hàn rén zhù jīng zuǒ shì jiě jīng, duō bù dé shèng rén zhī yì. yuán kǎi zhù chuán, bì qū wèi zhī shū tōng, dài fēi yě. zhèng kāng chéng zé bù rán, qí yú èr lǐ zhī jīng jí zi xià zhī chuán, wǎng wǎng bó zhèng, rú zhōu lǐ zhí fāng shì: jīng zhōu qí jìn yǐng zhàn. zhù yún: yǐng shuǐ chū yáng chéng, yí shǔ yù zhōu, zài cǐ fēi yě. yù zhōu qí jìn bō cuō. zhù yún: chūn qiū chuán yuē chú dào liáng cuō, yíng jūn lín suí, zé wā yí shǔ jīng zhōu, zài cǐ fēi yě. yí lǐ sàng fú piān: wéi zi bù bào chuán yuē: nǚ zǐ zi shì rén zhě wèi qí fù mǔ qī, gù yán bù bào yě. zhù yún: wéi zi bù bào, nán nǚ tóng bù bào ěr. chuán yǐ wèi zhǔ wèi nǚ zǐ zi, shì shī zhī yǐ. nǚ zǐ zi wèi zǔ fù mǔ chuán yuē: hé yǐ qī yě, bù gǎn jiàng qí zǔ yě. zhù yún: jīng shì zài shì, chuán shì yǐ jià. gōng qiè yǐ jí shì qiè wèi qí fù mǔ chuán yuē: hé yǐ qī yě, qiè bù dé tǐ jūn, dé wèi qí fù mǔ suì yě. zhù yún: rán zé nǚ jūn yǒu yǐ zūn jiàng qí fù mǔ zhě, yǔ chūn qiū zhī yì suī wèi tiān wáng hòu, yóu yuē wú jì jiāng, shì yán zi zūn bù jiā yú fù mǔ, cǐ chuán shì wù yǐ, shì yú lǐ piān: yòng yǐn jì zhù yún: yǐn, jì pú yě. dài fū shì jì wú yún pú zhě, jīn bù yán shēng hào ér yún yǐn jì, yì jì zhě wù yǐ. yú lǐ jì zé yóu duō zhì bó. rú tán gōng piān: qí wáng jī zhī sàng, lǔ zhuāng gōng wèi zhī dà gōng zhù yún: dāng wèi jiù zhī qī, fēi wài zǔ mǔ yě. wài zǔ mǔ yòu xiǎo gōng yě. jì zǐ gāo zàng qí qī, fàn rén zhī hé zhù yún: chí chǒng nüè mín, fēi yě. shū zhòng yǎn qǐng suì shuāi ér huán jīng zhù yún: diào fú zhī jīng fú qí jiù, fēi. yuè lìng piān: mèng xià zhī yuè, xíng shǎng fēng zhū hóu zhù yún: jì tǒng yuē: gǔ zhě yú dì yě, fā jué cì fú, shùn yáng yì yě. yú cháng yě, chū tián yì, fā qiū zhèng, shùn yīn yì yě. jīn cǐ xíng cháng kě yě, ér fēng zhū hóu zé wéi yú gǔ. fēng zhū hóu, chū tǔ dì zhī shì, yú shí wèi kě, shì shī zhī. duàn báo xíng, jué xiǎo zuì zhù yún: jì tǒng yuē cǎo ài zé mò, wèi lì qiū hòu yě. xíng wú qīng yú mò zhě. jīn yǐ chún yáng zhī yuè duàn xíng jué zuì, yǔ mǔ yǒu huài duò zì xiāng wéi, shì fēi. jì xià zhī yuè, mìng yú shī fá jiāo, qǔ tuó, dēng guī, qǔ yuán zhù yún: sì zhě jiǎ lèi, qiū nǎi jiān chéng. zhōu lǐ yuē: qiū xiàn guī yú. yòu yuē: fán qǔ guī yòng qiū shí, shì xià zhī qiū yě, zuò yuè lìng zhě yǐ wèi cǐ qiū jù zhōu zhī shí yě, zhōu zhī bā yuè, xià zhī liù yuè, yīn shū yú cǐ, shì wù yě. mèng qiū zhī yuè, wú yǐ fēng zhū hóu, lì dà guān wú yǐ gē dì, xíng dà shǐ, chū dà bì zhù yún: gǔ zhě yú cháng chū tián yì, cǐ qí cháng bìng qiū, ér jìn fēng zhū hóu gē dì, shī qí yì. jiāo tè shēng piān: jì chūn chū huǒ zhù yún: yán jì shè, zé cǐ shì zhòng chūn zhī zhī lǐ yě, zhòng chūn yǐ huǒ tián, tián zhǐ bì huǒ, rán hòu xiàn qín, zhì jì chūn huǒ chū ér mín nǎi yòng huǒ. jīn yún jì chūn chū huǒ, nǎi mù shì shè, jì zhě wù yě. jiāo zhī yòng xīn yě, zhōu zhī shǐ jiāo rì yǐ zhì zhù yún: yán rì yǐ zhōu jiāo tiān zhī yuè ér zhì, yáng qì xīn, yòng shì shùn zhī, ér yòng xīn rì, cǐ shuō fēi yě. jiāo tiān zhī yuè ér rì zhì, lǔ lǐ yě. sān wáng zhī jiāo yī yòng xià zhèng, lǔ yǐ wú dōng zhì, jì tiān yú yuán qiū zhī shì, shì yǐ jiàn zi zhī yuè jiāo tiān, shì xiān yǒu shì yě. shī, chén yě zhù yún: shī huò gǔ wèi zhǔ. cǐ shī shén xiàng, dāng cóng zhǔ xùn zhī, yán chén, fēi yě. míng táng wèi piān: xià hòu shì shàng míng shuǐ, yīn shàng lǐ, zhōu shàng jiǔ zhù yún: cǐ jiē qí shí zhī yòng ěr, yán shàng fēi. jūn chén wèi cháng xiāng shì, lǐ lè xíng fǎ zhèng sú wèi cháng xiāng biàn yě zhù yún: chūn qiū shí, lǔ sān jūn shì. yòu shì zhī yǒu huì yóu zhuāng gōng shǐ, fù rén zhuā ér diào shǐ yú tái tái, yún jūn chén wèi cháng xiāng shì, zhèng sú wèi cháng xiāng biàn, yì jìn wū yǐ. zá jì xià: huò yuē zhǔ zhī ér fù yú fū zhī dǎng zhù yún: qī zhī dǎng zì zhǔ zhī, fēi yě. guī zǐ nán wǔ cùn zhù yún: zǐ nán zhí bì, zuò cǐ zàn zhě shī zhī yǐ. cǐ qí suǒ bó suī bù jǐn dāng, shì dù shì zhī zhuān ā chuán wén zé bù tóng yǐ, jīng zhù zhī zhōng kě wèi zhuō rán zhě hū!
○漢人注經左氏解經,多不得聖人之意。元凱注傳,必曲為之疏通,殆非也。鄭康成則不然,其於二《禮》之經及子夏之傳,往往駁正,如《周禮·職方氏》:「荊州其浸穎湛。」注云:「穎水出陽城,宜屬豫州,在此非也。」「豫州其浸波搓。」注云:「《春秋傳》曰『除道梁搓,營軍臨隨』,則窪宜屬荊州,在此非也。」《儀禮·喪服篇》:「唯子不報」傳曰:「女子子適人者為其父母期,故言不報也。」注云:「唯子不報,男女同不報爾。傳以為主謂女子子,似失之矣。」「女子子為祖父母」傳曰:「何以期也,不敢降其祖也。」注云:「經似在室,傳似已嫁。」「公妾以及士妾為其父母」傳曰:「何以期也,妾不得體君,得為其父母遂也。」注云:「然則女君有以尊降其父母者,與《春秋》之義雖為天王後,猶曰吾季姜,是言子尊不加於父母,此傳似誤矣,」《士虞禮篇》:「用尹祭」注云:「尹,祭脯也。大夫士祭無雲脯者,今不言牲號而雲尹祭,亦記者誤矣。」於《禮記》則尤多置駁。如《檀弓篇》:「齊王姬之喪,魯莊公為之大功」注云:「當為舅之妻,非外祖母也。外祖母又小功也。」「季子皋葬其妻,犯人之禾」注云:「持寵虐民,非也。」「叔仲衍請繐衰而環經」注云:「吊服之經服其舅,非。」《月令篇》:「孟夏之月,行賞封諸侯」注云:「《祭統》曰:『古者於諦也,發爵賜服,順陽義也。於嘗也,出田邑,發秋政,順陰義也。』今此行嘗可也,而封諸侯則違於古。封諸侯,出土地之事,於時未可,似失之。」「斷薄刑,決小罪」注云:「《祭統》曰『草艾則墨』,謂立秋後也。刑無輕於墨者。今以純陽之月斷刑決罪,與母有壞墮自相違,似非。」「季夏之月,命漁師伐蛟,取鼉,登龜,取黿」注云:「四者甲類,秋乃堅成。《周禮》曰:『秋獻龜魚。』又曰:『凡取龜用秋時,』是夏之秋也,作《月令》者以為此秋據周之時也,周之八月,夏之六月,因書於此,似誤也。」「孟秋之月,毋以封諸侯,立大官;毋以割地,行大使,出大幣」注云:「古者於嘗出田邑,此其嘗並秋,而禁封諸侯割地,失其義。」《郊特牲篇》:「季春出火」注云:「言祭社,則此是仲春之之禮也,仲春以火田,田止弊火,然後獻禽,至季春火出而民乃用火。今雲季春出火,乃《牧誓》社,記者誤也。」「郊之用辛也,周之始郊日以至」注云:「言日以周郊天之月而至,陽氣新,用事順之,而用辛日,此說非也。郊天之月而日至,魯禮也。三王之郊一用夏正,魯以無冬至,祭天於圜丘之事,是以建子之月郊天,示先有事也。」「屍,陳也」注云:「屍或詁為主。此屍神象,當從主訓之,言陳,非也。」《明堂位篇》:「夏後氏尚明水,殷尚醴,周尚酒」注云:「此皆其時之用耳,言尚非。」「君臣未嘗相弒,禮樂刑法政俗未嘗相變也」注云:「春秋時,魯三君弒。又士之有諱由莊公始,婦人髽而吊始於台駘,雲君臣未嘗相弒,政俗未嘗相變,亦近誣矣。」《雜記·下》:「或曰主之而附於夫之黨」注云:「妻之黨自主之,非也。」「圭子男五寸」注云:「子男執壁,作此贊者失之矣。」此其所駁雖不盡當,視杜氏之專阿傳文則不同矣,經注之中可謂卓然者乎!
lùn yǔ: zi jiàn nán zǐ zhù: kǒng ān guó yuē: háng dào jì fēi fù rén zhī shì, ér dì zǐ bù shuō, yǔ zhī zhù shì, yì kě yí yān. cǐ yì hàn rén yí jīng ér bù gǎn qiáng tōng zhě yě.
《論語》:「子見南子」註:「孔安國曰:行道既非婦人之事,而弟子不說,與之祝誓,義可疑焉。」此亦漢人疑經而不敢強通者也。
sòng huáng zhèn yán: dù yù zhù zuǒ shì dú zhǔ zuǒ shì, hé xiū zhù gōng yáng dú zhǔ gōng yáng, wéi fàn níng bù sī yú yì liáng, ér gōng yán sān jiā zhī shī. rú yuē: zuǒ shì yǐ yù quán bīng jiàn wèi ài jūn, shì rén zhǔ kě dé ér xié yě yǐ wén gōng nà bì wèi yòng lǐ, shì jū sàng kě dé ér hūn yě yì liáng yǐ wèi zhé jù fù wèi zūn zǔ, shì wèi zi kě dé ér pàn yě bù nà zi jiū wèi nèi è, shì chóu rán kě dé ér róng yě gōng yáng yǐ jì zhòng fèi jūn wèi xíng quán, shì shén qì kě dé ér kuī yě qiè mǔ chēng fū rén wèi hé zhèng, shì dí shù kě dé ér qí yě, yòu yuē: zuǒ shì yàn ér fù, qí shī yě wū liáng qīng ér wǎn, qí shī yě duǎn gōng yáng biàn ér cái, qí shī yě sú. jīn kǎo jí jiě zhōng jiū chuán wén zhě dé liù shì: zhuāng jiǔ nián, gōng fá qí, nà jiū. chuán: dāng kě nà ér bù nà, qí biàn ér hòu fá, gù gān shí zhī zhàn, bù huì bài, è nèi yě. jiě yuē: chóu zhě, wú shí ér kě yǔ tōng. zòng nà zhī chí wǎn, yòu bù néng quán bǎo chóu zi, hé zú yǐ è nèi hū? rán zé gān shí zhī zhàn bù huì bài, qí rén qǔ zi jiū shā zhī, jiē bù shì qí wén, zhèng shū qí shì. nèi zhī dà è, bù dài biǎn jué, jū rán xiǎn yǐ. è nèi zhī yán, chuán huò shī zhī. xī yuán nián, gōng zǐ yǒu shuài shī, bài gōng shī yú lì, huò jǔ. chuán: gōng zǐ yǒu wèi jǔ yuē: wú èr rén bù xiāng shuō, shì zú hé zuì? píng zuǒ yòu xiāng bó. jiě yuē: jiāng xī yuē: jīng shū bài jǔ shī, ér chuán yún èr rén xiāng bó, zé shī bù zhàn, hé yǐ dé bài? lǐ zì bù tōng yě. zi suǒ shèn sān zhàn jū qí yī, jì yǒu lìng dé zhī rén, qǐ dāng shě sān jūn zhī zhěng, tiāo shēn dú dòu, qián rèn xiāng hài, yǐ jué shèng fù zhě zāi! cǐ yòu shì zhī bù rán, chuán huò shī zhī. xìn shí sì nián, jì jī jí zēng zi yù zi fáng, shǐ zēng zi lái cháo. chuán: yù zhě, tóng móu yě. jiě yuē: lǔ nǚ wú gù yuǎn huì zhū hóu, suì dé yín tōng, cǐ yòu shì zhī bù rán. zuǒ chuán yuē: zēng jì jī lái níng, gōng nù zhī, yǐ zēng zi bù cháo, yù yú fáng, ér shǐ lái cháo. cǐ jìn hé rén qíng. xiāng shí yī nián, zuò sān jūn. chuán: gǔ zhě, tiān zǐ liù shī, zhū hóu yī jūn. zuò sān jūn fēi zhèng yě, jiě yuē: zhōu lǐ sī mǎ fǎ: wáng liù jūn, dà guó sān jūn, cì guó èr jūn, xiǎo guó yī jūn. zǒng yún zhū hóu yī jūn, yòu fēi zhì yě. zhāo shí yī nián: chǔ zi qián yòu cài hóu bān, shā zhī yú shēn. chuán: yí dí zhī jūn yòu zhōng guó zhī jūn ér shā zhī, gù jǐn ér míng zhī yě. jiě yuē: cài hóu bān, shā fù zhī zéi, cǐ rén lún zhī suǒ bù róng, wáng zhū zhī suǒ bì jiā. lǐ, fán zài guān zhě shā wú shè, qǐ dé è chǔ zi shā bān hū? ruò wèi yí dí zhī jūn bù de xíng lǐ yú zhōng guó zhě, lǐ jì bù tōng, shì yòu bù rán. xuān shí yī nián, chǔ rén shā chén xià zhēng shū, bù yán rén. chuán yuē: míng chǔ zhī tǎo yǒu zuì yě. shì ruò shàng xià wéi fǎn, bù liǎng lì zhī shuō. āi èr nián: jìn zhào yāng shuài shī, nà wèi shì zǐ cì tāi yú qī. chuán: nà zhě, nèi fú shòu yě. hé yòng fú shòu yě? yǐ zhé bù shòu yě. yǐ zhé bù shòu fù zhī mìng, shòu zhī wáng fù yě. xìn fù ér cí wáng fù, zé shì bù zūn wáng fù yě qí fú shòu, yǐ zūn wáng fù yě. jiě yuē: jiāng xī yuē: qí jǐng gōng fèi shì zǐ, shì zǐ hái guó, shū cuàn. ruò líng gōng fèi kuǎi lì zhé, zé kuǎi bù dé fù chēng náng rì shì zǐ yě. chēng kuǎi wèi shì zǐ, zé líng gōng bù mìng zhé shěn yǐ. cǐ máo dùn zhī yù yě. rán zé cóng wáng fù zhī yán, chuán shì shī yǐ. jīng yún nà wèi shì zǐ, zhèng shì zǐ hū fù guī yú zhèng, chēng shì zǐ míng zhèng yě, míng zhèng zé jù zhī zhě fēi xié. yǐ shàng jiē jiū zhèng chuán wén zhī shī.
宋黃震言:杜預注《左氏》獨主《左氏》,何休注《公羊》獨主《公羊》,惟范寧不私於《毅梁》,而公言三家之失。如曰:「《左氏》以鬻拳兵諫為愛君,是人主可得而協也;以文公納幣為用禮,是居喪可得而昏也;《毅梁》以衛輒拒父為尊祖,是為子可得而叛也;不納子糾為內惡,是仇燃可得而容也;《公羊》以祭仲廢君為行權,是神器可得而窺也;妾母稱夫人為合正,是嫡庶可得而齊也,」又曰:「《左氏》艷而富,其失也誣;《梁》清而婉,其失也短;《公羊》辯而裁,其失也俗。」今考《集解》中糾傳文者得六事:「莊九年,公伐齊,納糾。」傳:「當可納而不納,齊變而後伐,故乾時之戰,不諱敗,惡內也。」解曰:「讎者,無時而可與通。縱納之遲晚,又不能全保讎子,何足以惡內乎?然則乾時之戰不諱敗,齊人取子糾殺之,皆不適其文,正書其事。內之大惡,不待貶絕,居然顯矣。惡內之言,傳或失之。」「僖元年,公子友帥師,敗宮師於麗,獲莒。」傳:「公子友謂莒曰:『吾二人不相說,士卒何罪?』屏左右相搏。」解曰:「江熙曰:經書敗莒師,而傳雲二人相搏,則師不戰,何以得敗?理自不通也。子所慎三戰居其一,季友令德之人,豈當舍三軍之整,佻身獨斗,潛刃相害,以決勝負者哉!此又事之不然,傳或失之。」《信十四年,季姬及增子遇子防,使繒子來朝。」傳:「遇者,同謀也。」解曰:「魯女無故遠會諸侯,遂得淫通,此又事之不然。《左傳》曰:『繒季姬來寧,公怒之,以增子不朝,遇於防,而使來朝。』此近合人情。」「襄十一年,作三軍。」傳:「古者,天子六師,諸侯一軍。作三軍非正也,」解曰:「《周禮》、《司馬法》:王六軍,大國三軍,次國二軍,小國一軍。總雲諸侯一軍,又非制也。」《昭十一年》:「楚子虔誘蔡侯般,殺之於申。」傳:「夷狄之君誘中國之君而殺之,故謹而名之也。」解曰:「蔡侯般,殺父之賊,此人倫之所不容,王誅之所必加。禮,凡在官者殺無赦,豈得惡楚子殺般乎?若謂夷狄之君不得行禮於中國者,理既不通,事又不然。」「『宣十一年,楚人殺陳夏徵舒,不言人。」傳曰:「明楚之討有罪也。似若上下違反,不兩立之說。」《哀二年》:晉趙鞅帥師,納衛世子刺胎於戚。」傳:「納者,內弗受也。何用弗受也?以輒不受也。以輒不受父之命,受之王父也。信父而辭王父,則是不尊王父也;其弗受,以尊王父也。」解曰:「江熙曰:齊景公廢世子,世子還國,書篡。若靈公廢蒯立輒,則蒯不得復稱囊日世子也。稱蒯為世子,則靈公不命輒審矣。此矛盾之喻也。然則從王父之言,傳似失矣。經雲『納衛世子』,『鄭世子忽復歸於鄭』,稱世子明正也,明正則拒之者非邪。」以上皆糾正傳文之失。
sòng wú yuán měi zuò wú chēn xīn táng shū jiū miù xù yuē: táng rén chēng dù zhēng nán yán mì shū wèi zuǒ qiū míng bān mèng jiān zhōng chén, jīn guān qí tuī guǎng fā míng, èr zi xìn yǒu gōng yǐ, zhì bān zuǒ yǔ yì guāi lì chù, wǎng wǎng qū wèi shuō yǐ fù huì zhī, ān zài qí wèi zhōng yě? jīn wú jūn yú ōu, sòng dà shǒu bǐ nǎi néng jiū miù zuǎn wù, lì bài qián quē, dài yàn zǐ suǒ wèi xiàn kě tì fǒu hé ér bù tóng zhě, cǐ qí zhōng hé rú zāi! rán zé táng rén zhī lùn zhōng yě lòu yǐ. kě wèi zhuō shí zhī yán.
宋吳元美作《吳縝〈新唐書糾謬〉序》曰:「唐人稱杜征南、顏秘書為左丘明、班孟堅忠臣,今觀其推廣發明,二子信有功矣,至班、左語意乖戾處,往往曲為說以附會之,安在其為忠也?今吳君於歐,宋大手筆乃能糾謬纂誤,力稗前缺,殆晏子所謂獻可替否和而不同者,此其忠何如哉!然則唐人之論忠也陋矣。」可謂卓識之言。
zhù shū zhōng yǐn shū zhī wù ěr yǎ shì shān: duō cǎo mù hù, wú cǎo mù gāi hài. shí dài tǔ wèi zhī cuī wéi, tǔ dài shí wèi qiě. máo chuán yǐn zhī hù xiāng fǎn. zhèng kāng chéng jiān shī cǎi fán, yǐn shǎo láo kuì shí lǐ: zhǔ fù bèi hè wù zuò lǐ jì. huáng yǐ yǐn zuǒ chuán: zhèng gōng zǐ tū shǐ yǒng ér wú gāng zhě cháng kòu, ér sù qù zhī, jìn shì huì ruò shǐ qīng zhě sì yān qí kě, wù hé wèi yī shì. zhù zhōu lǐ dà sī tú, yǐn zuǒ chuán chéng èr nián: xiān wáng jiāng lǐ tiān xià, wù zuò wú zi jiāng lǐ tiān xià. yǐn shī: xī zhī shān chuān, tǔ tián fù yōng, wù zuò tǔ dì. shè rén yǐn shè yì míng hū qí jié zhī zhì, yǐ bù shī qí shì, zé gōng chéng ér dé xíng lì, wù zuò lè jì. xiàn shì yǐn zuǒ chuán: hán xiāng wèi gōng zú dài fū, wù zuò hán xū. zhù lǐ jì yuè lìng, yǐn xià xiǎo zhèng: bā yuè, dān niǎo xiū bái niǎo, wù zuò jiǔ yuè. yǐn shī: chēng bǐ xiōng xiàn, wàn shòu wú jiāng, wù zuò shòu fú wú jiāng. fàn wǔ zi jiě yì liáng chuán rù zhuāng shí bā nián, yǐn yù zǎo: tiān zǐ xuán miǎn ér cháo rì yú dōng mén zhī wài, wù zuò wáng zhì. guō jǐng chún zhù ěr yǎ, yǐn mèng zǐ: zhǐ huò ní zhī, wù zuò xíng huò ní zhī. yǐn yì: gǒng yòng huáng niú zhī gé, gù zhì yě, wù yǐ gé yù èr fù hé wèi yī chuán. wéi zhāo guó yǔ zhù gōng fù wén bó mǔ fù lǜ yī zhī sān zhāng, wù yǐn sì zhāng, gāo yòu huái nán zǐ zhù yǐn shī: tuó gǔ féng féng, wù zuò tuó gǔ yáng yáng. kǒng yǐng dá zuǒ chuán wén shí bā nián zhèng yì yǐn mèng zǐ: liǔ xià huì, shèng zhī hé zhě yě, wù zuò yī yǐn, shèng rén zhī hé zhě yě. sū shì shū chuán yī xùn yǐn mèng zǐ: cóng liú xià ér wàng fǎn wèi zhī liú, wù zuò cóng liú shàng ér wàng fǎn wèi zhī yóu. zhū zhèn yì chuán jǐng dà xiàng yǐn shī: wéi cǐ zhé rén, wèi wǒ qú láo, wù zuò zhī wǒ zhě wèi wǒ de láo. zhào rǔ méi yì jí wén jiǎn dà xiàng yǐn mèng zǐ: wǒ bì bù rén, wǒ bì wú lǐ, wù zuò wǒ bì bù rén bù yì. zhū yuán huì zhōng yōng zhāng jù yǐn shī: hòu jì zhī sūn, shí wéi dài wáng. jū qí zhī yáng, shí shǐ jiǎn shāng, wù zuò zhì yú dài wáng, shī jí chuán mǐn yǔ xiǎo zi yǐn chǔ cí: sān gōng mù mù, dēng jiàng táng zhǐ, wù zuò sān gōng yī ràng. zhū zǐ zhù lùn yǔ: xià rì hú, shāng yuē liǎn. cǐ réng gǔ zhù zhī wù. jì yuē: xià hòu shì zhī sì liǎn, yīn zhī liù hú. shì xià rì liǎn, shāng rì hú yě. xiǎng lǐ zhù yǐn fā qì mǎn róng, jīn yí lǐ wén zuò fā qì yān yíng róng. hàn rén bì huì dì huì, yíng zhī zì yuē mǎn, cǐ dāng gǎi ér bù gǎi yě.
○註疏中引書之誤《爾雅·釋山》:「多草木岵,無草木賅亥。石戴土謂之崔嵬,土戴石為且。」毛傳引之互相反。鄭康成箋《詩·采蘩》,引《少牢饋食禮》:「主婦被褐」誤作《禮記》。《皇矣》引《左傳》:「鄭公子突使勇而無剛者嘗寇,而速去之」,「晉士會若使輕者肆焉其可」,誤合為一事。注《周禮·大司徒》,引《左傳·成二年》:「先王疆理天下」,誤作「吾子疆理天下」。引《詩》:「錫之山川,土田附庸」,誤作「土地」。《射人》引《射義》「明乎其節之志,以不失其事,則功成而德行立」,誤作《樂記》。《縣士》引《左傳》:「韓襄為公族大夫」,誤作「韓須」。注《禮記·月令》,引《夏小正》:「八月,丹鳥羞白鳥」,誤作「九月」。引《詩》:「稱彼兄獻,萬壽無疆」,誤作「受福無疆」。范武子解《毅梁傳入莊十八年,引《玉藻》:「天子玄冕而朝日於東門之外」,誤作《王制》。郭景純注《爾雅》,引《孟子》:「止或尼之」,誤作「行或尼之」。引《易》:「鞏用黃牛之革」,「固志也」,誤以《革》《遇》二父合為一傳。韋昭《國語》注「公父文伯母賦《綠衣》之三章」,誤引「四章」,高誘《淮南子注》引《詩》:「鼉鼓逢逢」,誤作「鼉鼓洋洋」。孔穎達《左傳·文十八年》正義引《孟子》:「柳下惠,聖之和者也」,誤作「伊尹,聖人之和者也」。蘇拭《書傳·伊訓》引《孟子》:「從流下而忘反謂之流」,誤作「從流上而忘反謂之游」。朱震《易傳·井》大象引《詩》:「維此哲人,謂我劬勞」,誤作「知我者謂我的勞」。趙汝梅《易輯聞·蹇》大象引《孟子》:「我必不仁,我必無禮」,誤作「我必不仁不義」。朱元晦《中庸章句》引《詩》:「後稷之孫,實維大王。居岐之陽,實始翦商」,誤作「至於大王」,《詩集傳·閔予小子》引《楚辭》:「三公穆穆,登降堂只」,誤作「三公揖讓」。朱子注《論語》:「夏日瑚,商曰璉。」此仍古注之誤。《記》曰:「夏後氏之四璉,殷之六瑚。」是夏日璉,商日瑚也。《享禮》注引「發氣滿容」,今《儀禮》文作「發氣焉盈容」。漢人避惠帝諱,「盈」之字曰「滿」,此當改而不改也。
mèng zǐ: yǒu wèi shén nóng zhī yán zhù: shǐ qiān suǒ wèi nóng jiā zhě liú yě. rén shān jīn shì yuē: tài shǐ gōng liù jiā tóng yì wú nóng jiā, bān gù yì wén zhì fēn jiǔ liú, shǐ yǒu nóng jiā zhě liú. jí zhù ǒu wù, wèi jí gǎi,
《孟子》:「有為神農之言」註:「史遷所謂農家者流也。」仁山金氏曰:「太史公《六家同異》無農家,班固《藝文志》分九流,始有農家者流。《集注》偶誤,未及改,」
yáng yòng xiū yán: zhū zǐ zhōu yì běn yì yǐn hán fēi zi cān zhī yǐ bǐ wù, wǔ zhī yǐ hé xū, wù yǐ hé xū wèi hé cān. yuán qí gù, nǎi zì xún zǐ zhù zhōng yǐn lái, bù zì hán fēi zi cǎi chū yě. àn wǔ suǒ yǐ hé cān, ān dé wèi zhī hé xū? nǎi jīn hán fēi zi běn wù.
楊用修言:「朱子《周易本義》引《韓非子「『參之以比物,伍之以合虛』,誤以『合虛』為『合參』。原其故,乃自《荀子》注中引來,不自《韓非子》采出也。」按伍所以合參,安得謂之合虛?乃今《韓非子》本誤。
xìng shì zhī wù yì liáng chuán yǐn jiǔ nián: tiān wáng shǐ nán jì lái pìn, nán, shì xìng yě jì, zì yě. nán fēi xìng, xìng zì yǎn wén. huán èr nián: jí qí dài fū kǒng fù. kǒng shì, fù zì yì yě. fù fēi yì, yì zì yǎn wén.
○姓氏之誤《毅梁傳》隱九年:「天王使南季來聘,南,氏姓也;季,字也。」南非姓,「姓」字衍文。桓二年:「及其大夫孔父。孔氏,父字溢也。」父非溢,「溢」字衍文。
shī bái huá jiān: bāo sì, bāo rén suǒ rén zhī nǚ. sì, qí zì yě. zì dāng zuò xìng, cǐ kāng chéng zhī wù. kǒng shì yuē: bāo guó, nǐ xìng, yán nǐ qí zì zhě, fù rén yīn xìng wèi zì yě. nǎi shì qū wèi zhī jiě ěr.
《詩·白華》箋:「褒姒,褒人所人之女。姒,其字也。」「字」當作「姓」,此康成之誤。孔氏曰:「褒國,擬姓,言擬其字者,婦人因姓為字也。」乃是曲為之解耳。
zhū zǐ zhù lùn yǔ mèng zǐ, rú dà gōng jiāng xìng lǚ shì, míng shàng, qí bié xìng shì shén míng. zhì zi xià, kǒng zǐ dì zǐ, xìng bo míng shāng, zi qín xìng chén míng kàng, zi gòng xìng duān mù míng cì, zi wén xìng mén míng yì fàng tú zhī lèi, jiē yǐ shì wèi xìng. qí xuān wáng xìng tián shì, míng pì jiāng, zé bìng xìng shì ér wèi yī yǐ, qǐ chéng xī rén zhī wù ér wèi zhī zhèng yǔ?
朱子注《論語》、《孟子》,如大公姜姓呂氏,名尚,其別姓氏甚明。至子夏,孔子弟子,姓卜名商,子禽姓陳名亢,子貢姓端木名賜,子文姓門名毅放菟之類,皆以氏為姓。齊宣王姓田氏,名辟疆,則並姓氏而為一矣,豈承昔人之誤而未之正與?
zuǒ chuán zhù yǐn wǔ nián, shǐ màn bó yǔ zi yuán qián jūn jūn qí hòu. àn zi yuán yí jí lì gōng zhī zì. zhāo shí yī nián, shēn wú zì zhī yán yuē: zhèng zhuāng gōng chéng dòng ér zhì zi yuán yān, shǐ zhāo gōng bù lì. dù yǐ wèi bié shì yī rén, lì gōng yīn zhī yǐ shā màn bó ér qǔ dòng, fēi yě, gài zhuāng gōng zài shí jí yǐ dòng wèi zi yuán zhī yì, rú zhòng ěr zhī pú, yí wú zhī qū, gù lì gōng yú chū bēn zhī hòu qǔ zhī tè yì, ér màn bó zé wèi zhāo gōng shǒu lì zhě yě. jiǔ nián, gōng zǐ tū qǐng wèi sān fù yǐ bài róng. huán wǔ nián, zi yuán qǐng wèi èr jù yǐ bài wáng shī. gù jí lì gōng yī rén, ér huò chēng míng, huò chēng zì ěr. hé sān shì guān zhī, kě yǐ zhī lì gōng zhī cái lüè, ér yòu zī zhī yǐ qián yì, néng wú cuàn guó hū! shí yī nián, lì huán gōng ér tǎo qióng shì, yǒu sǐ zhě.
○左傳注隱五年,「使曼伯與子元潛軍軍其後」。按子元疑即歷公之字。昭十一年,申無字之言曰:「鄭莊公城棟而置子元焉,使昭公不立。」杜以為別是一人,厲公因之以殺曼伯而取棟,非也,蓋莊公在時即以棟為子元之邑,如重耳之蒲,夷吾之屈,故厲公於出奔之後取之特易,而曼伯則為昭公守櫟者也。九年,公子突請為三覆以敗戎。桓五年,子元請為二拒以敗王師。固即厲公一人,而或稱名,或稱字耳。合三事觀之,可以知厲公之才略,而又資之以虔邑,能無篡國乎!十一年,「立桓公而討窮氏,有死者」。
yán fēi yǒu míng wèi zhī rén, gài wēi zhě ěr, rú sī mǎ zhāo zú chéng jì zhī lèi. jiě yuē: yù yǐ shì jūn zhī zuì jiā xiě shì, ér fù bù néng zhèng fǎ zhū zhī. fēi yě.
言非有名位之人,蓋微者爾,如司馬昭族成濟之類。解曰:「欲以弒君之罪加寫氏,而復不能正法誅之。」非也。
huán èr nián, kǒng fù jiā wèi sī mǎ. dù shì yǐ kǒng fù míng ér jiā zì, fēi yě, kǒng fù zì ér jiā qí míng. àn jiā yǔ běn xìng piān yuē: sòng gōng xī shēng fú fù hé, hé shēng sòng fù zhōu. zhōu shēng shì zǐ shèng, shèng shēng zhèng kǎo fù, kǎo fù shēng kǒng fù jiā, qí hòu yǐ kǒng wèi shì. rán zé zhòng ní shì kǒng, zhèng yǐ wáng fù zhī zì. ér chǔ chéng jiā zhèng gōng zǐ jiā jiē zì zi kǒng, yì qí zhèng yě.
桓二年,「孔父嘉為司馬。」杜氏以孔父名而嘉字,非也,孔父字而嘉其名。按《家語·本姓篇》曰:「宋公熙生弗父何,何生宋父周。周生世子勝,勝生正考父,考父生孔父嘉,其後以孔為氏。」然則仲尼氏孔,正以王父之字。而楚成嘉、鄭公子嘉皆字子孔,亦其證也。
zhèng kāng chéng zhù shì sàng lǐ yuē: mǒu fǔ zì yě, ruò yán shān fǔ kǒng fǔ. shì yì yǐ kǒng fù wèi zì. liú yuán fù yǐ wèi jǐ míng qí jūn yú shàng, zé bù dé zì qí chén yú xià. qiè yì chūn qiū zhū hóu zú bì shū míng, ér dài fū zé mìng qīng chēng zì, wú shēng zú zhī bié. zì. yì wèi cháng yǐ míng zì wèi zūn bēi zhī fēn. huán shí yī nián, zhèng bó wù shēng zú. zàng zhèng zhuāng shàng. sòng rén zhí zhèng jì zhòng. shí qī nián, cài hóu fēng rén zú, cài jì zì chén guī yú cài. míng qí jūn yú shàng, zì qí chén yú xià yě. zhāo èr shí èr nián, liú zi dān zi yǐ wáng měng jū yú huáng, liú zi dān zi yǐ wáng měng rén yú sān chéng. èr shí sān nián, yǐn shì lì wáng zǐ cháo. èr shí liù nián, yǐn shì zhào bó máo bó yǐ wáng zǐ cháo bēn chǔ. jué qí chén yú shàng, míng qí jūn yú xià yě. rán zé kǒng fù dāng yì qí zì, ér xué zhě zhī yí kě yǐ huàn rán shì yǐ. jūn zhī míng, biàn yě mìng qīng zhī shū zì, cháng yě zhòng wáng mìng yì suǒ yǐ zūn jūn yě.
鄭康成注《士喪禮》曰:「某甫字也,若言山甫、孔甫。」是亦以孔父為字。劉原父以為己名其君於上,則不得字其臣於下。竊意春秋諸侯卒必書名,而大夫則命卿稱字,無生卒之別。字。」亦未嘗以名字為尊卑之分。桓十一年,鄭伯寤生卒。葬鄭莊上。宋人執鄭祭仲。十七年,蔡侯封人卒,蔡季自陳歸於蔡。名其君於上,字其臣於下也。昭二十二年,劉子單子以王猛居於皇,劉子單子以王猛人於三城。二十三年,尹氏立王子朝。二十六年,尹氏、召伯、毛伯以王子朝奔楚。爵其臣於上,名其君於下也。然則孔父當亦其字,而學者之疑可以渙然釋矣。君之名,變也;命卿之書字,常也;重王命亦所以尊君也。
qí dì yǐ qiān mǔ zhī zhàn shēng. jiě yuē: xī hé jiè xiū xiàn nán yǒu dì míng qiān mǔ. fēi yě. mù hóu shí, jìn jìng bù dé zhì jiè xiū. àn shǐ jì zhào shì jiā zhòng zhōu xuān wáng dài róng, jí qiān mǔ zhàn. zhèng yì yuē: kuò dì zhì yún: qiān mǔ yuán zài jìn zhōu yuè yáng xiàn běi jiǔ shí lǐ.
「其弟以千畝之戰生」。解曰:「西河介休縣南有地名千畝。」非也。穆侯時,晉境不得至介休。按《史記·趙世家眾「周宣王代戎,及千畝戰。」《正義》曰:「《括地誌》云:千畝原在晉州岳陽縣北九十里。」
wǔ nián, cài rén wèi rén chén rén cóng wáng fá zhèng, jiě yuē: wáng shī bài, bù shū, bù yǐ gào. fēi yě. wáng shī bài, bù shū, bù kě shū yě, wèi zūn zhě huì.
五年,「蔡人、衛人、陳人從王伐鄭」,解曰:「王師敗,不書,不以告。」非也。王師敗,不書,不可書也,為尊者諱。
liù nián, bù yǐ guó. jiě yuē: guó jūn zhī zǐ bù zì yǐ běn guó wèi míng. yān yǒu jūn zhī zǐ ér zì míng qí guó zhě hū? wèi yǐ liè guó wèi míng, ruò dìng gōng míng sòng, āi gōng míng jiǎng.
六年,「不以國」。解曰:「國君之子不自以本國為名。」焉有君之子而自名其國者乎?謂以列國為名,若定公名宋,哀公名蔣。
bā nián, chǔ rén shàng zuǒ, jūn bì zuǒ, wú yǔ wáng yù. jiě yuē: jūn, chǔ jūn yě. yú wèi jūn wèi suí hóu, wáng wèi chǔ wáng. liǎng jūn xiāng duì, suí zhī zuǒ dāng chǔ zhī yòu, yán chǔ shī zuǒ jiān yòu xiá, jūn dāng zài zuǒ yǐ gōng chǔ zhī yòu shī.
八年,「楚人上左,君必左,無與王遇」。解曰:「君,楚君也。」愚謂君謂隨侯,王謂楚王。兩軍相對,隨之左當楚之右,言楚師左堅右暇,君當在左以攻楚之右師。
shí sān nián, jí qí hóu sòng gōng wèi hóu yàn rén zhàn, qí shī sòng shī wèi shī yàn shī bài jī. jiě yuē: huò chēng rén, huò chēng shī, shǐ yì cí yě. yú wèi yàn dú chēng rén, qí jūn bù zài shī.
十三年,「及齊侯、宋公、衛侯、燕人戰,齊師、宋師、衛師、燕師敗績」。解曰:「或稱人,或稱師,史異辭也。」愚謂燕獨稱人,其君不在師。
zhuāng shí èr nián, xiāo shū dà xīn. jiě yuē: shū xiāo, dài fū míng. àn dà xīn dāng shì qí míng, ér shū qí zì, yì fēi xiāo dài fū yě. èr shí sān nián, xiāo shū cháo gōng. jiě yuē: xiāo, fù yōng guó. shū, míng. àn táng shū zǎi xiàng shì xì biǎo yún: sòng dài gōng shēng zǐ yǎn, zì lè fù. yì sūn dà xīn, píng nán gōng zhǎng wàn yǒu gōng, fēng yú xiāo, yǐ wèi fù yōng, jīn xú zhōu xiāo xiàn shì yě. qí hòu chǔ miè xiāo.
莊十二年,「蕭叔大心」。解曰:「叔蕭,大夫名。」按大心當是其名,而叔其字,亦非蕭大夫也。二十三年,「蕭叔朝公」。解曰:「蕭,附庸國。叔,名。」按《唐書·宰相世系表》云:「宋戴公生子衍,字樂父。裔孫大心,平南宮長萬有功,封於蕭,以為附庸,今徐州蕭縣是也。其後楚滅蕭。」
shí sì nián, zhuāng gōng zhī zǐ yóu yǒu bā rén. jiě: zhuāng gōng zǐ, chuán wéi jiàn sì rén: yú hū zi zi yí bìng sǐ, dú lì gōng zài. bā rén míng zì jì chuán wú wén. àn yóu yǒu bā rén zhě, chú cǐ sì rén zhī wài, shàng yǒu bā rén jiàn zài yě. huán shí sì nián, zhèng bó shǐ qí dì yǔ lái méng, chuán chēng qí zì yuē zi rén, yì qí yī yě.
十四年,「莊公之子猶有八人」。解:「莊公子,傳惟見四人:『於忽、子、子儀並死,獨厲公在。八人名字記傳無聞。」按猶有八人者,除此四人之外,尚有八人見在也。桓十四年,鄭伯使其弟語來盟,傳稱其字曰「子人」,亦其一也。
èr shí èr nián, shān yuè zé pèi tiān. jiě yuē: dé tài yuè zhī quán, zé yǒu pèi tiān zhī dà gōng. fēi yě, shī yuē: sōng gāo wéi yuè, jùn jí yú tiān. yán tiān zhī gāo dà, wéi shān yuè zú yǐ pèi zhī. èr shí wǔ nián xià liù yuè, xīn wèi shuò, rì yǒu shí zhī, gǔ yòng shēng yú shè, fēi cháng yě, wéi zhēng yuè zhī shuò, tè wèi zuò, rì yǒu shí zhī, yú shì hū yòng shì yú shè, fá gǔ yú cháo. zhōu zhī liù yuè, xià zhī sì yuè, suǒ wèi zhēng yuè zhī shuò yě. rán zé cǐ qí cháng yě, ér yuē fēi cháng zhě hé? gài bù gǔ yú cháo ér gǔ yú shè, bù yòng shì ér yòng shēng, cǐ suǒ yǐ wèi zhī fēi cháng lǐ yě. dù shì bù dé qí shuō, ér yuē yǐ zhǎng lì tuī zhī, shì nián shī rùn. xīn wèi shí qī yuè shuò, fēi liù yuè yě. cǐ zé jiù zài sī lì, bù dāng zé qí fá gǔ yǐ. yòu àn. wéi zhēng yuè zhī shuò yǐ xià nǎi zhāo shí qī nián jì píng zi zhī yán, jīn zài yú cǐ, huò kǒng yǒu wù.
二十二年,「山嶽則配天」。解曰:「得太岳之權,則有配天之大功。」非也,《詩》曰:「崧高維岳,駿極於天。」言天之高大,惟山嶽足以配之。二十五年夏六月,「辛未朔,日有食之,鼓用牲於社,非常也」,惟正月之朔,慝未作,日有食之,於是乎用市於社,伐鼓於朝。周之六月,夏之四月,所謂正月之朔也。然則此其常也,而曰非常者何?蓋不鼓於朝而鼓於社,不用市而用牲,此所以謂之非常禮也。杜氏不得其說,而曰以長曆推之,是年失閏。辛未實七月朔,非六月也。此則咎在司歷,不當責其伐鼓矣。又按。「唯正月之朔」以下乃昭十七年季平子之言,今載於此,或恐有誤。
xìn sì nián, zhāo wáng nán zhēng ér bù fù, guǎ rén shì wèn. jiě yuē: bù zhī qí gù ér wèn zhī. fēi yě, gài qí hóu yǐ wèi chǔ zuì ér jiān zhī, rán zhāo wáng wǔ shí yī nián nán zhēng bù fù, zhì jīn huì wáng èr shí yī nián, jì sān bǎi sì shí qī nián, cǐ zé kǒng wén jǔ suǒ wèi dīng líng dào sū wǔ niú yáng, kě bìng àn zhě yě.
信四年,「昭王南征而不復,寡人是問」。解曰:「不知其故而問之。」非也,蓋齊侯以為楚罪而間之,然昭王五十一年南征不復,至今惠王二十一年,計三百四十七年,此則孔文舉所謂丁零盜蘇武牛羊,可併案者也。
wǔ nián, tài bó bù cóng. bù cóng zhě wèi tài bó bù zài tài wáng zhī cè ěr. shǐ jì shù cǐ wén yuē: tài bó yú zhòng, tài wáng zhī zǐ yě, tài bó zhī qù, shì yǐ bù sì. yǐ wáng qù wèi bù cóng, qí yì shén míng. dù shì wù yǐ bù cóng fù mìng wèi jiě, ér hòu rú suì fù hé lǔ sòng zhī wén, wèi tài wáng yǒu jiǎn shāng zhī zhì, tài bó bù cóng, cǐ yǔ qín guì zhī yán mò xū yǒu zhě hé yǐ yì zāi!
五年,「太伯不從」。不從者謂太伯不在太王之側爾。《史記》述此文曰:「太伯虞仲,太王之子也,太伯之去,是以不嗣。」以亡去為不從,其義甚明。杜氏誤以不從父命為解,而後儒遂傅合《魯頌》之文,謂太王有翦商之志,太伯不從,此與秦檜之言「莫須有」者何以異哉!
liù nián, wéi xīn mì, zhèng suǒ yǐ bù shí chéng yě. shí mì, ér jīng yún xīn chéng, gù chuán shì zhī, yǐ wèi zhèng jù qí ér xīn zhú chéng, yīn wèi zhī xīn chéng yě. jiě yuē: zhèng yǐ fēi shí xìng tǔ gōng, gù qí huán shēng qí zuì yǐ gào zhū hóu. fū zuì shú dà yú táo méng zhě? ér dàn zé qí fēi shí xìng tǔ gōng, bù yì xì hū? qiě shàng wén gù rì yǐ qí táo shǒu zhǐ zhī méng gù yě, zé bù fán tiān cǐ yī jié yǐ.
六年,「圍新密,鄭所以不時城也」。實密,而經雲新城,故傳釋之,以為鄭懼齊而新築城,因謂之新城也。解曰:「鄭以非時興土功,故齊桓聲其罪以告諸侯。」夫罪孰大於逃盟者?而但責其非時興土功,不亦細乎?且上文固日「以其逃首止之盟故也」,則不煩添此一節矣。
shí wǔ nián, shè hé, hóu chē bài. jiě yuē: qín bó zhī jūn shè hé, zé jìn hóu chē bài. fēi yě. qín shī jí hán jìn shàng wèi chū, hé dé yán jìn hóu chē bài? dāng shì qín bó zhī chē bài, gù mù gōng yǐ wèi bù xiáng ér jié zhī ěr. cǐ èr jù nǎi shì shí, fēi bo rén zhī yán. ruò xià wén suǒ yún bù bài hé dài, zé wèi jìn bài. gǔ rén yòng zì zì bù xiāng méng.
十五年,「涉河,侯車敗」。解曰:「秦伯之軍涉河,則晉侯車敗。」非也。秦師及韓、晉尚未出,何得言晉侯車敗?當是秦伯之車敗,故穆公以為不祥而潔之耳。此二句乃事實,非卜人之言。若下文所云「不敗何待」,則謂晉敗。古人用字自不相蒙。
sān bài jí hán, dāng yī zhèng yì yǐn liú xuàn zhī shuō, shì qín bó zhī chē sān bài.
「三敗及韓」,當依《正義》引劉炫之說,是秦伯之車三敗。
jí hán zài shè hé zhī hòu, cǐ hán zài hé dōng, gù yuē: kòu shēn yǐ. shǐ jì zhèng yì yǐn kuò dì zhì yún: hán yuán zài tóng zhōu hán chéng xiàn xī nán. fēi yě. dù shì jiě dàn yún hán, jìn dì, què yǒu zhēn zhuó.
及韓在涉河之後,此韓在河東,故曰:「寇深矣。」《史記》正義引《括地誌》云:「韓原在同州韓城縣西南。」非也。杜氏解但云「韓,晉地」,卻有斟酌。
shí bā nián, dí shī hái. jiě yuē: xíng liú jù wèi. fēi yě. dí qiáng ér xíng ruò, xíng cóng yú dí ér fá zhě yě. yán dí shī hái, zé xíng kě zhī yǐ. qí xià nián, wèi rén fá xíng, gài dàn dí zhī qiáng, bù gǎn fá, ér dú yòng shī yú xíng yě. jiě yuē: xíng bù sù tuì, suǒ yǐ dú jiàn fá. yì fēi.
十八年,「狄師還」。解曰:「邢留距衛。」非也。狄強而邢弱,邢從於狄而伐者也。言狄師還,則邢可知矣。其下年,「衛人伐邢」,蓋憚狄之強,不敢伐,而獨用師於邢也。解曰:「邢不速退,所以獨見伐。」亦非。
èr shí èr nián, dà sī mǎ gù jiàn yuē. jiě yuē: dà sī mǎ gù, zhuāng gōng zhī sūn gōng sūn gù yě. fēi yě. dà sī mǎ jí sī mǎ zi yú. gù jiàn, jiān cí yǐ jiàn yě. yǐn sān nián yán zhào dà sī mǎ kǒng fù ér shǔ shāng gōng yān, huán èr nián yán kǒng fù jiā wèi sī mǎ, zhī dà sī mǎ jí sī mǎ yě. wén bā nián shàng yán shā dà sī mǎ gōng zǐ mǎo, xià yán sī mǎ wò jié yǐ sǐ, zhī dà sī mǎ jí sī mǎ yě, dìng shí nián, gōng ruò mào gù jiàn yuē, zhī gù jiàn zhī wèi jiān cí yǐ jiàn zhī yě.
二十二年,「大司馬固諫曰」。解曰:「大司馬固,莊公之孫公孫固也。」非也。大司馬即司馬子魚。固諫,堅辭以諫也。隱三年言召大司馬孔父而屬殤公焉,桓二年言孔父嘉為司馬,知大司馬即司馬也。文八年上言殺大司馬公子卯,下言司馬握節以死,知大司馬即司馬也,定十年,「公若貌固諫曰」,知固諫之為堅辭以諫之也。
èr shí sì nián, jìn hóu qiú zhī bù huò, yǐ jiě shàng wèi zhī tián. gài zhī tuī jì yǐn, qiú zhī bù dé, wèi jǐ ér sǐ, gù yǐ tián lù qí zi ěr. chǔ cí jiǔ zhāng yún: sī jiǔ gù zhī qīn shēn xī, yīn gǎo sù ér kū zhī. míng wén gōng zài shí zhī tuī yǐ sǐ. shǐ jì zé yún: wén qí rù mián shàng shān zhōng, yú shì huán mián shàng shān zhōng ér fēng zhī, yǐ wèi jiè tuī tián, hào rì jiè shān. rán zé shòu cǐ tián zhě hé rén hū? yú yì yǒu suǒ bù tōng yǐ. sān shí sān nián, jìn rén jí jiāng róng, bài qín shī yú tóu. jiě yuē: bù tóng chén, gù yán jí. fēi yě. jí zhě, shū róng dí zhī cí.
二十四年,「晉侯求之不獲,以解上為之田」。蓋之推既隱,求之不得,未幾而死,故以田祿其子爾。《楚辭·九章》云:「思久故之親身兮,因縞素而哭之。」明文公在時之推已死。《史記》則云:「聞其入綿上山中,於是環綿上山中而封之,以為介推田,號日介山。」然則受此田者何人乎?於義有所不通矣。三十三年,「晉人及姜戎,敗秦師於骰。」解曰:「不同陳,故言及。」非也。及者,殊戎翟之辭。
wén yuán nián, yú shì rùn sān yuè, fēi lǐ yě. gǔ rén yǐ rùn wèi suì zhī yú, fán zhì rùn bì zài shí èr yuè zhī hòu, gù yuē guī yú yú zhōng. kǎo jīng wén zhī shū, rùn yuè zhě jiē zài suì mò. wén gōng liù nián rùn yuè bù gào yuè, yóu cháo yú miào āi gōng wǔ nián rùn yuè, zàng qí jǐng gōng shì yě. ér zuǒ chuán chéng gōng shí qī nián xiāng gōng jiǔ nián āi gōng shí wǔ nián jiē yǒu rùn yuè, yì bìng zài suì mò. yòu jīng chuán zhī wén, fán rùn bù yán qí yuè zhě, yán rùn jí suì zhī zhōng kě zhī yě. jīn lǔ gǎi lì fǎ, zhì rùn zài sān yuè, gù wèi fēi lǐ, hàn shū lǜ lì zhì yuē lǔ lì bù zhèng, yǐ rùn yú yī zhī suì wèi shǒu shì yě. yòu àn hàn shū gāo dì jì: hòu jiǔ yuè, shī gǔ yuē: qín zhī lì fǎ, yīng zhì rùn yuè zhě zǒng zhì zhī yú suì mò, gài qǔ zuǒ chuán suǒ wèi guī yú yú zhōng zhī yì. hé yǐ míng zhī? jù hàn shū biǎo jí shǐ jì hàn wèi gǎi qín lì zhī qián lǚ shū hòu jiǔ yuè, shì zhī lì fǎ gù rán.
文元年,「於是閏三月,非禮也」。古人以閏為歲之餘,凡置閏必在十二月之後,故曰歸餘於終。考經文之書,閏月者皆在歲末。文公六年閏月不告月,猶朝於廟;哀公五年閏月,葬齊景公是也。而《左傳》成公十七年、襄公九年、哀公十五年皆有閏月,亦並在歲末。又經傳之文,凡閏不言其月者,言閏即歲之終可知也。今魯改曆法,置閏在三月,故為非禮,《漢書·律曆志》曰「魯歷不正,以閏餘一之歲為首「是也。又按《漢書·高帝紀》:「後九月」,師古曰:「秦之曆法,應置閏月者總致之於歲末,蓋取《左傳》所謂歸餘於終之意。何以明之?據《漢書·表》及《史記》漢未改秦歷之前屢書『後九月』,是知曆法故然。」
èr nián, chén hóu wèi wèi qǐng chéng yú jìn, zhí kǒng dá yǐ shuō. cǐ jí shàng wén suǒ wèi wǒ cí zhī zhě yě, jiě wèi jìn bù tīng ér biàn jì zhě fēi.
二年,「陳侯為衛請成於晉,執孔達以說」。此即上文所謂我辭之者也,解謂晉不聽而變計者非。
sān nián, yǔ chǔn yú sòng. jiě yuē: sòng rén yǐ zhōng sǐ wèi dé tiān yòu, xǐ ér lái gào, gù shū. fū yǔn shí tuì, fēi xǐ ér lái gào yě.
三年,「雨蠢於宋」。解曰:「宋人以螽死為得天佑,喜而來告,故書。」夫隕石退,非喜而來告也。
qī nián, xuān zi yǔ zhū dài fū jiē huàn mù yíng, qiě wèi bī. jiě yuē: wèi guó rén yǐ dà yì lái bī jǐ. fēi yě. wèi mù yíng zhī bī yě, yǐ jūn fū rén zhī zūn gù.
七年,「宣子與諸大夫皆患穆贏,且畏逼」。解曰:「畏國人以大義來逼己。」非也。畏穆贏之逼也,以君夫人之尊故。
shí sān nián, wén zi fù sì yuè. jiě yuē: bù yù hái jìn. yǐ chuán kǎo zhī, dàn yún chéng èr guó, bù yán gōng fù hái jìn. sì yuè zhī shī dāng qǔ luàn lí huàn yǐ, wéi yǐ gào āi zhī yì ěr.
十三年,「文子賦《四月》」。解曰:「不欲還晉。」以傳考之,但云成二國,不言公復還晉。《四月》之詩當取亂離瘓矣,維以告哀之意爾。
xuān shí èr nián, xiāo jì, yì zhōng yè yǒu shēng. jiě yuē: yán qí bīng zhòng, jiāng bù néng yòng. fēi yě, yán qí jūn xiāo, wú fù bù wǔ.
宣十二年,「宵濟,亦終夜有聲」。解曰:「言其兵眾,將不能用。」非也,言其軍囂,無復部伍。
chéng liù nián, hán xiàn zi jiāng xīn zhōng jūn, qiě wèi pū dài fū. bì yán pū dài fū zhě, yǐ jūn zhī qīn chén, gù dú lìng zhī cóng gōng ér rù qǐn tíng yě. jiě wèi jí. dài fū, rú wáng zhī tài pú, zhǎng nèi cháo zhī shì.
成六年,「韓獻子將新中軍,且為仆大夫」。必言仆大夫者,以君之親臣,故獨令之從公而入寢庭也。解未及。大夫,如王之太僕,掌內朝之事。
shí liù nián, bì fù zhī shī, gǒu bó bù fù cóng. jiě yuē: gǒu lín fù bēn zǒu, bù fù gù dào. fēi yě, wèi bù fù cóng shì yú chǔ.
十六年,「必阝之師,苟伯不復從」。解曰:「苟林父奔走,不復故道。」非也,謂不復從事於楚。
zi zài jūn cè, bài zhě yī dà. wǒ bù rú zi, zi yǐ jūn miǎn. bài zhě yī dà, kǒng jūn zhī bù miǎn yě. wǒ bù rú zi, zi zhī cái néng yǐ jūn miǎn yě. jiě wèi jūn dà bēng wèi yī dà, jí yù yǔ chē yòu bù tóng zhě, fēi. xiāng sì nián, yǒu qióng yóu shì suì wáng. jiě yuē: zhuó yīn yì shì, bù gǎi yǒu qióng zhī hào. fēi yě. āi yuán nián, chēng yǒu guò jiāo yǐ, cǐ tè chéng shàng sǐ yú qióng mén ér yán, yǐ jié suǒ yǐn xià xùn zhī wén ěr.
「子在君側,敗者壹大。我不如子,子以君免」。敗者壹大,恐君之不免也。我不如子,子之才能以君免也。解謂軍大崩為壹大,及御與車右不同者,非。襄四年,「有窮由是遂亡」。解曰:「浞因羿室,不改有窮之號。」非也。哀元年,稱有過澆矣,此特承上死於窮門而言,以結所引夏訓之文爾。
shí nián, zhèng huáng ěr shuài shī qīn wèi, chǔ lìng yě. yóu yún cóng chǔ zhī méng gù yě. jiě wèi yì jiān shòu chǔ zhī chì mìng zhě, fēi.
十年,「鄭皇耳帥師侵衛,楚令也」。猶雲從楚之盟故也。解謂「亦兼受楚之敕命」者,非。
shí yī nián, zhèng jiāng jí zi, zi bì bù néng. jiě wèi: lǔ cì guó, ér wèi dà guó zhī zhì, gòng fù bì zhòng, gù yōu bù kān. fēi yě. yán lǔ guó zhī zhèng jiāng guī yú jì sūn, yǐ yī jūn zhī zhēng ér gōng bà guó zhī zhèng lìng, jiāng yǒu suǒ bù gěi, zé bì gǎi zuò. qí hòu sì fēn gōng shì ér jì shì zé èr, gài yì bù dé yǐ zhī jì, shū sūn gù jǐ yù jiàn zhī zhě.
十一年,「政將及子,子必不能」。解謂:「魯次國,而為大國之制,貢賦必重,故憂不堪。」非也。言魯國之政將歸於季孫,以一軍之徵而供霸國之政令,將有所不給,則必改作。其後四分公室而季氏擇二,蓋亦不得已之計,叔孫固己豫見之者。
shí bā nián, qiàn fáng mén ér shǒu zhī guǎng lǐ. jiě yuē: gù jīng shū wéi. fēi yě. wéi zhě, wéi qí yě, fēi wéi fáng mén yě.
十八年,「塹防門而守之廣里」。解曰:「故經書『圍』」。非也。圍者,圍齊也,非圍防門也。
èr shí yī nián, dé zuì yú wáng zhī shǒu chén. shǒu chén wèi jìn hóu. yù zǎo: zhū hóu zhī yú tiān zǐ rì mǒu tǔ zhī shǒu chén mǒu shì yě. jiě yǐ wèi fàn xuān zi, fēi.
二十一年,「得罪於王之守臣」。守臣謂晉侯。《玉藻》:「諸侯之於天子日某土之守臣某」是也。解以為范宣子,非。
èr shí sān nián, lǐ wèi lín guó què. jiě yuē: lǐ, zhū hóu jué qī, gù yǐ lín guó zé zhī. fēi yě. qǐ xiào gōng, jìn píng gōng zhī jiù. zūn tóng bù jiàng, dāng fú sī má sān yuè. yán lín guó zhī sàng, qiě yóu chè lè, ér kuàng yú mǔ zhī xiōng dì hū!
二十三年,「禮為鄰國闕」。解曰:「禮,諸侯絕期,故以鄰國責之。」非也。杞孝公,晉平公之舅。尊同不降,當服緦麻三月。言鄰國之喪,且猶徹樂,而況於母之兄弟乎!
èr shí bā nián, chén wén zi wèi huán zǐ yuē: huò jiāng zuò yǐ, wú qí hé dé? duì yuē: dé qìng shì zhī mù bǎi chē yú zhuāng. wén zǐ yuē: kě shèn shǒu yě yǐ: jiě yuē: shàn qí bù zhì yú huò cái, fēi yě. shào guó xián yuē: cǐ chén shì fù zǐ wèi yǐn yǔ yǐ xiāng yù yě. yú wèi: mù zhě, zuò shì zhī liáng cái zhuāng zhě, guó zhōng zhī yào lù. yán jiāng dài zhī zhí qí guó zhī quán.
二十八年,「陳文子謂桓子曰:『禍將作矣,吾其何得?』對曰:『得慶氏之木百車於莊。』文子曰:『可慎守也已:』」解曰:「善其不志於貨財,」非也。邵國賢曰:「此陳氏父子為隱語以相諭也。」愚謂:木者,作室之良材;莊者,國中之要路。言將代之執齊國之權。
sān shí yī nián, wǒ wèn shī gù. wèn qí rén yòng shī zhī gù. jiě yuē: lǔ yǐ shī wǎng. fēi. zhāo wǔ nián, mín shí yú tā. jiě yuē: lǔ jūn yǔ mín wú yì, wèi yǎng shí yú sān jiā. fēi yě. fū mín shēng yú sān, ér jūn shí zhī. jīn mín shí yú sān jiā ér bù zhī yǒu jūn, shì zhāo gōng wú yǎng mín zhī zhèng kě zhī yǐ. bā nián, yú pī yuán kè shā mǎ huǐ yù yǐ zàng. jiě yǐ yú wèi zhòng, jí wèi yù yǐ fēi lǐ hòu zàng āi gōng, jiē fēi yě. yú bì, pī dài fū yě, yán yú zhě zhǎng jūn zhī chéng chē, rú jìn qī yú dài fū zhī lèi. mǎ, chén hóu suǒ chéng. yù, chén hóu suǒ pèi. shā mǎ huǐ yù, bù yù shǐ chǔ rén dé zhī.
三十一年,「我問師故」。問齊人用師之故。解曰:「魯以師往。」非。昭五年,「民食於他」。解曰:「魯君與民無異,謂仰食於三家。」非也。夫民生於三,而君食之。今民食於三家而不知有君,是昭公無養民之政可知矣。八年,「輿劈袁克殺馬毀玉以葬」。解以輿為眾,及謂欲以非禮厚葬哀公,皆非也。輿嬖,劈大夫也,言輿者掌君之乘車,如晉七輿大夫之類。馬,陳侯所乘。玉,陳侯所佩。殺馬毀玉,不欲使楚人得之。
shí nián, qì dé kuàng zōng. wèi shǐ qí zōng miào kuàng ér bù bǎ. jiě yuē: kuàng, kōng yě. wèi dāng. shí èr nián, zi chǎn xiāng zhèng bó, cí yú xiǎng, qǐng miǎn sàng ér hòu tīng mìng, lǐ yě. zi chǎn néng shǒu sàng zhì, jìn rén bù duó, jiē wèi hé lǐ. jiě dàn dé qí yī piān.
十年,「棄德曠宗」。謂使其宗廟曠而不把。解曰:「曠,空也。」未當。十二年,「子產相鄭伯,辭於享,請免喪而後聽命,禮也」。子產能守喪制,晉人不奪,皆為合禮。解但得其一偏。
shí wǔ nián, fú zuò zhī bù dēng, shū fù yān zài? yán wàng qí yí qì, shì fú zhà zhī bù dēng, è zài qí wèi shū fù hū? jiě yǐ wèi fú zuò bù zài shū fù, dāng fù zài shuí zhě, fēi.
十五年,「福祚之不登,叔父焉在」?言忘其彝器,是福柞之不登,惡在其為叔父乎?解以為「福祚不在叔父,當復在誰」者,非。
shí qī nián, fū zǐ jiāng yǒu yì zhì, bù jūn jūn yǐ. rì zhě rén jūn zhī biǎo, bù jiù rì shí, shì yǒu wú jūn zhī xīn. jiě yǐ wèi ān jūn zhī zāi zhě, fēi.
十七年,「夫子將有異志,不君君矣」。日者人君之表,不救日食,是有無君之心。解以為「安君之災」者,非。
shí bā nián, zhèn chú huǒ zāi, zhèn rú zhèn yī zhī zhèn, yóu huǒ zhī zhe yú yī, zhèn zhī zé qù yě, jiě yǐ zhèn wèi qì, wèi dāng.
十八年,「振除火災」,振如振衣之振,猶火之著於衣,振之則去也,解以振為「棄」,未當。
zhèng yǒu tā jìng, wàng zǒu zài jìn. yán zhèng yǒu tā jìng zhī yōu yě. jiě wèi suī yǔ tā guó wèi jìng zhě, fēi.
「鄭有他竟,望走在晉」。言鄭有他竟之憂也。解謂「雖與他國為競」者,非。
èr shí sān nián, xiān jūn zhī lì kě jì yě. xiān jūn wèi zhōu zhī xiān wáng, shū yán, xī wǒ xiān jūn wén wáng wǔ wáng shì yě. jiě yǐ wèi liú pén zhī fù xiàn gōng, fēi.
二十三年,「先君之力可濟也」。先君謂周之先王,《書》言,「昔我先君文王、武王」是也。解以為「劉盆之父獻公」,非。
èr shí qī nián, shì jūn rú zài guó. dāng shí zhū hóu chū bēn, qí guó jí bié lì yī jūn, wéi lǔ bù gǎn, gù zhāo gōng suī zài wài, ér yì rú yóu yǐ jūn lǐ shì zhī, fàn yāng suǒ yán zhèng wèi cǐ yě. jiě yǐ wèi shū gōng xíng, gào gōng zhì, miù yǐ.
二十七年,「事君如在國」。當時諸侯出奔,其國即別立一君,惟魯不敢,故昭公雖在外,而意如猶以君禮事之,范鞅所言正為此也。解以為「書公行,告公至」,謬矣。
sān shí èr nián, yuè dé suì, ér wú fá zhī, bì shòu qí xiōng. jiě yuē: xīng jì, wú, yuè zhī fēn yě, suì xīng suǒ zài, qí guó yǒu fú. wú xiān yòng bīng, gù fǎn shòu qí yāng. fēi yě. wú, yuè suī tóng xīng jì, ér suǒ rén sù dù bù tóng, gù suì dú zài yuè.
三十二年,「越得歲,而吳伐之,必受其凶」。解曰:「星紀,吳,越之分也,歲星所在,其國有福。吳先用兵,故反受其殃。」非也。吳,越雖同星紀,而所人宿度不同,故歲獨在越。
dìng wǔ nián, zú yú fáng. fáng yí jí fáng zì. gǔ fù zì zuò fù, tuō qí xià ér wèi hù fāng zì, hàn xiān rén táng gōng hù fāng bēi kě zhèng yě. hàn shū: rǔ nán jùn wú fáng, yú kāng yuē: běn fáng zi guó. ér shǐ jì xiàng yǔ jì fēng yáng wǔ wèi wú fáng hóu, zì yì zuò āi liù nián, chū lái mén ér gào zhī gù. jiě yuē: lǔ guō mén yě, àn dìng jiǔ nián jiě yuē: lái mén, yáng guān yì mén.
定五年,「卒於房」。房疑即「防」字。古 阝字作阜,脫其下而為〈戶方〉字,漢《仙人唐公〈戶方〉碑》可證也。《漢書》:「汝南郡吳房」,盂康曰:「本房子國。」而《史記·項羽紀》封陽武為吳防侯,字亦作哀六年,「出萊門而告之故」。解曰:「魯郭門也,」按定九年解曰:「萊門,陽關邑門。」
shí yī nián, wèi wáng sūn shì. chuán zhōng yán zhī, yì yóu fū gài wáng bēn chǔ wèi táng xī shì yě, jiě yuē: gǎi xìng, yù yǐ bì wú huò. fēi.
十一年,「為王孫氏」。傳終言之,亦猶夫概王奔楚為堂溪氏也,解曰:「改姓,欲以避吳禍。」非。
fán shào lù fù sān xiān shēng zhī suǒ yǐ biàn zhě bù lù.
凡邵、陸、傅三先生之所已辯者不錄。
kǎo gōng jì zhù kǎo gōng jì lún rén zhù: zhèng sī nóng yún: chè dú wèi fēn róng chè cān zhī xuē. zhèng yì yuē: cǐ gài yǒu wén, jīn jiǎn wèi dé. jīn àn sī mǎ xiàng rú shàng lín fù yún: fēn róng wàng jì cao xuē cān, yī ní cóng fēng. zì zuò cao xuē, yīn xiāo. ér shàng wén jì jiàn ér yí, chóng yú zhěn sì chǐ zhù: zhèng sī nóng yún: yí dú wèi yī yí cóng fēng zhī yí, zhèng yì zé yuē: yǐn sī mǎ xiàng rú shàng lín fù. shū qí xià jù, wàng qí shàng jù, gài zhū rú shū yì bù chū yī rén zhī shǒu.
○考工記注《考工記·輪人》註:「鄭司農云:掣讀為紛容掣參之削。」正義曰:「此蓋有文,今檢未得。」今按司馬相如《上林賦》云:「紛溶忘記{艹削}參,猗尼從風。」字作{艹削},音蕭。而上文「既建而迤,崇於軫四尺」註:「鄭司農云:迤讀為猗移從風之移,」《正義》則曰:「引司馬相如《上林賦》。」疏其下句,忘其上句,蓋諸儒疏義不出一人之手。
ěr yǎ zhù ěr yǎ shì gǔ piān: gù, zhí yě. gǔ rén yǐ jué wèi gù. lǐ jì zī yī yǐn shī: yǒu jué dé xíng zuò yǒu gù dé xíng, zhù wèi yǐn.
○爾雅注《爾雅·釋詁篇》:「梏,直也。」古人以覺為梏。《禮記·緇衣》引《詩》:「有覺德行」作「有梏德行」,注未引。
shì yán piān: yóu, guò yě. zhù: dào lù suǒ jīng guò, shì yǐ wèi yóu chuán zhī yóu. kǒng fēi. gǔ rén yǐ yóu wèi yóu, shī bīn zhī chū yán shì yuē jì zuì, bù zhī qí yóu, lǐ jì wáng zhì: yóu fá lì yú shì, guó yǔ: fū yóu ér xiào zhī, yóu yòu shén yān, jiā yǔ: dì ér fèi qiú, tóu zhī wú yóu, hàn shū chéng dì jì: tiān zhe biàn yì yǐ xiǎn zhèn yóu, wǔ xíng zhì: hòu qiè dāng yǒu shī jié zhī yóu, jiǎ yì chuán: bān fēn fēn qí lí cǐ yóu xī, yì fū zǐ zhī gù yě, gǔ yǒng chuán: guà qì bèi luàn, jiù zhēng zhe yóu, wài qī chuán bān rén shén fù: yóu bèi fù zài zhī hòu dé xī, bù fèi juān yú zuì yóu, xù chuán: jī yuàn qiān qiè, zhèng jiàn jǔ yóu, jiē shì guò shī zhī yì. liè zǐ: lǔ zhī jūn zǐ, mí zhī yóu zhě, zé yòu yǐ wèi guò shén zhī yì.
《釋言篇》:「郵,過也。」註:「道路所經過,是以為郵傳之郵。」恐非。古人以「尤」為「郵」,《詩·賓之初筵》」是曰既醉,不知其郵」,《禮記·王制》:「郵罰麗於事」,《國語》:「夫郵而效之,郵又甚焉」,《家語》:「帝而廢裘,投之無郵」,《漢書·成帝紀》:「天著變異以顯朕郵」,《五行志》:「後妾當有失節之郵」,《賈誼傳》:「般紛紛其離此郵兮,亦夫子之故也」,《谷永傳》:「卦氣悖亂,咎徵著郵」,《外戚傳》班亻什賦:「猶被覆載之厚德兮,不廢捐於罪郵」,《敘傳》:「譏苑扦愜,正諫舉郵」,皆是過失之義。《列子》:「魯之君子,迷之郵者」,則又以為過甚之義。
guó yǔ zhù guó yǔ zhī yán gāo gāo xià xià zhě èr. zhōu tài zǐ jìn jiàn líng wáng yuē: sì yuè zuǒ yǔ, gāo gāo xià xià, shū chuān dào zhì, zhōng shuǐ fēng wù. wèi bù duò gāo, bù mái bēi, shùn qí zì rán zhī xìng yě. shēn kěn jiàn wú wáng yuē: gāo gāo xià xià, yǐ bà mín yú gū sū. wèi tái yì zēng ér gāo, chí yì jùn ér shēn, yǐ jié mín zhī lì yě. yǔ tóng ér yì zé yì.
○國語注《國語》之言「高高下下」者二。周太子晉諫靈王曰:「四岳佐禹,高高下下,疏川道滯,鍾水豐物。」謂不墮高,不埋卑,順其自然之性也。申肯諫吳王曰:「高高下下,以罷民於姑蘇。」謂台益增而高,池益浚而深,以竭民之力也。語同而意則異。
xī zài yǒu yú, yǒu chóng bó gǔn. jù xià wén yáo yòng jí zhī yú yǔ shān, dāng yán yǒu táng, ér yuē yǒu yú zhě, yǐ qí shì zài yú yú shū.
「昔在有虞,有崇伯鯀」。據下文「堯用殛之於羽山」,當言「有唐」,而曰「有虞」者,以其事載於《虞書》。
zhì yú xuán yuè, wáng zhào fàn lǐ ér wèn yān.
「至於玄月,王召范蠡而問焉」。
zhù yún: lǔ āi gōng shí liù nián jiǔ yuè. fēi yě. dāng yún lǔ āi gōng shí liù nián shí yī yuè, xià zhī jiǔ yuè. chǔ cí zhù jiǔ zhāng xī wǎng rì: gān kè sǐ ér liú wáng xī, kǒng huò yāng zhī yǒu zài. zhù wèi zuì jí fù mǔ yǔ qīn shǔ zhě, fēi yě. gài huái wáng yǐ bù tīng qū yuán ér zhào qín huò, jīn qǐng xiāng wáng fù tīng shàng guān dài fū zhī zèn, ér qiān zhī jiāng nán, yī shēn bù zú xī, qí rú shè jì hé! shǐ jì suǒ yún chǔ rì yǐ xuē, shù shí nián jìng wèi qín suǒ miè, jí yuán suǒ wèi huò yāng zhī yǒu zài zhě yě.
注云:「魯哀公十六年九月。」非也。當雲魯哀公十六年十一月,夏之九月。○楚辭注《九章·惜往日》:「甘溘死而流亡兮,恐禍殃之有再」。注謂「罪及父母與親屬」者,非也。蓋懷王以不聽屈原而召秦禍,今頃襄王復聽上官大夫之譖,而遷之江南,一身不足惜,其如社稷何!《史記》所云「楚日以削,數十年竟為秦所滅」,即原所謂禍殃之有再者也。
dà zhāo: qīng chūn shòu xiè. zhù yǐ xiè wèi qù, wèi míng. àn gǔ rén dú xiè wèi xù, yí lǐ xiāng shè lǐ: yù zé gōu yíng nèi zhù: yù dú rú chéng zhōu xuān xiè zhī xiè, zhōu lǐ zuò xù. mèng zǐ: xù zhě, shè yě. wèi sì shí zhī xù, zhōng zé yǒu shǐ, ér chūn shòu zhī ěr.
《大招》:「青春受謝」。注以謝為去,未明。按古人讀謝為序,《儀禮·鄉射禮》:「豫則鈎楹內」註:「豫讀如成周宣謝之榭,《周禮》作『序』。」《孟子》:「序者,射也。」謂四時之序,終則有始,而春受之爾。
jiǔ sī: sī dīng wén xī shèng míng zhé, āi píng chà xī mí miù yú. lǚ fù jǔ xī yīn zhōu xìng, jì xǐ pī zhuān xī è wú xū. cǐ yuán gǔ xián bù xiào jūn chén gè èr, dīng wèi shāng zōng wǔ dīng, jǔ fù shuō zhě yě. zhù yǐ dīng wèi dāng, fēi.
《九思》:「思丁文兮聖明哲,哀平差兮迷謬愚。呂傅舉兮殷周興,忌〈喜丕〉專兮鄂吳虛。」此援古賢不肖君臣各二,丁謂商宗武丁,舉傅說者也。注以丁為當,非。
xún zǐ zhù xún zǐ: àn jiǎo lù tuò lǒng zhǒng dōng lóng ér tuì ěr. zhù yún: qí yì wèi xiáng. gài jiē cuī bài pī mǐ zhī mào. jīn kǎo zhī jiù táng shū dòu guǐ chuán: gāo zǔ wèi guǐ yuē: gōng zhī rén shǔ chē qí zhòu qí cóng zhě èr shí rén, wèi gōng suǒ zhǎn lüè jǐn, wǒ lǒng zhǒng chē qí, wèi zú gěi gōng. běi shǐ lǐ mù chuán: máng shān zhī zhàn, zhōu wén dì mǎ zhōng liú shǐ, jīng yì zhuì dì. mù xià mǎ yǐ cè jī zhōu wén bèi, mà yuē: lóng dòng jūn shì ěr! cáo zhǔ hé zài? ěr dú zhù cǐ? gài zhōu suí shí rén shàng yǒu cǐ yǔ.
○荀子注《荀子》:「案角鹿唾隴種東籠而退耳。」注云:「其義未詳。蓋皆摧敗披靡之貌。」今考之《舊唐書·竇軌傳》:「高祖謂軌曰:『公之人蜀車騎、驟騎從者二十人,為公所斬略盡,我隴種車騎,未足給公。』」《北史·李穆傳》:「芒山之戰,周文帝馬中流矢,驚逸墜地。穆下馬以策擊周文背,罵曰:『籠凍軍士爾!曹主何在?爾獨住此?」蓋周、隋時人尚有此語。
huái nán zǐ zhù huái nán zǐ quán yán xùn: nòng sǐ yú. zhù yún:, dà zhàng, yǐ táo mù wèi zhī, yǐ jī shā yì. zì shì yǐ lái guǐ wèi táo yě. shuō shān xùn: yì sǐ táo bù bù gěi shè, zhù yún: táo bù, dì míng. àn bù jí zì, yī rén zhù shū ér qián wǎng bù tóng ruò cǐ.
○淮南子注《淮南子·詮言訓》:「弄死於。」注云:「,大杖,以桃木為之,以擊殺羿。自是以來鬼畏桃也。」《說山訓》:「羿死桃部不給射」,注云:「桃部,地名。」按「部」即「」字,一人注書而前往不同若此。
shǐ jì zhù qín shǐ huáng jì: wǔ bǎi shí yǐ xià, bù lín, qiān wù duó jué. wǔ bǎi shí zhì bēi rèn qiǎn, gù dàn qiān ér bù duó jué. qí liù bǎi shí yǐ shàng zhī bù lín zhě yì qiān ér bù duó jué yě. shǐ wén jiǎn gǔ, jiān èr shì wèi yī tiáo. shān guǐ gù bù guò zhī yī suì shì yě. qí shí yǐ qiū, suì jiāng jǐn yǐ, jīn nián bù yàn zé bù yàn yǐ, shān guǐ qǐ néng zhī lái nián zhī shì zāi! tuì yán yuē: zǔ lóng zhě, rén zhī xiān yě, wèi chēng zǔ nǎi wáng zhě zhī cí, wú yǔ wǒ yě, jiē è yán sǐ zhī yì.
○史記注《秦始皇紀》:「五百石以下,不臨,遷勿奪爵。」五百石秩卑任淺,故但遷而不奪爵。其六百石以上之不臨者亦遷而不奪爵也。史文簡古,兼二事為一條。「山鬼固不過知一歲事也。」其時已秋,歲將盡矣,今年不驗則不驗矣,山鬼豈能知來年之事哉!退言曰:祖龍者,人之先也,謂稱祖乃亡者之辭,無與我也,皆惡言死之意。
shǐ huáng bēng yú shā qiū, nǎi yòu cóng jǐng xíng dǐ jiǔ yuán, rán hòu cóng zhí dào yǐ zhì xián yáng, huí rào sān sì gàn lǐ ér guī zhě, gài shǐ huáng xiān shǐ méng tián tōng dào, zì jiǔ yuán dǐ gān quán, qiàn shān yān gǔ qiān bā bǎi lǐ. ruò jìng guī xián yáng, bù guǒ xíng yóu, kǒng rén yí chuāi, gù zài wēn jīng là ér běi xíng. dàn yù yǐ qī tiān xià, suī jūn fù zhī shī chòu fǔ chē zhōng ér bù gù, yì cán rěn wú rén xīn zhī jí yǐ.
始皇崩於沙丘,乃又從井陘抵九原,然後從直道以至咸陽,迴繞三四干里而歸者,蓋始皇先使蒙恬通道,自九原抵甘泉,塹山湮谷千八百里。若徑歸咸陽,不果行游,恐人疑揣,故載轀京辣而北行。但欲以欺天下,雖君父之屍臭腐車中而不顧,亦殘忍無人心之極矣。
xiàng yǔ jì: bó niú zhī méng, bù kě yǐ pò jǐ shī. yán méng zhī dà zhě néng bó niú ér bù néng pò shī, yù jù lù chéng xiǎo ér jiān, qín bù néng zú pò.
《項羽紀》:「搏牛之虻,不可以破蟣虱。」言虻之大者能搏牛而不能破虱,喻距鹿城小而堅,秦不能卒破。
hóng mén zhī huì, pèi gōng dàn chēng yǔ wèi jiāng jūn, ér fán kuài zé chēng dài wáng, qí shí yǔ wèi wáng yě. zhāng liáng yuē: tuī wèi dài wáng huà cǐ jì zhě? qí shí pèi gōng yì wèi wáng yě. cǐ jiē chén xià zūn fèng zhī cí, shǐ jiā yīn ér shū zhī, jīn bǎi shì zhī xià, cí qì wǎn rán rú jiàn. yòu rú huáng xiē shàng qín zhāo wáng shū: xiān dì wén wáng wǔ wáng. qí shí qín yì wèi dì. bì yǐ shū fǎ cái zhī, cǐ bù dá gǔ jīn zhě yǐ.
鴻門之會,沛公但稱羽為將軍,而樊噲則稱大王,其時羽未王也。張良曰:「推為大王畫此計者?」其時沛公亦未王也。此皆臣下尊奉之辭,史家因而書之,今百世之下,辭氣宛然如見。又如黃歇上秦昭王書:「先帝文王、武王。」其時秦亦未帝。必以書法裁之,此不達古今者矣。
bèi guān huái chǔ, wèi shě guān zhōng xíng shèng zhī dì ér dōu péng chéng. rú shī gǔ zhī jiě, nǎi bèi yuē, fēi bèi guān yě.
「背關懷楚」,謂舍關中形勝之地而都彭城。如師古之解,乃背約,非背關也。
gǔ rén wèi bèi wèi èr. qín dé bǎi èr, yán bǎi bèi yě. qí dé shí èr, yán shí bèi yě.
古人謂倍為二。秦得百二,言百倍也。齊得十二,言十倍也。
xiào wén jì: tiān xià rén mín wèi yǒu zhuàn zhì, yǔ lè yì chuán: xiān wáng yǐ wèi qiān yú zhì tóng, jiē yàn zú zhī yì. xún zǐ: chàng rán bù qiàn, yòu yuē: yóu sú wèi zhī dào jǐn zhuàn yě, yòu yuē xiàng wàn wù zhī měi ér bù néng zhuàn yě, yòu yuē bù zì zhuàn qí xíng zhě yán làn guò zhàn guó cè: huán gōng yè bàn bù zhuàn, yòu yuē shàn zán zhī zhuàn yú kǒu, bìng shì qiàn zì ér wù cóng kǒu. dà xué: cǐ zhī wèi zì qiān, yì qiàn zì ér wù cóng yán. lǚ shì chūn qiū: gǒu kě yǐ qiān jì mào biàn zhě, wú wú cí wèi yě, yì qiàn zì ér wù cóng rén.
《孝文紀》:「天下人民未有賺志」,與《樂毅傳》:「先王以為謙於志」同,皆厭足之意。《荀子》:「悵然不慊」,又曰:「由俗謂之道盡賺也」,又曰「向萬物之美而不能賺也」,又曰「不自賺其行者言濫過」;《戰國策》:「桓公夜半不賺」,又曰「膳咱之賺於口」,並是「慊」字而誤從口。《大學》:「此之謂自謙」,亦「慊」字而誤從言。《呂氏春秋》:「苟可以謙劑貌辨者,吾無辭為也」,亦「慊」字而誤從人。
sān nián, fù jìn yáng zhōng dōu mín sān suì. zhèng yì yuē: jìn yáng gù chéng zài fén zhōu píng yáo xiàn xī nán. cǐ dāng yán zhōng dōu gù chéng zài fén zhōu píng yáo xiàn xī nán yán jìn yáng wù yě, rán cǐ zhù yǐ jiàn juàn shǒu zhōng dū xià. wén dì qián hòu sǐ, dòu shì, qiè yě. zhū hóu jiē tóng xìng, wèi wú shēng jiù zhī guó kě qǔ, suǒ yǐn jiě fēi.
「三年,復晉陽中都民三歲。」《正義》曰:「晉陽故城在汾州平遙縣西南。」此當言中都故城在汾州平遙縣西南、言晉陽誤也,然此注已見卷首「中都」下。「文帝前後死,竇氏,妾也。」諸侯皆同姓,謂無甥舅之國可娶,《索隱》解非。
shí yī yuè huì rì, yǒu shí zhī. hàn shū duō yǒu shí huì zhě, gài zhì shuò cān chà zhī shī. qí yún shí èr yuè wàng rì yòu shí, cǐ dāng zuò yuè ěr.
「十一月晦日,有食之。」《漢書》多有食晦者,蓋置朔參差之失。其雲「十二月望日又食」,此當作月耳。
mín huò zhù zǔ shàng, yǐ xiāng yuē jié, ér hòu xiāng mán. wèi xiān gòng zhù zǔ, yǐ ér qī fù nǎi xiāng gào yán yě, gù zhào lìng ruò cǐ zhě wù tīng tái. zhù bìng fēi.
「民或祝詛上,以相約結,而後相謾。」謂先共祝詛,已而欺負乃相告言也,故詔令若此者勿聽抬。注並非。
kǎo wǔ jì: qí hòu sān nián, yǒu sī yán yuán yí yǐ tiān ruì mìng, bù yí yǐ yī èr shù. yī yuán rì jiàn yuán, èr yuán yǐ zhǎng xīng rì yuán guāng, sān yuán yǐ jiāo dé jiǎo shòu yī yuē yuán shòu yún. shì jiàn yuán yuán guāng zhī hào jiē zì hòu zhuī wèi zhī, ér wǔ dì jí wèi zhī chū yì dàn rú wén jǐng zhī yuán, shàng wèi yǒu nián hào yě.
《考武紀》:「其後三年,有司言元宜以天瑞命,不宜以一二數。一元日建元,二元以長星日元光,三元以郊得角獸一曰元狩雲。」是建元、元光之號皆自後追為之,而武帝即位之初亦但如文、景之元,尚未有年號也。
tiān guān shū: jí qí duì guó, wèi suǒ duì zhī guó. rú hàn shū wǔ xíng zhì suǒ wèi suì zài shòu xīng, qí chōng jiàng lóu zuǒ shì chuán xiāng èr shí bā nián: suì qì qí cì, ér lǚ yú míng nián zhī cì, yǐ hài niǎo tǎng, zhōu chǔ è zhī. shè shì jiě wèi shī cì yú běi, huò chōng zài nán zhě yě.
《天官書》:「疾其對國」,謂所對之國。如《漢書·五行志》所謂「歲在壽星,其沖降婁」;《左氏傳·襄二十八年》:「歲棄其次,而旅於明年之次,以害鳥帑,周楚惡之」。社氏解謂失次於北,禍沖在南者也。
sì shǐ zhě hòu zhī rì, wèi suì shǐ yě, dōng zhì rì yě, là míng rì yě, lì chūn rì yě. zhèng yì zhuān zhǐ zhēng yuè dàn, fēi yě.
「四始者候之日」,謂歲始也,冬至日也,臘明日也,立春日也。正義專指正月旦,非也。
xīng yǔn rú yǔ, nǎi sòng mǐn gōng zhī wǔ nián yán xiāng gōng zhě, shǐ wén zhī wù. zhèng yì yǐ xī gōng shí wǔ nián yǔn shí yú sòng wǔ zhù zhī, fēi yě.
「星隕如雨」,乃宋閔公之五年;言襄公者,史文之誤。正義以「僖公十五年隕石於宋五」注之,非也。
fēng chán shū: chéng shān dòu rén hǎi. wèi xié qū rén zhī rú dǒu bǐng rán, gǔ rén yǔ yě, xiōng nú chuán: hàn yì qì shàng gǔ zhī dòu pì xiàn zào yáng dì yǐ yǔ hú, yòu yún xiōng nú yǒu dòu rén hàn dì, zhí zhāng yē jùn. gè yǐ shèng rì jià chē bì è guǐ. shèng rì wèi wǔ xíng xiāng kè zhī rì yě, suǒ yǐn fēi.
《封禪書》:「成山斗人海。」謂斜曲人之如斗柄然,古人語也,《匈奴傳》:「漢亦棄上谷之斗辟縣造陽地以予胡」,又雲「匈奴有斗人漢地,直張掖郡」。「各以勝日駕車避惡鬼。」勝日謂五行相剋之日也,索隱非。
tiān zǐ bìng dǐng hú shén. hú dāng zuò hú, dǐng hú, gōng míng, hàn shū yáng xióng chuán: nán zhì yí chūn dǐng hú, yù sù kūn wú shì yě.
「天子病鼎湖甚。」湖當作「胡」,鼎胡,宮名,《漢書·楊雄傳》:「南至宜春鼎胡,御宿昆吾」是也。
gù zú qǐ xìng gān quán ér xíng yòu nèi shǐ jiè. suǒ yǐn yǐ wèi hú xiàn, zài jīn zhī wén xiāng, jué yuǎn, qiě wú xíng gōng. wéi shòu mìng ér dì zhě, xīn zhī qí yì ér hé dé yān. àn cǐ jí wèi wǔ dì, fú qián yǐ wèi gāo zǔ, fēi. fèng chē zi hóu bào bìng yī rì sǐ. sǐ yú hǎi shàng, fēi sǐ yú tài shān yě. suǒ yǐn suǒ yǐn xīn lùn zhī yán shū miù.
故卒起幸甘泉而行右內史界。索隱以為湖縣,在今之閿鄉,絕遠,且無行宮。「唯受命而帝者,心知其意而合德焉。」按此即謂武帝,服虔以為高祖,非。「奉車子侯暴病一日死。」死於海上,非死於泰山也。索隱所引《新論》之言殊謬。
hé qú shū: yǐn luò shuǐ zhì shāng yán xià. fú qián yuē: yán yīn yá. yá dāng zuò àn. hàn shū gǔ jīn rén biǎo tú àn jiǎ zuò tú yán jiǎ shì yě. shī gǔ zhù wèi shān lǐng xiàng rén zhī yán é zhě fēi, qí zhǐ shāng shān zhě yóu fēi. liú yǐ biàn zhī.
《河渠書》:「引洛水至商顏下。」服虔曰:「顏音崖。」崖當作『岸』。《漢書·古今人表》屠岸賈作「屠顏賈」是也。師古注謂山領象人之顏額者非,其指商山者尤非。劉已辯之。
wèi shì jiā: qǐng hóu hòu lù zhōu yí wáng, yí wáng mìng wèi wèi hóu. shì qǐng hóu yǐ qián zhī chēng bó zhě nǎi bó zǐ nán zhī bó yě, suǒ yǐn yǐ wèi fāng bó zhī bó, suī yǒu shī xù máo qiū zé wèi bó zhī wén kě jù, rán fēi tài shǐ gōng yì yě, qiě gǔ yì wú yǐ fāng bó zhī bó ér xì yì zhě.
《衛世家》:「頃侯厚賂周夷王,夷王命衛為侯。」是頃侯以前之稱伯者乃「伯子男」之伯也,索隱以為「方伯」之伯,雖有《詩序》「旄丘責衛伯」之文可據,然非太史公意也,且古亦無以方伯之伯而系溢者。
chǔ shì jiā: wǔ tǔ shǐ suí rén qǐng wáng shì zūn wú hào, wáng fú tīng. hái bào chǔ, chǔ wáng nù, nǎi zì lì, wèi chǔ wǔ wáng. nǎi zì lì wèi yī jù, wèi chǔ wǔ wáng wèi yī jù, gài yán zì lì wèi wáng, hòu shì wèi wǔ wáng ěr. gǔ wén jiǎn, gù lián shǔ yán zhī. rú guǎn cài shì jiā: chǔ gōng zǐ wéi shì qí wáng jiá áo, ér zì lì, wèi líng wáng. wèi shì jiā zhèng shì jiā jiē yún chǔ gōng zǐ qì jí shì líng wáng, zì lì, wèi píng wáng. sī mǎ ráng zhí chuán: zhì cháng céng sūn hé yīn zì lì, wèi qí wēi yù. yòu rú hán shì jiā: jìn zuò liù qīng, ér hán jué zài yī qīng zhī wèi, hào wèi xiàn zi. yǔ cǐ wén shì zhèng tóng. liú xuàn yún hào wèi wǔ, wǔ fēi yì yě, cǐ shuō záo yǐ. xiàng liáng lì chǔ huái wáng sūn xīn wèi chǔ huái wáng, wèi máng zì lì wèi nán yuè wǔ dì, cǐ hòu shì shì ěr. xī qǐ qín huàn, běi jué qí jiāo, zé liǎng guó zhī bīng bì zhì. cǐ liǎng guó jí wèi qín qí yě, suǒ yǐn yǐ wèi hán wèi, fēi yě. yuè shì jiā: nǎi fā xí liú èr qiān. xí liú wèi shì cù zhòng zhī shàn qiú zhě, bié wèi yī jūn. suǒ yǐn nǎi yuē liú fàng zhī zuì rén, fēi yě. yǔ xìn āi jiāng nán fù: bǐ jù yá ér gōu guā, yòu xún jiāng ér xí liú.
《楚世家》:「武土使隨人請王室尊吾號,王弗聽。還報楚,楚王怒,乃自立,為楚武王。」「乃自立」為一句,「為楚武王」為一句,蓋言自立為王,後諡為武王耳。古文簡,故連屬言之。如《管蔡世家》:「楚公子圍弒其王郟敖,而自立,為靈王。」《衛世家》、《鄭世家》皆雲;楚公子棄疾弒靈王,自立,為平王。《司馬穰直傳》:「至常曾孫和因自立,為齊威玉。」又如《韓世家》:「晉作六卿,而韓厥在一卿之位,號為獻子。」與此文勢正同。劉炫雲號為武,武非溢也,此說鑿矣。項梁立楚懷王孫心為楚懷王,尉忙自立為南越武帝,此後世事爾。「西起秦患,北絕齊交,則兩國之兵必至。」此兩國即謂秦、齊也,索隱以為韓、魏,非也。《越世家》:「乃發習流二千。」習流謂士卒中之善泅者,別為一軍。索隱乃曰「流放之罪人」,非也。庾信《哀江南賦》:「彼鋸牙而鈎瓜,又巡江而習流。」
bù zhě qiě dé zuì, yán yù bīng zhī.
「不者且得罪」,言欲兵之。
yuè shì jiā: wú yǒu suǒ jiàn zi xī yě. xī zhě, fēn míng zhī yì, yì dà yǒu xiàng chuán: míng biàn yě. jí cǐ zì. yīn zhé, yòu yīn zhì. suǒ yǐn wù yǐ wèi zhèng zi zhī.
《越世家》:「吾有所見子晰也。」晰者,分明之意,《易·大有》象傳:「明辨也。」即此字。音折,又音制。索隱誤以為「鄭子」之。
wèi shì jiā: wáng zhī shǐ zhě chū guò, ér è ān líng shì yú qín. ān líng shì, wèi zhī bié fēng. gài wèi wáng zhī shǐ guò ān líng, yǒu suǒ bù kuài, ér huǐ zhī yú qín yě.
《魏世家》:「王之使者出過,而惡安陵氏於秦。」安陵氏,魏之別封。蓋魏王之使過安陵,有所不快,而毀之於秦也。
kǒng zǐ shì jiā: yú dī huí liú zhī bù néng qù yún. àn yù piān, chì bù: chì dī, chú jī qiè. dǐ huái, yóu pái huái yě. rán zé zì běn dāng zuò dǐ huái, shěng wèi dī huí ěr. jīn dú wèi gāo dī zhī dī, shī zhī. chǔ cí jiǔ zhāng chōu sī: dī huí yí yóu, sù běi gū xī. dī yī zuò pái.
《孔子世家》:「余低回留之不能去雲。」按《玉篇,彳部》:「彳氐,除飢切。抵徊,猶徘徊也。」然則字本當作「抵徊」,省為「低回」耳。今讀為「高低」之低,失之。《楚辭·九章·抽思》:「低徊夷猶,宿北姑兮。」「低」一作「徘」。
tāo hóu shì jiā: cǐ bù zú jūn suǒ hū?
《絛侯世家》:「此不足君所乎?」
wèi cǐ qǐ bù mǎn jūn yì hū? gài bì tiáo hóu cí sè zhī jiān lù qí bù píng zhī yì, gù dì yǒu cǐ yán, ér tiáo hóu miǎn guān xiè yě.
謂此豈不滿君意乎?蓋必條侯辭色之間露其不平之意,故帝有此言,而條侯免冠謝也。
jiàn dé dài hóu zuò zhòu jīn bù shàn, yuán dǐng wǔ nián, yǒu zuì, guó chú. dāng yún yuán dǐng wǔ nián, zuò zhòu jīn bù shàn, guó chú, yǎn yǒu zuì èr zì.
「建德代侯坐酎金不善,元鼎五年,有罪,國除。」當雲「元鼎五年,坐酎金不善,國除」,衍「有罪」二字。
liáng xiào wáng shì jiā: chéng bù chē. wèi wēi fú ér xíng, shǐ rén bù zhī ěr, wú xiáng fú zì bǐ sàng rén zhī yì.
《梁孝王世家》:「乘布車。」謂微服而行,使人不知耳,無降服自比喪人之意。
bó yí chuán: qí zhòng ruò bǐ, wèi sú rén zhī zhòng fù guì yě qí qīng ruò cǐ, wèi qīng shì zhī qīng fù guì yě.
《伯夷傳》:「其重若彼」,謂俗人之重富貴也;「其輕若此」,謂清士之輕富貴也。
guǎn yàn chuán: fāng yàn zǐ fú zhuāng gōng shī kū zhī, chéng lǐ rán hòu qù, qǐ suǒ wèi jiàn yì bù wèi wú yǒng zhě xié? cǐ yán yàn zǐ zhī yǒng yú wèi yì yě. gǔ rén zhe shū, yǐn chéng yǔ ér fǎn qí yì zhě duō yǐ. zuǒ chuán xī jiǔ nián: jūn zǐ yuē: shī suǒ wèi zì guī zhī diàn, shàng kě mó yě sī yán zhī diàn, bù kě wèi yě, gǒu xī yǒu yān, yán gǒu xī zhī néng bù diàn qí yán yě. hòu rén chí lùn guò gāo, yǐ gǒu xī zàn xiàn gōng lì shǎo wèi shī yán, yǐ yàn zǐ bù tǎo cuī xíng wèi wú yǒng, fēi zuǒ shì, tài shǐ gōng zhī zhǐ.
《管晏傳》:「方晏子伏莊公屍哭之,成禮然後去,豈所謂見義不為無勇者邪?」此言晏子之勇於為義也。古人著書,引成語而反其意者多矣。《左傳·僖九年》:「君子曰:《詩》所謂『自圭之玷,尚可磨也;斯言之玷,不可為也」,苟息有焉,」言苟息之能不玷其言也。後人持論過高,以苟息贊獻公立少為失言,以晏子不討崔行為無勇,非左氏,太史公之指。
sūn bìn chuán: zhòng shè. wèi yǐ qiān jīn shè yě. suǒ yǐn jiě yǐ wèi hǎo shè, fēi.
《孫殯傳》:「重射。」渭以千金射也。索隱解以為好射,非。
pī kàng dǎo xū, suǒ yǐn yuē: kàng yán dí rén xiāng kàng jù yě. fēi yě. cǐ yǔ liú jìng chuán: shou yì qí āng zhī āng tóng, zhāng yàn yuē: hóu lóng yě. xià wén suǒ wèi jù qí jiē lù shì yě. yǐ dí rén suǒ bù jí bèi, gù wèi zhī xū.
「批亢搗虛」,索隱曰:「亢言敵人相亢拒也。」非也。此與《劉敬傳》:「扌益其骯」之骯同,張晏曰:「喉嚨也。」下文所謂「據其街路」是也。以敵人所不及備,故謂之虛。
sū qín chuán: qián yǒu lóu què xuān yuán. dāng zuò xuān xiàn. zhōu lǐ xiǎo xū: zhèng lè xiàn zhī wèi, wáng gōng xiàn, zhū hóu xuān xiàn. zhù wèi: xuān xiàn zhě, què qí nán miàn.
《蘇秦傳》:「前有樓闕軒轅。」當作「軒縣」。《周禮·小胥》:「正樂縣之位,王宮縣,諸侯軒縣。」注謂:「軒縣者,闕其南面。」
shū ér zǒu. shuō wén xì chuán yuē: duàn jué fēn xī yuē shū. wèi duàn zhī tǐ ér wèi jí sǐ. chū lǐ zǐ chuán: jīn fá pú rén yú wèi, wèi bì zhé ér cóng zhī. cǐ wén wù, dāng yī suǒ yǐn suǒ yǐn zhàn guó cè wén wèi zhèng. wèi.
「殊而走。」《說文系傳》曰:「斷絕分析曰殊。」謂斷支體而未及死。《樗里子傳》:「今伐蒲人於魏,衛必折而從之。」此文誤,當依索隱所引《戰國策》文為正。魏」。
gān mào chuán: qí jū yú qín lěi shì, zhòng yǐ. wèi lì shì huì wáng wǔ wáng zhāo wáng.
《甘茂傳》:「其居於秦累世,重矣。」謂歷事惠王、武王、昭王。
mèng zǐ gǒu qīng chuán: shǐ yě làn ěr. làn zhě, fàn ér wú jié zhī wèi. yóu zhuāng zi zhī yáng zì zì yě, zhù yǐn làn shāng zhī yì, yǐ wèi chū zhě, fēi.
《孟子苟卿傳》:「始也濫耳。」濫者,泛而無節之謂。猶《莊子》之洋自恣也,注引濫觴之義,以為初者,非。
tǎng yì yǒu niú dǐng zhī yì hū? wèi yī yǐn fù dǐng, bǎi lǐ xī fàn niú zhī yì, jí cǐ shuō yǐ gàn shí, fēi yǒu zhòng ní mèng zǐ shǒu zhèng bù ē zhī lùn yě.
「儻亦有牛鼎之意乎?」謂伊尹負鼎,百里奚飯牛之意,藉此說以干時,非有仲尼、孟子守正不阿之論也。
mèng cháng jūn chuán: yīng zú, yì wèi jìng guō jūn. yǐ hào wèi shì, yóu zhī yǐ shì wèi xìng, jiē hàn chū shí rén yǔ yě. lǚ bù wéi chuán: shì wèi dì tài hòu, yǔ cǐ tóng, wáng bāo fù xìng de yì wèi dòng xiāo xī, yì shì zuò hào zì yòng.
《孟嘗君傳》:「嬰卒,溢為靖郭君。」以號為諡,猶之以氏為姓,皆漢初時人語也。《呂不韋傳》:「諡為帝太後」,與此同,王褒賦「幸得溢為洞蕭兮」,亦是作號字用。
píng yuán jūn chuán: fēi yǐ jūn wèi yǒu gōng yě ér yǐ guó rén wú xūn. dāng zuò yī jù dú, yán fēi guó rén wú gōng ér bù fēng, jūn dú yǒu gōng ér fēng yě.
《平原君傳》:「非以君為有功也而以國人無勛。」當作一句讀,言非國人無功而不封,君獨有功而封也。
xìn líng jūn chuán: rú jī zī zhī sān nián. wèi yǐ zī cái qiú kè bào chóu.
《信陵君傳》:「如姬資之三年。」謂以資財求客報仇。
tú háo jǔ ěr, wèi tè mào wèi háo jié, jǔ dòng fēi zhēn, yù qiú yǒu yòng zhī shì yě.
「徒豪舉耳」,謂特貌為豪傑,舉動非真,欲求有用之士也。
cài zé chuán: qǐ dào dé zhī fú, ér shèng rén suǒ wèi jí xiáng shàn shì zhě yǔ? qǐ xià dāng yǒu fēi zì.
《蔡澤傳》:「豈道德之符,而聖人所謂吉祥善事者與?」「豈」下當有「非」字。
lè yì chuán: shì yǒu yǔ, bù xiāng jǐn, yǐ gào lín lǐ. wèi yī shì zhī zhōng yǒu bù hé zhī yǔ, nǎi bù zì xiāng guī quàn, ér gào zhī lín lǐ, cǐ wèi qíng zhī báo yǐ, zhèng yì wèi bì gào zhě fēi.
《樂毅傳》:「室有語,不相盡,以告鄰里。」謂一室之中有不和之語,乃不自相規勸,而告之鄰里,此為情之薄矣,正義謂必告者非。
lǔ zhòng lián chuán: zōu lǔ zhī chén shēng zé bù dé shì yǎng, sǐ zé bù dé fù yī suì. wèi èr guó pín xiǎo, shēng sǐ zhī lǐ bù bèi. suǒ yǐn wèi jūn ruò chén qiáng zhě fēi.
《魯仲連傳》:「鄒魯之臣生則不得事養,死則不得賻衤遂。」謂二國貧小,生死之禮不備。索隱謂君弱臣強者非。
chǔ gōng qí zhī nán yáng. nán yáng zhě, tài shān zhī yáng. mèng zǐ: yī zhàn shèng qí, suì yǒu nán yáng. jiǎ shēng chuán: wò qì zhōu dǐng xī, ér bǎo kāng hù. yīng shào yuē: wò yīn., zhuǎn yě. wò liú ér qiān xī, huò tuī ér hái. suǒ yǐn yuē: wò yīn wū huó fǎn. wò, zhuǎn yě. yì tóng ér yīn yì. jīn shuō wén yún: wò, lí bǐng yě. cóng dòu, cháo shēng. yáng xióng dù lín shuō jiē yǐ wèi yáo chē lún wò. wū kuò qiè. àn cháo zì, gǔ àn qiè. shuō wén jì yún cháo shēng, zé bù dé wèi wū kuò qiè yǐ. yán shī gǔ kuāng miù zhèng sú yún: shēng lèi zì lín bìng yīn guǎn. jiǎ yì fú niǎo fù yún: wò liú ér qiān. zhāng huá lì zhì shī yún: dà yí wò yùn. jiē wèi zhuǎn yě. chǔ cí yún: wéi yān xì? cǐ yì yǔ wò tóng, zì jí wèi. gù zhī wò guǎn èr zhě bù shū, jìn dài liú sú yīn wū kuò qiè, fēi yě. hàn shū shí huò zhì: fú shí qí mín yù shàn wò shān hǎi zhī huò. shī gǔ yuē: wò wèi zhǔ lǐng yě, dú yǔ guǎn tóng.
「楚攻齊之南陽。」南陽者,泰山之陽。《孟子》:「一戰勝齊,遂有南陽。」《賈生傳》:「斡棄周鼎兮,而寶康瓠。」應劭曰:「斡音。,轉也。」「斡流而遷兮,或推而還。」《索隱》曰:「斡音烏活反。斡,轉也。」義同而音異。今《說文》云:「斡,蠡柄也。從斗,朝聲。楊雄、杜林說皆以為軺車輪斡。烏括切。」按朝字,古案切。《說文》既雲朝聲,則不得為烏括切矣。顏師古《匡謬正俗》云:「《聲類》《字林》並音管。」賈誼《服鳥賦》云:「斡流而遷。」張華《勵志詩》云:「大儀斡運。」皆為轉也。《楚辭》云:「維焉系?」此義與斡同,字即為「」。故知斡、管二者不殊,近代流俗音烏括切,非也。《漢書·食貨志》:「浮食奇民欲擅斡山海之貨。」師古曰:「斡謂主領也,讀與管同。」
zhāng áo chuán: yào zhī zhì. zhì, yì yě. rú hàn xiāng guó shì jiā: qǔ qí shàn zhì, tián héng chuán: zhì shī xiāng jiù zhì zhī zhì, hàn shū féng fèng shì jiā: fán shāo zhì tíng. huái yīn hóu chuán: róng róng wú suǒ yǐ. róng róng jí yǔ yǔ zì.
《張敖傳》:「要之置。」置,驛也。如《漢相國世家》:「取祁善置」,《田橫傳》:「至屍鄉廄置」之「置」,《漢書·馮奉世家》:「燔燒置亭。」《淮陰侯傳》:「容容無所倚。」容容即「禹禹」字。
lú suō chuán: xiōng nú yǐ wèi dōng hú lú wáng, fēng zhī wèi dōng hú wáng yě, yǐ qí xìng lú, gù yuē dōng hú lú wáng.
《盧縮傳》:「匈奴以為東胡盧王,」封之為東胡王也,以其姓盧,故曰東胡盧王。
tián róng chuán: róng dì héng shōu qí sǎn bīng, dé shù wàn rén, fǎn jī xiàng yǔ yú chéng yáng. zhèng yì yǐ wèi pú zhōu léi zé xiàn, fēi yě. hàn shū chéng yáng jùn zhì jǔ shǐ jì lǚ hòu jì yán qí wáng nǎi shàng chéng yáng zhī jùn xiào wén jì yán yǐ qí jù jùn lì zhū xū hóu zhāng wèi chéng yáng wáng ér huái yīn hóu chuán yán jī shā lóng qiě yú wéi shuǐ shàng, qí wáng wáng qù, xìn suì zhuī běi zhì chéng yáng, jiē cǐ dì. àn zhàn guó cè diāo bó duì xiāng wáng yuē: xī wáng bù néng shǒu wáng zhī shè jì, zǒu ér zhī chéng yáng zhī shān zhōng, ān píng jūn yǐ bì zú qī qiān qín dí, fǎn qiān lǐ zhī qí, dāng shì shí, yán chéng yáng ér wáng tiān xià, mò zhī néng zhǐ, rán wèi zhàn dào mù gé ér yíng wáng yǔ hòu yú chéng yáng zhī shān zhōng, wáng nǎi fù fǎn, zi lín bǎi xìng. zé gǔ qí shí yǐ míng chéng yáng yǐ.
《田榮傳》:「榮弟橫收齊散兵,得數萬人,反擊項羽於城陽。」正義以為濮州雷澤縣,非也。《漢書》城陽郡治莒;《史記·呂後紀》言齊王乃上城陽之郡;《孝文紀》言以齊劇郡立朱虛侯章為城陽王;而《淮陰侯傳》言擊殺龍且於濰水上,齊王亡去,信遂追北至城陽,皆此地。按《戰國策》貂勃對襄王曰:「昔王不能守王之社稷,走而之城陽之山中,安平君以敝卒七千禽敵,反千里之齊,當是時,閻城陽而王天下,莫之能止,然為棧道木閣而迎王與後於城陽之山中,王乃復反,子臨百姓。」則古齊時已名城陽矣。
wú bù shàn huà zhě mò néng tú, wèi yǐ héng xiōng dì zhī xián ér bù néng cún qí.
「無不善畫者莫能圖」,謂以橫兄弟之賢而不能存齊。
lù jiǎ chuán: wèi tuó nǎi jué rán qǐ, zuò xiè lù shēng. zuò zhě, guì yě.
《陸賈傳》:「尉佗乃蹶然起,坐謝陸生。」坐者,跪也。
shù jiàn bù xiān, yì bì qín shí rén yǔ, yóu jīn rén suǒ wèi cháng lái zhī kè bù shā jī yě. jiǎ nǎi yǐn cǐ yǐ wèi fù zhī yú zi yì bù yù jiǔ, dāng shí zhī báo sú kě zhī yǐ.
「數見不鮮」,意必秦時人語,猶今人所謂「常來之客不殺雞」也。賈乃引此以為父之於子亦不欲久,當時之薄俗可知矣。
yuán àng chuán: diào wèi lǒng xī dū wèi. cǐ jīn rì diào guān zì suǒ běn. diào yǒu gēng yì zhī yì, yóu qín sè zhī gèng zhāng nǎi diào yě. rú chún xùn wèi xuǎn, wèi jǐn.
《袁盎傳》:「調為隴西都尉。」此今日調官字所本。調有更易之意,猶琴瑟之更張乃調也。如淳訓為選,未盡。
biǎn què chuán: yī zhī suǒ bìng bìng dào shǎo. yán yī zhī suǒ huàn huàn yòng qí dào zhě shǎo, jí xià wén liù zhě shì yě.
《扁鵲傳》:「醫之所病病道少。」言醫之所患患用其道者少,即下文六者是也。
cāng gōng chuán: chén yì nián jǐn sān nián, nián sān shí jiǔ suì yě. àn xú guǎng zhù, gāo hòu bā nián, yì nián èr shí liù, dāng zuò nián jǐn shí sān nián, nián sān shí jiǔ suì yě, tuō shí zì. xiào wén běn jì: shí sān nián, chú ròu xíng.
《倉公傳》:「臣意年盡三年,年三十九歲也。」按徐廣注,高後八年,意年二十六,當作「年盡十三年,年三十九歲也」,脫「十」字。《孝文本紀》:「十三年,除肉刑。」
wǔ ān chuán: yǔ zhǎng rú gòng yī lǎo tū wēng. wèi ěr wǒ jiē chuí mù zhī nián, wú suǒ gù xī, dāng zhí yán yǐ jué cǐ shì yě, suǒ yǐn yǐ wèi gòng zhì yī lǎo tū wēng zhě fēi.
《武安傳》:「與長孺共一老禿翁。」謂爾我皆垂暮之年,無所顧惜,當直言以決此事也,索隱以為共治一老禿翁者非。
yīn xiōng nú fàn sāi, ér yǒu wèi huò zhī gōng. gù xù xiōng nú yú wèi jiāng jūn zhòu qí chuán zhī qián.
「因匈奴犯塞,而有衛、霍之功。」故序匈奴於衛將軍、驟騎傳之前。
nán yuè wèi tuó chuán: fā bīng shǒu yào hài chù. àn hàn shū xī nán yí chuán zhù: shī gǔ yuē: yào hài zhě, zài wǒ wèi yào, yú dí wèi hài yě. cǐ jiě wèi jǐn, yào hài wèi gōng shǒu bì zhēng zhī dì, wǒ kě yǐ hài bǐ, bǐ kě yǐ hài wǒ, wèi zhī hài. rén shēn yì yǒu yào hài, sù wèn: qí bó duì huáng dì yuē: mài yǒu yào hài. hòu hàn shū lái shè chuán: zhōng chén yào hài.
《南越尉佗傳》:「發兵守要害處。」按《漢書·西南夷傳》註:「師古曰:要害者,在我為要,於敵為害也。」此解未盡,要害謂攻守必爭之地,我可以害彼,彼可以害我,謂之害。人身亦有要害,《素問》:「岐伯對黃帝曰:『脈有要害。』」《後漢書·來歙傳》:「中臣要害。」
sī mǎ xiàng rú chuán: qí wèi huò yě bù yì nán yǐ. yǎn yì zì.
《司馬相如傳》:「其為禍也不亦難矣。」衍「亦」字。
jí àn chuán: yú mín ān zhī wèi yī jù.
《汲黯傳》:「愚民安知」為一句。
zhèng dāng shí chuán: gāo zǔ lìng zhū gù xiàng jí chén míng jí. wèi zòu shì yǒu shè xiàng wáng zhě, bì chì qí míng yuē xiàng jí yě.
《鄭當時傳》:「高祖令諸故項籍臣名籍。」謂奏事有涉項王者,必斥其名曰「項籍」也。
kù lì chuán: shī wáng qù, guī zàng. yán qí jiā rén qiè zài shī ér táo yě. wèi shī néng zì fēi qù, guài yǐ!
《酷吏傳》:「屍亡去,歸葬。」言其家人竊載屍而逃也。謂屍能自飛去,怪矣!
yóu xiá chuán: jìn shì yán líng mèng cháng chūn shēn píng yuán xìn líng zhī tú, jiē yīn wáng zhě qīn shǔ jí yú yǒu tǔ qīng xiàng zhī fù hòu. yán líng wèi jì zhá, yǐ qí biàn yóu shàng guó, yǔ míng qīng xiàng jié, jiě qiān jīn zhī jiàn, ér xì zhǒng shù, yǒu xiá shì zhī fēng yě.
《遊俠傳》:「近世延陵、孟嘗、春申、平原、信陵之徒,皆因王者親屬藉於有土卿相之富厚。」延陵謂季札,以其遍游上國,與名卿相結,解千金之劍,而系冢樹,有俠士之風也。
huò zhí chuán: lián lì jiǔ jiǔ gèng fù, lián jiǎ guī fù. yòu yuē: tān jiǎ sān zhī, lián jiǎ wǔ zhī. fū fàng yú lì ér xíng, duō yuàn. lián zhě zhī qǔ zhī yǔ, wú qiú duō yú rén, yì rán hòu qǔ, rén bù yàn qí qǔ. shì yǐ qǔ zhī suī shǎo, ér jiǔ jiǔ gèng fù, lián zhě zhī suǒ de nǎi yǒu qí wǔ yě. zhù fēi.
《貨殖傳》:「廉吏久久更富,廉賈歸富。」又曰:「貪賈三之,廉賈五之。」夫放於利而行,多怨。廉者知取知予,無求多於人,義然後取,人不厭其取。是以取之雖少,而久久更富,廉者之所得乃有其五也。注非。
luò yáng jiē jū zài qí qín chǔ zhào zhī zhōng. shuō wén: jiē, sì tòng dào. yán tiě lùn: yàn zhī zhuō jì, zhào zhī hán dān, wèi zhī wēn zhǐ, hán zhī xíng yáng, qí zhī lín zī, chǔ zhī wǎn qiū, zhèng zhī yáng dí, èr zhōu zhī sān chuān, jiē wèi tiān xià míng dōu, jū wǔ zhū hóu zhī qú, kuà jiē chōng zhī lù.
「洛陽街居在齊、秦、楚、趙之中。」《說文》:「街,四通道。」《鹽鐵論》:「燕之涿薊,趙之邯鄲,魏之溫軹,韓之滎陽,齊之臨淄,楚之宛丘,鄭之陽翟,二周之三川,皆為天下名都,居五諸侯之衢,跨街沖之路。」
jǐn chuí mái qù jiù, yǔ shí fǔ yǎng. chuí mái dāng shì tuī yí èr zì zhī wù.
「盡椎埋去就,與時俯仰。」椎埋當是「推移」二字之誤。
tài shǐ gōng zì xù: shēn lǚ xiào yǐ. xiào nǎi xuē zì, tuō qí páng ěr. yǔ mèng zǐ: lǔ zhī xuē yě zī shén yì tóng, xú guǎng zhù yǐ wèi zhě fēi.
《太史公自序》:「申呂肖矣。」肖乃「削」字,脫其旁耳。與《孟子》:「魯之削也滋甚」義同,徐廣注以為者非。
hàn shū zhù hàn shū xù lì, yán shī gǔ zhuàn. qí suǒ liè xìng shì dèng zhǎn wén yǐng xià yì yún: wèi jiàn ān zhōng, jiàn ān nǎi hàn xiàn dì nián hào, suī zhèng chū cáo shì, bù dé jù míng yǐ wèi.
○漢書注《漢書敘例》,顏師古撰。其所列姓氏鄧展、文穎下亦云:「魏建安中」,建安乃漢獻帝年號,雖政出曹氏,不得遽名以魏。
gāo dì jì: zhū hóu bà xì xià, gè jiù guó. zhù yǐn yī shuō yún: shí cóng xiàng yǔ zài xì shuǐ zhī shàng. cǐ shuō wèi shì. gài yǔ rù xián yáng, ér zhū hóu zì liú jūn xì xià ěr. tā chù gù yǒu yǐ xì wèi huī zhě, dàn yún bà huī xià shì bù chéng wén.
《高帝紀》:「諸侯罷戲下,各就國。」注引一說云:「時從項羽在戲水之上。」此說為是。蓋羽入咸陽,而諸侯自留軍戲下爾。他處固有以戲為麾者,但云罷麾下似不成文。
bù yīn qí jǐ ér suì qǔ zhī. xùn jǐ wèi wēi, wèi dāng. jǐ jí jī zì, rú shū: ruò yú jī zhāng zhī jī.
「不因其幾而遂取之。」訓幾為危,未當。幾即「機」字,如《書》:「若虞機張」之機。
qiǎn yì xiāng guó fǔ, shǔ xíng yì nián. wèi shū qí píng rì wèi rén zhī shí jī, rú zhāo dì jì: yuán fèng yuán nián sān yuè, cì jùn guó suǒ xuǎn yǒu xíng yì zhě zhuō jùn hán fú děng wǔ rén bó, xuān dì jì: lìng jùn guó jǔ xiào dì yǒu xíng yì wén yú xiāng lǐ zhě gè yī rén shì yě. liú gǎi yì wèi yí, wèi ruò jīn tuán mào, fēi.
「遣詣相國府,署行義年。」謂書其平日為人之實跡,如《昭帝紀》:「元鳳元年三月,賜郡國所選有行義者涿郡韓福等五人帛」,《宣帝紀》:「令郡國舉孝弟有行義聞於鄉里者各一人」是也。劉改「義」為「儀」,謂若今團貌,非。
wǔ dì jì: yuán fēng yuán nián, zhào yòng shì bā shén. wèi dōng xún hǎi shàng ér cí bā shén yě, jí fēng chán shū suǒ wèi bā shén. yī yuē tiān zhǔ, cí tiān qí zhī shǔ. wén yǐng yǐ wèi jì tài yī, kāi bā tōng zhī guǐ dào zhě, fēi.
《武帝紀》:元封元年,「詔用事八神。」謂東巡海上而祠八神也,即《封禪書》所謂八神。一曰天主,祠天齊之屬。文穎以為祭太一,開八通之鬼道者,非。
tiān hàn yuán nián qiū, bì chéng mén, dà sōu. yǔ èr nián jí zhēng hé yuán nián zhī dà sōu tóng, jiē sōu suǒ hǎo rén yě, fēi yú chǐ zhě yě.
「天漢元年秋,閉城門,大搜。」與二年及征和元年之大搜同,皆搜索好人也,非逾侈者也。
zhāo dì jì: sān fǔ tài cháng jùn dé yǐ shū sù dāng fù. hàn shí tián zū běn shì shū sù, jīn bìng kǒu suàn zá zhēng zhī, yòng qián zhě jiē lìng yǐ shū sù dāng zhī. qí dú xíng yú sān fǔ tài cháng jùn zhě, bù dú wèi jiàn shāng nóng, yì yǐ jiǎn cáo sān bǎi wàn shí, lǜ chǔ shì zhī fá yě.
《昭帝紀》:「三輔太常郡得以叔粟當賦。」漢時田租本是叔粟,今並口算雜征之,用錢者皆令以叔粟當之。其獨行於三輔太常郡者,不獨為賤傷農,亦以減漕三百萬石,慮儲侍之乏也。
yuán dì jì: yǒng guāng yuán nián, qiū, bà. rú chún yuē: dāng yán bà mǒu guān mǒu shì, làn tuō shī zhī. shì yě. zuǒ chuán chéng èr nián: xià, yǒu. yì shì quē wén, dù shì jiě yuē: shī xīn zhú zhàn shì.
《元帝紀》:永光元年,「秋,罷。」如淳曰:「當言罷某官某事,爛脫失之。」是也。《左傳·成二年》:「夏,有。」亦是缺文,杜氏解曰:「失新築戰事。」
jiàn zhāo sān nián, wù jǐ xiào wèi. shī gǔ yuē: wù jǐ xiào wèi zhě, zhèn ān xī yù, wú cháng zhì chù. yì yóu jiǎ yǐ bǐng dīng gēng xīn rén guǐ gè yǒu zhèng wèi, ér wù jǐ sì jì jì wáng, gù yǐ míng guān yě. shí yǒu wù xiào wèi, yòu yǒu jǐ xiào wèi. yī shuō wù jǐ wèi zài zhōng yāng, jīn suǒ zhì xiào wèi chù sān shí liù guó zhī zhōng, gù yuē wù jǐ yě. bǎi guān gōng qīng biǎo zhù yì zài èr shuō. hàn guān yí yuē: wù jǐ zhōng yāng, zhèn fù sì fāng. yòu kāi qú bō zhǒng, yǐ wèi yàn shèng, gù chēng wù jǐ yān. àn mǎ róng guǎng chéng sòng yuē: xiào duì àn bù, qián hòu yǒu tún, jiǎ yǐ xiāng wǔ, wù jǐ wèi jiān. zé bù dú xī yù, suī píng shí xiào liè, yì yǒu bù wǔ yě. yòu zhī qí jiǎ yǐ bā míng jiē yǒu, ér xī yù zé dàn zhì cǐ wù jǐ èr guān ěr. chē shī chuán: zhì wù jǐ xiào wèi, tún tián, jū chē shī gù dì. wū sūn chuán: hàn xǐ jǐ xiào tún gū mò, ér hòu hàn shū gěng gōng chuán: gōng wèi wù xiào wèi, tún hòu wáng bù jīn pú chéng yè zhě guān chǒng wèi jǐ xiào wèi, tún qián wáng liǔ zhōng chéng. gù shī gǔ yǐ wèi wú cháng zhì.
建昭三年,「戊己校尉」。師古曰:「戊己校尉者,鎮安西域,無常治處。亦猶甲乙丙丁庚辛壬癸各有正位,而戊己四季寄王,故以名官也。時有戊校尉,又有己校尉。一說戊己位在中央,今所置校尉處三十六國之中,故曰戊己也。」《百官公卿表》注亦載二說。《漢官儀》曰:「戊己中央,鎮覆四方。」又「開渠播種,以為厭勝,故稱戊己焉。」按馬融《廣成頌》曰:「校隊案部,前後有屯,甲乙相伍,戊己為堅。」則不獨西域,雖平時校獵,亦有部伍也。又知其甲乙八名皆有,而西域則但置此戊己二官爾。《車師傳》:「置戊己校尉,屯田,居車師故地。」《烏孫傳》:「漢徙己校屯姑墨,」而《後漢書·耿恭傳》:「恭為戊校尉,屯後王部金蒲城;謁者關寵為己校尉,屯前王柳中城。」故師古以為無常治。
āi dì jì: fēi shè lìng yě, jiē juān chú zhī, yóu chéng dì jì yán qí lì yě qiān èr děng tóng yī wén fǎ. gài shè lìng bù kě fù fǎn, gù dàn cǐ yī shì bù juān chú yě.
《哀帝紀》:「非赦令也,皆蠲除之,」猶《成帝紀》言「其吏也遷二等」同一文法。蓋赦令不可復反,故但此一事不蠲除也。
wáng zǐ hóu biǎo: xìng guā jié hóu xī chéng yáng qǐng wáng zǐ. shī gǔ yuē: xìng guā jí hù zì yě. yòu yīn gū. dì lǐ zhì běi hǎi jùn xià xìng guā hóu guó, shī gǔ yuē: xìng guā jí zhí zì. èr yīn bù tóng. ér gōng chén biǎo: xìng guā yán niè hóu gān zhě, shī gǔ yuē: fǎn hú tóng. hé dōng jùn xià zuò hú yán niè, yòu wèi zhī jí cǐ yī zì fǒu yě.
《王子侯表》:「〈幸瓜〉節侯息城陽頃王子。」師古曰:「〈幸瓜〉即『瓠』字也。又音孤。」《地理志》北海郡下「〈幸瓜〉侯國」,師古曰:「〈幸瓜〉即『執』字。」二音不同。而《功臣表》:「〈幸瓜〉訁聶侯酐」者,師古曰:「釩狐同。」河東郡下作「狐訁聶」,又未知即此一字否也。
bǎi guān biǎo: zhǎng shuǐ xiào wèi zhǎng zhǎng shuǐ xuān qū hú qí. shī gǔ yuē: zhǎng shuǐ, hú míng yě, xuān qū, guān míng. hú qí zhī tún yú xuān qū zhě. àn zhǎng shuǐ fēi hú míng yě. jiāo zhù zhì: bà chǎn fēng lào, jìng wèi zhǎng shuǐ, yǐ jìn xián yáng, jǐn dé bǐ shān chuān cì. shǐ jì suǒ yǐn yuē: bǎi guān biǎo yǒu zhǎng shuǐ xiào wèi. shěn yuē sòng shū yún: yíng jìn zhǎng shuǐ, yīn míng. shuǐ jīng yún: zhǎng shuǐ chū bái lù yuán, jīn zhī jīng xī shuǐ shì yě.
《百官表》:「長水校尉掌長水、宣曲胡騎。」師古曰:「長水,胡名也,宣曲,觀名。胡騎之屯於宣曲者。」按長水非胡名也。《郊祝志》:「霸產豐澇,徑渭長水,以近咸陽,盡得比山川伺。」《史記》索隱曰:「《百官表》有長水校尉。」沈約《宋書》云:「營近長水,因名。」《水經》云:「長水出白鹿原,今之荊溪水是也。」
yuán fèng sì nián, pú hóu sū chāng wèi tài cháng. shí yī nián, zuò jí huò shān shū xiè mì shū, miǎn. shī gǔ yuē: yǐ mì shū jiè huò shān. fēi yě. gài jí méi huò shān zhī shū zhōng yǒu mì jì, dāng mì zòu zhī ér zhé yǐ shì rén, gù yǐ xuān xiè zuì zhī ěr, shān běn chuán yán: shān zuò xiě mì shū, xiǎn wèi shàng shū, xiàn chéng xī dì, rén mǎ qiān pǐ, yǐ shú shān zuì. ruò shān zhī mì shū cóng chāng jiè zhī, chāng zhī zuì jiāng bù zhǐ miǎn guān. ér yuán kāng sì nián, chāng fù wèi tài cháng, báo zé chāng ér hòu shéng shān, fēi fǎ zhī píng yě. qiě rú yán shuō, dāng yún zuò jiè huò shān mì shū, miǎn zú yǐ, hé yòng wén zhī zhòng cí zhī fù hū?
元鳳四年,蒲侯蘇昌為太常。十一年,「坐籍霍山書泄秘書,免。」師古曰:「以秘書借霍山。」非也。蓋籍沒霍山之書中有秘記,當密奏之「而輒以示人,故以宣洩罪之耳,山本傳言:「山坐寫秘書,顯為上書,獻城西第,人馬千匹,以贖山罪。」若山之秘書從昌借之,昌之罪將不止免官。而元康四年,昌復為太常,薄責昌而厚繩山,非法之平也。且如顏說,當雲「坐借霍山秘書,免」足矣,何用文之重辭之復乎?
jiàn zhāo sān nián qī yuè wù chén, wèi wèi lǐ yán shòu wèi yù shǐ dài fū yī xìng fán. shī gǔ yuē: fán yīn pú yuán fǎn. chén tāng chuán: yù shǐ dài fū fán yán shòu. shī gǔ yuē: fán yīn pú hú fǎn. xiāo wàng zhī chuán shī gǔ jìn pó. gǔ yǒng chuán shī gǔ yīn pú hé fǎn. pú yuán zé yīn pán, pú hú zé yīn pú, pú hé zé yīn pó, sān yīn hù jiàn, bìng wèi guī yī. rán fán zì shì yǒu pó yīn, zuǒ chuán dìng sì nián: yīn mín shí zú fán shì. fán yīn bù hé fǎn. yí lǐ xiāng shè lǐ zhù: jīn wén pí shù wèi fán shù. pí gǔ yīn pó. shǐ jì zhāng chéng xiàng shì jiā: chéng xiàng sī zhí fán jūn. suǒ yǐn yuē: fán yīn pó. wén xuǎn fán xiū bó, lǚ xiàng yīn bù xiàng fǎn. zé fán zhī yīn pó xiāng chuán jiǔ yǐ.
建昭三年七月戊辰,「衛尉李延壽為御史大夫一姓繁」。師古曰:「繁音蒲元反。」《陳湯傳》:「御史大夫繁延壽。」師古曰:「繁音蒲胡反。」《蕭望之傳》師古晉婆。《谷永傳》師古音蒲河反。蒲元則音盤,蒲胡則音蒲,蒲河則音婆,三音互見,並未歸一。然繁字似有婆音,《左傳·定四年》:「殷民十族繁氏。」繁音步何反。《儀禮·鄉射禮》註:「今文『皮樹』為『繁豎』。皮古音婆。」《史記·張丞相世家》:「丞相司直繁君。」索隱曰:「繁音婆。」《文選》「繁休伯」,呂向音步向反。則繁之音婆相傳久矣。
lǜ lì zhì: shòu wáng hòu kè bǐ sān nián xià. wèi kè jū xià yě. xià wén yán jìng yǐ xià lì, nǎi shì xià yù, shī gǔ zhù fēi.
《律曆志》:「壽王候課比三年下。」謂課居下也。下文言「竟以下吏」,乃是下獄,師古注非。
shí huò zhì: xué liù jiǎ wǔ fāng shū jì zhī shì. liù jiǎ zhě, sì shí liù shí jiǎ zǐ zhī lèi wǔ fāng zhě, jiǔ zhōu yuè dú liè guó zhī míng shū zhě, liù shū jì zhě, jiǔ shù. zàn shuō wèi jǐn.
《食貨志》:「學六甲五方書計之事。」六甲者,四時六十甲子之類;五方者,九州岳讀列國之名;書者,六書;計者,九數。瓚說未盡。
guó wáng juān jí zhě. jí, gǔ zì, wèi sǐ ér bù zàng zhě yě. lóu jìng chuán tú jiàn yíng lǎo ruò, shǐ jì zuò jí. hòu hàn shū péng chéng jìng wáng gōng chuán: huǐ guò lǐ. dà dài lǐ: yíng chǒu yǐ. jiē shì jí zì. zé cǐ jí nǎi zì zhī wù, dāng cóng mèng kāng zhī shuō. kè dé yì jiē duō qí páng tián, mǔ yī xié yǐ shàng. gài nuò dì nǎi jiǔ bù gēng zhī dì. dì lì yǒu xú, qí shōu bì duō, suǒ yǐ zuò dài tián zhī fǎ yě.
「國亡捐瘠者。」瘠,古「」字,謂死而不葬者也。《婁敬傳》「徒見贏老弱」,《史記》作「瘠」。《後漢書·彭城靖王恭傳》:「毀過禮。」《大戴禮》:「贏丑以。」皆是「瘠」字。則此瘠乃字之誤,當從孟康之說。「課得毅皆多其旁田,畝一斜以上。」蓋懦地乃久不耕之地。地力有徐,其收必多,所以作代田之法也。
tiān xià dà shì wú lǜ jiē zhù jīn qián yǐ. wú lǜ yóu yún wú suàn, yán duō yě.
「天下大氏無慮皆鑄金錢矣。」無慮猶雲無算,言多也。
bù huò shí pǐn, shī gǔ yuē: bù jí qián ěr. wèi zhī bù zhě, yán qí fēn bù liú xíng yě. àn běn wén, qián bù zì shì èr pǐn, ér xià wén fù zài, gǎi zuò huò bù zhī zhì, ān dé wèi bù jí qián hū? mǎng chuán yuē: huò bù zhǎng èr cùn wǔ fēn, guǎng yī cùn, zhí huò qián èr shí wǔ. jīn huò bù jiàn cún, shàng xiá xià guǎng ér qí, qí xià zhōng yǒu yī kǒng, shī gǔ dāng rì huò wèi zhī jiàn yě.
「布貨十品,」師古曰:「布即錢耳。謂之布者,言其分布流行也。」按本文,錢、布自是二品,而下文復載,改作貨布之制,安得謂布即錢乎?《莽傳》曰:「貨布長二寸五分,廣一寸,直貨錢二十五。」今貨布見存,上狹下廣而歧,其下中有一孔,師古當日或未之見也。
jiāo bǎ zhì: wén gōng huò ruò shí, yún yú chén cāng běi bǎn chéng cí zhī, qí shén huò suì bù zhì, huò suì shù lái yě. cháng yǐ yè, guāng huī ruò liú xīng, cóng dōng fāng lái, jí yú cí chéng. ruò xióng jī, qí shēng yīn, yún yě jī yè míng. rú chún yuē: yě jī, zhì yě. lǚ hòu míng zhì, gǎi yuē yě jī. wǔ xíng zhì: tiān shuǐ jì nán shān, dà shí míng shēng lóng lóng rú léi. yǒu qǐng zhǐ, jī jiē míng. shī gǔ rì zhì yě. qiè wèi yě jī zhě, yě zhōng zhī jī ěr. zhù jū yú gǒu yuè yún: huì zhì zhī zì rì yě jī. fū huì héng rì cháng, huì qǐ yuē kāi, shǐ gù yǒu yán cháng yán kāi zhě, qǐ bì qí jiē wèi héng yǔ qǐ hū? yòu cǐ wén běn shǐ jì fēng chán shū, qí shàng wén yún yǒu zhì dēng dǐng ěr gòu, qí xià wén yún gōng sūn qīng yán, jiàn xiān rén jī hóu shì chéng shàng, yǒu wù rú zhì wǎng lái chéng shàng, yòu yún zòng yuǎn fāng qí shòu fēi qín jí bái zhì zhū wù, bìng wú suǒ huì. ér hàn shū dì lǐ zhì nán yáng jùn yǒu zhì xiàn, jiāng xià jùn yǒu xià zhì xiàn wǔ xíng zhì: wáng yīn děng shàng yán, zhì zhě tīng chá, xiān wén léi shēng, zé hàn shí wèi cháng huì zhì yě.
《郊把志》:「文公獲若石,雲於陳倉北坂城祠之,其神或歲不至,或歲數來也。常以夜,光輝若流星,從東方來,集於祠城。若雄雞,其聲殷,雲野雞夜鳴。」如淳曰:「野雞,雉也。呂後名雉,改曰野雞。」《五行志》:「天水冀南山,大石鳴聲隆隆如雷。有頃止,雞皆鳴。」師古日/雉也。」竊謂野雞者,野中之雞耳。注拘於苟悅云:「諱雉之字日野雞。」夫諱「恆」日常,諱「啟」曰開,史固有言常言開者,豈必其皆為恆與啟乎?又此文本《史記·封禪書》,其上文雲「有雉登鼎耳雊」,其下文雲「公孫卿言,見仙人跡喉氏城上,有物如雉往來城上」,又雲「縱遠方奇獸飛禽及白雉諸物」,並無所諱。而《漢書·地理志》南陽郡有雉縣,江夏郡有下雉縣;《五行志》:「王音等上言,雉者聽察,先聞雷聲」,則漢時未嘗諱雉也。
mù yù lóng yī sì, mù yù chē mǎ yī sì. lǐ qí yuē: yù, qí yě. jì shēng lóng xíng yú mù. cǐ shuō kǒng fēi. gǔ wén yī yù tōng yòng, mù yù, mù ǒu yě, shǐ jì xiào wǔ jì: zuò mù ǒu mǎ, ér hán yán shòu chuán yuē mài ǒu chē mǎ xià lǐ wěi wù zhě, qì zhī shì dào. gǔ rén yòng yǐ shì shén jí sòng sǐ jiē mù ǒu rén mù ǒu mǎ, jīn rén dài yǐ rén zhǐ mǎ. yòu shǐ jì yīn běn jì: dì wǔ yǐ wú dào, wèi ǒu rén, wèi zhī tiān shén. suǒ yǐn yuē: ǒu yīn yù. kù lì chuán: xiōng nú zhì wèi ǒu rén, xiàng zhì dōu. suǒ yǐn yuē: hàn shū zuò yù rén. kě yǐ zhèng yù zhī wèi ǒu yǐ.
「木寓龍一駟,木寓車馬一駟。」李奇曰:「寓,奇也。寄生龍形於木。」此說恐非。古文伊、寓通用,木寓,木偶也,《史記·孝武紀》:「作木偶馬」,而《韓延壽傳》曰「賣偶車馬下里偽物者,棄之市道」。古人用以事神及送死皆木偶人木偶馬,今人代以人紙馬。又《史記·殷本紀》:「帝武乙無道,為偶人,謂之天神。」索隱曰:「偶音寓。」《酷吏傳》:「匈奴至為偶人,象郅都。」索隱曰:「《漢書》作寓人。」可以證寓之為偶矣。
wǔ xíng zhì: wú wáng bì fēng yǒu sì jùn wǔ shí yú chéng. sì dāng zuò sān, gǔ sì zì jī huà yǐ chéng, yǔ sān yì hùn, yóu zuǒ chuán: chén cài bù gēng sān guó zhī wèi sì guó yě.
《五行志》:「吳王濞封有四郡五十餘城。」「四」當作「三」,古四字積劃以成,與三易混,猶《左傳》:「陳蔡不羹三國」之為四國也。
yǐn gōng sān nián èr yuè jǐ sì, rì yǒu shí zhī, qí hòu zhèng huò lǔ yǐn. àn hú rǎng zhī zhàn shì zài qí qián, nǎi yǐn gōng wèi gōng zǐ shí, cǐ liú xiàng wù shuō, bān shǐ yīn zhī, bù bì qū wèi zhī jiě.
「隱公三年二月己巳,日有食之,其後鄭獲魯隱。」按狐壤之戰事在其前,乃隱公為公子時,此劉向誤說,班、史因之,不必曲為之解。
gōu xù zhì: nèi shǐ dào tián zū qiè zhòng. qiè, piān yě, shuō wén yǒu yòng zì. zhù yún: jiǎo yī fǔ yī yǎng, yì tóng.
》溝洫志》:「內史稻田租挈重。」挈,偏也,《說文》有用字。注云:「角一俯一仰,」意同。
chǔ yuán wáng chuán: sūn qīng, shī gǔ yuē: xún kuàng, hàn yǐ bì xuān dì huì gǎi zhī. àn hàn rén bù bì xián míng, xún zhī wèi sūn, rú mèng mǎo zhī wèi máng mǎo, sī tú zhī wèi shēn tú, yǔ yīn zhī zhuǎn yě.
《楚元王傳》:「孫卿」,師古曰:「荀況,漢以避宣帝諱改之。」按漢人不避嫌名,荀之為「孫」,如孟卯之為「芒卯」,司徒之為「申徒」,語音之轉也。
shàng shù yù yòng xiàng wèi jiǔ qīng, zhé bù wèi wáng shì jū wèi zhě jí chéng xiàng yù shǐ suǒ chí, gù zhōng bù qiān. yǎn yī bù zì, dāng yún zhé wèi wáng shì jū wèi zhě jí chéng xiàng yù shǐ suǒ chí. chí zhě, xié chí zhī yì, ér fēi xié zhù zhī jiě yě.
「上數欲用向為九卿,輒不為王氏居位者及丞相御史所持,故終不遷。」衍一「不」字,當雲「輒為王氏居位者及丞相御史所持」。持者,挾持之義,而非挾助之解也。
jì bù chuán: nán jìn, wèi lìng rén wèi ér yuǎn zhī. shī gǔ yǐ jìn wèi jìn tiān zǐ, wèi dà chén, fēi yě.
《季布傳》:「難近」,謂令人畏而遠之。師古以近為近天子,為大臣,非也。
fán kuài chuán: xiàng yǔ jí xiǎng jūn shì, zhōng jiǔ. zhōng jiǔ wèi jiǔ bàn yě. lǚ shì chūn qiū wèi zhī zhōng yǐn. fán shì zhī bàn rì zhōng. zuǒ chuán zhāo gōng èr shí bā nián: zhōng zhì, wèi kuì zhī bàn yě. bì. shǐ jì hé qú shū: zhōng zuò ér jué, wèi gōng zhī bàn yě. lǚ shì chūn qiū: zhōng guān ér zhǐ, wèi guān gōng xián zhèng bàn ér ér zhǐ yě. zhōng jiǔ yóu jīn rén yán bàn xí. shī gǔ jiě yǐ bù zuì bù xǐng, gù wèi zhī zhōng, shī zhī yǐ.
《樊噲傳》:「項羽即饗軍士,中酒。」中酒謂酒半也。《呂氏春秋》謂之「中飲」。凡事之半日中。《左傳·昭公二十八年》:「中置」,謂饋之半也。畢。《史記·河渠書》:「中作而覺」,謂工之半也。《呂氏春秋》:「中關而止」,謂關弓弦正半而而止也。中酒猶今人言半席。師古解以不醉不醒,故謂之中,失之矣。
huái nán lì wáng chuán: mìng cóng zhě xíng zhī, shǐ jì zuò jǐng zhī, dāng cóng jǐng, yīn xiāng jìn ér é. xià wén tài zǐ zì xíng bù shū, yòu yún wáng zì xíng shā, shǐ jì yì jiē zuò jǐng yě. xiào xiān zì gào fǎn, gào chú qí zuì. àn shǐ jì wú xià gào zì, shì yǎn wén, shī gǔ qū wèi zhī shuō.
《淮南厲王傳》:「命從者刑之」,《史記》作「剄之」,當從剄,音相近而訛。下文「太子自刑不殊」,又雲「王自刑殺」,《史記》亦皆作「剄」也。「孝先自告反,告除其罪。」按《史記》無下「告」字,是衍文,師古曲為之說。
wàn shí jūn chuán: nèi shǐ zuò chē zhōng, zì rú gù dāng zhě. fǎn yán zhī yě, yán guì ér jiāo rén, dāng rú cǐ hū?
《萬石君傳》:「內史坐車中,自如固當者。」反言之也,言貴而驕人,當如此乎?
jiǎ yì chuán: shàng shù shuǎng qí yōu. wèi qín zhī suǒ yōu zhě zài gū lì, ér hàn zhī suǒ yōu zhě zài zhū hóu hàn chū zhī suǒ yōu zhě zài yì xìng, ér jīn zhī suǒ yōu zhě zài tóng xìng.
《賈誼傳》:「上數爽其憂。」謂秦之所憂者在孤立,而漢之所憂者在諸侯;漢初之所憂者在異姓,而今之所憂者在同姓。
zhāng áo bù fǎn, gù tiān yī guàn gāo wèi xiāng jù, gǔ rén wén zì zhī mì.
張敖不反,故添一「貫高為相」句,古人文字之密。
zhí yí fù, cháo wěi qiú, ér tiān xià bù luàn. bì gǔ yǒu shì yǔ, suǒ wèi jūn hōng ér shì zǐ shēng zhě yě, jì huán zi mìng qí chén zhèng cháng yuē: nán rú zǐ zhī zǐ nán yě, zé yǐ gào ér lì zhī. yí fù zhī wèi sì, zì rén jūn yǐ zhì yú dài fū, yī yě.
「植遺腹,朝委裘,而天下不亂。」必古有是語,所謂「君薨而世子生」者也,季桓子命其臣正常曰:「南孺子之子男也,則以告而立之。」遺腹之為嗣,自人君以至於大夫,一也。
zōu yáng chuán: sòng rèn zǐ rǎn zhī jì, qiú mò dí. shǐ jì zuò zi hǎn. wén yǐng yuē: zi rǎn, zi hǎn yě. àn zi hǎn shì lǔ xiāng gōng shí rén, mò dí zài kǒng zǐ zhī hòu, zi rǎn dāng bié shì yī rén. qín huáng dì rèn zhōng shù zǐ méng zhī yán. shī gǔ yuē: méng zhě, shù zǐ míng yě. jīn liú sú shū běn méng xià zhé jiā tián zì, fēi yě. àn shǐ jì, qín wáng chǒng chén zhōng shù zǐ méng jiā wèi xiān yán yú qín wáng, fēi méng tián, méng yì fēi míng, chuán wén tuō yī jiā zì.
《鄒陽傳》:「宋任子冉之計,囚墨翟。」《史記》作「子罕」。文穎曰:「子冉,子罕也。」按子罕是魯襄公時人,墨翟在孔子之後,子冉當別是一人。「秦皇帝任中庶子蒙之言。」師古曰:「蒙者,庶子名也。」今流俗書本「蒙」下輒加「恬」字,非也。按《史記》,秦王寵臣中庶子蒙嘉為先言於秦王,非蒙恬,蒙亦非名,傳文脫一「嘉」字。
zhào wáng péng zǔ chuán: chuí mái, jí jué zhǒng yě. xīn zàng zhě wèi zhī mái. shī gǔ yuē: chuí shā rén ér mái zhī. kǒng fēi.
《趙王彭祖傳》:「椎埋」,即掘冢也。新葬者謂之埋。師古曰:「椎殺人而埋之。」恐非。
lǐ guǎng chuán: mí jié bái tán. mí yǔ mǐ tóng. sī mǎ xiàng rú chuán: yú shì chǔ wáng nǎi ěr jié pái huái. zhù guō pú yuē: ěr yóu dī yě. jié, suǒ zhàng xìn jié yě.
《李廣傳》:「彌節白檀。」彌與「弭」同。《司馬相如傳》:「於是楚王乃餌節徘徊。」注「郭璞曰:「洱猶低也。節,所杖信節也。」
líng dāng fā chū sài, nǎi zhào qiáng nǔ dū wèi, lìng yíng jūn. yán dāng qí líng chū sài zhī hòu, nǎi zhào bó dé yíng zhī.
「陵當發出塞,乃詔強弩都尉,令迎軍。」言當俟陵出塞之後,乃詔博德迎之。
sū wǔ chuán: líng è zì cì wǔ, shǐ qí qī cì wǔ niú yáng shù shí tóu. jīn rén sòng wù yǔ rén, ér tuō qí míng yú qī zhě, wǎng wǎng yǒu zhī. qí wèi zhī cì zhě, líng zài xiōng nú jǐ lì wèi wáng gù yě, yún è zì cì wǔ, gài xián yú zì jū qí míng ěr. shī gǔ zhù wèi, ruò shì jǐ yú xiōng nú zhōng fù ráo yǐ kuā wǔ zhě, fēi.
《蘇武傳》:「陵惡自賜武,使其妻賜武牛羊數十頭。」今人送物與人,而托其名於妻者,往往有之。其謂之賜者,陵在匈奴己立為王故也,雲惡自賜武,蓋嫌於自居其名耳。師古注謂,若示己於匈奴中富饒以夸武者,非。
sī mǎ xiàng rú chuán: zi xū zhī fù nǎi yóu liáng shí zuò. dāng shì chǐ liáng wáng tián liè zhī shì ér wèi yán ěr. hòu gèng wèi chǔ chēng qí nán ér guī zhī tiān zǐ, zé fēi dāng rì zhī běn wén yǐ. ruò dàn rú jīn suǒ zài zi xū zhī yán, bù chéng yī piān jié gòu.
《司馬相如傳》:《子虛之賦》乃「游梁時作」。當是侈梁王田獵之事而為言耳。後更為楚稱齊難而歸之天子,則非當日之本文矣。若但如今所載子虛之言,不成一篇結構。
zhāng ān shì chuán: wú zi, yú ān shì xiǎo nán péng zǔ. wèi hè wú jiàn cún zhī zǐ, ér yǐ ān shì xiǎo nán wèi zi, qí zǎo sǐ zhī zǐ bié yǒu yī zi, nǎi xià wén suǒ wèi gū sūn bà, fēi wú yú yě.
《張安世傳》:「無子,於安世小男彭祖。」謂賀無見存之子,而以安世小男為子,其早死之子別有一子,乃下文所謂孤孫霸,非無於也。
dù zhōu chuán: lì suǒ zēng jiā shí yǒu yú wàn. wèi cí wài zhū lián zhī rén.
《杜周傳》:「吏所增加十有餘萬。」謂辭外株連之人。
zhāng qiān chuán: jìng bù néng de yuè shì yào lǐng. gǔ rén shàng yī xià shang, jǔ shang zhě zhí yào, jǔ yī zhě zhí lǐng.
《張騫傳》:「竟不能得月氏要領。」古人上衣下裳,舉裳者執要,舉衣者執領。
guǎng líng wáng xū chuán: nǚ xū wèi yuē: xiào wǔ dì xià wǒ yán. xiào wǔ dì jiàng píng qí shēn ér yán. qiān lǐ mǎ xī zhù dài lù. yán shén hún fēi yáng, jiāng chéng cǐ mǎ ér yuǎn shì qiān lǐ zhī wài, zhāng yàn zhù yǐ wèi yì mǎ, fēi.
《廣陵王胥傳》:「女須位曰:『孝武帝下我言。』」孝武帝降憑其身而言。「千里馬兮駐待路。」言神魂飛揚,將乘此馬而遠適千里之外,張晏注以為驛馬,非。
yán zhù chuán: chén wén dào lù yán: mǐn yuè wáng dì jiǎ shì ér shā zhī. jí xià wén suǒ yún huì mǐn yuè wáng dì yú shàn, shā wáng yǐ jiàng zhě yě. dāng huái nán wáng shàng shū zhī shí, bù zhī qí míng, gù wèi zhī jiǎ, yóu yún mǒu jiǎ ěr. shī gǔ yuē: jiǎ zhě, mǐn yuè wáng dì zhī míng. fēi.
《嚴助傳》:「臣聞道路言:閩越王弟甲弒而殺之。」即下文所云「會閩越王弟余善,殺王以降」者也。當淮南王上書之時,不知其名,故謂之甲,猶雲某甲耳。師古曰:「甲者,閩越王弟之名。」非。
zhū mǎi chén chuán: mǎi chén rén jiā zhōng. jí huì jī dǐ zhōng yě. dǐ rú jīn jīng shī zhī huì guǎn.
《朱買臣傳》:「買臣人家中。」即會稽邸中也。邸如今京師之會館。
dōng fāng shuò chuán: yǐ jiàn gē ròu ér qù zhī. péi sōng zhī zhù: wèi zhì yún: gǔ rén wèi cáng wèi qù. sū wǔ chuán: jué yě shǔ qù C030 shí ér shí zhī. shī gǔ yuē: qù wèi cáng zhī yě. yáng hún chuán: tíng wèi dāng yùn dà nì wú dào zhě, yǐ shū zhōng yǒu jūn fù sòng zhōng zhī yǔ.
《東方朔傳》:「以劍割肉而去之。」裴松之註:「《魏志》云:古人謂藏為去。」《蘇武傳》:「掘野鼠去[C030]實而食之。」師古曰:「去謂藏之也。」《楊渾傳》:「廷尉當惲大逆無道」者,以書中有「君父送終」之語。
méi fú chuán: zhū hóu duó zōng. rú dì zhì lì bù shàn, bēng, ér yáo zì táng hóu shēng wèi tiān zǐ shì yě. méi fú chuán zàn: yīn jiàn bù yuǎn, xià hòu suǒ wén. wèi fú yǐn lǚ huò shàng guān zhī shì yǐ guī qiè wáng shì. shī gǔ zhù wèi fēng kǒng zǐ hòu, fēi.
《梅福傳》:「諸侯奪宗。」如帝摯立不善,崩,而堯自唐侯升為天子是也。《梅福傳》贊:「殷鑑不遠,夏後所聞。」謂福引呂霍上官之事以規切王氏。師古注謂封孔子後,非。
huò guāng chuán: zhāng zhāng děng yán huò shì jiē chóu yǒu gōng. jìn de yuē: chóu, děng yě. fēi yě, cǐ rú shī: wú yán bù chóu zhī chóu. zuǒ chuán xī wǔ nián: wú sàng ér yōu, bì chóu yān. zhù: chóu yóu duì yě. lǜ lì zhì: guǎng yán xuān wèn, yǐ lǐ xīng dù, wèi néng chóu yě. zhèng dé yuē: xiāng yīng wèi chóu yě. jiāo sì zhì: qí fāng jǐn duō bù chóu. wǔ bèi chuán zàn: zhōng bù zhōng ér zhà chóu. wèi qí chuán: shàng shǐ yù shǐ bù zé yīng, suǒ yán guàn fū pō bù chóu.
《霍光傳》:「張章等言霍氏皆讎有功。」晉的曰:「讎,等也。」非也,此如《詩》:「無言不讎」之讎。《左傳·僖五年》:「無喪而憂,必讎焉。」註:「讎猶對也。」《律曆志》:「廣延宣問,以理星度,未能讎也。」鄭德曰:「相應為讎也。」《郊祀志》:「其方盡多不讎。」《伍被傳》贊:「忠不終而詐讎。」《魏其傳》:「上使御史簿責嬰,所言灌夫頗不讎。」
zhào chōng guó chuán: wēi jiāng jūn, shuí bù lè cǐ zhě? yán qǐ dú jiāng jūn gǒu ān tān biàn. rén rén jiē yù wèi zhī. shī gǔ zhù yǐ wēi zì shǔ shàng jù dú, fēi.
《趙充國傳》:「微將軍,誰不樂此者?」言豈獨將軍苟安貪便。人人皆欲為之。師古注以「微」字屬上句讀,非。
xīn qìng jì chuán: wèi qīng zài wèi, huái nán qǐn móu. wèi wǔ bèi yán dà jiāng jūn shù jiāng xí bīng, wèi yì dāng yòu yán suī gǔ míng jiāng bù guò shì, wèi huái nán suǒ dàn.
《辛慶忌傳》:「衛青在位,淮南寢謀。」謂伍被言大將軍數將習兵,未易當;又言雖古名將不過是,為淮南所憚。
yú dìng guó chuán: wàn fāng zhī shì dà lù yú jūn. àn jīn suǒ chuán wáng sù zhù shùn diǎn nà yú dà lù yuē: lù, lù yě. nà shùn, shǐ dà lù wàn jī zhī zhèng. gài xī jīng shí yǐ yǒu cǐ jiě, gù zhào shū yòng zhī.
《於定國傳》:「萬方之事大錄於君。」按今所傳王肅注《舜典》「納於大麓」曰:「麓,錄也。納舜,使大錄萬機之政。」蓋西京時已有此解,故詔書用之。
yú dìng guó chuán zàn: āi guān zhé yù. máo shī lǐ jì fán guān guǎ zhī guān jiē zuò jīn, cǐ yì jīn zhī wù. zhé zé zhé zhī wù yě. shī gǔ yǐ chuán zhōng yǒu āi guān guǎ yǔ, suì yǐ shì cǐ wén, ér yǐ zhé wèi míng zhé zhī zhé.
《於定國傳》贊:「哀鰥哲獄。」《毛詩》、《禮記》凡鰥寡之鰥皆作「矜」,此亦矜之誤。哲則「折」之誤也。師古以傳中有哀鰥寡語,遂以釋此文,而以哲為「明哲」之哲。
gōng shèng chuán: wù suí sú dòng wú jiā, zhǒng bǎi zuò cí táng, shī gǔ yuē: duō shè qì bèi, kǒng bèi fā jué, wèi dòng wú jiā. fēi yě. gǔ rén zú zàng, shèng bì yǐ zì yǒu mù, ruò suí sú rén zhī yì, gèng yú jiā shàng zhǒng bǎi zuò cí táng, zé shì dòng wú jiā yě. gài yǐ cháo dài qiān gé, yī qiè shì zhōng zhī lǐ jù bù yù yòng.
《龔勝傳》:「勿隨俗動吾家,種柏作祠堂,」師古曰:「多設器備,恐被發掘,為動吾家。」非也。古人族葬,勝必已自有墓,若隨俗人之意,更於家上種柏作祠堂,則是動吾家也。蓋以朝代遷革,一切飾終之禮俱不欲用。
wéi xián chuán: suì yuè qí zǔ, nián qí dǎi. yú xī jūn zǐ, shù xiǎn yú hòu. mèng zì yán nián lǎo, mù xī zhī jūn zǐ chuí lìng míng yú hòu, yù wáng xìn lǎo chéng zhī yán ér yòng zhī yě. zài zōu shī yuē jì qiě lòu, zé cǐ wèi mèng zhī zì shù kě zhī.
《韋賢傳》:「歲月其祖,年其逮。於昔君子,庶顯於後。」孟自言年老,慕昔之君子垂令名於後,欲王信老成之言而用之也。在鄒詩曰「既且陋」,則此為孟之自述可知。
xià cóng zhě yǔ zài sòng zhī. xià rú ài àng chuán: xià zhào tán zhī xià, yǔ zhī gòng zài, fù sòng zhì qí jiā yě.
「下從者與載送之。」下如《愛盎傳》:「下趙談」之下,與之共載,復送至其家也。
yǐn wēng guī chuán: gāo zhì yú sǐ. gāo wèi zuì míng zhī shàng zhě, yóu yán shàng xíng.
《尹翁歸傳》:「高至於死。」高謂罪名之上者,猶言上刑。
wáng zūn chuán: wěi bèi gòng gōng zhī dà è. wèi yù shǐ dài fū hé zòu zūn yǐ jìng yán yōng wéi, xiàng gòng tāo tiān.
《王尊傳》:「猥被共工之大惡。」謂御史大夫劾奏尊以靖言庸違,象共滔天。
xiāo yù chuán: è míng zéi liáng zǐ zhèng. míng zéi yóu yán míng wáng, wèi zéi zhī yǒu míng hào zhě yě. shī gǔ yuē: míng zéi zhě, zì xiǎn qí míng, wú suǒ bì nì, yán qí qiáng yě. fēi.
《蕭育傳》:「鄂名賊梁子政。」名賊猶言名王,謂賊之有名號者也。師古曰:「名賊者,自顯其名,無所避匿,言其強也。」非。
xuān yuán liù wáng chuán zàn: tān rén bài lèi. dà yá sāng róu zhī shī, shī gǔ zhuāng wù yǐ wèi dàng.
《宣元六王傳》贊:「貪人敗類。」《大雅·桑柔》之詩,師古莊誤以為《盪》。
zhāng yǔ chuán: liǎng rén jiē wén zhī, gè zì de yě. chóng yǐ yǔ wèi qīn zhī, xuān yǐ yǔ wèi jìng zhī, gù gè zì dé.
《張禹傳》:「兩人皆聞知,各自得也。」崇以禹為親之,宣以禹為敬之,故各自得。
dí fāng jìn chuán: wàn suì zhī qī, jìn shèn zhāo mù. wèi gōng chē yàn jià, gù xià wén láng bì lì yǐ wèi kě yí yú xiāng yě.
《翟方進傳》:「萬歲之期,近慎朝暮。」謂宮車晏駕,故下文郎賁麗以為可移於相也。
yáng xióng chuán: bù zhī bó qiáo zhōu hé bié yě. wèi bù zhī shì hé wáng zhī bié zi.
《楊雄傳》:「不知伯僑周何別也。」謂不知是何王之別子。
guān lún kuí néng. néng zì dāng shǔ shàng jù, yán wèi néng chén zhī shǒu.
「冠倫魁能。」能字當屬上句,言為能臣之首。
shǐ shū zhī wén zhōng yǒu wù zì, yào dāng páng zhèng yǐ qiú qí shì, bù bì qū wèi zhī shuō. rú cǐ chuán jiě cháo piān zhōng yù tán zhě wǎn shé ér gù shēng, gù nǎi tóng zhī wù dōng fāng shuò gē míng yú xì jūn, míng nǎi zhì zhī wù, yǒu wén xuǎn kě zhèng. ér bì yù xùn zhī wèi gù wèi míng, cǐ xiǎo yán zhī xuǎn yě. yán shì jiā xùn yún: yì liáng chuán: mèng láo zhě, lǔ zhī bǎo dāo yě. yǒu jiāng zhòng yuè, dú dāo wèi lì, wèi gōng zǐ zuǒ yòu xìng mèng míng láo, duō lì zhī rén, wèi guó suǒ bǎo. yǔ wú kǔ jìng. qīng hé jùn shǒu xíng zhì, dāng shì shuò rú, zhù wú zhèng zhī, nǎn rán ér fú. cǐ chuán gē míng zhī jiě dé wú lèi zhī.
史書之文中有誤字,要當旁證以求其是,不必曲為之說。如此傳《解嘲篇》中「欲談者宛舌而固聲」,固乃「同」之誤;「東方朔割名於細君」,名乃「炙」之誤,有《文選》可證。而必欲訓之為固、為名,此小顏之癬也。《顏氏家訓》云:「《毅梁傳》:「孟勞者,魯之寶刀也。」有姜仲岳,讀刀為「力」,謂公子左右姓孟名勞,多力之人,為國所寶。與吾苦淨。清河郡守邢峙,當世碩儒,助吾證之,赧然而服。此傳「割名」之解得無類之。
rú lín chuán: dì zǐ xíng suī bù bèi, ér zhì yú dài fū láng zhǎng gù yǐ bǎi shù. wèi bù bì jiē yǒu xíng yì, ér duō xiǎn guān.
《儒林傳》:「弟子行雖不備,而至於大夫郎掌故以百數。」謂不必皆有行誼,而多顯官。
huò zhí chuán: wèi píng líng shí shì chí qián. chí qián yóu jīn rén yán zhǎng cái yě. rú shì zhí shì jiē píng líng fù rén, ér shí shì jiē yì cì zhī.
《貨殖傳》:「為平陵石氏持錢。」持錢猶今人言掌財也。如氏、直氏皆平陵富人,而石氏皆亦次之。
yóu xiá chuán: jiǔ shì zhào jūn dōu jiǎ zi guāng. fú qián yuē: jiǔ shì zhōng rén yě. fēi yě. àn wáng zūn chuán: zhǎng ān sù háo dà huá jiàn zhāng jìn jiǔ zhào fàng. jìn de yuē: cǐ èr rén zuò jiàn zuò jiǔ zhī jiā. jīn cǐ shàng wén yǒu jiàn zhāng huí, jí zhāng jìn yě. jūn dōu yì shào fàng yě, míng ǒu yì ěr.
《遊俠傳》:「酒市趙君都、賈子光。」服虔曰:「酒市中人也。」非也。按《王尊傳》:「長安宿豪大猾箭張禁、酒趙放。」晉的曰:「此二人作箭作酒之家。」今此上文有箭張回,即張禁也。君都亦邵放也,名偶異耳。
nìng xìng chuán: zhèn wéi shì fū zhī ēn wèi rěn. shì qǔ yì kuí liù wǔ jué zōng shì fū, yán guì qī zhī qīng, ēn wèi rěn jué.
《佞幸傳》:「朕惟噬膚之恩未忍。」是取《易·暌》六五「厥宗噬膚」,言貴戚之卿,恩未忍絕。
xiōng nú chuán: gū fèn zhī jūn. fèn rú zuǒ chuán: zhāng mài fèn xìng zhī fèn. cāng gōng chuán suǒ wèi bìng dé zhī yù nán zǐ ér bù kě de yě.
《匈奴傳》:「孤僨之君。」憤如《左傳》:「張脈僨興」之僨。《倉公傳》所謂「病得之欲男子而不可得也」。
wèi lǜ wèi dān yú móu chuān jǐng zhú chéng zhì lóu yǐ cáng, yǔ qín rén shǒu zhī. shī gǔ yuē: qín shí yǒu rén wáng rù xiōng nú zhě, jīn qí zi sūn shàng hào qín rén. fēi yě, bǐ shí xiōng nú wèi zhōng guó rén wèi qín rén, yóu jīn yán hàn rén ěr. xī yù chuán: xiōng nú fù mǎ qián hòu zú, zhì chéng xià, chí yán: qín rén, wǒ gài ruò mǎ! shī gǔ yuē: wèi zhōng guó rén wèi qín rén, xí gù yán yě. shì yǐ. qí yán yǔ qín rén shǒu zhě, xiōng nú yǐ zhuǎn xǐ wèi yè, bù xí shǒu yù, fán chuān jǐng zhú chéng zhī shì, fēi qín rén bù néng wèi yě, dà yuān chuán: wén wǎn chéng zhōng xīn dé qín rén, zhī chuān jǐng. yì wèi zhōng guó rén.
「衛律為單于謀穿井築城治樓以藏,與秦人守之。」師古曰:「秦時有人亡入匈奴者,今其子孫尚號秦人。」非也,彼時匈奴謂中國人為秦人,猶今言漢人耳。《西域傳》:「匈奴縛馬前後足,置城下,馳言:『秦人,我匄若馬!』」師古曰:「謂中國人為秦人,習故言也。」是矣。其言與秦人守者,匈奴以轉徙為業,不習守御,凡穿井築城之事,非秦人不能為也,《大宛傳》:「聞宛城中新得秦人,知穿井。」亦謂中國人。
qù hú lái wáng táng dōu. shī gǔ yuē: wèi qí qù hú ér lái jiàng hàn, gù yǐ wèi wáng hào. fēi yě. xī yù chuán: qiāng guó wáng hào qù hú lái wáng.
「去胡來王唐兜。」師古曰:「為其去胡而來降漢,故以為王號。」非也。《西域傳》:「羌國王號去胡來王。」
chén zhī fù hū hán xié dān yú méng wú liàng zhī ēn. qí shí shàng wèi gēng míng, dāng yuē chén náng zhī yá sī. zuò shǐ zhě cóng qí jìng gēng míng lù zhī ěr.
「臣知父呼韓邪單于蒙無量之恩。」其時尚未更名,當曰「臣囊知牙斯。」作史者從其徑更名錄之耳。
gù yìn jǐ huài, nǎi yún yīn shàng shū qiú gù yìn zhě, qiú gèng zhù rú gù yìn zhī shì, qù xīn zì ér yán xǐ. nán yuè chuán: zhèn gāo huáng dì cè shì zhī zǐ. shī gǔ yuē: yán fēi zhèng dí suǒ shēng. fēi yě. chūn qiū zuǒ shì huán gōng èr nián chuán yuē: qīng zhì cè shì. dù jiě: cè shì, zhòng zi yě. wén gōng shí èr nián chuán yuē: zhào yǒu cè shì yuē chuān.
故印己壞,乃雲「因上書求故印」者,求更鑄如故印之式,去新字而言璽。《南粵傳》:「朕高皇帝側室之子。」師古曰:「言非正嫡所生。」非也。《春秋·左氏桓公二年傳》曰:「卿置側室。」杜解:「側室,眾子也。」《文公十二年傳》曰:「趙有側室曰穿。」
xī yù chuán: kāng jū guó wáng dōng jī shì xiōng nú. yán bù chún chén, dàn jī mí shì zhī, yǔ wū sūn jī shǔ yì tóng, dāng yòng bǐ zhù shān cǐ zhù.
《西域傳》:「康居國王東羈事匈奴。」言不純臣,但羈縻事之,與烏孫羈屬意同,當用彼注刪此注。
yí gěi zú, bù kě fá. dāng zuò kě bù fá.
「宜給足,不可乏。」當作「可不乏」。
wài qī chuán: cháng yǔ sǐ wèi wǔ. yán bīn yú sǐ.
《外戚傳》:「常與死為伍。」言濱於死。
qí tiáo cì shǐ dà zhǎng qiū lái zì zhī. shǐ dāng zuò shǐ. yuán shì shǐ zì.
「其條刺史大長秋來自之。」「史」當作「使」。元是「使」字。
chéng zhī shì hé děng ér yě. yán cáng zhī yǐ biàn shì nán fēi nǚ. shī gǔ zhù fēi.
「丞知是何等兒也。」言藏之以辨是男非女。師古注非。
nài hé lìng zhǎng xìn dé wén zhī. wèi hé dào lìng tài hòu wén zhī.
「奈何令長信得聞之。」謂何道令太後聞之。
zhōng méi, zhì nǎi pèi shí yú zuǒ zuò. wèi hé zàng wèi líng, pèi shí yuán dì.
「終沒,至乃配食於左坐。」謂合葬渭陵,配食元帝。
wáng mǎng chuán: zhì zhě zhǎng kòu dài fū chén chéng zì miǎn qù guān. gài xiān jǐ ér qù.
《王莽傳》:「治者掌寇大夫陳成自免去官。」蓋先幾而去。
zì chēng fèi hàn dà jiāng jūn zhě, zì chēng hàn dà jiāng jūn yě, xià wén yún wáng hàn jiāng jūn tóng cǐ yì. zì mǎng yán, wèi zhī fèi hàn wáng hàn ěr.
自稱「廢漢大將軍」者,自稱漢大將軍也,下文雲「亡漢將軍」同此意。自莽言,謂之廢漢、亡漢耳。