bài qǐ shǒu gǔ rén xí dì ér zuò, yǐn shēn ér qǐ, zé wèi zhǎng guì. shǒu zhì shǒu zé wèi bài shǒu. shǒu zhì dì zé wèi bài. shǒu zhì dì zé wèi qǐ shǒu. cǐ lǐ zhī děng yě. jūn fù zhī zūn bì yòng qǐ shǒu. bài ér hòu qǐ shǒu, cǐ lǐ zhī jiàn yě bì yǐ qǐ shǒu zhōng, cǐ lǐ zhī chéng yě. jīn dà míng huì diǎn yuē: hòu yī bài, kòu tóu chéng lǐ. cǐ gǔ zhī yí yì yě.
○拜稽首古人席地而坐，引身而起，則為長跪。首至手則為拜手。手至地則為拜。首至地則為稽首。此禮之等也。君父之尊必用稽首。拜而後稽首，此禮之漸也；必以稽首終，此禮之成也。今《大明會典》曰：「後一拜，叩頭成禮。」此古之遺意也。

gǔ rén yǐ qǐ shǒu wèi jìng zhī zhì. zhōu lǐ tài zhù: biàn jiǔ bài: yī rì qǐ shǒu. zhù: qǐ shǒu, bài zhōng zuì zhòng, chén bài jūn zhī lǐ. lǐ jì jiāo tè shēng: dài fū zhī chén bù qǐ shǒu, fēi zūn jiā chén, yǐ bì jūn yě. zuǒ chuán xī gōng èr shí sān nián: qín pō xiǎng jìn gōng zǐ zhòng ěr, gōng fù liù yuè, gōng zǐ jiàng bài qǐ shǒu, gōng jiàng yī jí ér cí yān. xiāng gōng sān nián: méng yú zhǎng chū, gōng qǐ shǒu. zhī wǔ yú yuē: tiān zǐ zài, ér jūn rǔ qǐ shǒu, guǎ jūn jù yǐ. èr shí sì nián: zhèng bó rú jìn, zhèng bó qǐ shǒu, xuān zi cí. zi xī xiāng, yuē: yǐ chén guó zhī jiè, shì dà guó ér líng nüè yú bì yì, guǎ jūn shì yǐ qǐng zuì yān, gǎn bù qǐ shǒu. āi gōng shí qī nián: méng yú méng, qí hóu qǐ shǒu, gōng bài. qí rén nù, mèng wǔ bó yuē: fēi tiān zǐ bo guǎ jūn wú suǒ qǐ shǒu. guó yǔ: xiāng wáng shǐ zhào gōng guò jí nèi shǐ guò cì jìn huì gōng mìng, jìn hóu zhí yù bēi, bài bù qǐ shǒu. nèi shǐ guò guī yǐ gào wáng yuē: zhí yù bēi, tì qí zhì yě bài bù qǐ shǒu, wū qí shàng yě. tì zhì wú zhèn, wū wáng wú mín. kě yǐ jiàn qǐ shǒu zhī wèi zhòng yě. zì dí zhě jiē cóng dùn shǒu, lǐ líng bào sū wǔ shū chēng dùn shǒu.
古人以稽首為敬之至。《周禮·太祝》：「辨九拜：一日稽首。」註：「稽首，拜中最重，臣拜君之禮。」《禮記·郊特牲》：「大夫之臣不稽首，非尊家臣，以避君也。」《左傳·僖公二十三年》：「秦泊享晉公子重耳，公賦《六月》，公子降拜稽首，公降一級而辭焉。」《襄公三年》：「盟於長樗，公稽首。知武於曰：『天子在，而君辱稽首，寡君懼矣。』」《二十四年》：「鄭伯如晉，鄭伯稽首，宣子辭。子西相，曰：『以陳國之介，恃大國而陵虐於敝邑，寡君是以請罪焉，敢不稽首。』」《哀公十七年》：「盟於蒙，齊侯稽首，公拜。齊人怒，孟武伯曰：『非天子卜寡君無所稽首。』」《國語》：「襄王使召公過及內史過賜晉惠公命，晉侯執玉卑，拜不稽首。內史過歸以告王曰：『執玉卑，替其贄也；拜不稽首，誣其上也。替贄無鎮，誣王無民。』」可以見稽首之為重也。自敵者皆從頓首，李陵《報蘇武書》稱「頓首」。

chén shì lǐ shū yuē: qǐ shǒu zhě, zhū hóu yú tiān zǐ dài fū shì yú qí jūn zhī zhá yě. rán jūn yú chén yì yǒu qǐ shǒu, shū chēng tài jiǎ qǐ shǒu yú yī yǐn, chéng wáng qǐ shǒu yú zhōu gōng shì yě. dài fū yú fēi qí jūn yì yǒu qǐ shǒu, yí lǐ: gōng láo bīn, bīn zài bài qǐ shǒu láo jiè, jiè zài bài qǐ shǒu shì yě. gài jūn zǐ xíng lǐ yú qí suǒ jìng zhě, wú suǒ bù yòng qí zhì. zé jūn qǐ shǒu yú qí chén zhě, zūn dé yě dài fū shì qǐ shǒu yú fēi qí jūn zhě, zūn zhǔ rén yě. chūn qiū zhī shí, jìn mù yíng bào tài zǐ dùn shǒu yú zhào xuān zi, lǔ jì píng zi dùn shǒu yú shū sūn, zé dùn shǒu fēi shī yú zūn zhě zhī lǐ yě.
陳氏《禮書》曰：「稽首者，諸侯於天子、大夫士於其君之札也。然君於臣亦有稽首，《書》稱太甲稽首於伊尹，成王稽首於周公是也。大夫於非其君亦有稽首，《儀禮》：「公勞賓，賓再拜稽首；勞介，介再拜稽首」是也。蓋君子行禮於其所敬者，無所不用其至。則君稽首於其臣者，尊德也；大夫士稽首於非其君者，尊主人也。春秋之時，晉穆贏抱太子頓首於趙宣子，魯季平子頓首於叔孫，則頓首非施於尊者之禮也。

xún zǐ yán píng héng yuē bài, xià héng yuē qǐ shǒu, zhì dì yuē jī yǐng shì wèi rán. gǔ wéi sàng lǐ shǐ yòng jī sǎng, gài yǐ tóu chù dì, yǔ qǐ shǒu nǎi yǒu róng wú róng zhī bié.
《荀子》言平衡曰拜，下衡曰稽首，至地曰稽穎；似未然。古惟喪禮始用稽顙，蓋以頭觸地，與稽首乃有容、無容之別。

qǐ shǒu dùn shǒu jīn biǎo wén jiē yún qǐ shǒu dùn shǒu. cài yōng dú duàn: hàn chéng qín fǎ, qún chén shàng shū jiē yán mèi sǐ yán. wáng mǎng dào wèi, mù gǔ fǎ, qù mèi sǐ, yuē qǐ shǒu, guāng wǔ yīn ér bù gǎi, cháo chén yuē qǐ shǒu dùn shǒu, fēi cháo chén yuē qǐ shǒu zài bài.
○稽首頓首今表文皆雲稽首、頓首。蔡邕《獨斷》：「漢承秦法，群臣上書皆言『昧死言』。王莽盜位，慕古法，去『昧死』，曰『稽首』，光武因而不改，朝臣曰『稽首頓首』，非朝臣曰『稽首再拜』。」

bǎi bài bǎi bài zì chū lè jì. gǔ rén zhī bài rú jīn zhī jū gōng, gù tōng jì yī xí zhī jiān, bīn zhǔ jiāo bài jìn zhì yú bǎi. zhù yún: yī xiàn, shì yǐn jiǔ zhī lǐ, bǎi bài yǐ yù duō shì yě. ruò píng lǐ zhǐ shì yī bài zài bài, jí rén chén yú jūn yì zhǐ zài bài, mèng zǐ: yǐ jūn mìng jiāng zhī, zài bài qǐ shǒu ér shòu shì yě. lǐ zhì wèi shì ér fán, zì táng yǐ xià jí yǒu sì bài. dà míng huì diǎn: sì bài zhě, bǎi guān jiàn dōng gōng qīn wáng zhī lǐ. jiàn qí fù mǔ yì xíng sì bài lǐ. qí xú guān zhǎng jí qīn qī péng yǒu xiāng jiàn zhǐ xíng liǎng bài lǐ. shì sì bài wéi yú fù mǔ de xíng zhī. jīn rén shū zhuàng, dòng chēng bǎi bài hé yě?
○百拜「百拜」字出《樂記》。古人之拜如今之鞠躬，故通計一席之間，賓主交拜近至於百。注云：「壹獻，士飲酒之禮，百拜以喻多」是也。若平禮止是一拜、再拜，即人臣於君亦止再拜，《孟子》：「以君命將之，再拜稽首而受」是也。禮至未世而繁，自唐以下即有四拜。《大明會典》：「四拜者，百官見東宮親王之禮。見其父母亦行四拜禮。其徐官長及親戚朋友相見止行兩拜禮。」是四拜唯於父母得行之。今人書狀，動稱百拜何也？

gǔ rén wèi yǒu sì bài zhī lǐ, táng lǐ fú kān wù yuē: fū jiāo tiān jì dì zhǐ yú zài bài, qí lǐ zhì zhòng, shàng bù kě jiā. jīn dài fù yè gū zhāng, qí bài bì sì, xiáng qí suǒ zì, chū zé zài bài, cì zé guì xiàn yī fú wén shǐ, chéng qí kuāng kuāng, zé guì ér shòu zhī, cháng yú cǐ jì shòu shòu duō wù, gù sì bài xiāng shǔ ěr.
古人未有四拜之禮，唐李涪《刊誤》曰：「夫郊天祭地止於再拜，其禮至重，尚不可加。」今代婦謁姑章，其拜必四，詳其所自，初則再拜，次則跪獻衣服、文史，承其筐筐，則跪而受之，常於此際授受多誤，故四拜相屬耳。

zhàn guó cè: sū qín lù guò luò yáng, sǎo shé xíng pú fú, sì bài, zì guì ér xiè. cǐ sì bài zhī shǐ, gài yīn xiè zuì ér jiā bài, fēi lǐ zhī cháng yě.
《戰國策》：蘇秦路過洛陽，「嫂蛇行匍伏，四拜，自跪而謝」。此四拜之始，蓋因謝罪而加拜，非禮之常也。

jīn rén shàng fù mǔ shū yòng bǎi bài, yì wèi wú lǐ. ruò yǐ gǔ rén zhī bài hū, zé gǔ rén bì qǐ shǒu rán hòu wèi jìng, ér bǎi bài jǐn bīn zhǔ yī rì zhī lǐ, fēi suǒ shī yú fù mǔ ruò yǐ jīn rén zhī bài hū, zé tiān zǐ zhǐ yú wǔ bài, ér yòu ān dé bǎi yě? cǐ èr zhě guò yóu bù jí, míng zhī qí bù rán ér shū zhī, cǐ yǐ wěi shì qí qīn yě.
今人上父母書用百拜，亦為無理。若以古人之拜乎，則古人必稽首然後為敬，而百拜僅賓主一日之禮，非所施於父母；若以今人之拜乎，則天子止於五拜，而又安得百也？此二者過猶不及，明知其不然而書之，此以偽事其親也。

hóng wǔ sān nián, shàng yù zhōng shū shěng chén yuē: jīn rén shū zhá duō chēng dùn shǒu zài bài bǎi bài, jiē fēi shí lǐ. qí dìng wèi yí shì, lìng rén zūn shǒu. yú shì lǐ bù dìng yí, fán zhì shū yú zūn zhě chēng duān sù fèng shū, dá zé chēng duān sù fèng fù dí jǐ zhě chēng fèng shū fèng fù shàng zhī yǔ xià chēng shū jì shū dá bēi yòu yǔ zūn zhǎng zé yuē jiā shū jìng fù zūn zhǎng yǔ bēi yòu zé yuē shū fù mǒu rén.
洪武三年，上諭中書省臣曰：「今人書札多稱頓首再拜百拜，皆非實禮。其定為儀式，令人遵守。」於是禮部定儀，凡致書於尊者稱「端肅奉書」，答則稱「端肅奉復」；敵己者稱「奉書」、「奉復」；上之與下稱「書寄」、「書答」；卑幼與尊長則曰「家書敬復」；尊長與卑幼則曰「書付某人」。

jiǔ dùn shǒu sān bài jiǔ dùn shǒu chū chūn qiū chuán rán shēn bāo xū yuán shì sān dùn shǒu, wèi cháng jiǔ yě. dù zhù: wú yī sān zhāng, zhāng sān dùn shǒu. měi dùn shǒu bì sān, cǐ wáng guó zhī yú, qíng zhì pò qiè, ér biàn qí píng rì zhī lǐ zhě yě, qī rì yè kū yú lín guó zhī tíng, gǔ rén yǒu cǐ lǐ hū? qī rì kū yě, jiǔ dùn shǒu yě, jiē wáng guó zhī lǐ yě, bù kě tōng yòng yě.
○九頓首三拜九頓首出《春秋傳》；然申包胥元是「三頓首」，未嘗九也。杜註：「《無衣》三章，章三頓首。」每頓首必三，此亡國之餘，情至迫切，而變其平日之禮者也，七日夜哭於鄰國之庭，古人有此禮乎？七日哭也，九頓首也，皆亡國之禮也，不可通用也。

hán zhī zhàn, qín huò jìn hóu, jìn dài fū sān bài qǐ shǒu. gǔ dàn yǒu zài bài qǐ shǒu, wú sān bài yě. shēn bāo xū zhī jiǔ dùn shǒu, jìn dài fū zhī sān bài yě.
韓之戰，秦獲晉侯，晉大夫三拜稽首。古但有再拜稽首，無三拜也。申包胥之九頓首，晉大夫之三拜也。

chǔ yǔ: jiāo jǔ yù cài shēng zi, jiàng sān bài, nà qí chéng mǎ. yì wáng rén zhī lǐ yě.
《楚語》：「椒舉遇蔡聲子，降三拜，納其乘馬。」亦亡人之禮也。

zhōu shū xuān dì jì: zhào zhū yīng bài zhě jiē yǐ sān bài chéng lǐ. hòu dài biàn ér mí zēng, zé yǒu sì bài. bù zhī tiān yuán zì nǐ shàng dì, fán miǎn fú zhī lèi shí èr zhě jiē zēng wèi èr shí sì, ér chī chuí rén yì yǐ bǎi èr shí wèi dù, míng yuē tiān zhàng, rán wèi yǒu sì bài.
《周書·宣帝紀》：「詔諸應拜者皆以三拜成禮。」後代變而彌增，則有四拜。不知天元自擬上帝，凡冕服之類十二者皆增為二十四，而笞棰人亦以百二十為度，名曰「天杖」，然未有四拜。

dōng xiàng zuò gǔ rén zhī zuò yǐ dōng xiàng wèi zūn, gù zōng miào zhī jì, tài zǔ zhī wèi dōng xiàng. jí jiāo jì zhī lǐ, yì bīn dōng xiàng ér zhǔ rén xī xiàng.
○東向坐古人之坐以東向為尊，故宗廟之祭，太祖之位東向。即交際之禮，亦賓東向而主人西向。

xīn xù: chǔ zhāo xī xù wèi dōng miàn zhī tán yī, qín shǐ zhě zhì, zhāo xī xù yuē: jūn kè yě, qǐng jiù shàng wèi shì yě. shǐ jì zhào shē chuán yán: kuò dōng xiàng ér cháo jūn lì. tián dān chuán yán: yǐn zú dōng xiāng zuò, shī shì zhī. huái yīn hóu chuán yán: dé guǎng wǔ jūn, dōng xiāng zuò, xī xiāng duì, shī shì zhī. wáng líng chuán yán: xiàng wáng dōng xiāng zuò líng mǔ. zhōu bó chuán yán: měi zhào zhū shēng shuō shì, dōng xiāng zuò, zé zhī qù wèi wǒ yǔ. tián chuán yán: zhào kè yǐn, zuò qí xiōng gài hóu nán xiāng, zì zuò dōng xiāng, yǐ wèi hàn xiāng zūn, bù kě yǐ xiōng gù sī náo. nán yuè chuán yán: wáng tài hòu zhì jiǔ, hàn shǐ zhě jiē dōng xiāng. hàn shū gài kuān ráo chuán yán: xǔ bó qǐng zhī, nǎi wǎng, cóng xī jiē shàng, dōng xiāng tè zuò. lóu hù chuán yán: wáng yì fù shì hù. shí qǐng zhào bīn kè, yì jū zūn xià, chēng jiàn zi, shàng shòu. zuò zhě bǎi shù, jiē lí xí fú. hù dú dōng xiàng zhèng zuò, zì wèi yì yuē: gōng zǐ guì rú hé? hòu hàn shū dèng yǔ chuán yán: xiǎn zōng jí wèi, yǐ yǔ xiān dì yuán gōng, bài wèi tài fù, jìn jiàn dōng xiàng. huán róng chuán yán: chéng yú cháng xìng tài cháng fǔ, lìng róng zuò dōng miàn, tiān zǐ qīn zì zhí yè.
《新序》：「楚昭奚恤為東面之壇一，秦使者至，昭奚恤曰：『君客也，請就上位』」是也。《史記·趙奢傳》言：「括東向而朝軍吏。」《田單傳》言：「引卒東鄉坐，師事之。」《淮陰侯傳》言：「得廣武君，東鄉坐，西鄉對，師事之。」《王陵傳》言：「項王東鄉坐陵母。」《周勃傳》言：「每召諸生說士，東鄉坐，責之趣為我語。」《田傳》言：「召客飲，坐其兄蓋侯南鄉，自坐東鄉，以為漢相尊，不可以兄故私撓。」《南越傳》言：「王太後置酒，漢使者皆東鄉。」《漢書·蓋寬饒傳》言：「許伯請之，乃往，從西階上，東鄉特坐。」《樓護傳》言：「王邑父事護。時請召賓客，邑居樽下，稱賤子，上壽。坐者百數，皆離席伏。護獨東向正坐，字謂邑曰：『公子貴如何？』」《後漢書·鄧禹傳》言：「顯宗即位，以禹先帝元功，拜為太傅，進見東向。」《桓榮傳》言：「乘輿嘗幸太常府，令榮坐東面，天子親自執業。」

cǐ jiē dōng xiàng zhī jiàn yú shǐ zhě. qū lǐ: zhǔ rén jiù dōng jiē, kè jiù xī jiē. zì xī jiē ér shēng, gù dōng xiāng zì dōng jiē ér shēng, gù xī xiāng. ér nán xiāng tè qí páng wèi, rú miào zhōng zhī zhāo, gù tián yǐ chù gài hóu yě.
此皆東向之見於史者。《曲禮》：「主人就東階，客就西階。」自西階而升，故東鄉；自東階而升，故西鄉。而南鄉特其旁位，如廟中之昭，故田以處蓋侯也。

xiào wén jì: xī xiāng ràng zhě sān, nán xiāng ràng zhě zài. zhù: bīn zhǔ wèi dōng xī miàn, jūn chén wèi nán běi miàn. shì shí qún chén zhì dài xié shàng yì, zé dài wáng wèi zhǔ rén, gù xī xiāng.
《孝文紀》：「西鄉讓者三，南鄉讓者再。」註：「賓主位東西面，君臣位南北面。」是時群臣至代邪上議，則代王為主人，故西鄉。

jiù táng shū: lú jiǎn qiú zi rǔ bì wèi hé dōng jié dù fù shǐ, fǔ yǒu lóng quán tíng, jiǎn qiú jié zhì shí, shǒu shū shī yī zhāng zài tíng zhī xī bì. rǔ bì fù wèi yà shuài, měi tíng zhōng yàn jí, wèi cháng jū bīn wèi xī xiàng, fǔ shǒu ér yǐ. shì táng rén yì yǐ dōng xiàng wèi bīn wèi yě.
《舊唐書》：盧簡求子汝弼為河東節度副使，「府有龍泉亭，簡求節制時，手書詩一章在亭之西壁。汝弼復為亞帥，每亭中燕集，未嘗居賓位西向，俯首而已。」是唐人亦以東向為賓位也。

zuò gǔ rén xí dì ér zuò, xī hàn shàng rán. hàn shū juàn bù yí chuán: dēng táng zuò dìng, bù yí jù dì yuē: qiè fú hǎi bīn, wén bào gōng zǐ wēi míng jiù yǐ. shì yě.
○坐古人席地而坐，西漢尚然。《漢書·雋不疑傳》：「登堂坐定，不疑據地曰：『竊伏海濱，聞暴公子威名舊矣。』」是也。

gǔ rén zhī zuò jiē yǐ liǎng xī zhe xí, yǒu suǒ jìng, yǐn shēn ér qǐ, zé wèi zhǎng guì yǐ. shǐ jì fàn wéi chuán yán: qín wáng tī ér qǐng, qín wáng fù jì. ér chǔ xiān shēng bǔ liáng xiào wáng shì jiā: dì yǔ liáng wáng jù shì zuò tài hòu qián, dà hòu wèi dì yuē: wú wén yīn dào qīn qīn, zhōu dào zūn zūn, qí yì yī yě. dì guì xí jǔ shēn yuē: nuò. shì yě. lǐ jì: zuò jiē xùn guì, sān guó zhì zhù yǐn gāo shì chuán yán: guǎn níng cháng zuò yī mù tà, jī wǔ shí yú nián, wèi cháng jī gǔ qí tà shàng, dāng xī chù jiē chuān, yǐ cǐ.
古人之坐皆以兩膝著席，有所敬，引身而起，則為長跪矣。《史記·范唯傳》言：「秦王踢而請」，「秦王復跽」。而褚先生補《梁孝王世家》：「帝與梁王俱侍坐太後前，大後謂帝曰：『吾聞殷道親親，周道尊尊，其義一也。』帝跪席舉身曰：『諾。』」是也。《禮記》：「坐」皆訓「跪」，《三國志》注引《高士傳》言：「管寧嘗坐一木榻，積五十餘年，未嘗箕股其榻上，當膝處皆穿，」以此。

tǔ kàng běi rén yǐ shàng wèi chuáng, ér kōng qí xià yǐ fā huǒ, wèi zhī kàng. gǔ shū bù zài.
○土炕北人以上為床，而空其下以發火，謂之炕。古書不載。

zuǒ chuán: sòng sì rén liǔ chì tàn yú wèi, jiāng zhì zé qù zhī, xīn xù: wǎn chūn wèi wèi líng gōng yuē: jūn yī hú qiú, zuò xióng xí, ào yú yǒu zào. hàn shū sū wǔ chuán: záo dì wèi kǎn, zhì huǒ. shì gài jìn zhī, ér fēi kàng yě. jiù táng shū dōng yí gāo lì chuán: dōng yuè jiē zuò zhǎng kēng, xià rán piān huǒ yǐ qǔ nuǎn. cǐ jí jīn zhī shàng kàng yě, dàn zuò kēng zì.
《左傳》：「宋寺人柳熾炭於位，將至則去之，」《新序》：「宛春謂衛靈公曰：『君衣狐裘，坐熊席，奧隅有灶。』」《漢書·蘇武傳》：「鑿地為坎，置カ火。」是蓋近之，而非炕也。《舊唐書·東夷高麗傳》：「冬月皆作長坑，下然偏火以取暖。」此即今之上炕也，但作「坑」字。

shuǐ jīng zhù: shì yín xiàn yǒu guān jī sì, sì nèi yǒu dà táng shén gāo, guǎng kě róng qiān sēng. xià xī jié shí wèi zhī, shàng jiā tú jì, jī nèi shū tōng, zhī jīng mài sàn. jī cè shì wài sì chū bào huǒ, yán shì nèi liú, yī táng jǐn wēn. cǐ jīn rén nuǎn fáng zhī zhì, xíng róng jǐn zhī yǐ.
《水經注》：「士垠縣有觀雞寺，寺內有大堂甚高，廣可容千僧。下悉結石為之，上加塗暨，基內疏通，枝經脈散。基側室外四出暴火，炎勢內流，一堂盡溫。」此今人暖房之制，形容盡之矣。

guān fú hàn shū wǔ xíng zhì yuē: fēng sú kuáng màn, biàn jié yì dù, zé wèi piāo qīng qí guài zhī fú, gù yǒu fú yāo. yú suǒ jiàn wǔ liù shí nián fú shì zhī biàn yì yǐ duō yǐ, gù lù qí suǒ wén yǐ shì hòu rén yān.
○冠服《漢書·五行志》曰：「風俗狂慢，變節易度，則為剽輕奇怪之服，故有服妖。」余所見五六十年服飾之變亦已多矣，故錄其所聞以視後人焉。

yù zhāng màn chāo yuē: jīn rén suǒ dài xiǎo mào yǐ liù bàn hé fèng, xià zhuì yǐ yán rú zhān. yán xiàn fù hóng wèi yǔ yán, yì tài zǔ suǒ zhì, ruò yuē liù hé yī tǒng yún ěr. yáng wéi zhēn lián fū yǐ fāng zhōng jiàn tài zǔ, wèn qí zhì, duì yuē: sì fāng píng dìng zhōng. shàng xǐ, lìng shì rén jiē dé dài zhī. shāng wén yì yòng zì biān mín, yì yǐ cǐ zhōng jiàn. tài kāng xiàn zhì yuē: guó chū shí, yī shān zhě qián qī hòu bā. hóng zhì jiān, shàng zhǎng xià duǎn, zhě duō. zhèng dé chū, shàng duǎn, xià zhǎng sān fēn zhī yī, shì fū duō zhōng tíng. guān zé píng dǐng, gāo chǐ yú, shì fū bù jiǎn bā jiǔ cùn. jiā jìng chū, fú shàng zhǎng xià duǎn, shì hóng zhì shí. shì jǐng shào nián mào jiān zhǎng, sú yún biān gǔ mào. hóng zhì wèn, fù nǚ yī shān jǐn yǎn qún yāo, fù zhě yòng luó duàn shā juàn zhī jīn cǎi. tōng xiù qún, yòng jīn cǎi xī yī lán. jì gāo cùn yú. zhèng dé jiān, yī shān jiàn dà, qún zhě jiàn duō, shān wéi yòng jīn cǎi bǔ zi, jì jiàn gāo. jiā jìng chū, yī shān dà zhì xī, qún duǎn zhě shǎo, jì gāo rú guān mào, jiē tiě sī tāi, gāo liù qī cùn, kǒu zhōu huí chǐ èr sān cùn yú.
《豫章漫鈔》曰：「今人所戴小帽以六瓣合縫，下綴以檐如詹。閻憲副閎謂予言，亦太祖所制，若曰『六合一統』云爾。楊維楨廉夫以方中見太祖，問其制，對曰：『四方平定中。』上喜，令士人皆得戴之。商文毅用自編民，亦以此中見。」《太康縣誌》曰：「國初時，衣衫褶前七後八。弘治間，上長下短，褶多。正德初，上短，下長三分之一，士夫多中停。冠則平頂，高尺余，士夫不減八九寸。嘉靖初，服上長下短，似宏治時。市井少年帽尖長，俗雲邊鼓帽。弘治問，婦女衣衫僅掩裙腰，富者用羅緞紗絹織金彩。通袖裙，用金彩膝衤闌。髻高寸余。正德間，衣衫漸大，裙褶漸多，衫唯用金彩補子，髻漸高。嘉靖初，衣衫大至膝，裙短褶少，髻高如官帽，皆鐵絲胎，高六七寸，口周回尺二三寸余。」

nèi qiū xiàn zhì yuē: wàn lì chū, tóng zǐ fà zhǎng yóu zǒng jiǎo, nián èr shí yú shǐ dài wǎng. tiān qǐ jiān, zé shí wǔ liù biàn dài wǎng, bù shǐ yǒu zǒng jiǎo zhī yí yǐ. wàn lì chū, shù mín chuān juǎn sǎ, rú shēng chuān shuāng liǎn xié, fēi xiāng xiān shēng shǒu dài zhōng jìng guān zhě bù dé chuān xiāng biān yún tóu lǚ. zhì jìn rì, ér mén kuài yú zào wú fēi yún lǚ, yī bo xīng xiàng mò bù fāng zhōng, yòu yǒu jìn jīn táng jīn lè tiān jīn dōng pō jīn zhě. xiān nián, fù rén fēi shòu fēng bù gǎn dài liáng guān pī hóng páo, xì tuō dài, jīn fù zhě jiē fú zhī, yòu huò zhe bǎi huā páo, bù zhī chuàng zì hé rén. wàn lì jiān, liáo dōng xìng yě fú, wǔ cǎi xuàn làn, bù sān shí nián ér zāo tú lù, zī huā páo jǐ èr shí nián yǐ, fú zhī bù 1234, shēn zhī zāi yě. bīng huāng zhī jiù, qí néng miǎn yǔ!
《內丘縣誌》曰：「萬曆初，童子髮長猶總角，年二十餘始戴網。天啟間，則十五六便戴網，不使有總角之儀矣。萬曆初，庶民穿卷靸，儒生穿雙臉鞋，非鄉先生首戴忠靖冠者不得穿廂邊雲頭履。至近日，而門快輿皂無非雲履，醫卜星相莫不方中，又有晉巾、唐巾、樂天巾、東坡巾者。先年，婦人非受封不敢戴梁冠、披紅袍，系拖帶，今富者皆服之，又或著百花袍，不知創自何人。萬曆間，遼東興冶服，五彩炫爛，不三十年而遭屠戮，茲花袍幾二十年矣，服之不[1234]，身之災也。兵荒之咎，其能免與！」

chǎ yī tōng jiàn: táng xī zōng gān fú yuán nián, wáng níng cuī yàn zhāo tóng jǔ jìn shàng, níng xiān jí dì, cháng chǎ yī jiàn yàn zhāo. chǎ, chǔ xiè fǎn. guǎng yǎ: shāo yī jí rèn wèi zhī yī guì chǎ, yī yuē yī yī. lǐ yì shān shī: fú róng zuò qún chǎ. yòu yuē: qún chǎ fú róng xiǎo.
○衩衣《通鑑》：「唐僖宗乾符元年，王凝、崔彥昭同舉進上，凝先及第，嘗衩衣見彥昭。」衩，楚懈反。《廣雅》：「梢衤吉衽謂之衤貴衩，一曰衤衣。」李義山詩：「芙蓉作裙衩。」又曰：「裙衩芙蓉小。」

duì jīn yī dà zǔ shí lù: hóng wǔ èr shí liù nián sān yuè, jìn guān mín bù zú rén děng fú duì jīn yī. wéi qí mǎ xǔ fú, yǐ biàn yú chéng mǎ gù yě. qí bù yīng fú ér fú zhě zuì zhī. jīn zhī zhào jiǎ jí duì jīn yī yě. jiè ān màn bǐ yún: zhào jiǎ zhī zhì, bǐ jiǎ shāo zhǎng, bǐ ǎo jiǎn duǎn. zhèng dé jiān, chuàng zì wǔ zōng. jìn rì shì dài fū yǒu fú zhě. àn shuō wén: wú mèi yī wèi zhī yī. zhào huàn guāng yuē: bàn bì yī yě. wǔ shì wèi zhī bì jiǎ, fāng sú wèi zhī pī ǎo. xiǎo zhě yuē bēi zi. jí cǐ zhì yě, wèi zhì yáng fù chuán: fù cháng jiàn míng dì zhe mào pī piǎo jiǎo bàn xiù, wèn dì yuē: cǐ yú lǐ hé fǎ fú yě? zé dāng shí yǐ yǒu cǐ zhì. zuǒ rèn sòng zhōu bì dà èr lǎo táng shī huà yún: chén yì wèi fèng shǐ jīn guó shǔ guān, guò hū tuó guāng wǔ miào, jiàn sù xiàng zuǒ rèn. yuè kē chéng shǐ yún: zhì lián shuǐ, xuān shèng diàn xiàng zuǒ rèn. sì zhōu tǎ yuàn shè wǔ bǎi yīng zhēn xiàng, huò sù huò kè, jiē zuǒ rèn. cǐ zhì gài jīn rén wèi zhī, qì yú míng chū ér wèi jǐn chú. qí jiàn yú shí lù zhě, yǒng lè bā nián fǔ ān shān dōng gěi shì zhōng wáng shì zhī zòu, xuān dé qī nián hé nán zhāng dé fǔ lín xiàn xùn dǎo dù běn zhī zòu, zhèng tǒng shí sān nián shān xī jiàng xiàn xùn dǎo zhāng wò zhī zòu, lǚ fèng míng zhǐ ér wèi jí gǎi zhèng.
○對襟衣《大祖實錄》：「洪武二十六年三月，禁官民步卒人等服對襟衣。惟騎馬許服，以便於乘馬故也。其不應服而服者罪之。」今之罩甲即對襟衣也。《戒庵漫筆》云：「罩甲之制，比甲稍長，比襖減短。正德間，創自武宗。近日士大夫有服者。」按《說文》：「無袂衣謂之衤。」趙宦光曰：「半臂衣也。武士謂之蔽甲，方俗謂之披襖。小者曰背子。」即此制也，《魏志·楊阜傳》：「阜嘗見明帝著帽披縹絞半袖，問帝曰：『此於禮何法服也？』」則當時已有此制。○左衽宋周必大《二老堂詩話》云：「陳益為奉使金國屬官，過滹沱光武廟，見塑像左衽。」岳珂《程史》云：「至漣水，宣聖殿像左衽。泗洲塔院設五百應真像，或塑或刻，皆左衽。」此制蓋金人為之，迄於明初而未盡除。其見於《實錄》者，永樂八年撫安山東給事中王釋之奏，宣德七年河南彰德府林縣訓導杜本之奏，正統十三年山西絳縣訓導張斡之奏，屢奉明旨而未即改正。

sàng dà jì: xiǎo liǎn dà liǎn, jì fú bù dǎo, jiē zuǒ rèn. zhù: zuǒ rèn, shè xiāng zuǒ, fǎn shēng shí yě. zhèng yì yuē: rèn, yī jīn yě. shēng xiāng yòu, zuǒ shǒu jiě, chōu dài biàn yě. sǐ zé jīn xiāng zuǒ, shì bù fù jiě yě.
《喪大記》：「小斂大斂，祭服不倒，皆左衽。」註：「左衽，社鄉左，反生時也。」正義曰：「衽，衣襟也。生鄉右，左手解，抽帶便也。死則襟鄉左，示不復解也。」

xíng juǎn shī: xié fú zài xià. jiān yún: xié fú, rú jīn xíng téng yě. bī shù qí shèng, zì zú zhì xī. zuǒ chuán: dài shang fú xì. zhù tóng. yì zuò bī. lǐ jì: bī lǚ zhe qí. shì míng: bī suǒ yǐ zì bī shù, jīn wèi zhī xíng juǎn, yán yǐ guǒ jiǎo, kě yǐ tiào téng qīng biàn yě. zhàn guó cè: sū qín yíng juǎn fù shū dān náng. wú zhì: lǚ méng wèi bīng zuò jiàng yī xíng. jiù táng shū: dé zōng rù luò gǔ, zhí lín yǔ, dào tú xiǎn huá, wèi shì duō wáng guī zhū. dōng chuān jié dù shǐ lǐ shū míng zhī zǐ shēng jí guō zi yí zhī zǐ shǔ líng hú zhāng zhī zǐ jiàn děng liù rén, kǒng yǒu hǎo rén wēi chéng yú, xiāng yǔ niè bì wèi méng. zhe xíng juǎn dīng xié, gèng shàng mǎ, yǐ zhì liáng zhōu, tā rén jiē bù dé jìn. jí hái jīng shī, shàng jiē yǐ wèi jìn wèi jiāng jūn, chǒng yù shén hòu.
○行帣《詩》：「邪幅在下。」箋云：「邪幅，如今行滕也。逼束其勝，自足至膝。」《左傳》：「帶裳幅舄。」注同。亦作「逼」。《禮記》：「逼屢著綦。」《釋名》：「逼所以自逼束，今謂之行帣，言以裹腳，可以跳騰輕便也。」《戰國策》：「蘇秦贏帣負書擔囊。」《吳志》：「呂蒙為兵作絳衣行。」《舊唐書》：「德宗入駱谷，值霖雨，道塗險滑，衛士多亡歸朱Г。東川節度使李叔明之子升及郭子儀之子曙、令狐彰之子建等六人，恐有好人危乘輿，相與齧臂為盟。著行帣釘鞋，更上馬，以至梁州，它人皆不得近。及還京師，上皆以為禁衛將軍，寵遇甚厚。」

gǔ rén zhī wà dà dǐ yǐ pí wèi zhī. chūn qiū zuǒ shì chuán zhù yuē: gǔ zhě chén jiàn jūn jiě wà, jì jiě wà, zé lù qí xié fú, ér rén dé jiàn zhī, cǎi shū zhī shī suǒ yǐ wèi yǒng. jīn zhī cūn mín wǎng wǎng xíng juǎn ér bù wà zhě, gǔ rén zhī yí zhì yě. wú hè shào wèi rén měi róng zhǐ, zuò cháng zhe wà xī jiàn qí zú. zé hàn wèi zhī shì bù wà ér jiàn zú zhě duō yǐ.
古人之襪大抵以皮為之。《春秋左氏傳》注曰：「古者臣見君解襪，既解襪，則露其邪幅，而人得見之，《采菽》之詩所以為詠。今之村民往往行帣而不襪者，古人之遺制也。吳賀邵為人美容止，坐常著襪希見其足。」則漢魏之世不襪而見足者多矣。

lè fǔ lè fǔ shì guān shǔ zhī míng. qí guān yǒu lìng, yǒu yīn jiān, yǒu yóu jiǎo. hàn shū zhāng fàng chuán: shǐ dà nú jùn děng sì shí yú rén, qún dǎng shèng bīng nǔ, bái zhòu rén lè fǔ, gōng shè guān sì. huò guāng chuán: zòu chāng yì wáng, dà xíng zài qián diàn fā lè fǔ lè qì. xù hàn shū lǜ lì zhì: yuán dì shí, láng zhōng jīng fáng zhī wǔ shēng zhī yīn, liù shí lǜ zhī shù, shàng shǐ tài zǐ tài fù wéi xuán chéng jiàn yì dài fū zhāng zá shì jiān fáng yú lè fǔ. shì yě. hòu rén nǎi yǐ lè fǔ suǒ cǎi zhī shī jí míng zhī yuē lè fǔ, wù yǐ, yuē gǔ lè fǔ yóu wù. sì sì zì zì gǔ zhì jīn fán sān biàn. sān dài yǐ shàng, fán yán sì zhě jiē yǎn shù zhī míng, zhōu lǐ: sì rén zhù: sì zhī yán shì yě. shī yún sì rén mèng zǐ, yì zhī hūn sì, shī zhī fù sì, zuǒ chuán: sì rén diāo, sì rén pī sì rén mèng zhāng sì rén huì qiáng yī lì sì rén liǔ sì rén luó, jiē cǐ yě. zì qín yǐ huàn zhě rèn wài tíng zhī zhí, ér guān shě tōng wèi zhī sì.
○樂府樂府是官署之名。其官有令，有音監，有游徼。《漢書·張放傳》：「使大奴駿等四十餘人，群黨盛兵弩，白晝人樂府，攻射官寺。」《霍光傳》：「奏昌邑王，大行在前殿發樂府樂器。」《續漢書·律曆志》：「元帝時，郎中京房知五聲之音，六十律之數，上使太子太傅韋玄成、諫議大夫章雜試間房於樂府。」是也。後人乃以樂府所采之詩即名之曰「樂府」，誤矣，曰「古樂府」尤誤。○寺寺字自古至今凡三變。三代以上，凡言寺者皆奄豎之名，《周禮》：「寺人」註：「寺之言侍也。」《詩》雲「寺人孟子」，《易》之「閽寺」，《詩》之「婦寺」，《左傳》：「寺人貂」，「寺人披」、「寺人孟張」、「寺人惠牆、伊戾」、「寺人柳」、「寺人羅」，皆此也。自秦以宦者任外廷之職，而官舍通謂之寺。

hàn rén yǐ tài cháng guāng lù xūn wèi wèi tài pú tíng wèi dà hóng lú zōng zhèng dà sī nóng shào fǔ wèi jiǔ sì. yòu biàn ér fú tú zhī jū, yì wèi zhī sì yǐ.
漢人以太常、光祿勛、衛尉、太僕、廷尉、大鴻臚、宗正、大司農、少府為九寺。又變而浮屠之居，亦謂之寺矣。

shěng shí sān bù zhèng shǐ sī, jīn rén wèi zhī shí sān xǐng zhě, yán yuán zhī jiù ér wù chēng zhī yě. yuán shí wèi xíng zhōng shū shěng zhě shí yī: yuē liáo yáng děng chù, rì zhèn dōng, yuē shǎn xī děng chù, yuē sì chuān děng chù, yuē hé nán jiāng běi děng chù, yuē yún nán děng chù, yuē jiāng zhè děng chù, yuē jiāng xī děng chù, yuē hú guǎng děng chù, yuē gān sù děng chù, rì lǐng běi děng chù. guó chū yán yuán zhì, lì xíng zhōng shū shěng. hóng wǔ qī nián, yǐ jīng jī yīng tiān děng fǔ zhí lì liù bù, gǎi háng zhōng shū shěng wèi bù zhèng shǐ sī, jīn dāng chēng shí sān bù zhèng shǐ sī, bù dāng chēng shěng.
○省十三布政使司，今人謂之十三省者，沿元之舊而誤稱之也。元時為行中書省者十一：曰遼陽等處，日鎮東，曰陝西等處，曰四川等處，曰河南江北等處，曰云南等處，曰江浙等處，曰江西等處，曰湖廣等處，曰甘肅等處，日嶺北等處。國初沿元制，立行中書省。洪武七年，以京畿、應天等府直隸六部，改行中書省為布政使司，今當稱十三布政使司，不當稱省。

guān shòu zhàng zhuàng láng zhī shì shǐ yú hàn míng, hòu dài yīn zhī, yǒu zhàng shǔ guān zhī fǎ. cáo gōng xìng yán, chuán shǔ gōng shì wǎng wǎng jiā zhàng. sòng liú dào xī wèi guǎng zhōu cì shǐ, zhàng zhì zhōng gǒu qí wén chuí sǐ. wèi liú rén zhī jiān zuò jìn yáng chéng, zhàng qián yīn zhōu cì shǐ péi zhēn bīng zhōu cì shǐ wáng chuò. suí wén dì zhào zhū sī lùn shǔ guān zuì, yǒu lǜ qīng qíng zhòng zhě, tīng yú lǜ wài zhēn zhuó jué zhàng. yàn róng wèi yōu zhōu zǒng guǎn, yuán hóng sì chú zhǎng shǐ, jù rǔ, gù cí. shàng zhī zhī, chì róng yuē: hóng sì zhàng shí yǐ shàng zuì jiē zòu wén. róng fèn yuē: shù zi hé gǎn nòng wǒ! nǎi qiǎn hóng sì jiān nà cāng sù, yáng dé yī kāng yī pī jiē fá zhī, měi chī bù mǎn shí, rán yī rì zhōng huò zhì sān shù. dù zi měi sòng gāo sān shí wǔ shī: tuō shēn bù wèi zhōng, shǐ yǔ chuí chǔ cí. táng shí zì bù wèi yǐ shàng jí bù jiā chuí chǔ, yōu yú nán běi cháo duō yǐ. huáng shì rì chāo: dú hán wén gōng zèng zhāng gōng cáo shī yún: pàn sī bēi guān bù kān shuō, wèi miǎn chuí chǔ chén āi jiān. rán zé táng zhī pàn sī, bù wèi lèi rán yǔ? rán táng rén zhī dài bēi guān suī yán, ér bēi guān yóu dé yǐ zì shēn qí fǎ, rú liú rén guǐ wèi chén cāng wèi, shàn shā zhé chōng dū wèi lǔ níng shì yě. wǒ cháo pàn sī bù wèi yǐ dài xīn jìn shì, ér guǎn kù jiān dāng bù yǐ rǔ zhī, shì táng zhòng yǐ. nǎi jìn rì shàng guān kǔ yì kē zé shén yú nú pú, guān zhī rǔ, fǎ zhī qū yě, cǐ shì guān xì shì dào.
○官受杖撞郎之事始於漢明，後代因之，有杖屬官之法。曹公性嚴，椽屬公事往往加杖。宋劉道錫為廣州刺史，杖治中苟齊文垂死。魏劉仁之監作晉陽城，杖前殷州刺史裴珍、并州刺史王綽。隋文帝詔諸司論屬官罪，有律輕情重者，聽於律外斟酌決杖。燕榮為幽州總管，元宏嗣除長史，懼辱，固辭。上知之，敕榮曰：「弘嗣杖十已上罪皆奏聞。」榮忿曰：「豎子何敢弄我！」乃遣弘嗣監納倉粟，揚得一糠一批皆罰之，每笞不滿十，然一日中或至三數。杜子美《送高三十五詩》：「脫身簿尉中，始與捶楚辭。」唐時自簿尉以上即不加捶楚，優於南北朝多矣。《黃氏日鈔》：「讀韓文公《贈張公曹詩》云：『判司卑官不堪說，未免捶楚塵埃間。』然則唐之判司，簿尉類然與？」然唐人之待卑官雖嚴，而卑官猶得以自申其法，如劉仁軌為陳倉尉，擅殺折衝都尉魯寧是也。我朝判司簿尉以待新進士，而管庫監當不以辱之，視唐重矣。乃近日上官苦役苛責甚於奴僕，官之辱，法之屈也，此事關係世道。

táng zì bīng xìng yǐ hòu, zhàng jué zhī xíng jí bù zhǐ yú bù wèi. zhāng hào zhàng shā háo zhōu cì shǐ lǘ qiū xiǎo, yán wǔ zhàng shā zǐ zhōu cì shǐ zhāng yí, hán gāo zhàng shā ān jí lìng sūn, liǔ zhòng yǐng zhàng shā nán zhèng lìng quán yì. liú yàn wèi guān chá, zì cì shǐ liù pǐn yǐ xià de zhàng ér hòu zòu, zé zhe zhī yú lìng yǐ, sòng shǐ: lǐ zōng chún yòu èr nián sān yuè, zhào jīn hòu zhōu xiàn guān yǒu zuì, shuài sī wú zhé jiā zhàng zé.
唐自兵興以後，杖決之行即不止於簿尉。張鎬杖殺豪州刺史閭丘曉，嚴武杖殺梓州刺史章彝，韓皋杖殺安吉令孫，柳仲郢杖殺南鄭令權奕。劉晏為觀察，自刺史六品以下得杖而後奏，則著之於令矣，《宋史》：「理宗淳佑二年三月，詔今後州縣官有罪，帥司毋輒加杖責。」

jìn shū wáng chuán: wèi sī tú zuǒ xī shǔ. méng yǐ cǐ zhí yǒu qiǎn zé yīng shòu zhàng, gù cí zhào wèi tíng fá, yóu bù jiù. zé bù dú wài lì yǐ. nán qí shū lù chéng chuán: láng guān jiù yǒu zuò zhàng, yǒu míng wú shí. chéng zài guān, jī qián wǎng fá, yī rì bìng shòu qiān zhàng. nán shǐ xiāo chēn chuán: qí míng dì yòng fǎ yán jùn, shàng shū láng zuò zhàng fá zhě jiē jí kē xíng. chēn nǎi mì qǐ yuē: láng yǒu zhàng, qǐ zì hòu hàn, ěr shí láng guān wèi bēi, qīn zhǔ wén àn, yǔ lìng shǐ bù yì, gù láng sān shí wǔ rén, lìng shǐ èr shí rén, shì rén duō chǐ wèi cǐ zhí. zì wèi jìn yǐ lái, láng guān shāo zhòng, jīn fāng cān yòng gāo huá, lì bù yòu jìn yú tōng guì, bù yīng guān gāo xī pǐn ér fá zūn náng kē. suǒ yǐ cóng lái dàn jǔ suī zài kōng wén, xǔ yǐ tuī qiān, huò féng shè ēn, huò rù chūn lìng, biàn dé xī tíng. sòng yuán jiā dà míng zhōng, yǒu bèi fá zhě, bié yáo fàn jiàn zhǔ xīn, fēi guān cháng zhǔn. tài shǐ jiàn yuán yǐ lái, bìng wèi shī xíng. zì fèng chì zhī hòu, yǐ xíng cāng bù láng jiāng zhòng xīn, zhàng dū wǔ shí, wú bù rén huái cán jù. qǐ tè cì shū shú, shǐ yǔ lìng shǐ yǒu yì, yǐ zhāng yōu huǎn zhī zé. dì nà zhī. zì shì yīng shòu fá zhě yī jiù bù xíng. cǐ jīn rì gōng qiǎn nǐ zhàng zhī suǒ zì shǐ.
《晉書·王傳》：「為司徒左西屬。檬以此職有譴則應受杖，固辭；詔為停罰，猶不就。」則不獨外吏矣。《南齊書·陸澄傳》：「郎官舊有坐杖，有名無實。澄在官，積前往罰，一日並受千杖。」《南史·蕭琛傳》：「齊明帝用法嚴峻，尚書郎坐杖罰者皆即科行。琛乃密啟曰：『郎有杖，起自後漢，爾時郎官位卑，親主文案，與令史不異，故郎三十五人，令史二十人，士人多恥為此職。自魏晉以來，郎官稍重，今方參用高華，吏部又近於通貴，不應官高昔品而罰遵囊科。所以從來彈舉雖在空文，許以推遷，或逢赦恩，或入春令，便得息停。宋元嘉、大明中，有被罰者，別繇犯件主心，非關常准。泰始、建元以來，並未施行。自奉敕之後，已行倉部郎江重欣，杖督五十，無不人懷慚懼。乞特賜輸贖，使與令史有異，以彰優緩之澤。』帝納之。自是應受罰者依舊不行。」此今日公譴擬杖之所自始。

shì shuō: huán gōng zài jīng zhōu, chǐ yǐ wēi xíng sù wù. lìng shǐ shòu zhàng, zhèng cóng zhū yī shàng guò, huán shì nián shào, cóng wài lái, yún: xiàng cóng gé xià guò, jiàn lìng shǐ shòu zhàng, shàng shāo yún gēn, xià fú dì zú. huán gōng yuē: wǒ yóu huàn qí zhòng. shì lìng shǐ fú zhū yī ér shòu zhàng yě.
《世說》：「桓公在荊州，恥以威刑肅物。令史受杖，正從朱衣上過，桓式年少，從外來，云：『向從閣下過，見令史受杖，上捎雲根，下拂地足。』桓公曰：『我猶患其重。』」是令史服朱衣而受杖也。

nán qí shū zhāng róng chuán: dà míng wǔ nián zhì, èr pǐn qīng guān, xíng chōng wò zhàng bù dé chū shí, liáng shū jiāng chuán: dì qì wèi lì bù láng, zuò zhàng cáo zhōng miǎn guān. láng guān zhī zhàng, xū zhàng yě, gù zhì yú qiān chōng wò zhī zhàng, shí zhàng yě, bù dé guò shí. rán yì shī zhōng zhī fǎ.
《南齊書·張融傳》：「大明五年制，二品清官，行憧斡杖不得出十，」《梁書·江傳》：「弟葺為吏部郎，坐杖曹中免官。」郎官之杖，虛杖也，故至於千；憧斡之杖，實杖也，不得過十。然亦失中之法。

shěn tǒng, dà míng zhōng wèi zhù zuò zuǒ láng. xiān shì, wǔ shěng guān suǒ gěi wò tóng bù dé zá yì, tài zǔ shì, zuò yǐ miǎn guān zhě qián hòu shù bǎi rén. tǒng yì tóng guò chà, yǒu sī zòu miǎn, shì zǔ zhào yuē: zì qǐng wò tóng duō bù zhī gěi, zhǔ kě liàng tīng xíng zhàng. de xíng wò zhàng zì cǐ shǐ yě.
沈統，大明中為著作佐郎。先是，五省官所給斡僮不得雜役，太祖世，坐以免官者前後數百人。統役僮過差，有司奏免，世祖詔曰：「自頃斡僮多不祗給，主可量聽行杖。」得行斡杖自此始也。

běi cháo zhèng lìng bǐ zhī nán cháo yóu wèi yán qiè. gāo yǔn chuán yán: wèi chū fǎ yán, cháo shì duō jiàn zhàng fá. xiào zhāo dì jì yán: shàng shū láng zhōng pōu duàn yǒu shī, zhé jiā chuí chǔ. ér jí qí wèi shì, zé yǒu rú gāo yáng wáng yōng zhī yǐ zhōu mù ér zhàng shā zhí guān, táng yōng zhī yǐ lù shàng shū ér wō tà cháo shì.
北朝政令比之南朝尤為嚴切。《高允傳》言：「魏初法嚴，朝士多見杖罰。」《孝昭帝紀》言：「尚書郎中剖斷有失，輒加捶楚。」而及其未世，則有如高陽王雍之以州牧而杖殺職官，唐邕之以錄尚書而撾撻朝士。

yā zì jí gǔ lù yǒu wǔ dài shí dì wáng jiāng xiāng děng shǔ zì yī juàn. suǒ wèi shǔ zì zhě, jiē cǎo shū qí míng, jīn sú wèi zhī huà yā, bù zhī shǐ yú hé dài. yuè kē gǔ jiā pén gān jì yán: dé jìn yǒng níng yuán nián pì, yǒu jiàng zhě xìng míng, xià yǒu wén rú yā zì. zé jìn yǐ yǒu zhī, rán bù kě kǎo. nán qí shū: tài zǔ zài lǐng jūn fǔ, lìng jì sēng zhēn xué shàng shǒu jī xià míng, bào dá shū shū jiē fù sēng zhēn, shàng guān zhī, xiào yuē: wǒ yì bù fù néng bié yě. hé jìng róng shǔ míng, jìng zì zé dà zuò gǒu xiǎo wèi wén, róng zì dà wèi fù. lù chuí xì yuē: gōng jiā gǒu jì qí dà, fù yì bù xiǎo. wèi shū: cuī xuán bó yóu shàn xíng yā zhī shū, tè jǐn jīng qiǎo ér bù jiàn yí jī. běi shǐ: xié lǜ jīn bù shí wén zì, chū míng dūn, kǔ qí nán shǔ, gǎi míng wèi jīn, cóng qí biàn yì. yóu yǐ wèi nán, shén wǔ nǎi zhǐ wū jiǎo, lìng shí zhī. běi qí shū rù shè dí gàn bù zhī shū, shǔ míng wèi gàn zì, nì shàng huà zhī, shí rén wèi zhī chuān zhuī. yòu yǒu wǔ jiāng wáng zhōu, shǔ míng xiān wèi jí ér hòu chéng qí wài. chén shū: xiāo yǐn shàn lì shū, gāo zōng cháng pī zòu shì, zhǐ yǐn shǔ míng yuē: cǐ zì bǐ shì piān piān, shì niǎo zhī yù fēi. táng shū: dǒng chāng qián wèi, xià zhì zhào jiē zì shǔ míng. huò yuē: dì wáng wú yā zhào. chāng yuē: bù qīn shǔ, hé yóu zhī wǒ wèi tiān zǐ? jīn rén yì wèi zhī huā zì. běi qí hòu zhǔ jì: kāi fǔ qiān yú, yí tóng wú shù, lǐng jūn yī shí èr shí, lián pàn wén shū, gè zuò huā zì, bù jù xìng míng, mò zhī shuí yě. huáng bó sī wèi: wèi jìn yǐ lái fǎ shū, liáng yù fǔ suǒ cáng jiē shì, zhū yì táng huái kè shěn chì wén yáo huái zhēn děng tí míng yú shǒu wěi zhǐ fèng jiān, gù huò wèi zhī yā fèng, huò wèi zhī yā wěi. hòu rén huā yā gài yán yú cǐ. yòu yún: táng rén jí guó chū qián bèi yǔ rén shū dú, huò zhǐ yòng yā zì, yǔ míng yòng zhī wú yì, shàng biǎo zhāng yì huò ěr, jìn shì suì shī yā zì yú xí yí. bù zhī nán běi zhū shǐ yán yā zì zhě rú cǐ zhī duō. ér hán fēi zi yán: tián yīng lìng guān jù yā quàn, dòu shí cān shēng zhī jì. zé zhàn guó shí yǐ yǒu zhī, yòu bù shǐ yú hòu shì yě.
○押字《集古錄》有五代時帝王將相等「署字」一卷。所謂署字者，皆草書其名，今俗謂之畫押，不知始於何代。岳珂《古家盆杆記》言：「得晉永寧元年甓，有匠者姓名，下有文如押字。」則晉已有之，然不可考。《南齊書》：「太祖在領軍府，令紀僧真學上手跡下名，報答書疏皆付僧真，上觀之，笑曰：『我亦不復能別也。』」何敬容署名，「敬」字則大作「苟」小為「文」，「容」字大為「父」。陸捶戲曰：「公家『苟』既奇大，『父』亦不小。」《魏書》：「崔玄伯尤善行押之書，特盡精巧而不見遺蹟。」《北史》：「斜律金不識文字，初名敦，苦其難署，改名為金，從其便易。猶以為難，神武乃指屋角，令識之。」《北齊書入厙狄干不知書，署名為『干』字，逆上畫之，時人謂之「穿錐」。又有武將王周，署名先為「吉」而後成其外。《陳書》：蕭引善隸書，高宗嘗披奏事，指引署名曰：「此字筆勢翩翩，似鳥之欲飛。」《唐書》：董昌潛位，下制詔皆自署名。或曰：「帝王無押詔。」昌曰：「不親署，何由知我為天子？」今人亦謂之「花字」。《北齊後主紀》：「開府千餘，儀同無數，領軍一時二十，連判文書，各作花字，不具姓名，莫知誰也。」黃伯思謂：「魏晉以來法書，梁御府所藏皆是，朱異、唐懷克、沈熾文、姚懷珍等題名於首尾紙縫間，故或謂之押縫，或謂之押尾。後人花押蓋沿於此。」又云：「唐人及國初前輩與人書牘，或只用押字，與名用之無異，上表章亦或爾，近世遂施押字於檄移。」不知南北諸史言押字者如此之多。而《韓非子》言：『田嬰令官具押券，斗石參升之計。』則戰國時已有之，又不始於後世也。」

sān guó zhì shǎo dì jì zhù: shì shuō jí wèi shì chūn qiū bìng yún: jiāng wéi kòu lǒng yòu, shí ān dōng jiāng jūn sī mǎ wén wáng zhèn xǔ chāng, wēi hái jī wéi. zhì jīng shī, dì yù píng lè guān yǐ lín jūn guò, zhōng lǐng jūn xǔ yǔn yǔ zuǒ yòu xiǎo chén móu, yīn wén wáng cí shā zhī, lēi qí zhòng yǐ tuì. dà jiāng jūn yǐ shū zhào yú qián, wén wáng rén, dì fāng shí sù, yōu rén yún wǔ děng chàng yuē: qīng tóu jī, qīng tóu jī. qīng tóu jī zhě, yā yě. dì jù bù gǎn fā. àn yā zhě, quàn dì yā zhào shū ěr. shì zé yǐ qīn shǔ wèi yā, jǐ jiàn yú sān guó shí yǐ.
《三國志·少帝紀》註：「《世說》及《魏氏春秋》並云：姜維寇隴右，時安東將軍司馬文王鎮許昌，微還擊維。至京師，帝御平樂觀以臨軍過，中領軍許允與左右小臣謀，因文王辭殺之，勒其眾以退。大將軍已書詔於前，文王人，帝方食粟，優人云午等唱曰：「青頭雞，青頭雞。」青頭雞者，鴨也。帝懼不敢發。按鴨者，勸帝押詔書耳。是則以親署為押，己見於三國時矣。

dǐ bào sòng shǐ liú fèng shì chuán: xiān shì, jìn zòu yuàn měi wǔ rì jù dìng běn bào zhuàng shàng shū mì yuàn, rán hòu chuán zhī sì fāng. ér dǐ lì zhé xiān qī bào xià, huò jiǎo wèi jiā shū, yǐ rén yóu zhì. fèng shì qǐ gé dìng běn, qù shí fēng, dàn yǐ tōng hán téng bào, cóng zhī. lǚ qín chuán: yī zhì gāo kòu lǐng nán, zhào zòu dǐ wú dé zhé bào. qín yán yī fāng yǒu jǐng, shǐ zhū dào wén zhī, gòng dé wèi bèi, jīn yù rén bù zhī, cǐ yì hé yě? cáo fǔ chuán: zhèng hé hòu, dì duō wēi xíng. shǐ mín jiān yóu wèi zhī, jí cài jīng xiè biǎo yǒu qīng chē xiǎo niǎn, qī cì lín xìng. zì shì dǐ bào wén sì fāng. dǐ bào zì jiàn yú shǐ shū gài shǐ yú cǐ shí. rán táng sūn qiáo jí zhōng yǒu dú kāi yuán zá bào yī piān, zé táng shí yǐ yǒu zhī yǐ.
○邸報《宋史·劉奉世傳》：「先是，進奏院每五日具定本報狀上樞密院，然後傳之四方。而邸吏輒先期報下，或矯為家書，以人郵置。奉世乞革定本，去實封，但以通函騰報，從之。」《呂溱傳》：「依智高寇嶺南，詔奏邸毋得輒報。溱言一方有警，使諸道聞之，共得為備，今欲人不知，此意何也？』」《曹輔傳》：「政和後，帝多微行。始民間猶未知，及蔡京謝表有『輕車小輦，七賜臨幸。』自是邸報聞四方。」邸報」字見於史書蓋始於此時。然唐孫樵集中有《讀開元雜報》一篇，則唐時已有之矣。

jiǔ jìn xiān wáng zhī yú jiǔ yě, lǐ yǐ xiān zhī, xíng yǐ hòu zhī. zhōu shū jiǔ hào: jué huò gào yuē: qún yǐn, rǔ wù yì, jǐn zhí jū yǐ guī yú zhōu, yǔ qí shā! cǐ xíng luàn guó yòng zhòng diǎn yě. zhōu guān píng shì: jǐ jiǔ jǐn jiǔ. ér sī: jìn yǐ shǔ yóu yǐn shí yú shì zhě. ruò bù kě jìn, zé bó ér lù zhī. cǐ xíng píng guó yòng zhōng diǎn yě. yī xiàn zhī lǐ, bīn zhǔ bǎi bài, zhōng rì yǐn jiǔ ér bù dé zuì yān. zé wèi jí hū xíng ér fāng zhī yǐ lǐ yě. gù chéng kāng yǐ xià, tiān zǐ wú gān jiǔ zhī shī, qīng shì wú hān gē zhī qiān. zhì yú yōu wáng, ér tiān bù miǎn ěr zhī shī shǐ zuò, qí jiào yán yǐ. hàn xìng, xiāo hé zào lǜ, sān rén yǐ shàng wú gù qún yǐn jiǔ fá jīn sì liǎng. cáo cān dài zhī, zì wèi zūn qí yuē shù, nǎi yuán zhōng wén lì zuì gē hū ér yì qǔ jiǔ zhāng yǐn, yǔ xiāng yīng hé. shì bìng qí huà yī zhī fǎ ér wáng zhī yě. fāng mín yǐ lǐ, bīn fù hóu jì què zhī yú qián jiū mín yǐ xíng, píng yáng fù shī zhī yú hòu. hóng yáng zhǒng cǐ, cóng ér què gū, fū yì kāi zhī yǒu qí jiàn hū?
○酒禁先王之於酒也，禮以先之，刑以後之。《周書·酒浩》：「厥或告曰：『群飲，汝勿佚，盡執拘以歸於周，予其殺！』」此刑亂國用重典也。《周官·萍氏》：「幾酒謹酒。」而《司》：「禁以屬游飲食於市者。若不可禁，則搏而戮之。」此刑平國用中典也。一獻之禮，賓主百拜，終日飲酒而不得醉焉。則未及乎刑而坊之以禮也。故成康以下，天子無甘酒之失，卿士無酣歌之愆。至於幽王，而「天不湎爾」之詩始作，其教嚴矣。漢興，蕭何造律，三人以上無故群飲酒罰金四兩。曹參代之，自謂遵其約束，乃園中聞吏醉歌呼而亦取酒張飲，與相應和。是並其畫一之法而亡之也。坊民以禮，賓阝侯既闕之於前；糾民以刑，平陽復失之於後。弘羊踵此，從而榷酤，夫亦開之有其漸乎？

wǔ dì tiān hàn sān nián, chū què jiǔ gū. zhāo dì shǐ yuán liù nián, yòng xián liáng wén xué zhī yì, bà zhī, ér yóu lìng mín dé yǐ lǜ zhàn zū mài, jiǔ shēng sì qián, suì yǐ wèi lì guó zhī yī kǒng, ér jiǔ jìn zhī chí shí làn shāng yú cǐ. rán shǐ zhī suǒ zài, zì xiào xuān yǐ hòu, yǒu shí ér jìn, yǒu shí ér kāi. zhì táng dài zōng guǎng dé èr nián shí èr yuè, zhào tiān xià zhōu xiàn, gè liàng dìng gū jiǔ hù, suí yuè nà shuì, chú cǐ zhī wài, bù wèn guān sī, yī qiè jìn duàn. zì cǐ míng jìn ér shí xǔ zhī gū, yì zài què qián ér bù zài jiǔ yǐ, sòng rén zōng gān xìng chū, yán zhě yǐ tiān xià jiǔ kè yuè bǐ suì zēng, wú yǒu yì jí, fēi gǔ jìn qún yǐn jié yòng zhī yì. xiào zōng chún xī zhōng, lǐ dào qī wèi, shè fǎ quàn yǐn, yǐ liǎn mín cái. zhōu huī zá zhì yǐ wèi, wéi kǒng qí yǐn bù duō ér kè bù xiàn, cǐ què gū zhī bì yě. zhì jīn dài, zé jì bù què mín ér yì wú jìn lìng, mín jiān suì yǐ jiǔ wèi rì yòng zhī xū, bǐ yú yōng sūn zhī bù kě què, ruò shuǐ zhī liú, tāo tāo jiē shì, ér hòu shēng zhèng dé zhī lùn mò yǒu qǐ ér chí zhī zhě yǐ.
武帝天漢三年，初榷酒酤。昭帝始元六年，用賢良文學之議，罷之，而猶令民得以律占租賣，酒升四錢，遂以為利國之一孔，而酒禁之弛實濫觴於此。然史之所載，自孝宣已後，有時而禁，有時而開。至唐代宗廣德二年十二月，詔天下州縣，各量定酤酒戶，隨月納稅，除此之外，不問官私，一切禁斷。自此名禁而實許之酤，意在榷錢而不在酒矣，宋仁宗乾興初，言者以天下酒課月比歲增，無有藝極，非古禁群飲節用之意。孝宗淳熙中，李燾妻謂，設法勸飲，以斂民財。周輝《雜誌》以為，惟恐其飲不多而課不羨，此榷酤之弊也。至今代，則既不榷緡而亦無禁令，民間遂以酒為日用之需，比於饔飧之不可闕，若水之流，滔滔皆是，而厚生正德之論莫有起而持之者矣。

bǐng yuán zhī yóu xué, wèi cháng yǐn jiǔ, dà yǔ zhī shū yí dí yě zhū gé liàng zhī zhì shǔ, lù wú zuì rén, wǔ wáng zhī huà mèi bāng yě.
邴原之遊學，未嘗飲酒，大禹之疏儀狄也；諸葛亮之治蜀，路無醉人，武王之化妹邦也。

jiù táng shū yáng huì yuán chuán: chōng shén cè jīng xī bīng mǎ shǐ, zhèn fèng tiān, zhào yí jīng xī, shù bīng wàn èr qiān rén, yǐ bèi guān dōng, dì yù wàng chūn lóu, cì yàn, zhū jiāng liè zuò. jiǔ zhì, shén cè jiāng shì jiē bù yǐn, dì shǐ wèn zhī. huì yuán shí wèi dōu jiāng, duì yuē: chén chū fā fèng tiān, běn jūn shuài zhāng jù jì yǔ chén děng yuē yuē: sī yì yě, jiāng cè dà xūn, jiàn dà míng, kǎi xuán zhī rì, dāng gòng wèi huān. gǒu wèi róng jié, wú yǐ yǐn jiǔ. gù chén děng bù gǎn wéi yuē ér yǐn. jì fā, yǒu sī gōng xì yú dào lù, wéi huì yuán yī jūn píng bù fā, shàng chēng tàn jiǔ zhī, jiàng xǐ shū wèi láo. jí tián yuè pàn, zhào huì yuán lǐng jìn bīng sān qiān, yǔ zhū jiāng tǎo fá, yù hé duó sān qiáo, jiē huì yuán zhī gōng yě. néng yǐ zhòng zhěng rú cǐ, jí zhì guó hé nán zāi!
《舊唐書·楊惠元傳》：「充神策京西兵馬使，鎮奉天，詔移京西，戍兵萬二千人，以備關東，帝御望春樓，賜宴，諸將列坐。酒至，神策將士皆不飲，帝使問之。惠元時為都將，對曰：『臣初發奉天，本軍帥張巨濟與臣等約曰：『斯役也，將策大勛，建大名，凱旋之日，當共為歡。苟未戎捷，無以飲酒。故臣等不敢違約而飲。』既發，有司供餼於道路，唯惠元一軍瓶不發，上稱嘆久之，降璽書慰勞。及田悅叛，詔惠元領禁兵三千，與諸將討伐，御河奪三橋，皆惠元之功也。」能以眾整如此，即治國何難哉！

wèi wén chéng dì dà ān sì nián, niàng gū yǐn zhě jiē zhǎn. jīn hǎi líng zhèng lóng wǔ nián, cháo guān yǐn jiǔ zhě sǐ. yuán shì zǔ zhì yuán èr shí nián, zào jiǔ zhě běn shēn pèi yì, cái chǎn nǚ zǐ méi guān. kě wèi yòng zhòng diǎn zhě yǐ. rán lì fǎ tài guò, gù bù jiǔ ér chí yě.
魏文成帝大安四年，釀酤飲者皆斬。金海陵正隆五年，朝官飲酒者死。元世祖至元二十年，造酒者本身配役，財產女子沒官。可謂用重典者矣。然立法太過，故不久而弛也。

shuǐ wèi dì xiǎn, jiǔ wèi rén xiǎn. gù yì jiāo zhī yán jiǔ zhě wú fēi kǎn guà, ér píng shì: zhǎng guó zhī shuǐ jìn, shuǐ yǔ jiǔ tóng guān. xú shàng shū shí tiǎn yǒu yún: chuán yuē: shuǐ nuò ruò, mín yā ér wán zhī, gù duō sǐ yān. jiǔ zhī huò liè yú huǒ, ér qí qīn rén shén yú shuǐ, yǒu yǐ fū, shì jǐn yāo yú jiǔ ér bù jué yě, dú shì yán zhě kě yǐ zhī bǎo shēng zhī dào. yíng xuě cóng shuō yán: qǐng nián chén gōng dà qīng shēng píng hǎo yǐn, yī rì xí shàng yǔ tóng liáo tán, jǔ zhī mìng zhě bù lì hū yán qiáng zhī xià, wèn zhī, qí rén yuē: jiǔ yì yán qiáng yě. chén yīn shì yǒu wén, suì zhōng shēn bù yǐn. qǐng zhě mǐ láo bù zú, ér yān jiǔ xìng yān, zé zhēn biàn ér wèi rén yǐ.
水為地險，酒為人險。故《易》交之言酒者無非《坎卦》，而《萍氏》：「掌國之水禁」，水與酒同官。徐尚書石腆有云：「傳曰：『水懦弱，民押而玩之，故多死焉。』酒之禍烈於火，而其親人甚於水，有以夫，世盡夭於酒而不覺也，」讀是言者可以知保生之道。《螢雪叢說》言：「頃年陳公大卿生平好飲，一日席上與同僚談，舉知命者不立乎岩牆之下，問之，其人曰：『酒亦岩牆也。』陳因是有聞，遂終身不飲。」頃者米醪不足，而煙酒興焉，則真變而為人矣。

dǔ bó wàn lì zhī mò, tài píng wú shì, shì dài fū wú suǒ yòng xīn, wèn yǒu xiāng cóng dǔ bó zhě. zhì tiān qǐ zhōng, shǐ xíng mǎ diào zhī xì. ér jīn zhī cháo shì, ruò jiāng nán shān dōng, fán yú wú rén bù wèi cǐ. yǒu rú wéi zhāo lùn suǒ yún: qióng rì jǐn míng, jì yǐ zhī zhú. rén shì kuàng ér bù xiū, bīn lǚ què ér bù jiē zhě. xū! kě yì yě. kǎo zhī hàn shū: ān qiū hóu zhāng shí jǐ fù hóu huáng suì fán hóu cài pì fāng, bìng zuò bó shou, miǎn wèi chéng dàn. shī gǔ yuē: bó, huò zuò bó, liù bó yě. shou, yì qián zhī shǔ yě.
○賭博萬曆之末，太平無事，士大夫無所用心，問有相從賭博者。至天啟中，始行馬吊之戲。而今之朝士，若江南、山東，凡於無人不為此。有如韋昭論所云：「窮日盡明，繼以脂燭。人事曠而不修，賓旅闕而不接」者。吁！可異也。考之《漢書》：安丘侯張拾、己阝侯黃遂、樊侯蔡辟方，並坐搏扌，免為城旦。師古曰：「搏，或作『博』，六博也。扌，意錢之屬也。」

jiē xì ér dǔ qǔ cái wù. sòng shū wáng jǐng wén chuán: wèi yòu wèi jiāng jūn, zuò yǔ fèng cháo qǐng máo fǎ yīn pú xì, dé qián bǎi èr shí wàn, bái yī lǐng zhí. liú kāng zǔ chuán: wèi yuán wài láng shí nián, zài zuò chū pú xì miǎn. nán shǐ wáng zhì chuán: wèi sī tú zuǒ zhǎng shǐ, zuò zhāo jù bó tú miǎn guān, jīn shǐ xíng zhì: dà dìng bā nián, zhì: pǐn guān fàn dǔ bó fǎ, zāng bù mǎn wǔ shí guàn zhě, qí fǎ zhàng, tīng shú, zài fàn zhě zhàng zhī. shàng yuē: zhàng zhě, suǒ yǐ fá xiǎo rén yě. jì wèi zhí guān, dāng xiān lián chǐ. jì wú lián chǐ, gù yǐ xiǎo rén zhī fá fá zhī. jīn lǜ fàn dǔ bó zhě, wén guān gé zhí wèi mín, wǔ guān gé zhí suí shě yú shí liáng chà cāo, yì cǐ yì yě, dàn bǎi rén zhī zhōng wèi yǒu yī rén zuò zuì zhě, shàng xià xiāng róng ér fǎ bù xíng gù yě. jìn táo kǎn qín yú lì zhí, zhōng rì liǎn xī wēi zuò, jiān wài duō shì, qiān xù wàn duān, wǎng yǒu yí lòu. zhū cān zuǒ huò yǐ tán xì fèi shì zhě, mìng qǔ qí jiǔ qì pú bó zhī jù, xī tóu yú jiāng. jiāng lì zé jiā biān pǔ, zú chéng zhōng xìng zhī yè, wèi jìn míng chén. táng sòng wèi diàn zhōng shì yù shǐ, tóng liè yǒu bó yú tái zhōng zhě, jiāng zé míng pǐn ér chù zhī, bó zhě huáng kǒng zì nì. hòu wèi kāi yuán xián xiāng. ér shǐ yán wén zōng qiè yú qiú lǐ, měi zhì cì shǐ miàn cí, bì yīn qín jiè chì yuē: wú shì bó, wú yǐn jiǔ. nèi wài wén zhī, mò bù sǒng xī. rán zé qín lì shì ér jiū fēng qiān, nǎi jiù shí zhī shǒu wù yǐ. táng shū yán yáng guó zhōng yǐ shàn chū pú dé rén gòng fèng, cháng hòu chū, zhuān zhǔ pú bù, jì suàn gōu huà, fēn zhū bù wù. dì yuè yuē: dù zhī láng cái yě. zú yòng zhī ér bài. xuán zōng wèi nián, huāng yì, suì yǐ xiǎo rén chéng jūn zǐ zhī qì, cǐ yì guó jiā zhī yāo niè yě. jīn zhī shì dài fū bù mù yáo chóng sòng, ér xué yáng guó zhōng, yì zhōng bì wáng ér yǐ yǐ. shān táng kǎo suǒ: sòng dà zhōng xiáng fú wǔ nián sān yuè dīng yǒu, shàng fēng zhě yán jìn shì xiāo xuán zhī běn míng liú, cháng yīn dǔ bó dǐ zhàng xíng, jīn yì míng fù jǔ dēng dì, zhào yǒu sī zhào xuán zhī jié wèn, yǐn fú, duó qí chì, shú tóng sì shí jīn, qiǎn zhī, sòng zhì zhī yán rú cǐ, jīn zhī jìn shì yǒu yǐ bù gōng dǔ bó wèi chǐ zhě yǐ.
皆戲而賭取財物。《宋書·王景文傳》：「為右衛將軍，坐與奉朝請毛法因蒲戲，得錢百二十萬，白衣領職。」《劉康祖傳》：「為員外郎十年，再坐樗蒲戲免」。《南史·王質傳》：「為司徒左長史，坐招聚博徒免官，」《金史·刑志》：「大定八年，制：品官犯賭博法，贓不滿五十貫者，其法杖，聽贖，再犯者杖之。上曰：『杖者，所以罰小人也。既為職官，當先廉恥。既無廉恥，故以小人之罰罰之。』」今律犯賭博者，文官革職為民，武官革職隨舍餘食糧差操，亦此意也，但百人之中未有一人坐罪者，上下相容而法不行故也。晉陶侃勤於吏職，終日斂膝危坐，間外多事，千緒萬端，罔有遺漏。諸參佐或以談戲廢事者，命取其酒器蒲博之具，悉投於江。將吏則加鞭朴，卒成中興之業，為晉名臣。唐宋為殿中侍御史，同列有搏於台中者，將責名品而黜之，博者惶恐自匿。後為開元賢相。而史言文宗切於求理，每至刺史面辭，必殷勤戒敕曰：「無嗜博，無飲酒。」內外聞之，莫不悚息。然則勤吏事而糾風愆，乃救時之首務矣。《唐書》言楊國忠以善樗蒲得人供奉，常後出，專主蒲簿，計算鈎畫，分銖不誤。帝悅曰：「度支郎才也。」卒用之而敗。玄宗未年，荒佚，遂以小人乘君子之器，此亦國家之妖孽也。今之士大夫不慕姚崇、宋，而學楊國忠，亦終必亡而已矣。《山堂考索》：「宋大中祥符五年三月丁酉，上封者言進士蕭玄之本名琉，嘗因賭博抵杖刑，今易名赴舉登第，詔有司召玄之詰問，引伏，奪其敕，贖銅四十斤，遣之，」宋制之嚴如此，今之進士有以不工賭博為恥者矣。

jìn zhōng xìng shū zài: táo shì xíng yán, chū pú, lǎo zi rén hú suǒ zuò, wài guó xì ěr. jìn rì shì dài fū duō wèi zhī, ān dé bù xū tiān xià ér wèi wài guó hū?
《晉中興書》載：「陶士行言，樗蒲，老子人胡所作，外國戲耳。近日士大夫多為之，安得不胥天下而為外國乎？」

liáo shǐ: mù zōng yīng lì shí jiǔ nián zhēng yuè jiǎ wǔ, yǔ qún chén wèi yè gé xì, jiě yuē: sòng qián xī gōng jiā yǒu yè zi jiē gé zhī xì. ér qí nián èr yuè jǐ sì, jí wèi xiǎo gē děng suǒ shā. jūn chén wèi xuè, qí huò nǎi bù xuán zhǒng. cǐ bù xiáng zhī wù, ér jīn shì dài fū zhōng rì zhí zhī, qí néng miǎn yú xiào yóu zhī jiù hū!
《遼史》：「穆宗應歷十九年正月甲午，與群臣為葉格戲，」解曰：「宋錢僖公家有頁子揭格之戲。」而其年二月己巳，即為小哥等所殺。君臣為謔，其禍乃不旋踵。此不祥之物，而今士大夫終日執之，其能免於效尤之咎乎！

sòng shǐ tài zōng jì: chún huà èr nián rùn yuè jǐ chǒu, zhào fàn pú bó zhě zhǎn. yuán shǐ shì zǔ jì: zhì yuán shí èr nián, jìn mín jiān dǔ bó, fàn zhě liú zhī běi dì. xíng luàn guó yòng zhòng diǎn, gù dāng rú cǐ. jīn rì zhì tài píng zhī dào hé yáo? yuē: jūn zǐ qín lǐ, xiǎo rén jǐn lì.
《宋史·太宗紀》：「淳化二年閏月己丑，詔犯蒲博者斬。」《元史·世祖紀》：「至元十二年，禁民間賭博，犯者流之北地。」刑亂國用重典，固當如此。今日致太平之道何繇？曰：君子勤禮，小人盡力。

jīng zhài fù quán shǒu hòu, jīng zhài zhī lèi, yú jīn wèi shén. jiù táng shū wǔ zōng jì: huì chāng èr nián èr yuè bǐng yín, zhōng shū zòu: fù xuǎn guān duō jīng zhài, dào rèn tián hái, zhì qí tān qiú, wǎng bù yóu cǐ. jīn nián sān quán, yú qián jiàn zhōu fǔ dé guān zhě, xǔ lián zhuàng xiāng bǎo, hù bù gè bèi liǎng yuè jiā gěi liào qián, zhì zhī shí zhé xià, suǒ jì chū guān dào rèn, bù dài xī zhài, yī shí shāo zú, kě zé qīng lián. cóng zhī. gài táng shí yǒu dōng xuǎn nán xuǎn, qí zài jīng quán shòu zhě zhǐ guān nèi hé dōng liǎng dào. fǎng shǐ suǒ shǔ zhī guān, bù chū yī qiān yú lǐ zhī nèi, ér yóu niàn qí jǔ zhài zhī lèi, xiān yú hù bù gěi yǔ èr yuè liào qián, fēi wéi xù xià zhī rén, yì yǒu quàn lián zhī fǎ. yǔ jīn zhī zhí guān dào rèn, xiān bàn jīng zhài, bō xià wèi zú, ér huò jiè kù yín yǐ cháng zhī zhě, dé shī zhī shù jiào rán kě zhī yǐ.
○京債赴銓守候，京債之累，於今為甚。《舊唐書·武宗紀》：「會昌二年二月丙寅，中書奏：『赴選官多京債，到任填還，致其貪求，罔不由此。今年三銓，於前件州府得官者，許連狀相保，戶部各備兩月加給料錢，至支時折下，所冀初官到任，不帶息債，衣食稍足，可責清廉。』從之。」蓋唐時有東選、南選，其在京銓授者止關內、河東兩道。訪使所屬之官，不出一千餘里之內，而猶念其舉債之累，先於戶部給與二月料錢，非惟恤下之仁，亦有勸廉之法。與今之職官到任，先辦京債，剝下未足，而或借庫銀以償之者，得失之數較然可知已。

ruò fú shèng zhǔ zhī suǒ xíng, yǒu chāo chū yú qián dài zhě. tài zǔ shí lù: wú yuán nián qī yuè bǐng zǐ, chú jùn xiàn guān èr bǎi sān shí sì rén, cì zhī fǔ zhī zhōu zhī xiàn wén qǐ sì juàn liù luó èr xià bù liù, fù rú zhī, mǔ qī jí zhǎng zi gè bàn. fǔ zhōu xiàn zuǒ èr guān shì zhǎng guān bàn zhī, fù rú zhī, mǔ qī jí zhǎng zi yòu bàn zhī. gè fǔ jīng lì zhī shì tóng zuǒ èr guān, zhōu xiàn lì mù diǎn shǐ shì zuǒ èr guān yòu bàn zhī, fù mǔ qī zǐ jiē rú zhī. qí dào lǐ fèi, zhī fǔ cì bái jīn wǔ shí liǎng, zhī zhōu sān shí wǔ liǎng, zhī xiàn sān shí liǎng. tóng zhī shì zhī fǔ wǔ zhī sān, zhì zhōng bàn zhī, tōng pàn tuī guān wǔ zhī èr, zhōu tóng zhī shì fǔ tōng pàn, jīng lì jí zhōu pàn guān shì fǔ tóng zhī bàn zhī, xiàn chéng zhǔ bù shì zhī xiàn yòu bàn zhī, zhī shì lì zì diǎn shǐ jiē shí liǎng, zhe wèi lìng. shàng yuē: jīn xīn shòu guān duō chū bù yī, dào rèn zhī chū, huò jiǎ dài yú rén, zé tā rì bù miǎn qīn yú bǎi xìng, bù yǒu yǐ yǎng qí lián, ér zé zhī fèng gōng nán yǐ. hóng wǔ yuán nián èr yuè, zhào zhōng shū shěng, zì jīn xīn chú fǔ zhōu xiàn guān, gěi cì bái jīn yī shí liǎng, bù liù pǐ. shí nián zhēng yuè jiǎ chén, shàng wèi zhōng shū shěng chén yuē: guān yuán tīng xuǎn zhī zài jīng zhě, yí zǎo yǔ quán zhù, jí lìng fù rèn. wén jiǔ zhù kè dǐ zhě, rì yǒu suǒ fèi, shèn zhì kōng fá, jiǎ dài yú rén, xī yuán zhī bì zhèng, cǐ yì yī duān. qí cháng xuǎn guān yān zhì zài jīng zhě, zī yòng jì fá, liú wèi yī bo, shǐ rén sàng qí suǒ shǒu, shí cháo tíng suǒ yǐ dài zhī zhě fēi qí dào yě. zì jīn quán xuǎn zhī hòu, yǐ pǐn wèi chà, jiē yǔ dào lǐ fèi, réng lìng yǒu sī gěi zhōu chē sòng zhī, zhe wèi lìng. shí qī nián qī yuè guǐ chǒu, běi píng shuì kè sī dà shǐ xióng sī míng yán: shì zhě dé lù yǎng qīn, cǐ rén zǐ zhī suǒ yuàn yě. rán yǒu dào yuǎn ér bù dé yǎng qí fù mǔ zhě, qǐ lìng yǒu sī gěi yǐ zhōu chē, dàn dé yíng yǎng, yǐ jǐn rén zǐ zhī qíng. tíng yì yǐ yún nán liǎng guǎng sì chuān fú jiàn guān yuán jiā shǔ fù rèn zhě, guān wèi gěi zhōu chē, yǐ yǒu dìng lì. zì jīn fán yī qiān wǔ bǎi lǐ yǐ wài zhě, yí yī lì gěi zhī. zhì kě. qǐ fēi ài mín zhī rén xiān yú xù lì zhě hū?
若夫聖主之所行，有超出於前代者。《太祖實錄》：「吳元年七月丙子，除郡縣官二百三十四人，賜知府、知州、知縣文綺四、絹六、羅二、夏布六，父如之，母妻及長子各半。府、州、縣佐貳官視長官半之，父如之，母妻及長子又半之。各府經歷、知事同佐貳官，州、縣吏目、典史視佐貳官又半之，父母妻子皆如之。其道里費，知府賜白金五十兩，知州三十五兩，知縣三十兩。同知視知府五之三，治中半之，通判推官五之二，州同知視府通判，經歷及州判官視府同知半之，縣丞、主簿視知縣又半之，知事吏自典史皆十兩，著為令。上曰：「『今新授官多出布衣，到任之初，或假貸於人，則他日不免侵漁百姓，不有以養其廉，而責之奉公難矣。』」「洪武元年二月，詔中書省，自今新除府、州、縣官，給賜白金一十兩，布六匹。」「十年正月甲辰，上謂中書省臣曰：『官員聽選之在京者，宜早與銓注，即令赴任。聞久住客邸者，日有所費，甚至空乏，假貸於人，昔元之弊政，此亦一端。其常選官淹滯在京者，資用既乏，流為醫卜，使人喪其所守，實朝廷所以待之者非其道也。自今銓選之後，以品為差，皆與道里費，仍令有司給舟車送之，著為令。』」「十七年七月癸丑，北平稅課司大使熊斯銘言：『仕者得祿養親，此人子之所願也。然有道遠而不得養其父母者，乞令有司給以舟車，憚得迎養，以盡人子之情。』廷議以雲南、兩廣、四川、福建官員家屬赴任者，官為給舟車，已有定例。自今凡一千五百里以外者，宜依例給之。制可。」豈非愛民之仁先於恤吏者乎？

jū guān fù zhài jū guān fù zhài, suī fēi jūn zǐ zhī xíng, sì hū bù gàn guó fǎ. nǎi kǎo zhī yú gǔ, yǒu yǐ bù cháng zhài ér miǎn liè hóu zhě. hàn shū: xiào wén sān nián, hé yáng hóu chén xìn, zuò bù cháng rén zé guò liù yuè, miǎn shì yě. yǒu yǐ bù cháng zhài ér biǎn guān zhě. jiù táng shū: lǐ chéng yú, lèi guān zhì yòu lóng wǔ dà jiāng jūn, shěn miǎn jiǔ sè, zì wèi háo chǐ, jī zhài zhì shù qiān wàn, qí zi dài huí gú qián yī wàn yú guàn bù cháng, wèi huí gú suǒ sù. wén zōng nù, biǎn wèi dìng zhōu sī fǎ cān jūn shì yě. rán cǐ yóu qián dài zhī shì, shǐ zài jīn rì, zé huí gú dāng gèng dài zhī yǐ qián, ér wèi zhī yíng qí shàn quē yǐ.
○居官負債居官負債，雖非君子之行，似乎不干國法。乃考之於古，有以不償債而免列侯者。《漢書》：孝文三年，「河陽侯陳信，坐不償人責過六月，免」是也。有以不償債而貶官者。《舊唐書》：「李晟於，累官至右龍武大將軍，沈湎酒色，恣為豪侈，積債至數千萬，其子貸回鶻錢一萬餘貫不償，為回鶻所訴。文宗怒，貶為定州司法參軍」是也。然此猶前代之事，使在今日，則回鶻當更貸之以錢，而為之營其善缺矣。

yuán shǐ: tài zōng shí èr nián, yǐ guān mín dài huí gú jīn cháng guān zhě, suì jiā bèi, míng yáng gāo xī, qí hài wèi shén. zhào yǐ guān wù dài hái, fán qī wàn liù gàn dìng. réng mìng: fán jiǎ dài suì jiǔ, wéi zi běn xiàng móu ér zhǐ. zhe wèi lìng.
《元史》：太宗十二年，以官民貸回鶻金償官者，歲加倍，名羊羔息，其害為甚。詔以官物代還，凡七萬六干錠。仍命：凡假貸歲久，惟子本相侔而止。著為令。

nà nǚ hàn gōng shāng wèi chéng xiàng, huáng tài hòu cháng zhào wèn shāng nǚ, yù yǐ bèi hòu gōng. shí nǚ bìng. shāng yì yì nán zhī, yǐ bìng duì, bù rù. jí shāng yǐ guī mén shì jiàn kǎo, zì zhī wèi wáng fèng suǒ zhōng, huáng bù, gèng yù nèi nǚ wèi yuán. nǎi yīn xīn xìng lǐ jié yú jiā bái jiàn qí nǚ, wèi dà zhōng dài fū zhāng kuāng suǒ zòu, miǎn xiāng, ōu xuè hōng, yì rì lì hóu. yuán wèi zhèng xī wèi xī yǎn zhōu cì shǐ, tān bǐ, nà nǚ wèi pín, zhēng wèi mì shū jiān. jí zú, shàng shū yì yuē xuān. zhào yuē: gài guān dìng shì, jī zhuó yáng qīng. xī suī sù yǒu wén yè, ér zhì què lián qīng. shàng shū hé nǎi qíng yí zhì gōng, qiān wéi míng diǎn! yī shì fǎ: bó wén duō jiàn yuē wén, bù qín chéng míng yuē líng, yì yuē wén líng. gǔ zhī shì dài fū yǐ nà nǚ hòu gōng wèi chǐ, jīn rén zé yǐ wèi róng yǐ.
○納女漢工商為丞相，皇太後嘗詔問商女，欲以備後宮。時女病。商意亦難之，以病對，不入。及商以閨門事見考，自知為王鳳所中，惶怖，更欲內女為援。乃因新幸李婕妤家白見其女，為大中大夫張匡所奏，免相，歐血薨，溢日戾侯。援魏鄭羲為西兗州刺史，貪鄙，納女為嬪，徵為秘書監。及卒，尚書溢曰「宣」。詔曰：「蓋棺定諡，激濁揚清。羲雖夙有文業，而治闕廉清。尚書何乃情遺至公，愆違明典！依《諡法》：『博文多見曰文』，『不勤成名曰靈』，溢曰文靈。」古之士大夫以納女後宮為恥，今人則以為榮矣。

gǔ zhī míng shì yóu bù kěn yǔ qī wǎn tóng liè. wèi xià hóu xuán wèi sàn qí huáng mén shì láng, cháng jìn jiàn, yǔ huáng hòu dì máo céng bìng zuò. xuán chǐ zhī, bù yuè, xíng zhī yú sè. sòng lù tài hòu pō yù zhèng shì, dì zǐ qióng zhī zhái yǔ dà cháng wáng sēng dá bìng mén. cháng shèng chē fú wèi cóng zào sēng dá, sēng dá bù wèi zhī lǐ. qióng zhī yǐ sù tài hòu, tài hòu dà nù, gào shàng yuē: wǒ shàng zài, ér jiē líng wǒ jiā, sǐ hòu qǐ shí yǐ! yù zuì sēng dá, shàng yuē: qióng zhī nián shào, zì bù yí qīng zào zhū wáng. sēng dá guì gōng zǐ, qǐ kě yǐ cǐ shì jiā zuì?
古之名士猶不肯與戚畹同列。魏夏侯玄為散騎黃門侍郎，嘗進見，與皇後弟毛曾並坐。玄恥之，不悅，形之於色。宋路太後頗豫政事，弟子瓊之宅與大常王僧達並門。嘗盛車服衛從造僧達，僧達不為之禮。瓊之以訴太後，太後大怒，告上曰：「我尚在，而皆陵我家，死後乞食矣！」欲罪僧達，上曰：「瓊之年少，自不宜輕造諸王。僧達貴公子，豈可以此事加罪？」

yù nǚ qì guī hàn shū héng shān wáng chuán: tài zǐ nǚ dì wú cǎi, jià qì guī. yǐ wáng nǚ zhī guì, wèi rén qī ér yóu yǒu jiàn qì zhě. jìn gǔ qī chū zhī tiáo yóu cún, ér wáng zhě yì bù dé yǐ fēi lǐ zhì qí chén xià yě.
○玉女棄歸《漢書·衡山王傳》：「太子女弟無采，嫁棄歸。」以王女之貴，為人妻而猶有見棄者。近古「七出」之條猶存，而王者亦不得以非禮制其臣下也。

bà guān bù xǔ dào jīng shī hòu hàn shū yán: hàn fǎ, bà miǎn shǒu lìng, fēi zhēng zhào bù dé wàng dào jīng shī. jiàn cháo. zhì nán jīng, bì yè xiào líng. bà zhí zhě bù dé rù guó mén. cǐ hàn rén zhè chéng fǎ, suǒ yǐ fáng yín yuán, qīng niǎn gǔ zhī yì shēn yǐ. cè fǔ yuán guī zài: hòu táng míng zōng zhǎng xìng èr nián jiǔ yuè bǐng xū, tài fù zhì shì. wáng jiàn lì, bù yóu zhào zhǐ zhì jīng, tōng shì bù gǎn yǐn duì, liú yú gé mén jiǔ zhī. zì zhì hòu lóu zhào jiàn, dì yǐ gù jiāng, bù zhī zuì. zé zhī wǔ dài zhī cháo, cǐ fǎ yì wèi cháng chí yě.
○罷官不許到京師《後漢書》言：「漢法，罷免守令，非徵召不得妄到京師。」見朝。至南京，必謁孝陵。罷職者不得入國門。此漢人這成法，所以防夤緣，清輦轂之意深矣。《冊府元龜》載：「後唐明宗長興二年九月丙戌，太傅致仕。王建立，不由詔旨至京，通事不敢引對，留於閣門久之。自至後樓召見，帝以故將，不之罪。」則知五代之朝，此法亦未嘗弛也。