī yíng zé běn jūn fù chōng wǔ. jīn liàn bīng fǎ yào zài xuǎn jiāng, yǒu zhàn jiāng zì yǒu zhàn bīng, wǔ wàn fēi nán. dàn fǎ jì fēn gèng, bù bì bié lì zhàn yíng yě. dì gù bīng bù shàng shū chén xīn jiǎ, lìng sù xuǎn jiāng, ér yù shēn jù shū yǐ wén. cì guǒ ěr, bài xiè chū.
十一年二月,起兵部左侍郎。其冬,尚書楊嗣昌言邊關戒嚴,甡及添注侍郎惠世楊久不至,請改推。帝怒,落職閒住。十三年冬起故官,明年命協理戎政。帝嘗問京營軍何以使練者盡精,汰者不嘩,甡對曰:「京營邊勇營萬二千專練騎射,壯丁二萬專練火器,廩給厚而技與散兵無異。宜行分練法,技精者,散兵拔為邊勇,否則邊勇降為散兵,壯丁亦然。老弱者汰補,革弊當以漸,不可使知有汰兵意。」帝然之。又問別立戰營,能得堪戰者五萬否,甡對:「京營兵合堪戰。承平日久,發兵剿賊,輒沿途雇充。將領利月餉,遊民利剽兌攵,歸營則本軍復充伍。今練兵法要在選將,有戰將自有戰兵,五萬非難。但法忌紛更,不必別立戰營也。」帝顧兵部尚書陳新甲,令速選將,而諭甡具疏以聞。賜果餌,拜謝出。
shí wǔ nián liù yuè, zhuó lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì. zhōu yán rú zài xiāng, féng quán lì wèi duō, yán rú xǔ fù qí guān dài. quán guǒ yǐ juān zī zhèn jī shǔ fǔ àn tí xù, yán rú nǐ yōu zhǐ xià hù bù. gōng yì dà fèi, yán rú huàn zhī. féng yuán biāo wèi shēn móu, shuō yán rú yǐn shēn gòng wèi quán dì, yán rú mò yuán zhī, shēn suì dé bǐng yòng. jí yán rú yǔ quán shì, shēn wěi wěi, tuì zhào hù bù shàng shū fù shū xùn, gào yǐ nì àn bù kě fān, qǐn qí shū bù fù. yán rú shǐ wù wèi shēn dài. yán rú yù qǐ zhāng jié wèi nán jīng yòu dōu yù shǐ, shēn lì ní zhī. shēn jū jiāng běi, yán rú jū jiāng nán, gè shù dǎng. yán rú yǐn yòng jǐn yī dū du luò yǎng xìng, shēn chí bù kě. hòu dì lùn zhū sī bì dòu, shēn yán jǐn yī yóu shén, yán rú yì yán tí qí zhī hài, dì bìng nà zhī.
十五年六月,擢禮部尚書兼東閣大學士。周延儒再相,馮銓力為多,延儒許復其冠帶。銓果以捐資振飢屬撫按題敘,延儒擬優旨下戶部。公議大沸,延儒患之。馮元飆為甡謀,說延儒引甡共為銓地,延儒默援之,甡遂得柄用。及延儒語銓事,甡唯唯,退召戶部尚書傅淑訓,告以逆案不可翻,寢其疏不覆。延儒始悟為甡紿。延儒欲起張捷為南京右都御史,甡力尼之。甡居江北,延儒居江南,各樹黨。延儒引用錦衣都督駱養性,甡持不可。後帝論諸司弊竇,甡言錦衣尤甚,延儒亦言緹騎之害,帝並納之。
shí liù nián sān yuè, dì yǐ xiāng yáng jīng zhōu chéng tiān lián xiàn, zhào duì tíng chén, yǔn tì wèi shēn yuē: qīng xiàng lì yán jiāng, kě wǎng dū hú guǎng shī. shēn jù shū qǐng dé jīng bīng sān wàn, zì jīn líng qū wǔ chāng, è zéi nán xià. dì fāng niàn hú běi, lǎn shū bù yuè, liú zhōng. shēn qǐng miàn duì, dì yù zhāo wén gé, yù yǐ suǒ xū bīng duō, cù nán jí. nán jīng gé yuǎn, bù bì tuì shǒu. shēn zòu: zuǒ liáng yù bá hù shén, dū shī sì chāng jiǔ xí zhēng bīng, yī lǚ bù fā. chén bù rú sì chāng, ér liáng yù jù jiāng hàn shén yú nǎng shí, chén jié zhì bù xíng, tú sǔn wēi zhòng. nán jīng cóng xiāng yáng shùn liú xià, kuī cì shén yì, yí jiān gù, fēi tuì shǒu. dà xué shì chén yǎn yán: dū shī chū, zé dū fǔ bīng jiē qí bīng. shēn yán: chén qǐng bīng, zhèng wèi dū fǔ wú bīng ěr. shǐ chén shù shǒu dài zéi, shì jī yī shī, yǒu bù rěn yán zhě. dì nǎi lìng bīng bù sù yì fā bīng. shàng shū zhāng guó wéi qǐng yǐ zǒng bīng táng tōng mǎ kē jí jīng yíng bīng gòng yī wàn bì shēn, yòu yán cǐ bīng fāng běi zhēng, qí dí tuì shǐ kě diào. dì mìng gū qí zhī. shēn lǚ qǐng, dì yuē: xú zhī, dí tuì bīng zì jí, qīng dú wǎng hé yì? yú yuè, yán rú chū dū shī, cháo shòu mìng, xī qǐ xíng. jiǎng dé jǐng wèi ní yuán lù yuē: shàng yù wú gōng sù xíng, huǎn yán xiāng wèi zhě, shì zhī ěr, guān shǒu fǔ jí qū kě jiàn. shēn zú chí huí bù kěn xíng. bù suǒ bō táng tōng bīng, yǎn yòu qǐng liú, yún guān mén bù kě wú bèi. shēn bù dé yǐ, yǐ wǔ yuè cí cháo. xiān yī rì chū láo cóng qí, dì yóu mìng zhòng guān cì yín pái gěi shǎng, yuè sù hū xià zhào zé qí dòu liú, mìng chuò xíng rù zhí. shēn huáng kǒng, liǎng shū yǐn zuì, suì xǔ zhì shì. jì xíng, yǎn jí luò yǎng xìng jiāo gòu zhī, dì yì nù. zhì qī yuè, qīn jū wú chāng shí, zuò sè yuē: liǎng fǔ chén fù zhèn, zhèn dài yán rú hòu, nǎi nà huì xíng sī, wǎng zhī guó fǎ. mìng shēn dū shī, bǎi fāng yán huǎn, wèi wěi xiè dì. yán rú bèi jiū, shēn hé dú wú? jì ér yuē: zhèn suī yán, zhōng bì wú jiū zhě, jǐn yī wèi kě xuān shēn hòu zhǐ. shēn rù dōu, chì fǎ sī yì zuì. shí yī yuè, qiǎn shù jīn chǐ. nán jīng bīng bù shàng shū shǐ kě fǎ chí shū jiù, bù cóng.
十六年三月,帝以襄陽、荊州、承天連陷,召對廷臣,隕涕謂甡曰:「卿向歷岩疆,可往督湖廣師。」甡具疏請得精兵三萬,自金陵趨武昌,扼賊南下。帝方念湖北,覽疏不悅,留中。甡請面對,帝御昭文閣,諭以所需兵多,猝難集。南京隔遠,不必退守。甡奏:「左良玉跋扈甚,督師嗣昌九檄徵兵,一旅不發。臣不如嗣昌,而良玉踞江、漢甚於曩時,臣節制不行,徒損威重。南京從襄陽順流下,窺伺甚易,宜兼顧,非退守。」大學士陳演言:「督師出,則督、撫兵皆其兵。」甡言:「臣請兵,正為督、撫無兵耳。使臣束手待賊,事機一失,有不忍言者。」帝乃令兵部速議發兵。尚書張國維請以總兵唐通、馬科及京營兵共一萬畀甡,又言此兵方北征,俟敵退始可調。帝命姑俟之。甡屢請,帝曰:「徐之,敵退兵自集,卿獨往何益?」逾月,延儒出督師,朝受命,夕啟行。蔣德璟謂倪元璐曰:「上欲吳公速行,緩言相慰者,試之耳,觀首輔疾趨可見。」甡卒遲回不肯行。部所撥唐通兵,演又請留,雲關門不可無備。甡不得已,以五月辭朝。先一日出勞從騎,帝猶命中官賜銀牌給賞,越宿忽下詔責其逗遛,命輟行入直。甡惶恐,兩疏引罪,遂許致仕。既行,演及駱養性交構之,帝益怒。至七月,親鞫吳昌時,作色曰:「兩輔臣負朕,朕待延儒厚,乃納賄行私,罔知國法。命甡督師,百方延緩,為委卸地。延儒被糾,甡何獨無?」既而曰:「朕雖言,終必無糾者,錦衣衛可宣甡候旨。」甡入都,敕法司議罪。十一月,遣戍金齒。南京兵部尚書史可法馳疏救,不從。
míng nián, xíng cì nán kāng, wén dū chéng biàn. wèi jǐ, fú wáng lì yú nán jīng, shè hái, fù gù zhì. lì bù shàng shū zhāng shèn yán yì zhào yòng shēn, wèi xūn chén liú kǒng zhāo děng suǒ zǔ. guó biàn hòu, jiǔ zhī, zú yú jiā.
明年,行次南康,聞都城變。未幾,福王立於南京,赦還,復故秩。吏部尚書張慎言議召用甡,為勛臣劉孔昭等所阻。國變後,久之,卒於家。
zàn yuē: míng jì shì dài fū wèn qián gǔ bù zhī, wèn jiǎ bīng bù zhī, yú shì sì chāng dé yǐ cái xiǎn. rán qì wú chéng gōng zhě, dé fēi gōng zuì xiáo yú ài zēng, jī yí shī yú yáo zhì gù yé? wú shēn àn shān yòu yǒu shēng, jí wèi xiāng, suì bù néng yǒu wèi. jìn bù yǐ zhèng, qí néng zhèng bāng hū? yì shí shì shí nán, fēi mìng shì cái, gù wǎng zhī yōu jì yě.
贊曰:明季士大夫問錢穀不知,問甲兵不知,於是嗣昌得以才顯。然迄無成功者,得非功罪淆於愛憎,機宜失於遙制故耶?吳甡按山右有聲,及為相,遂不能有為。進不以正,其能正邦乎?抑時勢實難,非命世材,固罔知攸濟也。