yáng sì chāng wú shēn
杨嗣昌 吴甡
yáng sì chāng, zì wén ruò, wǔ líng rén. wàn lì sān shí bā nián jìn shì. gǎi chú háng zhōu fǔ jiào shòu. qiān nán jīng guó zǐ jiàn bó shì, lěi jìn hù bù láng zhōng. tiān qǐ chū, yǐn jí guī.
杨嗣昌,字文弱,武陵人。万历三十八年进士。改除杭州府教授。迁南京国子监博士,累进户部郎中。天启初,引疾归。
chóng zhēn yuán nián, qǐ hé nán fù shǐ, jiā yòu cān zhèng, yí bà zhōu. sì nián, yí shān hǎi guān chì bīng bèi. fù hè, zǒng dū shǎn xī bèi dǎi, sì chāng sān shū qǐng dài, dé jiǎn sǐ. wǔ nián xià, zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ yǒng píng shān hǎi zhū chù. sì chāng fù zǐ bù fù yǎn, wú xián yú dōng lín. shì láng qiān ān guō gǒng yǐ nì àn zhé shù guǎng xī, qí xiāng rén wéi sòng yuān. sì chāng yǐ bù mín gù, wén yú cháo, jǐ shì zhōng yáo sī xiào bó zhī, zì shì yǔ dōng lín qiè.
崇祯元年,起河南副使,加右参政,移霸州。四年,移山海关饬兵备。父鹤,总督陕西被逮,嗣昌三疏请代,得减死。五年夏,擢右佥都御史,巡抚永平、山海诸处。嗣昌父子不附奄,无嫌于东林。侍郎迁安郭巩以逆案谪戍广西,其乡人为讼冤。嗣昌以部民故,闻于朝,给事中姚思孝驳之,自是与东林郄。
qī nián qiū, bài bīng bù yòu shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ, zǒng dū xuān dà shān xī jūn wù. shí zhōng yuán jī, qún dào fēng qǐ, sì chāng qǐng kāi jīn yín tóng xī kuàng, yǐ jiě sàn qí dǎng. yòu liù shū chén biān shì, duō suǒ guī huà. dì yì qí cái. yǐ fù yōu qù, fù zāo jì mǔ sāng.
七年秋,拜兵部右侍郎兼右佥都御史,总督宣、大、山西军务。时中原饥,群盗蜂起,嗣昌请开金银铜锡矿,以解散其党。又六疏陈边事,多所规画。帝异其才。以父忧去,复遭继母丧。
jiǔ nián qiū, bīng bù shàng shū zhāng fèng yì zú, dì gù tíng chén wú kě rèn zhě, jí jiā qǐ sì chāng. sān shū cí, bù xǔ. míng nián sān yuè dǐ jīng, zhào duì. sì chāng tōng jí hòu, jī suì lín jū, bó shè wén jí, duō shí xiān cháo gù shì, gōng bǐ zhá, yǒu kǒu biàn. dì yǔ yǔ, dà xìn ài zhī. fèng yì gù róu mí, bīng shì wú suǒ qū huà. sì chāng ruì yì zhèn shuā, dì yì yǐ wéi néng. měi duì bì yí shí, suǒ zòu qǐng wú bù tīng, yuē:" hèn yòng qīng wǎn." sì chāng nǎi yì dà jǔ píng zéi. qǐng yǐ shǎn xī hé nán hú guǎng jiāng běi wèi sì zhèng, sì xún fǔ fēn jiǎo ér zhuān fáng yǐ yán suí shān xī shān dōng jiāng nán jiāng xī sì chuān wèi liù yú, liù xún fǔ fēn fáng ér xié jiǎo shì wèi shí miàn zhī wǎng. ér zǒng dū zǒng lǐ èr chén, suí zéi suǒ xiàng, zhuān zhēng tǎo. fú jiàn xún fǔ xióng wén càn zhě, tǎo hǎi zéi yǒu gōng, dà yán zì guǐ zú bàn zéi. sì chāng wén ér shàn zhī. huì zǒng dū hóng chéng chóu wáng jiā zhēn fēn zhù shǎn xī hé nán. jiā zhēn gù yōng cái, bù zú rèn, sì chāng nǎi jiàn wén càn dài zhī. yīn yì zēng bīng shí èr wàn, zēng xiǎng èr bǎi bā shí wàn. qí cuò xiǎng zhī cè yǒu sì, yuē yīn liáng, yuē yì dì, yuē shì lì, yuē yì dì. yīn liáng zhě, yīn jiù é zhī liáng, liàng wèi jiā pài, mǔ shū liáng liù hé, shí zhé yín bā qián, shāng dì bù yǔ, suì dé yín bǎi jiǔ shí èr wàn jiǔ qiān yǒu qí yì dì zhě, mín jiān tǔ tián yì yuán é zhě, hé shí shū fù, suì dé yín sì shí wàn liù qiān yǒu qí shì lì zhě, fù mín shū zī wèi jiàn shēng, yī suì ér zhǐ yì dì zhě, qián cǐ yóu yì cái shěng zhī yín, yǐ èr shí wàn chōng xiǎng. yì shàng, dì nǎi chuán yù:" liú kòu yán màn, shēng mín tú tàn, bù jí bīng wú yǐ píng kòu, bù zēng fù wú yǐ xiǎng bīng. miǎn cóng tíng yì, zàn lèi wú mín yī nián, chú cǐ fù xīn dà huàn. qí gǎi yīn liáng wèi jūn shū, bù gào tiān xià, shǐ zhī wèi mín qù hài zhī yì." xún yì zhū zhōu xiàn liàn zhuàng dīng hàn běn tǔ, zhào fǔ àn chì xíng.
九年秋,兵部尚书张凤翼卒,帝顾廷臣无可任者,即家起嗣昌。三疏辞,不许。明年三月抵京,召对。嗣昌通籍后,积岁林居,博涉文籍,多识先朝故事,工笔札,有口辨。帝与语,大信爱之。凤翼故柔靡,兵事无所区画。嗣昌锐意振刷,帝益以为能。每对必移时,所奏请无不听,曰:“恨用卿晚。”嗣昌乃议大举平贼。请以陕西、河南、湖广、江北为四正,四巡抚分剿而专防;以延绥、山西、山东、江南、江西、四川为六隅,六巡抚分防而协剿;是谓十面之网。而总督、总理二臣,随贼所向,专征讨。福建巡抚熊文灿者,讨海贼有功,大言自诡足办贼。嗣昌闻而善之。会总督洪承畴、王家桢分驻陕西、河南。家桢故庸材,不足任,嗣昌乃荐文灿代之。因议增兵十二万,增饷二百八十万。其措饷之策有四,曰因粮,曰溢地,曰事例,曰驿递。因粮者,因旧额之粮,量为加派,亩输粮六合,石折银八钱,伤地不与,岁得银百九十二万九千有奇;溢地者,民间土田溢原额者,核实输赋,岁得银四十万六千有奇;事例者,富民输资为监生,一岁而止;驿递者,前此邮驿裁省之银,以二十万充饷。议上,帝乃传谕:“流寇延蔓,生民涂炭,不集兵无以平寇,不增赋无以饷兵。勉从廷议,暂累吾民一年,除此腹心大患。其改因粮为均输,布告天下,使知为民去害之意。”寻议诸州县练壮丁捍本土,诏抚按饬行。
zéi gōng xī chuān, zuǒ liáng yù bù jiù, chéng xiàn. shān xī zǒng bīng wáng zhōng yuán hé nán, chēng jí bù jìn, bīng zào ér guī. sì chāng qǐng dǎi lù shī shì zhū shuài, yǐ sù jūn lìng, suì dǎi zhōng jí gù zǒng bīng zhāng quán chāng. liáng yù yǐ lù ān gōng, luò zhí dài zuì zì shú.
贼攻淅川,左良玉不救,城陷。山西总兵王忠援河南,称疾不进,兵噪而归。嗣昌请逮戮失事诸帅,以肃军令,遂逮忠及故总兵张全昌。良玉以六安功,落职戴罪自赎。
sì chāng jì jiàn" sì zhèng liù yú" zhī shuō, yù zhuān wěi chóng wén càn, wén càn gù zhǔ fǔ yì, yǔ qián cè dǐ wǔ. dì qiáo ràng wén càn, sì chāng yì xīn wàng. jì yǐ rèn zhī, zé qū wèi zhī jiě, nǎi shàng shū yuē:" wǎng zhāng shí miàn, bì yǐ hé nán shǎn xī wèi shā zéi zhī dì. rán shǎn yǒu lǐ zì chéng huì dēng xiāng děng, dà bù wèi néng jiǎo jué, fǎ dāng qū guān dōng zéi bù shǐ hé, ér shǐ shǎn fǔ duàn shāng luò, yún fǔ duàn yún xiāng, ān fǔ duàn yīng liù, fèng fǔ duàn bó yǐng, ér yīng fǔ zhī jūn chū líng shǎn, bǎo fǔ zhī jūn dù yán jīn. rán hòu zǒng lǐ tí biān bīng, jiān chén tí jìn lǚ, yù fǔ tí chén yǒng fú zhū jūn, bìng lì hé jiǎo. ruò guān zhōng dà zéi yì chū guān dōng, zé qín dū tí cáo biàn jiāo děng chū guān xié jī. qī sān yuè jǐn zhū jù kòu. xún fǔ bù yòng mìng, lì jiě qí bīng bǐng, jiǎn yī jiān sī dài zhī zǒng bīng bù yòng mìng, lì duó qí shuài yìn, jiǎn yī fù jiāng dài zhī jiān sī fù jiāng yǐ xià, xī yǐ shàng fāng jiàn cóng shì. zé rén rén xiào lì, hé zéi bù píng." nǎi kè jīn nián shí èr yuè zhì míng nián èr yuè wèi miè zéi zhī qī. dì kě qí zòu.
嗣昌既建“四正六隅”之说,欲专委重文灿,文灿顾主抚议,与前策牴牾。帝谯让文灿,嗣昌亦心望。既已任之,则曲为之解,乃上疏曰:“网张十面,必以河南、陕西为杀贼之地。然陕有李自成、惠登相等,大部未能剿绝,法当驱关东贼不使合,而使陕抚断商、雒,郧抚断郧、襄,安抚断英、六,凤抚断亳、颍,而应抚之军出灵、陕,保抚之军渡延津。然后总理提边兵,监臣提禁旅,豫抚提陈永福诸军,并力合剿。若关中大贼逸出关东,则秦督提曹变蛟等出关协击。期三月尽诸剧寇。巡抚不用命,立解其兵柄,简一监司代之;总兵不用命,立夺其帅印,简一副将代之;监司、副将以下,悉以尚方剑从事。则人人效力,何贼不平。”乃克今年十二月至明年二月为灭贼之期。帝可其奏。
shì shí, zéi dà rù sì chuān, cháo shì yóu hóng chéng chóu zòng zéi. sì chāng yīn yán yú dì yuē:" xióng wén càn zài shì sān yuè, chéng chóu qī nián bù xiào. lùn zhě shéng wén càn jí, ér chéng chóu zòng kòu mò wèi yán." dì zhī sì chāng yǒu yì zuǒ yòu zhī, biàn sè yuē:" dū lǐ èr chén dàn zé chéng jí shí píng zéi, nài hé yǐ jiǔ jìn jí zhī kǒu!" sì chāng nǎi bù gǎn yán. wén càn jì zhǔ fǔ yì, suǒ jiā xiǎng tiān zǐ qiǎn yī shì láng dū zhī, běn jiè yǐ jiǎo zéi, wén càn xī yǐ zī fǔ. dì jì bù fù jí, tíng chén yì mò yán zhī.
是时,贼大入四川,朝士尤洪承畴纵贼。嗣昌因言于帝曰:“熊文灿在事三月,承畴七年不效。论者绳文灿急,而承畴纵寇莫为言。”帝知嗣昌有意左右之,变色曰:“督、理二臣但责成及时平贼,奈何以久近藉之口!”嗣昌乃不敢言。文灿既主抚议,所加饷天子遣一侍郎督之,本藉以剿贼,文灿悉以资抚。帝既不复诘,廷臣亦莫言之。
zhì míng nián sān yuè, sì chāng yǐ miè zéi yú qī, shū yǐn zuì, jiàn rén zì dài. dì bù xǔ, ér mìng chá háng jiān gōng zuì, nǎi shàng shū yuē:" hóng chéng chóu zhuān bàn qín zéi, zéi wǎng lái qín shǔ zì rú, jiǎo fǔ jù wú gōng, bù miǎn yú zuì. xióng wén càn jiān bàn jiāng běi hé nán hú guǎng zéi, fǔ liú guó néng zhāng xiàn zhōng, zhàn wǔ yáng guāng shān, jiǎo fǔ jù yǒu gōng, yīng miǎn zuì. zhū xún fǔ zé hé nán cháng dào lì hú guǎng yú yīng guì yǒu gōng, shǎn xī sūn chuán tíng shān xī sòng xián shān dōng yán jì zǔ bǎo dìng zhāng qí píng jiāng nán zhāng guó wéi jiāng xī jiě xué lóng zhè jiāng yù sī xún yǒu láo, yún yáng dài dōng mín wú gōng guò, fèng yáng zhū dà diǎn ān qìng shǐ kě fǎ yí cè lì tú gōng. zǒng bīng zé hé nán zuǒ liáng yù yǒu gōng, shǎn xī cáo biàn jiāo zuǒ guāng xiān wú gōng, shān xī hǔ dà wēi shān dōng ní chǒng jiāng běi móu wén shòu bǎo dìng qián zhòng xuǎn yǒu láo wú gōng, hé nán zhāng rèn xué níng xià zǔ dà bì wú gōng guò. chéng chóu yí qiǎn dǎi, yīn jūn mín ài dài, qǐng xuē gōng bǎo shàng shū, yǐ shì láng xíng shì. biàn jiāo guāng xiān biǎn wǔ zhì, yǔ dà bì qī wǔ yuè píng zéi, yú qī bìng chéng chóu dǎi zhì. dà diǎn biǎn sān zhì, kě fǎ dài zuì zì shú." yì shàng, dì xī cóng zhī.
至明年三月,嗣昌以灭贼逾期,疏引罪,荐人自代。帝不许,而命察行间功罪,乃上疏曰:“洪承畴专办秦贼,贼往来秦、蜀自如,剿抚俱无功,不免于罪。熊文灿兼办江北、河南、湖广贼,抚刘国能、张献忠,战舞阳、光山,剿抚俱有功,应免罪。诸巡抚则河南常道立、湖广余应桂有功,陕西孙传庭、山西宋贤、山东颜继祖、保定张其平、江南张国维、江西解学龙、浙江喻思恂有劳,郧阳戴东旻无功过,凤阳朱大典、安庆史可法宜策励图功。总兵则河南左良玉有功,陕西曹变蛟、左光先无功,山西虎大威、山东倪宠、江北牟文绶、保定钱中选有劳无功,河南张任学、宁夏祖大弼无功过。承畴宜遣逮,因军民爱戴,请削宫保、尚书,以侍郎行事。变蛟、光先贬五秩,与大弼期五月平贼,逾期并承畴逮治。大典贬三秩,可法戴罪自赎。”议上,帝悉从之。
sì chāng jì zhōng yòu wén càn, ér wén càn shí bù zhī bīng. jì jiàng guó néng xiàn zhōng, wèi fǔ bì kě shì. sì chāng yì yīn zhǔ zhī, suǒ qǐng wú bù qū xùn, zì shì bù fù yán" shí miàn zhāng wǎng" zhī cè yǐ. shì yuè, dì yù jīng yán bì, sì chāng zòu duì yǒu" shàn zhàn fú shàng xíng" děng yǔ, dì fú rán, jí zhī yuē:" jīn tiān xià yī tǒng, fēi zhàn guó bīng zhēng bǐ. xiǎo chǒu tiào liáng, bù néng shēn dà sī mǎ jiǔ fá zhī fǎ, nài hé wéi shì yán?" sì chāng cán.
嗣昌既终右文灿,而文灿实不知兵。既降国能、献忠,谓抚必可恃。嗣昌亦阴主之,所请无不曲徇,自是不复言“十面张网”之策矣。是月,帝御经筵毕,嗣昌奏对有“善战服上刑”等语,帝怫然,诘之曰:“今天下一统,非战国兵争比。小丑跳梁,不能伸大司马九伐之法,奈何为是言?”嗣昌惭。
dàng shì shí, liú zéi jì dà chì, cháo tíng yòu yǒu dōng gù yōu, sì chāng fù yīn zhǔ hù shì cè. shì tài yīn yǎn yíng huò, dì jiǎn shàn xiū shěng, sì chāng zé lì yǐn hàn yǒng píng táng yuán hé sòng tài píng xīng guó shì, gài wèi hù shì dì yún. jǐ shì zhōng hé kǎi shū bó zhī, jǐ shì zhōng qián zēng yù shǐ lín lán yǒu xiāng jì lùn liè, dì bù wèn.
当是时,流贼既大炽,朝廷又有东顾忧,嗣昌复阴主互市策。适太阴掩荧惑,帝减膳修省,嗣昌则历引汉永平、唐元和、宋太平兴国事,盖为互市地云。给事中何楷疏驳之,给事中钱增、御史林兰友相继论列,帝不问。
liù yuè, gǎi lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì, rù cān jī wù, réng zhǎng bīng bù shì. sì chāng jì yǐ duó qíng rù zhèng fǔ, yòu duó qíng qǐ chén xīn jiǎ zǒng dū, yú shì kǎi lán yǒu jí shǎo zhān shì huáng dào zhōu kàng shū dǐ chì, xiū zhuàn liú tóng shēng biān xiū yuè shì chūn jì zhī. dì nù, bìng juān sān jí, liú hàn lín. xíng bù zhǔ shì zhāng ruò qí shàng shū chǒu dǐ dào zhōu, suì juān dào zhōu liù jí, bìng tóng shēng shì chūn jiē zhé wài. yǐ ér nán jīng yù shǐ chéng yǒng bīng bù shàng shū fàn jǐng wén děng yán zhī, yì huò qiǎn. sì chāng zì shì yì bù lǐ yú rén kǒu.
六月,改礼部尚书兼东阁大学士,入参机务,仍掌兵部事。嗣昌既以夺情入政府,又夺情起陈新甲总督,于是楷、兰友及少詹事黄道周抗疏诋斥,修撰刘同升、编修越士春继之。帝怒,并镌三级,留翰林。刑部主事张若麒上疏丑诋道周,遂镌道周六级,并同升、士春皆谪外。已而南京御史成勇、兵部尚书范景文等言之,亦获谴。嗣昌自是益不理于人口。
wǒ dà qīng bīng rù qiáng zi lǐng qīng kǒu shān, jì liáo bǎo dìng zǒng dū wú ā héng fāng zuì, bù néng jūn, bài sǐ. jīng chéng jiè yán, zhào lú xiàng shēng shuài shī rù wèi. xiàng shēng zhǔ zhàn, sì chāng yǔ jiān dū zhōng guān gāo qǐ qián zhǔ kuǎn, yì bù hé, jiāo wù. biān xiū yáng tíng lín hé sì chāng wù guó, sì chāng nù, gǎi tíng lín zhí fāng zhǔ shì jiān xiàng shēng jūn, ér jiè zhū jiàng wú qīng zhàn. zhū jiàng běn kuāng qiè, lǜ jiè kǒu chí zhòng guān wàng, suǒ zài liè chéng duō pò. sì chāng jù jūn zhōng bào, qǐng zhǐ shòu fāng lüè. bǐ xià jūn qián, zé jī yí yǐ biàn, jìn zhǐ guāi wéi, jiāng shì yì huài yún. xiàng shēng jì zhèn wáng, sì chāng yì biǎn sān zhì, dài zuì shì shì.
我大清兵入墙子岭、青口山,蓟辽保定总督吴阿衡方醉,不能军,败死。京城戒严,召卢象升帅师入卫。象升主战,嗣昌与监督中官高起潜主款,议不合,交恶。编修杨廷麟劾嗣昌误国,嗣昌怒,改廷麟职方主事监象升军,而戒诸将毋轻战。诸将本恇怯,率藉口持重观望,所在列城多破。嗣昌据军中报,请旨授方略。比下军前,则机宜已变,进止乖违,疆事益坏云。象升既阵亡,嗣昌亦贬三秩,戴罪视事。
shí èr nián zhēng yuè, jǐ nán gào xiàn, dé wáng bèi zhí, yóu qí běi dǐ yǎn zhōu. èr yuè, dà qīng bīng běi xuán, jǐ shì zhōng lǐ xī hàng yán:" shèng míng yù jí yǐ lái, běi bīng sān zhì. jǐ sì zhī zuì wèi zhèng, zhì yǒu bǐng zǐ bǐng zǐ zhī zuì wèi zhèng, zhì yǒu jīn rì." yǔ qīn sì chāng. yù shǐ wáng zhì jǔ yì hé sì chāng wù guó sì dà zuì, qǐng yòng dīng rǔ kuí yuán chóng huàn gù shì. dì nù, xī hàng biǎn zhì, zhì jǔ duó guān. chū, dì yǐ sì chāng cái ér yòng zhī, fēi tíng chén yì, zhī qí bì yǒu yán, yán zhě zhé chì. sì chāng jì yǒu zuì, dì yòu shù zhú yán guān, zhōng wài yì bù píng. sì chāng yì bù zì ān, lǚ shū yǐn zuì, nǎi luò zhí guàn dài shì shì. wèi jǐ, yǐ xù gōng fù zhī.
十二年正月,济南告陷,德王被执,游骑北抵兖州。二月,大清兵北旋,给事中李希沆言:“圣明御极以来,北兵三至。己巳之罪未正,致有丙子;丙子之罪未正,致有今日。”语侵嗣昌。御史王志举亦劾嗣昌误国四大罪,请用丁汝夔、袁崇焕故事。帝怒,希沆贬秩,志举夺官。初,帝以嗣昌才而用之,非廷臣意,知其必有言,言者辄斥。嗣昌既有罪,帝又数逐言官,中外益不平。嗣昌亦不自安,屡疏引罪,乃落职冠带视事。未几,以叙功复之。
xiān shì, jīng shī bèi bīng, shū chén jiē zuò zuì. èr nián, wáng qià xià yù sǐ, fù lùn dà pì. jiǔ nián, zhāng fèng yì chū dū shī, fú dú sǐ, yóu xuē jí. jí shì, wáng qī shí yú chéng, ér dì juàn sì chāng bù shuāi. sì chāng nǎi jiàn sì chuān xún fǔ fù zōng lóng zì dài. dì mìng sì chāng yì wén wǔ zhū chén shī shì zuì, fēn wǔ děng: yuē shǒu biān shī jī, yuē cán pò chéng yì, yuē shī xiàn fān fēng, yuē shī wáng zhǔ shuài, yuē zòng dí chū sài. yú shì zhōng guān zé jì zhèn zǒng jiān dèng xī zhào fēn jiān sūn mào lín, xún fǔ zé shùn tiān chén zǔ bāo bǎo dìng zhāng qí píng shān dōng yán jì zǔ, zǒng bīng zé jì zhèn wú guó jùn chén guó wēi, shān dōng ní chǒng, yuán jiǎo zǔ kuān lǐ zhòng zhèn jí tā fù jiāng yǐ xià, zhì zhōu xiàn yǒu sī, fán sān shí liù rén, tóng rì qì shì. ér sì chāng biǎn xuē bù jí, wù yì yì huā.
先是,京师被兵,枢臣皆坐罪。二年,王洽下狱死,复论大辟。九年,张凤翼出督师,服毒死,犹削籍。及是,亡七十余城,而帝眷嗣昌不衰。嗣昌乃荐四川巡抚傅宗龙自代。帝命嗣昌议文武诸臣失事罪,分五等:曰守边失机,曰残破城邑,曰失陷藩封,曰失亡主帅,曰纵敌出塞。于是中官则蓟镇总监邓希诏、分监孙茂霖,巡抚则顺天陈祖苞、保定张其平、山东颜继祖,总兵则蓟镇吴国俊、陈国威,山东倪宠,援剿祖宽、李重镇及他副将以下,至州县有司,凡三十六人,同日弃市。而嗣昌贬削不及,物议益哗。
dāng jiè yán shí, tíng chén duō qǐng liàn biān bīng. sì chāng yīn dìng yì: xuān fǔ dà tóng shān xī sān zhèn bīng shí qī wàn bā qiān bā bǎi yǒu qí, sān zǒng bīng gè liàn wàn, zǒng dū liàn sān wàn, yǐ èr wàn zhù huái lái, yī wàn zhù yáng hé, dōng xī cè yìng. yú shòu zhèn jiān xún fǔ yǐ xià fēn liàn. yán suí níng xià gān sù gù yuán lín zhào wǔ zhèn bīng shí wǔ wàn wǔ qiān qī bǎi yǒu qí, wǔ zǒng bīng gè liàn wàn, zǒng dū liàn sān wàn, yǐ èr wàn zhù gù yuán, yī wàn zhù yán ān, dōng xī cè yìng. yú shòu xún fǔ fù jiāng yǐ xià fēn liàn. liáo dōng jì zhèn bīng èr shí sì wàn yǒu qí, wǔ zǒng bīng gè liàn wàn, zǒng dū liàn wǔ wàn, wài zì jǐn zhōu, nèi dǐ jū yōng, dōng xī cè yìng. yú shòu zhèn jiān xún fǔ yǐ xià fēn liàn. tài tōng zhōu chāng píng dū zhì èr shì láng, shè bǎo dìng yī zǒng dū, hé jī fǔ shān dōng hé běi bīng, dé shí wǔ wàn qī qiān yǒu qí, sì zǒng bīng gè liàn èr wàn, zǒng dū liàn sān wàn, běi zì chāng píng, nán dǐ hé běi, wén jǐng cè yìng. yú shòu xún fǔ yǐ xià fēn liàn. yòu yǐ jī fǔ zhòng dì, yì zēng jiān sī sì rén. yú shì dà míng guǎng píng shùn dé zēng yī rén, zhēn dìng bǎo dìng hé jiān gè yī rén. jì liáo zǒng dū xià zēng jiān jūn sān rén. yì shàng, dì xī cóng zhī. sì chāng suǒ yì bīng fán qī shí sān wàn yǒu qí, rán mín liú xiǎng chù, wèi cháng yǒu shí yě.
当戒严时,廷臣多请练边兵。嗣昌因定议:宣府、大同、山西三镇兵十七万八千八百有奇,三总兵各练万,总督练三万,以二万驻怀来,一万驻阳和,东西策应。余授镇监、巡抚以下分练。延绥、宁夏、甘肃、固原、临兆五镇兵十五万五千七百有奇,五总兵各练万,总督练三万,以二万驻固原,一万驻延安,东西策应。余授巡抚、副将以下分练。辽东、蓟镇兵二十四万有奇,五总兵各练万,总督练五万,外自锦州,内抵居庸,东西策应。余授镇监、巡抚以下分练。汰通州、昌平督治二侍郎,设保定一总督,合畿辅、山东、河北兵,得十五万七千有奇,四总兵各练二万,总督练三万,北自昌平,南抵河北,闻警策应。余授巡抚以下分练。又以畿辅重地,议增监司四人。于是大名、广平、顺德增一人,真定、保定、河间各一人。蓟辽总督下增监军三人。议上,帝悉从之。嗣昌所议兵凡七十三万有奇,然民流饷绌,未尝有实也。
dì yòu cǎi fù jiāng yáng dé zhèng yì, fǔ tài tōng pàn, shè liàn bèi, zhì cì shǒu bèi, zhōu tài pàn guān, xiàn tài zhǔ bù, shè liàn zǒng, zhì cì bǎ zǒng, bìng shòu xiá yú zhèng guān, zhuān liàn mín bīng. fǔ qiān, zhōu qī bǎi, xiàn wǔ bǎi, hàn xiāng tǔ, bù tā diào. sì chāng yǐ shì yǒu huǎn jí, qǐng xiān xíng jī fǔ shān dōng hé nán shān xī, cóng zhī. yú shì yǒu liàn xiǎng zhī yì. chū, sì chāng zēng jiǎo xiǎng, qī yī nián ér zhǐ. hòu xiǎng jǐn ér zéi wèi píng, zhào zhēng qí bàn. zhì shì, dū xiǎng shì láng zhāng bó jīng qǐng quán zhēng. dì lǜ shī xìn, sì chāng yuē:" wú shāng yě, jiā fù chū yú tǔ tián, tǔ tián jǐn guī yǒu lì jiā, bǎi mǔ zēng yín sān sì qián, shāo yì jiān bìng ěr." dà xué shì xuē guó guān chéng guó xiáng jiē zàn zhī. yú shì jiǎo xiǎng wài fù zēng liàn xiǎng qī bǎi sān shí wàn. lùn zhě wèi:" jiǔ biān zì yǒu é xiǎng, gài yǔ xīn xiǎng, zé jiù zhě ān guī? biān bīng duō xū é, jīn zhǐ wèi shí shù, xiǎng jǐn xū mí, ér liàn shù réng bù zú. qiě bīng yǐ fēn fáng bù néng cháng jù, gù yǒu chōu liàn zhī yì, chōu liàn ér qí yú suì bù wèn. qiě chōu liàn réng xū wén, biān fáng yù yì ruò. zhì zhōu xiàn mín bīng yì wú shí, tú mí hòu xiǎng." yǐ sì chāng zhǔ zhī, shì jù mò gǎn nán yě. shén zōng mò zēng fù wǔ bǎi èr shí wàn, chóng zhēn chū zài zēng bǎi sì shí wàn, zǒng míng liáo xiǎng. zhì shì, fù zēng jiǎo xiǎng liàn xiǎng, é yì zhī. xiān hòu zēng fù qiān liù bǎi qī shí wàn, mín bù liáo shēng, yì qǐ wèi dào yǐ.
帝又采副将杨德政议,府汰通判,设练备,秩次守备,州汰判官,县汰主簿,设练总,秩次把总,并受辖于正官,专练民兵。府千,州七百,县五百,捍乡土,不他调。嗣昌以势有缓急,请先行畿辅、山东、河南、山西,从之。于是有练饷之议。初,嗣昌增剿饷,期一年而止。后饷尽而贼未平,诏征其半。至是,督饷侍郎张伯鲸请全征。帝虑失信,嗣昌曰:“无伤也,加赋出于土田,土田尽归有力家,百亩增银三四钱,稍抑兼并耳。”大学士薛国观、程国祥皆赞之。于是剿饷外复增练饷七百三十万。论者谓:“九边自有额饷,概予新饷,则旧者安归?边兵多虚额,今指为实数,饷尽虚糜,而练数仍不足。且兵以分防不能常聚,故有抽练之议,抽练而其余遂不问。且抽练仍虚文,边防愈益弱。至州县民兵益无实,徒糜厚饷。”以嗣昌主之,事钜莫敢难也。神宗末增赋五百二十万,崇祯初再增百四十万,总名辽饷。至是,复增剿饷、练饷,额溢之。先后增赋千六百七十万,民不聊生,益起为盗矣。
wǔ yuè, xióng wén càn suǒ fǔ zéi zhāng xiàn zhōng fǎn gǔ chéng, luó rǔ cái děng jiǔ yíng jiē fǎn. bā yuè, fù zōng lóng dǐ jīng, sì chāng jiě bù wù, hái nèi gé. wèi jǐ, luó quǎn yīng shān bài shū wén. dì dà jīng, zhào dǎi wén càn. tè zhǐ mìng sì chāng dū shī, cì shàng fāng jiàn, yǐ pián yí zhū shǎng. jiǔ yuè shuò, zhào jiàn píng tái. sì chāng yuē:" jūn yán bù sù yú jiā, chén cháo shòu mìng, xī qǐ xíng, jūn zī jiǎ zhàng wàng chì suǒ sī chuán fā." dì yuè, yuē:" qīng néng rú cǐ, zhèn fù hé yōu." yì rì, cì bái jīn bǎi dà hóng chī sī sì biǎo lǐ dòu niú yī yī shǎng gōng yín sì wàn yín pái qiān wǔ bǎi bì bó qiān. sì chāng tiáo qī shì yǐ xiàn, xī bào kě. sì rì zhào jiàn cì yàn, shǒu shāng sān jué, yù zhì zèng xíng shī yī zhāng. sì chāng guì sòng, bài qiě qì. yuè èr rì, bì cí, cì shàn. èr shí jiǔ rì dǐ xiāng yáng, rù wén càn jūn. wén càn jiù dǎi, sì chāng yóu wèi shū biàn yún.
五月,熊文灿所抚贼张献忠反谷城,罗汝才等九营皆反。八月,傅宗龙抵京,嗣昌解部务,还内阁。未几,罗犭英山败书闻。帝大惊,诏逮文灿。特旨命嗣昌督师,赐尚方剑,以便宜诛赏。九月朔,召见平台。嗣昌曰:“君言不宿于家,臣朝受命,夕启行,军资甲仗望敕所司遄发。”帝悦,曰:“卿能如此,朕复何忧。”翊日,赐白金百、大红絺丝四表里、斗牛衣一、赏功银四万、银牌千五百、币帛千。嗣昌条七事以献,悉报可。四日召见赐宴,手觞三爵,御制赠行诗一章。嗣昌跪诵,拜且泣。越二日,陛辞,赐膳。二十九日抵襄阳,入文灿军。文灿就逮,嗣昌犹为疏辩云。
shí yuè shuò, sì chāng dà shì sān jūn, dū lǐ zhōng guān liú yuán bīn, hú guǎng xún fǔ fāng kǒng zhào, zǒng bīng guān zuǒ liáng yù chén hóng fàn děng bì huì. zéi hè yī lóng děng lüè yè, wéi shěn qiū, fén xiàng chéng zhī fú, kòu guāng shān. fù jiāng zhāng cóng diāo míng zhōng lǜ jīng jūn yú shān xíng jiǔ shí lǐ, jí qí cháo. xiān qū shè zéi, yì jiàng páo ér chí zhě èr rén, zhuī bēn sì shí lǐ, zhǎn shǒu qiān qī bǎi wǔ shí. sì chāng chēng zhào bān cì. shí yī yuè, xìng shì wáng wáng guó níng yǐ zhòng qiān rén lái guī, shòu zhī yú xiāng yáng, chù qí qī zǐ fán chéng. biǎo liáng yù píng zéi jiāng jūn. zhū jiàng jī jiāo wán, wú dòu zhì. xiàn zhōng luó rǔ cái huì dēng xiāng děng bā yíng dùn yún yáng xīng ān shān jiān, lüè nán zhāng gǔ chéng fáng zhú shān zhú xī. sì chāng biān diāo míng zhōng, zhǎn jiān jūn qiān shì yīn dà bái yǐ xùn. xí xún fǔ fāng kǒng zhào qiǎn yáng shì ēn luó wàn bāng jiǎo rǔ cái dēng xiāng, quán jūn fù yú xiāng yóu píng. sì chāng hé dǎi kǒng zhào, zòu pì yǒng zhōu tuī guān wàn yuán jí wèi jūn qián jiān jì, cóng zhī.
十月朔,嗣昌大誓三军,督理中官刘元斌,湖广巡抚方孔召,总兵官左良玉、陈洪范等毕会。贼贺一龙等掠叶,围沈丘,焚项城之郛,寇光山。副将张琮、刁明忠率京军逾山行九十里,及其巢。先驱射贼,殪绛袍而驰者二人,追奔四十里,斩首千七百五十。嗣昌称诏颁赐。十一月,兴世王王国宁以众千人来归,受之于襄阳,处其妻子樊城。表良玉平贼将军。诸将积骄玩,无斗志。献忠、罗汝才、惠登相等八营遁郧阳、兴安山间,掠南漳、谷城、房、竹山、竹溪。嗣昌鞭刁明忠,斩监军佥事殷大白以徇。檄巡抚方孔召遣杨世恩、罗万邦剿汝才、登相,全军覆于香油坪。嗣昌劾逮孔召,奏辟永州推官万元吉为军前监纪,从之。
dàng shì shí, lǐ zì chéng qián fú shǎn yòu, hè yī lóng zuǒ jīn wáng děng sì yíng tiào liáng hàn dōng, sì chāng zhuān jiǎo xiàn zhōng. xiàn zhōng lǚ bài yú xīng ān, qiú fǔ, bù xǔ. qí dǎng tuō tiān wáng cháng guó ān jīn chì péng liú xī yuán lái jiàng, xiàn zhōng zǒu rù chuān, liáng yù zhuī zhī. sì chāng dié lìng hái, liáng yù bù cóng. shí sān nián èr yuè qī rì, yǔ shǎn xī fù jiāng hè rén lóng lǐ guó qí jiā jī xiàn zhōng yú mǎ nǎo shān, dà pò zhī, zhǎn guó sān qiān liù bǎi èr shí, zhuì yán gǔ sǐ zhě wú suàn. qí dǎng sǎo dì wáng cáo wēi děng shòu shǒu, shí fǎn wáng yáng yǒu xián lǜ zhòng jiàng. shì yuè yě, dì niàn sì chāng, fā yín wàn liǎng kào shī, cì dòu niú yī liáng mǎ jīn ān gè èr. shǐ zhě fǔ chū guó mén, ér mǎ nǎo shān zhī jié zhì, dà yuè, zài fā yín wǔ wàn, bì bó qiān kào shī. lùn gōng, jiā tài zǐ shǎo bǎo. ér hú guǎng jiāng zhāng yīng yuán wāng zhī fèng bài zéi shuǐ shí bà, huò qí jūn shī. sì chuān jiāng zhāng lìng fāng guó ān bài zhī qiān jiāng hé. lǐ guó qí hè rén lóng děng bài zhī hán xī sì yán jǐng. chuān shǎn hú guǎng zhū jiàng bì jí, fù lián bài zhī huáng dūn mù guā xī, jūn shēng dà zhèn. rǔ cái dēng xiāng qiú fǔ, xiàn zhōng chí zhī, liǎn bīng nán zhāng yuǎn ān jiān, shā ān fǔ guān yáo zōng zhōng, zǒu dà níng dà chāng, fàn wū shān, wèi chuān zhōng huàn. xiàn zhōng dùn xīng ān píng lì shān zhōng, liáng yù wéi ér bù gōng, zéi dé shōu sàn wáng, yóu xīng ān fáng xiàn zǒu bái yáng shān ér xī, yǔ rǔ cái děng hé. sì chāng yǐ qún zéi hé, qí shì fù zhāng, nǎi yóu xiāng yáng fù yí líng, è qí yào hài. dì niàn sì chāng háng jiān láo kǔ, cì chì fā shǎng gōng yín wàn, cì ān mǎ èr. bà yún yáng fǔ zhì wáng áo yǒng, zhào fèi jiāng měng rú hǔ jūn qián lì gōng. huáng dé gōng sòng jì dà pò zéi shāng chéng, hè yī lóng wǔ dà bù jiàng ér fù pàn. zhèng jiā dòng hè rén lóng dà pò rǔ cái dēng xiāng kāi xiàn. rǔ cái xié xiǎo qín wáng dōng bēn, dēng xiāng yuè kāi xiàn ér xī, zì shì èr zéi shǐ fēn.
当是时,李自成潜伏陕右,贺一龙、左金王等四营跳梁汉东,嗣昌专剿献忠。献忠屡败于兴安,求抚,不许。其党托天王常国安、金翅鹏刘希原来降,献忠走入川,良玉追之。嗣昌牒令还,良玉不从。十三年二月七日,与陕西副将贺人龙、李国奇夹击献忠于玛瑙山,大破之,斩馘三千六百二十,坠岩谷死者无算。其党扫地王曹威等授首,十反王杨友贤率众降。是月也,帝念嗣昌,发银万两犒师,赐斗牛衣、良马、金鞍各二。使者甫出国门,而玛瑙山之捷至,大悦,再发银五万,币帛千犒师。论功,加太子少保。而湖广将张应元、汪之凤败贼水石坝,获其军师。四川将张令、方国安败之千江河。李国奇、贺人龙等败之寒溪寺、盐井。川、陕、湖广诸将毕集,复连败之黄墩、木瓜溪,军声大振。汝才、登相求抚,献忠持之,敛兵南漳、远安间,杀安抚官姚宗中,走大宁、大昌,犯巫山,为川中患。献忠遁兴安、平利山中,良玉围而不攻,贼得收散亡,由兴安、房县走白羊山而西,与汝才等合。嗣昌以群贼合,其势复张,乃由襄阳赴夷陵,扼其要害。帝念嗣昌行间劳苦,赐敕发赏功银万,赐鞍马二。罢郧阳抚治王鳌永,诏废将猛如虎军前立功。黄得功、宋纪大破贼商城,贺一龙五大部降而复叛。郑嘉栋、贺人龙大破汝才、登相开县。汝才偕小秦王东奔,登相越开县而西,自是二贼始分。
dàng shì shí, zhū bù shì mǎ jū shān gǔ, lí yán shǔ zhàng dú, wù gù shí èr sān. jīng bīng zhī zài jīng mén yún nán bīng zhī zài jiǎn píng hú guǎng bīng zhī zài mǎ huáng pō zhě, jiǔ tún sī guī, yè wáng duō. guān hé dà hàn, rén xiāng shí, tǔ kòu fēng qǐ, shǎn xī dòu kāi yuǎn hé nán lǐ jì yù wèi zhī kuí, jī mín cóng zhī, suǒ zài gào jǐng. sì chāng yǐ wén. dì fā tǎng jīn wǔ wàn, yíng yī yào, zé zhū jiàng jìn bīng. ér shǎn zhī cháng wǔ, chuān zhī xīn níng dà zhú, hú guǎng zhī luó tián yòu xiāng jì bào xiàn. sì chāng nǎi xià zhāo fǔ lìng, wèi yù tiē wàn zhǐ, sàn zhī zéi zhōng. qī yuè, jiān jūn kǒng zhēn huì děng dà pò rǔ cái fēng yì píng. qí dǎng hùn shì wáng xiǎo qín wáng lǜ qí xià jiàng, zéi kuí zhěng shí wàn jí dēng xiāng wáng guāng ēn yì xiāng jì jiàng, yú shì qún zéi jǐn cuì yú shǔ zhōng. sì chāng suì rù chuān, yǐ bā yuè fàn zhōu shàng, wèi chuān dì è sāi, zhū jūn hé ér cù zhī, kě jǐn tiǎn. ér rén lóng yǐ qín shī zì kāi xiàn zào ér xī guī, yīng yuán děng bài jī yú kuí zhī tǔ dì lǐng, xiàn zhōng shì fù zhāng, rǔ cái yǔ zhī hé. wén dū shī xī, suì jí qū dà chāng, fàn guān yīn yán, shǒu jiāng shào zhòng guāng bù néng yù, suì tū jìng bì, xiàn dà chāng. sì chāng zhǎn zhòng guāng, hé dǎi sì chuān xún fǔ shào jié chūn. zéi suì dù hé zhì tōng jiāng, sì chāng zhì wàn xiàn. zéi gōng bā zhōu bù xià, sì chāng zhì liáng shān, xí zhū jiàng fēn jī. zéi yǐ xiàn jiàn zhōu, qū bǎo níng, jiāng yóu jiān dào rù hàn zhōng. zhào guāng yuǎn hè rén lóng jù zhī, zéi nǎi zhuǎn lüè, xiàn zǐ tóng zhāo huà, dǐ mián zhōu, jiāng qū chéng dū. shí yī yuè, sì chāng zhì chóng qìng. zéi gōng luó jiāng, bù kè, zǒu mián zhú. sì chāng zhì shùn qìng, zhū jiàng bú huì shī. zéi zhuǎn lüè zhì hàn zhōu, qù zhōng jiāng bǎi lǐ, shǒu jiāng fāng guó ān bì zhī qù, zéi suì zòng lüè shí fāng mián zhú ān xiàn dé yáng jīn táng jiān, suǒ zhì kōng chéng ér dùn, quán shǔ dà zhèn. zéi suì yóu shuǐ dào xià jiǎn zhōu zī yáng. sì chāng zhēng zhū jiàng hé jī, jiē tuì suō. lǚ zhēng liáng yù bīng, yòu bù zhì. zéi suì xiàn róng chāng yǒng chuān. shí èr yuè, xiàn lú zhōu.
当是时,诸部士马居山谷,罹炎暑瘴毒,物故十二三。京兵之在荆门、云南兵之在简坪、湖广兵之在马蝗坡者,久屯思归,夜亡多。关河大旱,人相食,土寇蜂起,陕西窦开远、河南李际遇为之魁,饥民从之,所在告警。嗣昌以闻。帝发帑金五万,营医药,责诸将进兵。而陕之长武,川之新宁、大竹,湖广之罗田又相继报陷。嗣昌乃下招抚令,为谕帖万纸,散之贼中。七月,监军孔贞会等大破汝才丰邑坪。其党混世王、小秦王率其下降,贼魁整十万及登相、王光恩亦相继降,于是群贼尽萃于蜀中。嗣昌遂入川,以八月泛舟上,谓川地厄塞,诸军合而蹙之,可尽殄。而人龙以秦师自开县噪而西归,应元等败绩于夔之土地岭,献忠势复张,汝才与之合。闻督师西,遂急趋大昌,犯观音岩,守将邵仲光不能御,遂突净壁,陷大昌。嗣昌斩仲光,劾逮四川巡抚邵捷春。贼遂渡河至通江,嗣昌至万县。贼攻巴州不下,嗣昌至梁山,檄诸将分击。贼已陷剑州,趋保宁,将由间道入汉中。赵光远、贺人龙拒之,贼乃转掠,陷梓潼、昭化,抵绵州,将趋成都。十一月,嗣昌至重庆。贼攻罗江,不克,走绵竹。嗣昌至顺庆,诸将不会师。贼转掠至汉州,去中江百里,守将方国安避之去,贼遂纵掠什邡、绵竹、安县、德阳、金堂间,所至空城而遁,全蜀大震。贼遂由水道下简州、资阳。嗣昌征诸将合击,皆退缩。屡征良玉兵,又不至。贼遂陷荣昌、永川。十二月,陷泸州。
zì zéi zài rù chuān, zhū jiàng wú yī yāo jī zhě. sì chāng suī lǚ xí, lìng bù xíng. qí zài chóng qìng yě, xià lìng shè rǔ cái zuì, jiàng zé shòu guān, wéi xiàn zhōng bù shè, qín zhǎn zhě lài wàn jīn, jué hóu. yì rì, zì táng huáng zhì páo bì, biàn tí" yǒu zhǎn dū shī xiàn zhě, lài bái jīn sān qián", sì chāng hài è, yí zuǒ yòu jiē zéi, lēi sān rì jìn bīng. huì yǔ xuě dào duàn, fù jiè qī. sān xí rén lóng, bù fèng lìng. chū, sì chāng biǎo liáng yù píng zéi jiāng jūn, liáng yù jìn jiāo, yù guì rén lóng yǐ kàng zhī. jì yǐ mǎ nǎo shān gōng bù guǒ, rén lóng yùn, fǎn yǐ qíng gào liáng yù, liáng yù yì yùn, yǔ zài liáng yù rén lóng chuán.
自贼再入川,诸将无一邀击者。嗣昌虽屡檄,令不行。其在重庆也,下令赦汝才罪,降则授官,惟献忠不赦,擒斩者赉万金,爵侯。翌日,自堂皇至庖湢,遍题“有斩督师献者,赉白金三钱”,嗣昌骇愕,疑左右皆贼,勒三日进兵。会雨雪道断,复戒期。三檄人龙,不奉令。初,嗣昌表良玉平贼将军,良玉浸骄,欲贵人龙以抗之。既以玛瑙山功不果,人龙愠,反以情告良玉,良玉亦愠,语载良玉、人龙传。
sì chāng suī yǒu cái, rán hǎo zì yòng, gōng qīn bù shū, guò yú fán suì. jūn xíng bì zì cái jìn zhǐ, qiān lǐ dài bào, zuò shī jī huì. wáng áo yǒng cháng jiàn zhī, bù nà. jí áo yǒng bà guān, shàng shū yú cháo yuē:" sì chāng yòng shī yī nián, dàng píng wèi zòu, cǐ fēi móu lǜ zhī bù zhǎng, zhèng yóu cāo xīn zhī tài kǔ yě. tiān xià shì, zǒng qiè dà gāng zé yì, dú zhōu wàn mù zé nán. kuàng zéi qíng shùn xī gēng biàn, jīn jǔ shù qiān lǐ zhēng fá jī yí, jǐn chū sì chāng yī rén, wén dié wǎng fǎn, dòng yú xún yuè, zuò shī shì jī, wú guài hū jīng nián zhī bù zhàn yě. qí jiān néng zì chū qí zhě, wéi mǎ nǎo shān yī yì. ruò bì zūn dū fǔ hào lìng, liáng yù dāng tuì shǒu xīng ān, wú cǐ jié yǐ. chén yǐ wéi bì xià zhī rèn sì chāng, bù bì lìng qí yǔ zhū jiàng tóng gōng zuì, dàn zé qí tí héng zhū jiàng zhī gōng zuì. sì chāng zhī yù zhū jiàng, bù bì rén rén shòu yǐ jī yí, dàn hé qí jī yí zhī dāng fǒu, zé sì chāng xīn yǒu yú xián, zì néng jué qí zhì shèng. hé zhì jiǔ yán suì yuè, lǎo shī mí xiǎng wèi zāi?" xiān shì, sì chāng yǐ zhū jiàng jìn zhǐ bù yī, nà mù xià píng shì yuán jí yán, yòng měng rú hǔ wèi zǒng tǒng, zhāng yīng yuán fù zhī. bǐ zéi rù lú zhōu, rú hǔ jí hè rén lóng zhào guāng yuǎn jūn zhì, zéi fù dù nán xī, yuè chéng dū, zǒu hàn zhōu dé yáng mián zhōu jiàn zhōu zhāo huà zhì guǎng yuán, yòu zǒu bā zhōu dá zhōu. zhū jūn pí jí, wéi rú hǔ jūn niè qí hòu. shí sì nián zhēng yuè, sì chāng zhī zéi bì chū chuān, suì tǒng zhōu shī xià yún yáng, xí zhū jūn lù xíng zhuī zéi. rén lóng jūn jì zào ér xī, dùn bīng guǎng yuán bù jìn, suǒ shì wéi rú hǔ. bǐ yǔ zéi zhàn kāi xiàn huáng líng chéng, dà bài, jiàng shì sǐ wáng guò bàn. rú hǔ tū wéi miǎn, mǎ luó guān fáng jǐn wèi zéi yǒu.
嗣昌虽有才,然好自用,躬亲簿书,过于繁碎。军行必自裁进止,千里待报,坐失机会。王鳌永尝谏之,不纳。及鳌永罢官,上书于朝曰:“嗣昌用师一年,荡平未奏,此非谋虑之不长,正由操心之太苦也。天下事,总挈大纲则易,独周万目则难。况贼情瞬息更变,今举数千里征伐机宜,尽出嗣昌一人,文牒往返,动逾旬月,坐失事机,无怪乎经年之不战也。其间能自出奇者,惟玛瑙山一役。若必遵督辅号令,良玉当退守兴安,无此捷矣。臣以为陛下之任嗣昌,不必令其与诸将同功罪,但责其提衡诸将之功罪。嗣昌之驭诸将,不必人人授以机宜,但核其机宜之当否,则嗣昌心有余闲,自能决奇制胜。何至久延岁月,老师糜饷为哉?”先是,嗣昌以诸将进止不一,纳幕下评事元吉言,用猛如虎为总统,张应元副之。比贼入泸州,如虎及贺人龙、赵光远军至,贼复渡南溪,越成都,走汉州、德阳、绵州、剑州、昭化至广元,又走巴州、达州。诸军疲极,惟如虎军蹑其后。十四年正月,嗣昌知贼必出川,遂统舟师下云阳,檄诸军陆行追贼。人龙军既噪而西,顿兵广元不进,所恃惟如虎。比与贼战开县、黄陵城,大败,将士死亡过半。如虎突围免,马骡关防尽为贼有。
chū, zéi cuàn nán xī, yuán jí yù cóng jiān dào chū zǐ tóng, è guī lù yǐ dài zéi. sì chāng xí zhū jūn niè zéi jí zhuī, bù dé jù zéi yuǎn, lìng tā yì. zhū jiàng nǎi jǐn cóng lú zhōu zhú hòu chén. zéi zhé ér dōng fǎn, guī lù jǐn kōng, bù kě fù è, sì chāng shǐ huǐ bù yòng yuán jí yán. zéi suì xià kuí mén, dǐ xīng shān, gōng dāng yáng, fàn jīng mén. sì chāng zhì yí líng, xí liáng yù bīng, shǐ shí jiǔ fǎn. liáng yù chè xìng fáng bīng qū hàn zhōng, ruò xiāng bì rán. zéi suǒ zhì, shāo yì shě, shā táng zú, dōng xī xiāo xī zhōng duàn. yún yáng fǔ zhì yuán jì xián wén zéi zhì dāng yáng, jí móu fā bīng. xiàn zhōng lìng rǔ cái yǔ xiāng chí, ér zì yǐ qīng qí yī rì yè chí sān bǎi lǐ, shā dū shī shǐ zhě yú dào, qǔ jūn fú. yǐ èr yuè shí yī rì dǐ xiāng yáng jìn jiāo, yòng èr shí bā qí chí jūn fú xiān chí hū chéng mén dū shī diào bīng, shǒu zhě hé fú ér xìn, rù zhī. yè bàn cóng zhōng qǐ, chéng suì xiàn.
初,贼窜南溪,元吉欲从间道出梓潼,扼归路以待贼。嗣昌檄诸军蹑贼疾追,不得拒贼远,令他逸。诸将乃尽从泸州逐后尘。贼折而东返,归路尽空,不可复遏,嗣昌始悔不用元吉言。贼遂下夔门,抵兴山,攻当阳,犯荆门。嗣昌至夷陵,檄良玉兵,使十九返。良玉撤兴、房兵趋汉中,若相避然。贼所至,烧驿舍,杀塘卒,东西消息中断。郧阳抚治袁继咸闻贼至当阳,急谋发兵。献忠令汝才与相持,而自以轻骑一日夜驰三百里,杀督师使者于道,取军符。以二月十一日抵襄阳近郊,用二十八骑持军符先驰呼城门督师调兵,守者合符而信,入之。夜半从中起,城遂陷。
xiàn zhōng fù xiāng wáng zhì táng xià, shǔ zhī jiǔ, yuē:" wú yù duàn yáng sì chāng tóu, sì chāng zài yuǎn. jīn jiè wáng tóu, bǐ sì chāng yǐ xiàn fān fú fǎ. wáng nǔ lì jìn cǐ jiǔ." suì hài zhī. wèi jǐ, dù hàn shuǐ, zǒu hé nán, yǔ hè yī lóng zuǒ jīn wáng zhū zéi hé. sì chāng chū yǐ xiāng yáng zhòng zhèn, rèn shēn gōu fāng xù ér sān huán zhī, zào fēi liáng, shè héng hù, chén lì bīng ér jī hē, fēi fú yào hé zhě bù dé dù. jiāng hàn jiān liè chéng shù shí, yǐ xiāng yáng wèi tiān xiǎn, zéi nǎi chū bù yì ér pò zhī. sì chāng zài yí líng, jīng jì, shàng shū qǐng sǐ, xià zhì jīng zhōu zhī shā shì, wén luò yáng yǐ yú zhēng yuè bèi xiàn, fú wáng yù hài, yì yōu jù, suì bù shí. yǐ sān yuè shuò rì zú, nián wǔ shí sì.
献忠缚襄王置堂下,属之酒,曰:“吾欲断杨嗣昌头,嗣昌在远。今借王头,俾嗣昌以陷藩伏法。王努力尽此酒。”遂害之。未几,渡汉水,走河南,与贺一龙、左金王诸贼合。嗣昌初以襄阳重镇,仞深沟方洫而三环之,造飞梁,设横枑,陈利兵而讥诃,非符要合者不得渡。江、汉间列城数十,倚襄阳为天险,贼乃出不意而破之。嗣昌在夷陵,惊悸,上疏请死,下至荆州之沙市,闻洛阳已于正月被陷,福王遇害,益忧惧,遂不食。以三月朔日卒,年五十四。
tíng chén wén xiāng yáng zhī biàn, jiāo zhāng lùn liè, ér sì chāng yǐ sǐ yǐ. jì xián jí hé nán xún àn gāo míng héng yǐ zì cái wén, qí zi zé yǐ bìng zú bào, mò néng míng yě. dì shén shāng dào zhī, mìng dīng qǐ ruì dài dū shī. chuán yù tíng chén:" fǔ chén èr zài xīn láo, yī zhāo bì mìng, rán gōng bù yǎn guò, qí yì zuì yǐ wén." dìng guó gōng xú yǔn zhēn děng qǐng yǐ shī xiàn chéng zhài lǜ yì zhǎn. shàng chuán zhì yuē" gù fǔ sì chāng fèng mìng dū jiǎo, wú chéng shǒu zhuān zé, nǎi zhà chéng yè xí zhī xí, yán chì zài sān, dì fāng ruò wǎng wén zhī. jí wéi zhì xiàn chéng, zhuān zuì dū fǔ, fēi tōng lùn. qiě lín róng èr zài, lǚ zhe jié gōng, jìn cuì yǔn shēn, qín láo nán mǐn." nǎi zhāo xuě sì chāng zuì, cì jì, guī qí sàng yú wǔ líng. sì chāng xiān yǐ jiǎo zéi gōng jìn tài zǐ shǎo fù, jì sǐ, lùn lín lán píng dào gōng, jìn tài zǐ tài fù. tíng chén yóu zhuī lùn bù yǐ, dì zhōng niàn zhī. hòu xiàn zhōng xiàn wǔ líng, xīn hèn sì chāng, fā qí qī shì zǔ mù, fén sì chāng fū fù jiù, duàn qí shī jiàn xuè, qí zǐ sūn huò bàn tǐ gǎi zàng yān.
廷臣闻襄阳之变,交章论列,而嗣昌已死矣。继咸及河南巡按高名衡以自裁闻,其子则以病卒报,莫能明也。帝甚伤悼之,命丁启睿代督师。传谕廷臣:“辅臣二载辛劳,一朝毕命,然功不掩过,其议罪以闻。”定国公徐允祯等请以失陷城寨律议斩。上传制曰;“故辅嗣昌奉命督剿,无城守专责,乃诈城夜袭之檄,严饬再三,地方若罔闻知。及违制陷城,专罪督辅,非通论。且临戎二载,屡著捷功,尽瘁殒身,勤劳难泯。”乃昭雪嗣昌罪,赐祭,归其丧于武陵。嗣昌先以剿贼功进太子少傅,既死,论临、蓝平盗功,进太子太傅。廷臣犹追论不已,帝终念之。后献忠陷武陵,心恨嗣昌,发其七世祖墓,焚嗣昌夫妇柩,断其尸见血,其子孙获半体改葬焉。
wú shēn, zì lù yǒu, yáng zhōu xīng huà rén. wàn lì sì shí yī nián jìn shì. lì zhī shào wǔ jìn jiāng wéi xiàn. tiān qǐ èr nián zhēng shòu yù shǐ. chū rù tái, zhào nán xīng nǐ yǐ nián lì chū zhī, shēn nǎi jiàn fāng zhèn rú děng, ér zhuī lùn cuī wén shēng lǐ kě zhuó zuì, suì dé liú. hòu yòu jiàn nèi cāo yí bà, qǐng zhào hái zōu yuán biāo féng cóng wú wén zhèn mèng, nǎi jī yǔ wèi zhōng xián wǔ. qī nián èr yuè xuē qí jí.
吴甡,字鹿友,扬州兴化人。万历四十一年进士。历知邵武、晋江、濰县。天启二年征授御史。初入台,赵南星拟以年例出之,甡乃荐方震孺等,而追论崔文升、李可灼罪,遂得留。后又谏内操宜罢,请召还邹元标、冯从吾、文震孟,乃积与魏忠贤忤。七年二月削其籍。
chóng zhēn gǎi yuán, qǐ gù guān. wēn tǐ rén jié qián qiān yì, zhōu yán rú zhù zhī. shēn kǒng dì jí yòng èr rén, yán méi bǔ dà diǎn dàng jiù tíng tuī zhōng jiǎn yòng, shì nǎi zhǐ. shí dà zhì zhōng xián dǎng, yòu zhí jīng chá, shēn yán cǐ bèi zuì è fēi kǎo gōng fǎ suǒ néng jǐn, yí xiān dìng qí zuì, wú hùn chá diǎn. yù shǐ rèn zàn huà yǐ hé tǐ rén zhé, shēn lùn jiù, ér lì dǐ wáng yǒng guāng mèi dāng, qǐng bà chù. jiē bù nà. chū àn hé nán. yāo rén jù tú jié cūn luò, shēn biàn bǔ zéi kuí zhū zhī. fèng mìng zhèn yán suí jī, yīn yù sàn zéi dǎng. dì wén, jí mìng àn shǎn xī. hé dà jiàng dù wén huàn mào gōng, zhì zhī fǎ. shù wèi mín qǐng mìng, zòu wú bù yǔn. qiān dà lǐ sì chéng, jìn zuǒ tōng zhèng.
崇祯改元,起故官。温体仁讦钱谦益,周延儒助之。甡恐帝即用二人,言枚卜大典当就廷推中简用,事乃止。时大治忠贤党,又值京察,甡言此辈罪恶非考功法所能尽,宜先定其罪,毋混察典。御史任赞化以劾体仁谪,甡论救,而力诋王永光媚珰,请罢黜。皆不纳。出按河南。妖人聚徒劫村落,甡遍捕贼魁诛之。奉命振延绥饥,因谕散贼党。帝闻,即命按陕西。劾大将杜文焕冒功,置之法。数为民请命,奏无不允。迁大理寺丞,进左通政。
qī nián jiǔ yuè, chāo zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ shān xī. shēn lì chén fáng yù biān kòu liàn bīng xù mín sì nán, jí yì bīng yì jiāng yì xiǎng yì yòng rén sì shì. měi suì mù è hé fáng qín yù zéi, lián sān suì, wú yī zéi qián dù, yǐ xián xiū zhù biān qiáng. bā nián sì yuè shàng shū yán:" jìn mín yǒu sān kǔ: yī kǔ xiōng huāng, wú jì hú kǒu yī kǔ zhuī hū, wú lì shū zū yī kǔ shā lüě, wú cè bǎo quán. yóu cǐ xī wèi dào, qǐng juān zuì cán pò dì shí zhōu xiàn zū." dì jí chì yì xíng. hù bù qǐng shuì jiān jià, shēn lì zhēng, fú tīng. qí qiū, wǒ dà qīng píng chá hā ěr guó, xuán shī lüè shuò zhōu, zhí dǐ xīn dài, shǒu jiāng lǚ bài. zǒng dū yáng sì chāng qiǎn fù jiāng zì dài zhōu wǎng zhēn, yì bài zǒu. shēn juān wǔ jí, sì chāng jí dà tóng xún fǔ yè tíng guì juān sān jí, jù dài zuì shì shì. xiān shì, dìng xiāng xiàn dì zhèn zhě zài, shēn yuē:" cǐ bì yǒu dōng shī yě." chì yǒu sī shàn shǒu jù, yǐ ér guǒ rù. dìng xiāng yǐ yǒu bèi, dú bù bèi bīng. shān xī dà dào hè zōng hàn liú hào rán gāo jiā jì jiē qián xún fǔ dài jūn ēn suǒ fǔ, yōng zhòng zì zì. shēn yáng wèi fǔ wèi, ér mì lìng cān jiāng hǔ dà wēi liú guāng zuò děng tú zhī, yǐ cì jiē bèi jiān. shēn xíng jūn shù èr bái qí, xié cóng jí lǎo ruò fù nǚ guì qí xià, jí miǎn sǐ, quán huó shén zhòng. zài jìn sì nián, jūn mín dài ruò cí mǔ. xiè bìng guī.
七年九月,超擢右佥都御史,巡抚山西。甡历陈防御、边寇、练兵、恤民四难,及议兵、议将、议饷、议用人四事。每岁暮扼河防秦、豫贼,连三岁,无一贼潜渡,以闲修筑边墙。八年四月上疏言:“晋民有三苦:一苦凶荒,无计糊口;一苦追呼,无力输租;一苦杀掠,无策保全。由此悉为盗,请蠲最残破地十州县租。”帝即敕议行。户部请税间架,甡力争,弗听。其秋,我大清平察哈尔国,旋师略朔州,直抵忻、代,守将屡败。总督杨嗣昌遣副将自代州往侦,亦败走。甡镌五级,嗣昌及大同巡抚叶廷桂镌三级,俱戴罪视事。先是,定襄县地震者再,甡曰:“此必有东师也。”饬有司缮守具,已而果入。定襄以有备,独不被兵。山西大盗贺宗汉、刘浩然、高加计皆前巡抚戴君恩所抚,拥众自恣。甡阳为抚慰,而密令参将虎大威、刘光祚等图之,以次皆被歼。甡行军树二白旗,胁从及老弱妇女跪其下,即免死,全活甚众。在晋四年,军民戴若慈母。谢病归。
shí yī nián èr yuè, qǐ bīng bù zuǒ shì láng. qí dōng, shàng shū yáng sì chāng yán biān guān jiè yán, shēn jí tiān zhù shì láng huì shì yáng jiǔ bù zhì, qǐng gǎi tuī. dì nù, luò zhí xián zhù. shí sān nián dōng qǐ gù guān, míng nián mìng xié lǐ róng zhèng. dì cháng wèn jīng yíng jūn hé yǐ shǐ liàn zhě jǐn jīng, tài zhě bù huā, shēn duì yuē:" jīng yíng biān yǒng yíng wàn èr qiān zhuān liàn qí shè, zhuàng dīng èr wàn zhuān liàn huǒ qì, lǐn gěi hòu ér jì yǔ sǎn bīng wú yì. yí xíng fēn liàn fǎ, jì jīng zhě, sǎn bīng bá wèi biān yǒng, fǒu zé biān yǒng jiàng wèi sǎn bīng, zhuàng dīng yì rán. lǎo ruò zhě tài bǔ, gé bì dāng yǐ jiàn, bù kě shǐ zhī yǒu tài bīng yì." dì rán zhī. yòu wèn bié lì zhàn yíng, néng dé kān zhàn zhě wǔ wàn fǒu, shēn duì:" jīng yíng bīng hé kān zhàn. chéng píng rì jiǔ, fā bīng jiǎo zéi, zhé yán tú gù chōng. jiàng lǐng lì yuè xiǎng, yóu mín lì piāo duì pū, guī yíng zé běn jūn fù chōng wǔ. jīn liàn bīng fǎ yào zài xuǎn jiāng, yǒu zhàn jiàng zì yǒu zhàn bīng, wǔ wàn fēi nàn. dàn fǎ jì fēn gèng, bù bì bié lì zhàn yíng yě." dì gù bīng bù shàng shū chén xīn jiǎ, lìng sù xuǎn jiāng, ér yù shēn jù shū yǐ wén. cì guǒ ěr, bài xiè chū.
十一年二月,起兵部左侍郎。其冬,尚书杨嗣昌言边关戒严,甡及添注侍郎惠世杨久不至,请改推。帝怒,落职闲住。十三年冬起故官,明年命协理戎政。帝尝问京营军何以使练者尽精,汰者不哗,甡对曰:“京营边勇营万二千专练骑射,壮丁二万专练火器,廪给厚而技与散兵无异。宜行分练法,技精者,散兵拔为边勇,否则边勇降为散兵,壮丁亦然。老弱者汰补,革弊当以渐,不可使知有汰兵意。”帝然之。又问别立战营,能得堪战者五万否,甡对:“京营兵合堪战。承平日久,发兵剿贼,辄沿途雇充。将领利月饷,游民利剽兑攵,归营则本军复充伍。今练兵法要在选将,有战将自有战兵,五万非难。但法忌纷更,不必别立战营也。”帝顾兵部尚书陈新甲,令速选将,而谕甡具疏以闻。赐果饵,拜谢出。
shí wǔ nián liù yuè, zhuó lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì. zhōu yán rú zài xiāng, féng quán lì wèi duō, yán rú xǔ fù qí guàn dài. quán guǒ yǐ juān zī zhèn jī shǔ fǔ àn tí xù, yán rú nǐ yōu zhǐ xià hù bù. gōng yì dà fèi, yán rú huàn zhī. féng yuán biāo wèi shēn móu, shuō yán rú yǐn shēn gòng wèi quán dì, yán rú mò yuán zhī, shēn suì dé bǐng yòng. jí yán rú yǔ quán shì, shēn wěi wěi, tuì zhào hù bù shàng shū fù shū xùn, gào yǐ nì àn bù kě fān, qǐn qí shū bù fù. yán rú shǐ wù wèi shēn dài. yán rú yù qǐ zhāng jié wèi nán jīng yòu dōu yù shǐ, shēn lì ní zhī. shēn jū jiāng běi, yán rú jū jiāng nán, gè shù dǎng. yán rú yǐn yòng jǐn yī dū du luò yǎng xìng, shēn chí bù kě. hòu dì lùn zhū sī bì dòu, shēn yán jǐn yī yóu shén, yán rú yì yán tí qí zhī hài, dì bìng nà zhī.
十五年六月,擢礼部尚书兼东阁大学士。周延儒再相,冯铨力为多,延儒许复其冠带。铨果以捐资振饥属抚按题叙,延儒拟优旨下户部。公议大沸,延儒患之。冯元飙为甡谋,说延儒引甡共为铨地,延儒默援之,甡遂得柄用。及延儒语铨事,甡唯唯,退召户部尚书傅淑训,告以逆案不可翻,寝其疏不覆。延儒始悟为甡绐。延儒欲起张捷为南京右都御史,甡力尼之。甡居江北,延儒居江南,各树党。延儒引用锦衣都督骆养性,甡持不可。后帝论诸司弊窦,甡言锦衣尤甚,延儒亦言缇骑之害,帝并纳之。
shí liù nián sān yuè, dì yǐ xiāng yáng jīng zhōu chéng tiān lián xiàn, zhào duì tíng chén, yǔn tì wèi shēn yuē:" qīng xiàng lì yán jiāng, kě wǎng dū hú guǎng shī." shēn jù shū qǐng dé jīng bīng sān wàn, zì jīn líng qū wǔ chāng, è zéi nán xià. dì fāng niàn hú běi, lǎn shū bù yuè, liú zhōng. shēn qǐng miàn duì, dì yù zhāo wén gé, yù yǐ suǒ xū bīng duō, cù nán jí. nán jīng gé yuǎn, bù bì tuì shǒu. shēn zòu:" zuǒ liáng yù bá hù shén, dū shī sì chāng jiǔ xí zhēng bīng, yī lǚ bù fā. chén bù rú sì chāng, ér liáng yù jù jiāng hàn shèn yú nǎng shí, chén jié zhì bù xíng, tú sǔn wēi zhòng. nán jīng cóng xiāng yáng shùn liú xià, kuī sì shén yì, yí jiān gù, fēi tuì shǒu." dà xué shì chén yǎn yán:" dū shī chū, zé dū fǔ bīng jiē qí bīng." shēn yán:" chén qǐng bīng, zhèng wèi dū fǔ wú bīng ěr. shǐ chén shù shǒu dài zéi, shì jī yī shī, yǒu bù rěn yán zhě." dì nǎi lìng bīng bù sù yì fā bīng. shàng shū zhāng guó wéi qǐng yǐ zǒng bīng táng tōng mǎ kē jí jīng yíng bīng gòng yī wàn bì shēn, yòu yán cǐ bīng fāng běi zhēng, qí dí tuì shǐ kě tiáo. dì mìng gū qí zhī. shēn lǚ qǐng, dì yuē:" xú zhī, dí tuì bīng zì jí, qīng dú wǎng hé yì?" yú yuè, yán rú chū dū shī, cháo shòu mìng, xī qǐ xíng. jiǎng dé jǐng wèi ní yuán lù yuē:" shàng yù wú gōng sù xíng, huǎn yán xiāng wèi zhě, shì zhī ěr, guān shǒu fǔ jí qū kě jiàn." shēn zú chí huí bù kěn xíng. bù suǒ bō táng tōng bīng, yǎn yòu qǐng liú, yún guān mén bù kě wú bèi. shēn bù dé yǐ, yǐ wǔ yuè cí cháo. xiān yī rì chū láo cóng qí, dì yóu mìng zhòng guān cì yín pái gěi shǎng, yuè sù hū xià zhào zé qí dòu liú, mìng chuò xíng rù zhí. shēn huáng kǒng, liǎng shū yǐn zuì, suì xǔ zhì shì. jì xíng, yǎn jí luò yǎng xìng jiāo gòu zhī, dì yì nù. zhì qī yuè, qīn jū wú chāng shí, zuò sè yuē:" liǎng fǔ chén fù zhèn, zhèn dài yán rú hòu, nǎi nà huì xíng sī, wǎng zhī guó fǎ. mìng shēn dū shī, bǎi fāng yán huǎn, wèi wěi xiè dì. yán rú bèi jiū, shēn hé dú wú?" jì ér yuē:" zhèn suī yán, zhōng bì wú jiū zhě, jǐn yī wèi kě xuān shēn hòu zhǐ." shēn rù dōu, chì fǎ sī yì zuì. shí yī yuè, qiǎn shù jīn chǐ. nán jīng bīng bù shàng shū shǐ kě fǎ chí shū jiù, bù cóng.
十六年三月,帝以襄阳、荆州、承天连陷,召对廷臣,陨涕谓甡曰:“卿向历岩疆,可往督湖广师。”甡具疏请得精兵三万,自金陵趋武昌,扼贼南下。帝方念湖北,览疏不悦,留中。甡请面对,帝御昭文阁,谕以所需兵多,猝难集。南京隔远,不必退守。甡奏:“左良玉跋扈甚,督师嗣昌九檄征兵,一旅不发。臣不如嗣昌,而良玉踞江、汉甚于曩时,臣节制不行,徒损威重。南京从襄阳顺流下,窥伺甚易,宜兼顾,非退守。”大学士陈演言:“督师出,则督、抚兵皆其兵。”甡言:“臣请兵,正为督、抚无兵耳。使臣束手待贼,事机一失,有不忍言者。”帝乃令兵部速议发兵。尚书张国维请以总兵唐通、马科及京营兵共一万畀甡,又言此兵方北征,俟敌退始可调。帝命姑俟之。甡屡请,帝曰:“徐之,敌退兵自集,卿独往何益?”逾月,延儒出督师,朝受命,夕启行。蒋德璟谓倪元璐曰:“上欲吴公速行,缓言相慰者,试之耳,观首辅疾趋可见。”甡卒迟回不肯行。部所拨唐通兵,演又请留,云关门不可无备。甡不得已,以五月辞朝。先一日出劳从骑,帝犹命中官赐银牌给赏,越宿忽下诏责其逗遛,命辍行入直。甡惶恐,两疏引罪,遂许致仕。既行,演及骆养性交构之,帝益怒。至七月,亲鞫吴昌时,作色曰:“两辅臣负朕,朕待延儒厚,乃纳贿行私,罔知国法。命甡督师,百方延缓,为委卸地。延儒被纠,甡何独无?”既而曰:“朕虽言,终必无纠者,锦衣卫可宣甡候旨。”甡入都,敕法司议罪。十一月,遣戍金齿。南京兵部尚书史可法驰疏救,不从。
míng nián, xíng cì nán kāng, wén dū chéng biàn. wèi jǐ, fú wáng lì yú nán jīng, shè hái, fù gù zhì. lì bù shàng shū zhāng shèn yán yì zhào yòng shēn, wèi xūn chén liú kǒng zhāo děng suǒ zǔ. guó biàn hòu, jiǔ zhī, zú yú jiā.
明年,行次南康,闻都城变。未几,福王立于南京,赦还,复故秩。吏部尚书张慎言议召用甡,为勋臣刘孔昭等所阻。国变后,久之,卒于家。
zàn yuē: míng jì shì dài fū wèn qián gǔ bù zhī, wèn jiǎ bīng bù zhī, yú shì sì chāng dé yǐ cái xiǎn. rán qì wú chéng gōng zhě, dé fēi gōng zuì xiáo yú ài zēng, jī yí shī yú yáo zhì gù yé? wú shēn àn shān yòu yǒu shēng, jí wèi xiāng, suì bù néng yǒu wéi. jìn bù yǐ zhèng, qí néng zhèng bāng hū? yì shí shì shí nán, fēi mìng shì cái, gù wǎng zhī yōu jì yě.
赞曰:明季士大夫问钱谷不知,问甲兵不知,于是嗣昌得以才显。然迄无成功者,得非功罪淆于爱憎,机宜失于遥制故耶?吴甡按山右有声,及为相,遂不能有为。进不以正,其能正邦乎?抑时势实难,非命世材,固罔知攸济也。