bài qǐ shǒu gǔ rén xí dì ér zuò, yǐn shēn ér qǐ, zé wèi cháng guì. shǒu zhì shǒu zé wèi bài shǒu. shǒu zhì dì zé wèi bài. shǒu zhì dì zé wèi qǐ shǒu. cǐ lǐ zhī děng yě. jūn fù zhī zūn bì yòng qǐ shǒu. bài ér hòu qǐ shǒu, cǐ lǐ zhī jiàn yě bì yǐ qǐ shǒu zhōng, cǐ lǐ zhī chéng yě. jīn dà míng huì diǎn yuē:" hòu yī bài, kòu tóu chéng lǐ." cǐ gǔ zhī yí yì yě.
○拜稽首古人席地而坐,引身而起,则为长跪。首至手则为拜手。手至地则为拜。首至地则为稽首。此礼之等也。君父之尊必用稽首。拜而後稽首,此礼之渐也;必以稽首终,此礼之成也。今《大明会典》曰:“後一拜,叩头成礼。”此古之遗意也。
gǔ rén yǐ qǐ shǒu wèi jìng zhī zhì. zhōu lǐ tài zhù:" biàn jiǔ bài: yī rì qǐ shǒu." zhù:" qǐ shǒu, bài zhōng zuì zhòng, chén bài jūn zhī lǐ." lǐ jì jiāo tè shēng:" dài fū zhī chén bù qǐ shǒu, fēi zūn jiā chén, yǐ bì jūn yě." zuǒ zhuàn xī gōng èr shí sān nián:" qín pō xiǎng jìn gōng zǐ zhòng ěr, gōng fù liù yuè, gōng zǐ jiàng bài qǐ shǒu, gōng jiàng yī jí ér cí yān." xiāng gōng sān nián:" méng yú zhǎng chū, gōng qǐ shǒu. zhī wǔ yú yuē:' tiān zǐ zài, ér jūn rǔ qǐ shǒu, guǎ jūn jù yǐ.'" èr shí sì nián:" zhèng bó rú jìn, zhèng bó qǐ shǒu, xuān zi cí. zi xī xiāng, yuē:' yǐ chén guó zhī jiè, shì dà guó ér líng nüè yú bì yì, guǎ jūn shì yǐ qǐng zuì yān, gǎn bù qǐ shǒu.'" āi gōng shí qī nián:" méng yú méng, qí hóu qǐ shǒu, gōng bài. qí rén nù, mèng wǔ bó yuē:' fēi tiān zǐ bo guǎ jūn wú suǒ qǐ shǒu.'" guó yǔ:" xiāng wáng shǐ zhào gōng guò jí nèi shǐ guò cì jìn huì gōng mìng, jìn hóu zhí yù bēi, bài bù qǐ shǒu. nèi shǐ guò guī yǐ gào wáng yuē:' zhí yù bēi, tì qí zhì yě bài bù qǐ shǒu, wū qí shàng yě. tì zhì wú zhèn, wū wáng wú mín.'" kě yǐ jiàn qǐ shǒu zhī wéi zhòng yě. zì dí zhě jiē cóng dùn shǒu, lǐ líng bào sū wǔ shū chēng" dùn shǒu".
古人以稽首为敬之至。《周礼·太祝》:“辨九拜:一日稽首。”注:“稽首,拜中最重,臣拜君之礼。”《礼记·郊特牲》:“大夫之臣不稽首,非尊家臣,以避君也。”《左传·僖公二十三年》:“秦泊享晋公子重耳,公赋《六月》,公子降拜稽首,公降一级而辞焉。”《襄公三年》:“盟于长樗,公稽首。知武于曰:‘天子在,而君辱稽首,寡君惧矣。’”《二十四年》:“郑伯如晋,郑伯稽首,宣子辞。子西相,曰:‘以陈国之介,恃大国而陵虐于敝邑,寡君是以请罪焉,敢不稽首。’”《哀公十七年》:“盟于蒙,齐侯稽首,公拜。齐人怒,孟武伯曰:‘非天子卜寡君无所稽首。’”《国语》:“襄王使召公过及内史过赐晋惠公命,晋侯执玉卑,拜不稽首。内史过归以告王曰:‘执玉卑,替其贽也;拜不稽首,诬其上也。替贽无镇,诬王无民。’”可以见稽首之为重也。自敌者皆从顿首,李陵《报苏武书》称“顿首”。
chén shì lǐ shū yuē:" qǐ shǒu zhě, zhū hóu yú tiān zǐ dài fū shì yú qí jūn zhī zhá yě. rán jūn yú chén yì yǒu qǐ shǒu, shū chēng tài jiǎ qǐ shǒu yú yī yǐn, chéng wáng qǐ shǒu yú zhōu gōng shì yě. dài fū yú fēi qí jūn yì yǒu qǐ shǒu, yí lǐ:" gōng láo bīn, bīn zài bài qǐ shǒu láo jiè, jiè zài bài qǐ shǒu" shì yě. gài jūn zǐ xíng lǐ yú qí suǒ jìng zhě, wú suǒ bù yòng qí zhì. zé jūn qǐ shǒu yú qí chén zhě, zūn dé yě dài fū shì qǐ shǒu yú fēi qí jūn zhě, zūn zhǔ rén yě. chūn qiū zhī shí, jìn mù yíng bào tài zǐ dùn shǒu yú zhào xuān zi, lǔ jì píng zi dùn shǒu yú shū sūn, zé dùn shǒu fēi shī yú zūn zhě zhī lǐ yě.
陈氏《礼书》曰:“稽首者,诸侯于天子、大夫士于其君之札也。然君于臣亦有稽首,《书》称太甲稽首于伊尹,成王稽首于周公是也。大夫于非其君亦有稽首,《仪礼》:“公劳宾,宾再拜稽首;劳介,介再拜稽首”是也。盖君子行礼于其所敬者,无所不用其至。则君稽首于其臣者,尊德也;大夫士稽首于非其君者,尊主人也。春秋之时,晋穆赢抱太子顿首于赵宣子,鲁季平子顿首于叔孙,则顿首非施于尊者之礼也。
xún zǐ yán píng héng yuē bài, xià héng yuē qǐ shǒu, zhì dì yuē jī yǐng shì wèi rán. gǔ wéi sāng lǐ shǐ yòng jī sǎng, gài yǐ tóu chù dì, yǔ qǐ shǒu nǎi yǒu róng wú róng zhī bié.
《荀子》言平衡曰拜,下衡曰稽首,至地曰稽颖;似未然。古惟丧礼始用稽颡,盖以头触地,与稽首乃有容、无容之别。
qǐ shǒu dùn shǒu jīn biǎo wén jiē yún qǐ shǒu dùn shǒu. cài yōng dú duàn:" hàn chéng qín fǎ, qún chén shàng shū jiē yán' mèi sǐ yán'. wáng mǎng dào wèi, mù gǔ fǎ, qù' mèi sǐ', yuē' qǐ shǒu', guāng wǔ yīn ér bù gǎi, cháo chén yuē' qǐ shǒu dùn shǒu', fēi cháo chén yuē' qǐ shǒu zài bài'."
○稽首顿首今表文皆云稽首、顿首。蔡邕《独断》:“汉承秦法,群臣上书皆言‘昧死言’。王莽盗位,慕古法,去‘昧死’,曰‘稽首’,光武因而不改,朝臣曰‘稽首顿首’,非朝臣曰‘稽首再拜’。”
bǎi bài" bǎi bài" zì chū lè jì. gǔ rén zhī bài rú jīn zhī jū gōng, gù tōng jì yī xí zhī jiān, bīn zhǔ jiāo bài jìn zhì yú bǎi. zhù yún:" yī xiàn, shì yǐn jiǔ zhī lǐ, bǎi bài yǐ yù duō" shì yě. ruò píng lǐ zhǐ shì yī bài zài bài, jí rén chén yú jūn yì zhǐ zài bài, mèng zǐ:" yǐ jūn mìng jiāng zhī, zài bài qǐ shǒu ér shòu" shì yě. lǐ zhì wèi shì ér fán, zì táng yǐ xià jí yǒu sì bài. dà míng huì diǎn:" sì bài zhě, bǎi guān jiàn dōng gōng qīn wáng zhī lǐ. jiàn qí fù mǔ yì xíng sì bài lǐ. qí xú guān zhǎng jí qīn qī péng yǒu xiāng jiàn zhǐ xíng liǎng bài lǐ." shì sì bài wéi yú fù mǔ de xíng zhī. jīn rén shū zhuàng, dòng chēng bǎi bài hé yě?
○百拜“百拜”字出《乐记》。古人之拜如今之鞠躬,故通计一席之间,宾主交拜近至于百。注云:“壹献,士饮酒之礼,百拜以喻多”是也。若平礼止是一拜、再拜,即人臣于君亦止再拜,《孟子》:“以君命将之,再拜稽首而受”是也。礼至未世而繁,自唐以下即有四拜。《大明会典》:“四拜者,百官见东宫亲王之礼。见其父母亦行四拜礼。其徐官长及亲戚朋友相见止行两拜礼。”是四拜唯于父母得行之。今人书状,动称百拜何也?
gǔ rén wèi yǒu sì bài zhī lǐ, táng lǐ fú kān wù yuē:" fū jiāo tiān jì dì zhǐ yú zài bài, qí lǐ zhì zhòng, shàng bù kě jiā." jīn dài fù yè gū zhāng, qí bài bì sì, xiáng qí suǒ zì, chū zé zài bài, cì zé guì xiàn yī fú wén shǐ, chéng qí kuāng kuāng, zé guì ér shòu zhī, cháng yú cǐ jì shòu shòu duō wù, gù sì bài xiāng shǔ ěr.
古人未有四拜之礼,唐李涪《刊误》曰:“夫郊天祭地止于再拜,其礼至重,尚不可加。”今代妇谒姑章,其拜必四,详其所自,初则再拜,次则跪献衣服、文史,承其筐筐,则跪而受之,常于此际授受多误,故四拜相属耳。
zhàn guó cè: sū qín lù guò luò yáng," sǎo shé xíng pú fú, sì bài, zì guì ér xiè". cǐ sì bài zhī shǐ, gài yīn xiè zuì ér jiā bài, fēi lǐ zhī cháng yě.
《战国策》:苏秦路过洛阳,“嫂蛇行匍伏,四拜,自跪而谢”。此四拜之始,盖因谢罪而加拜,非礼之常也。
jīn rén shàng fù mǔ shū yòng bǎi bài, yì wèi wú lǐ. ruò yǐ gǔ rén zhī bài hū, zé gǔ rén bì qǐ shǒu rán hòu wèi jìng, ér bǎi bài jǐn bīn zhǔ yī rì zhī lǐ, fēi suǒ shī yú fù mǔ ruò yǐ jīn rén zhī bài hū, zé tiān zǐ zhǐ yú wǔ bài, ér yòu ān dé bǎi yě? cǐ èr zhě guò yóu bù jí, míng zhī qí bù rán ér shū zhī, cǐ yǐ wěi shì qí qīn yě.
今人上父母书用百拜,亦为无理。若以古人之拜乎,则古人必稽首然後为敬,而百拜仅宾主一日之礼,非所施于父母;若以今人之拜乎,则天子止于五拜,而又安得百也?此二者过犹不及,明知其不然而书之,此以伪事其亲也。
hóng wǔ sān nián, shàng yù zhōng shū shěng chén yuē:" jīn rén shū zhá duō chēng dùn shǒu zài bài bǎi bài, jiē fēi shí lǐ. qí dìng wèi yí shì, lìng rén zūn shǒu." yú shì lǐ bù dìng yí, fán zhì shū yú zūn zhě chēng" duān sù fèng shū", dá zé chēng" duān sù fèng fù" dí jǐ zhě chēng" fèng shū"" fèng fù" shàng zhī yǔ xià chēng" shū jì"" shū dá" bēi yòu yǔ zūn zhǎng zé yuē" jiā shū jìng fù" zūn zhǎng yǔ bēi yòu zé yuē" shū fù mǒu rén".
洪武三年,上谕中书省臣曰:“今人书札多称顿首再拜百拜,皆非实礼。其定为仪式,令人遵守。”于是礼部定仪,凡致书于尊者称“端肃奉书”,答则称“端肃奉复”;敌己者称“奉书”、“奉复”;上之与下称“书寄”、“书答”;卑幼与尊长则曰“家书敬复”;尊长与卑幼则曰“书付某人”。
jiǔ dùn shǒu sān bài jiǔ dùn shǒu chū chūn qiū chuán rán shēn bāo xū yuán shì" sān dùn shǒu", wèi cháng jiǔ yě. dù zhù:" wú yī sān zhāng, zhāng sān dùn shǒu." měi dùn shǒu bì sān, cǐ wáng guó zhī yú, qíng zhì pò qiè, ér biàn qí píng rì zhī lǐ zhě yě, qī rì yè kū yú lín guó zhī tíng, gǔ rén yǒu cǐ lǐ hū? qī rì kū yě, jiǔ dùn shǒu yě, jiē wáng guó zhī lǐ yě, bù kě tōng yòng yě.
○九顿首三拜九顿首出《春秋传》;然申包胥元是“三顿首”,未尝九也。杜注:“《无衣》三章,章三顿首。”每顿首必三,此亡国之余,情至迫切,而变其平日之礼者也,七日夜哭于邻国之庭,古人有此礼乎?七日哭也,九顿首也,皆亡国之礼也,不可通用也。
hán zhī zhàn, qín huò jìn hóu, jìn dài fū sān bài qǐ shǒu. gǔ dàn yǒu zài bài qǐ shǒu, wú sān bài yě. shēn bāo xū zhī jiǔ dùn shǒu, jìn dài fū zhī sān bài yě.
韩之战,秦获晋侯,晋大夫三拜稽首。古但有再拜稽首,无三拜也。申包胥之九顿首,晋大夫之三拜也。
chǔ yǔ:" jiāo jǔ yù cài shēng zi, jiàng sān bài, nà qí chéng mǎ." yì wáng rén zhī lǐ yě.
《楚语》:“椒举遇蔡声子,降三拜,纳其乘马。”亦亡人之礼也。
zhōu shū xuān dì jì:" zhào zhū yīng bài zhě jiē yǐ sān bài chéng lǐ." hòu dài biàn ér mí zēng, zé yǒu sì bài. bù zhī tiān yuán zì nǐ shàng dì, fán miǎn fú zhī lèi shí èr zhě jiē zēng wèi èr shí sì, ér chī chuí rén yì yǐ bǎi èr shí wèi dù, míng yuē" tiān zhàng", rán wèi yǒu sì bài.
《周书·宣帝纪》:“诏诸应拜者皆以三拜成礼。”後代变而弥增,则有四拜。不知天元自拟上帝,凡冕服之类十二者皆增为二十四,而笞棰人亦以百二十为度,名曰“天杖”,然未有四拜。
dōng xiàng zuò gǔ rén zhī zuò yǐ dōng xiàng wèi zūn, gù zōng miào zhī jì, tài zǔ zhī wèi dōng xiàng. jí jiāo jì zhī lǐ, yì bīn dōng xiàng ér zhǔ rén xī xiàng.
○东向坐古人之坐以东向为尊,故宗庙之祭,太祖之位东向。即交际之礼,亦宾东向而主人西向。
xīn xù:" chǔ zhāo xī xù wèi dōng miàn zhī tán yī, qín shǐ zhě zhì, zhāo xī xù yuē:' jūn kè yě, qǐng jiù shàng wèi'" shì yě. shǐ jì zhào shē chuán yán:" kuò dōng xiàng ér cháo jūn lì." tián dān chuán yán:" yǐn zú dōng xiāng zuò, shī shì zhī." huái yīn hóu chuán yán:" dé guǎng wǔ jūn, dōng xiāng zuò, xī xiāng duì, shī shì zhī." wáng líng chuán yán:" xiàng wáng dōng xiāng zuò líng mǔ." zhōu bó chuán yán:" měi zhào zhū shēng shuō shì, dōng xiāng zuò, zé zhī qù wèi wǒ yǔ." tián chuán yán:" zhào kè yǐn, zuò qí xiōng gài hóu nán xiāng, zì zuò dōng xiāng, yǐ wéi hàn xiāng zūn, bù kě yǐ xiōng gù sī náo." nán yuè chuán yán:" wáng tài hòu zhì jiǔ, hàn shǐ zhě jiē dōng xiāng." hàn shū gài kuān ráo chuán yán:" xǔ bó qǐng zhī, nǎi wǎng, cóng xī jiē shàng, dōng xiāng tè zuò." lóu hù chuán yán:" wáng yì fù shì hù. shí qǐng zhào bīn kè, yì jū zūn xià, chēng jiàn zi, shàng shòu. zuò zhě bǎi shù, jiē lí xí fú. hù dú dōng xiàng zhèng zuò, zì wèi yì yuē:' gōng zǐ guì rú hé?'" hòu hàn shū dèng yǔ chuán yán:" xiǎn zōng jí wèi, yǐ yǔ xiān dì yuán gōng, bài wèi tài fù, jìn jiàn dōng xiàng." huán róng chuán yán:" shèng yú cháng xìng tài cháng fǔ, lìng róng zuò dōng miàn, tiān zǐ qīn zì zhí yè."
《新序》:“楚昭奚恤为东面之坛一,秦使者至,昭奚恤曰:‘君客也,请就上位’”是也。《史记·赵奢传》言:“括东向而朝军吏。”《田单传》言:“引卒东乡坐,师事之。”《淮阴侯传》言:“得广武君,东乡坐,西乡对,师事之。”《王陵传》言:“项王东乡坐陵母。”《周勃传》言:“每召诸生说士,东乡坐,责之趣为我语。”《田传》言:“召客饮,坐其兄盖侯南乡,自坐东乡,以为汉相尊,不可以兄故私挠。”《南越传》言:“王太後置酒,汉使者皆东乡。”《汉书·盖宽饶传》言:“许伯请之,乃往,从西阶上,东乡特坐。”《楼护传》言:“王邑父事护。时请召宾客,邑居樽下,称贱子,上寿。坐者百数,皆离席伏。护独东向正坐,字谓邑曰:‘公子贵如何?’”《後汉书·邓禹传》言:“显宗即位,以禹先帝元功,拜为太傅,进见东向。”《桓荣传》言:“乘舆尝幸太常府,令荣坐东面,天子亲自执业。”
cǐ jiē dōng xiàng zhī jiàn yú shǐ zhě. qū lǐ:" zhǔ rén jiù dōng jiē, kè jiù xī jiē." zì xī jiē ér shēng, gù dōng xiāng zì dōng jiē ér shēng, gù xī xiāng. ér nán xiāng tè qí páng wèi, rú miào zhōng zhī zhāo, gù tián yǐ chù gài hóu yě.
此皆东向之见于史者。《曲礼》:“主人就东阶,客就西阶。”自西阶而升,故东乡;自东阶而升,故西乡。而南乡特其旁位,如庙中之昭,故田以处盖侯也。
xiào wén jì:" xī xiāng ràng zhě sān, nán xiāng ràng zhě zài." zhù:" bīn zhǔ wèi dōng xī miàn, jūn chén wèi nán běi miàn." shì shí qún chén zhì dài xié shàng yì, zé dài wáng wéi zhǔ rén, gù xī xiāng.
《孝文纪》:“西乡让者三,南乡让者再。”注:“宾主位东西面,君臣位南北面。”是时群臣至代邪上议,则代王为主人,故西乡。
jiù táng shū: lú jiǎn qiú zi rǔ bì wèi hé dōng jié dù fù shǐ," fǔ yǒu lóng quán tíng, jiǎn qiú jié zhì shí, shǒu shū shī yī zhāng zài tíng zhī xī bì. rǔ bì fù wèi yà shuài, měi tíng zhōng yàn jí, wèi cháng jū bīn wèi xī xiàng, fǔ shǒu ér yǐ." shì táng rén yì yǐ dōng xiàng wèi bīn wèi yě.
《旧唐书》:卢简求子汝弼为河东节度副使,“府有龙泉亭,简求节制时,手书诗一章在亭之西壁。汝弼复为亚帅,每亭中燕集,未尝居宾位西向,俯首而已。”是唐人亦以东向为宾位也。
zuò gǔ rén xí dì ér zuò, xī hàn shàng rán. hàn shū juàn bù yí chuán:" dēng táng zuò dìng, bù yí jù dì yuē:' qiè fú hǎi bīn, wén bào gōng zǐ wēi míng jiù yǐ.'" shì yě.
○坐古人席地而坐,西汉尚然。《汉书·隽不疑传》:“登堂坐定,不疑据地曰:‘窃伏海滨,闻暴公子威名旧矣。’”是也。
gǔ rén zhī zuò jiē yǐ liǎng xī zhe xí, yǒu suǒ jìng, yǐn shēn ér qǐ, zé wèi cháng guì yǐ. shǐ jì fàn wéi chuán yán:" qín wáng tī ér qǐng"," qín wáng fù jì". ér chǔ xiān shēng bǔ liáng xiào wáng shì jiā:" dì yǔ liáng wáng jù shì zuò tài hòu qián, dà hòu wèi dì yuē:' wú wén yīn dào qīn qīn, zhōu dào zūn zūn, qí yì yī yě.' dì guì xí jǔ shēn yuē:' nuò.'" shì yě. lǐ jì:" zuò" jiē xùn" guì", sān guó zhì zhù yǐn gāo shì chuán yán:" guǎn níng cháng zuò yī mù tà, jī wǔ shí yú nián, wèi cháng jī gǔ qí tà shàng, dāng xī chù jiē chuān," yǐ cǐ.
古人之坐皆以两膝著席,有所敬,引身而起,则为长跪矣。《史记·范唯传》言:“秦王踢而请”,“秦王复跽”。而褚先生补《梁孝王世家》:“帝与梁王俱侍坐太後前,大後谓帝曰:‘吾闻殷道亲亲,周道尊尊,其义一也。’帝跪席举身曰:‘诺。’”是也。《礼记》:“坐”皆训“跪”,《三国志》注引《高士传》言:“管宁尝坐一木榻,积五十馀年,未尝箕股其榻上,当膝处皆穿,”以此。
tǔ kàng běi rén yǐ shàng wèi chuáng, ér kōng qí xià yǐ fā huǒ, wèi zhī kàng. gǔ shū bù zài.
○土炕北人以上为床,而空其下以发火,谓之炕。古书不载。
zuǒ zhuàn:" sòng sì rén liǔ chì tàn yú wèi, jiāng zhì zé qù zhī," xīn xù:" wǎn chūn wèi wèi líng gōng yuē:' jūn yī hú qiú, zuò xióng xí, ào yú yǒu zào.'" hàn shū sū wǔ chuán:" záo dì wèi kǎn, zhì huǒ." shì gài jìn zhī, ér fēi kàng yě. jiù táng shū dōng yí gāo lí chuán:" dōng yuè jiē zuò zhǎng kēng, xià rán piān huǒ yǐ qǔ nuǎn." cǐ jí jīn zhī shàng kàng yě, dàn zuò" kēng" zì.
《左传》:“宋寺人柳炽炭于位,将至则去之,”《新序》:“宛春谓卫灵公曰:‘君衣狐裘,坐熊席,奥隅有灶。’”《汉书·苏武传》:“凿地为坎,置カ火。”是盖近之,而非炕也。《旧唐书·东夷高丽传》:“冬月皆作长坑,下然偏火以取暖。”此即今之上炕也,但作“坑”字。
shuǐ jīng zhù:" shì yín xiàn yǒu guān jī sì, sì nèi yǒu dà táng shén gāo, guǎng kě róng qiān sēng. xià xī jié shí wèi zhī, shàng jiā tú jì, jī nèi shū tōng, zhī jīng mài sàn. jī cè shì wài sì chū bào huǒ, yán shì nèi liú, yī táng jǐn wēn." cǐ jīn rén nuǎn fáng zhī zhì, xíng róng jǐn zhī yǐ.
《水经注》:“士垠县有观鸡寺,寺内有大堂甚高,广可容千僧。下悉结石为之,上加涂暨,基内疏通,枝经脉散。基侧室外四出暴火,炎势内流,一堂尽温。”此今人暖房之制,形容尽之矣。
guān fú hàn shū wǔ xíng zhì yuē:" fēng sú kuáng màn, biàn jié yì dù, zé wèi piāo qīng qí guài zhī fú, gù yǒu fú yāo." yú suǒ jiàn wǔ liù shí nián fú shì zhī biàn yì yǐ duō yǐ, gù lù qí suǒ wén yǐ shì hòu rén yān.
○冠服《汉书·五行志》曰:“风俗狂慢,变节易度,则为剽轻奇怪之服,故有服妖。”余所见五六十年服饰之变亦已多矣,故录其所闻以视後人焉。
yù zhāng màn chāo yuē:" jīn rén suǒ dài xiǎo mào yǐ liù bàn hé fèng, xià zhuì yǐ yán rú zhān. yán xiàn fù hóng wèi yǔ yán, yì tài zǔ suǒ zhì, ruò yuē' liù hé yī tǒng' yún ěr. yáng wéi zhēn lián fū yǐ fāng zhōng jiàn tài zǔ, wèn qí zhì, duì yuē:' sì fāng píng dìng zhōng.' shàng xǐ, lìng shì rén jiē dé dài zhī. shāng wén yì yòng zì biān mín, yì yǐ cǐ zhōng jiàn." tài kāng xiàn zhì yuē:" guó chū shí, yī shān zhě qián qī hòu bā. hóng zhì jiān, shàng zhǎng xià duǎn, zhě duō. zhèng dé chū, shàng duǎn, xià zhǎng sān fēn zhī yī, shì fū duō zhōng tíng. guān zé píng dǐng, gāo chǐ yú, shì fū bù jiǎn bā jiǔ cùn. jiā jìng chū, fú shàng zhǎng xià duǎn, shì hóng zhì shí. shì jǐng shào nián mào jiān zhǎng, sú yún biān gǔ mào. hóng zhì wèn, fù nǚ yī shān jǐn yǎn qún yāo, fù zhě yòng luó duàn shā juàn zhī jīn cǎi. tōng xiù qún, yòng jīn cǎi xī yī lán. jì gāo cùn yú. zhèng dé jiān, yī shān jiàn dà, qún zhě jiàn duō, shān wéi yòng jīn cǎi bǔ zǐ, jì jiàn gāo. jiā jìng chū, yī shān dà zhì xī, qún duǎn zhě shǎo, jì gāo rú guān mào, jiē tiě sī tāi, gāo liù qī cùn, kǒu zhōu huí chǐ èr sān cùn yú."
《豫章漫钞》曰:“今人所戴小帽以六瓣合缝,下缀以檐如詹。阎宪副闳谓予言,亦太祖所制,若曰‘六合一统’云尔。杨维桢廉夫以方中见太祖,问其制,对曰:‘四方平定中。’上喜,令士人皆得戴之。商文毅用自编民,亦以此中见。”《太康县志》曰:“国初时,衣衫褶前七後八。弘治间,上长下短,褶多。正德初,上短,下长三分之一,士夫多中停。冠则平顶,高尺余,士夫不减八九寸。嘉靖初,服上长下短,似宏治时。市井少年帽尖长,俗云边鼓帽。弘治问,妇女衣衫仅掩裙腰,富者用罗缎纱绢织金彩。通袖裙,用金彩膝衤阑。髻高寸余。正德间,衣衫渐大,裙褶渐多,衫唯用金彩补子,髻渐高。嘉靖初,衣衫大至膝,裙短褶少,髻高如官帽,皆铁丝胎,高六七寸,口周回尺二三寸余。”
nèi qiū xiàn zhì yuē:" wàn lì chū, tóng zǐ fā zhǎng yóu zǒng jiǎo, nián èr shí yú shǐ dài wǎng. tiān qǐ jiān, zé shí wǔ liù biàn dài wǎng, bù shǐ yǒu zǒng jiǎo zhī yí yǐ. wàn lì chū, shù mín chuān juǎn sǎ, rú shēng chuān shuāng liǎn xié, fēi xiāng xiān shēng shǒu dài zhōng jìng guān zhě bù dé chuān xiāng biān yún tóu lǚ. zhì jìn rì, ér mén kuài yú zào wú fēi yún lǚ, yī bǔ xīng xiàng mò bù fāng zhōng, yòu yǒu jìn jīn táng jīn lè tiān jīn dōng pō jīn zhě. xiān nián, fù rén fēi shòu fēng bù gǎn dài liáng guān pī hóng páo, xì tuō dài, jīn fù zhě jiē fú zhī, yòu huò zhe bǎi huā páo, bù zhī chuàng zì hé rén. wàn lì jiān, liáo dōng xīng yě fú, wǔ cǎi xuàn làn, bù sān shí nián ér zāo tú lù, zī huā páo jǐ èr shí nián yǐ, fú zhī bù 1234, shēn zhī zāi yě. bīng huāng zhī jiù, qí néng miǎn yǔ!"
《内丘县志》曰:“万历初,童子发长犹总角,年二十余始戴网。天启间,则十五六便戴网,不使有总角之仪矣。万历初,庶民穿卷靸,儒生穿双脸鞋,非乡先生首戴忠靖冠者不得穿厢边云头履。至近日,而门快舆皂无非云履,医卜星相莫不方中,又有晋巾、唐巾、乐天巾、东坡巾者。先年,妇人非受封不敢戴梁冠、披红袍,系拖带,今富者皆服之,又或著百花袍,不知创自何人。万历间,辽东兴冶服,五彩炫烂,不三十年而遭屠戮,兹花袍几二十年矣,服之不[1234],身之灾也。兵荒之咎,其能免与!”
chǎ yī tōng jiàn:" táng xī zōng gān fú yuán nián, wáng níng cuī yàn zhāo tóng jǔ jìn shàng, níng xiān jí dì, cháng chǎ yī jiàn yàn zhāo." chǎ, chǔ xiè fǎn. guǎng yǎ:" shāo yī jí rèn wèi zhī yī guì chǎ, yī yuē yī yī." lǐ yì shān shī:" fú róng zuò qún chǎ." yòu yuē:" qún chǎ fú róng xiǎo."
○衩衣《通鉴》:“唐僖宗乾符元年,王凝、崔彦昭同举进上,凝先及第,尝衩衣见彦昭。”衩,楚懈反。《广雅》:“梢衤吉衽谓之衤贵衩,一曰衤衣。”李义山诗:“芙蓉作裙衩。”又曰:“裙衩芙蓉小。”
duì jīn yī dà zǔ shí lù:" hóng wǔ èr shí liù nián sān yuè, jìn guān mín bù zú rén děng fú duì jīn yī. wéi qí mǎ xǔ fú, yǐ biàn yú chéng mǎ gù yě. qí bù yīng fú ér fú zhě zuì zhī." jīn zhī zhào jiǎ jí duì jīn yī yě. jiè ān màn bǐ yún:" zhào jiǎ zhī zhì, bǐ jiǎ shāo zhǎng, bǐ ǎo jiǎn duǎn. zhèng dé jiān, chuàng zì wǔ zōng. jìn rì shì dài fū yǒu fú zhě." àn shuō wén:" wú mèi yī wèi zhī yī." zhào huàn guāng yuē:" bàn bì yī yě. wǔ shì wèi zhī bì jiǎ, fāng sú wèi zhī pī ǎo. xiǎo zhě yuē bēi zi." jí cǐ zhì yě, wèi zhì yáng fù chuán:" fù cháng jiàn míng dì zhe mào pī piāo jiǎo bàn xiù, wèn dì yuē:' cǐ yú lǐ hé fǎ fú yě?'" zé dāng shí yǐ yǒu cǐ zhì. zuǒ rèn sòng zhōu bì dà èr lǎo táng shī huà yún:" chén yì wèi fèng shǐ jīn guó shǔ guān, guò hū tuó guāng wǔ miào, jiàn sù xiàng zuǒ rèn." yuè kē chéng shǐ yún:" zhì lián shuǐ, xuān shèng diàn xiàng zuǒ rèn. sì zhōu tǎ yuàn shè wǔ bǎi yīng zhēn xiàng, huò sù huò kè, jiē zuǒ rèn." cǐ zhì gài jīn rén wéi zhī, qì yú míng chū ér wèi jǐn chú. qí jiàn yú shí lù zhě, yǒng lè bā nián fǔ ān shān dōng jǐ shì zhōng wáng shì zhī zòu, xuān dé qī nián hé nán zhāng dé fǔ lín xiàn xùn dǎo dù běn zhī zòu, zhèng tǒng shí sān nián shān xī jiàng xiàn xùn dǎo zhāng wò zhī zòu, lǚ fèng míng zhǐ ér wèi jí gǎi zhèng.
○对襟衣《大祖实录》:“洪武二十六年三月,禁官民步卒人等服对襟衣。惟骑马许服,以便于乘马故也。其不应服而服者罪之。”今之罩甲即对襟衣也。《戒庵漫笔》云:“罩甲之制,比甲稍长,比袄减短。正德间,创自武宗。近日士大夫有服者。”按《说文》:“无袂衣谓之衤。”赵宦光曰:“半臂衣也。武士谓之蔽甲,方俗谓之披袄。小者曰背子。”即此制也,《魏志·杨阜传》:“阜尝见明帝著帽披缥绞半袖,问帝曰:‘此于礼何法服也?’”则当时已有此制。○左衽宋周必大《二老堂诗话》云:“陈益为奉使金国属官,过滹沱光武庙,见塑像左衽。”岳珂《程史》云:“至涟水,宣圣殿像左衽。泗洲塔院设五百应真像,或塑或刻,皆左衽。”此制盖金人为之,迄于明初而未尽除。其见于《实录》者,永乐八年抚安山东给事中王释之奏,宣德七年河南彰德府林县训导杜本之奏,正统十三年山西绛县训导张斡之奏,屡奉明旨而未即改正。
sàng dà jì:" xiǎo liǎn dà liǎn, jì fú bù dǎo, jiē zuǒ rèn." zhù:" zuǒ rèn, shè xiāng zuǒ, fǎn shēng shí yě." zhèng yì yuē:" rèn, yī jīn yě. shēng xiāng yòu, zuǒ shǒu jiě, chōu dài biàn yě. sǐ zé jīn xiāng zuǒ, shì bù fù jiě yě."
《丧大记》:“小敛大敛,祭服不倒,皆左衽。”注:“左衽,社乡左,反生时也。”正义曰:“衽,衣襟也。生乡右,左手解,抽带便也。死则襟乡左,示不复解也。”
xíng juǎn shī:" xié fú zài xià." jiān yún:" xié fú, rú jīn xíng téng yě. bī shù qí shèng, zì zú zhì xī." zuǒ zhuàn:" dài shang fú xì." zhù tóng. yì zuò" bī". lǐ jì:" bī lǚ zhe qí." shì míng:" bī suǒ yǐ zì bī shù, jīn wèi zhī xíng juǎn, yán yǐ guǒ jiǎo, kě yǐ tiào téng qīng biàn yě." zhàn guó cè:" sū qín yíng juǎn fù shū dān náng." wú zhì:" lǚ méng wèi bīng zuò jiàng yī xíng." jiù táng shū:" dé zōng rù luò gǔ, zhí lín yǔ, dào tú xiǎn huá, wèi shì duō wáng guī zhū. dōng chuān jié dù shǐ lǐ shū míng zhī zǐ shēng jí guō zi yí zhī zǐ shǔ líng hú zhāng zhī zǐ jiàn děng liù rén, kǒng yǒu hǎo rén wēi shèng yú, xiāng yǔ niè bì wèi méng. zhe xíng juǎn dīng xié, gèng shàng mǎ, yǐ zhì liáng zhōu, tā rén jiē bù dé jìn. jí hái jīng shī, shàng jiē yǐ wéi jìn wèi jiāng jūn, chǒng yù shén hòu."
○行帣《诗》:“邪幅在下。”笺云:“邪幅,如今行滕也。逼束其胜,自足至膝。”《左传》:“带裳幅舄。”注同。亦作“逼”。《礼记》:“逼屡著綦。”《释名》:“逼所以自逼束,今谓之行帣,言以裹脚,可以跳腾轻便也。”《战国策》:“苏秦赢帣负书担囊。”《吴志》:“吕蒙为兵作绛衣行。”《旧唐书》:“德宗入骆谷,值霖雨,道涂险滑,卫士多亡归朱Г。东川节度使李叔明之子升及郭子仪之子曙、令狐彰之子建等六人,恐有好人危乘舆,相与啮臂为盟。著行帣钉鞋,更上马,以至梁州,它人皆不得近。及还京师,上皆以为禁卫将军,宠遇甚厚。”
gǔ rén zhī wà dà dǐ yǐ pí wèi zhī. chūn qiū zuǒ shì chuán zhù yuē:" gǔ zhě chén jiàn jūn jiě wà, jì jiě wà, zé lù qí xié fú, ér rén dé jiàn zhī, cǎi shū zhī shī suǒ yǐ wéi yǒng. jīn zhī cūn mín wǎng wǎng xíng juǎn ér bù wà zhě, gǔ rén zhī yí zhì yě. wú hè shào wéi rén měi róng zhǐ, zuò cháng zhe wà xī jiàn qí zú." zé hàn wèi zhī shì bù wà ér jiàn zú zhě duō yǐ.
古人之袜大抵以皮为之。《春秋左氏传》注曰:“古者臣见君解袜,既解袜,则露其邪幅,而人得见之,《采菽》之诗所以为咏。今之村民往往行帣而不袜者,古人之遗制也。吴贺邵为人美容止,坐常著袜希见其足。”则汉魏之世不袜而见足者多矣。
yuè fǔ yuè fǔ shì guān shǔ zhī míng. qí guān yǒu lìng, yǒu yīn jiān, yǒu yóu jiǎo. hàn shū zhāng fàng chuán:" shǐ dà nú jùn děng sì shí yú rén, qún dǎng shèng bīng nǔ, bái zhòu rén yuè fǔ, gōng shè guān sì." huò guāng chuán:" zòu chāng yì wáng, dà xíng zài qián diàn fā yuè fǔ yuè qì." xù hàn shū lǜ lì zhì:" yuán dì shí, láng zhōng jīng fáng zhī wǔ shēng zhī yīn, liù shí lǜ zhī shù, shàng shǐ tài zǐ tài fù wéi xuán chéng jiàn yì dài fū zhāng zá shì jiān fáng yú yuè fǔ." shì yě. hòu rén nǎi yǐ yuè fǔ suǒ cǎi zhī shī jí míng zhī yuē" yuè fǔ", wù yǐ, yuē" gǔ yuè fǔ" yóu wù. sì sì zì zì gǔ zhì jīn fán sān biàn. sān dài yǐ shàng, fán yán sì zhě jiē yǎn shù zhī míng, zhōu lǐ:" sì rén" zhù:" sì zhī yán shì yě." shī yún" sì rén mèng zǐ", yì zhī" hūn sì", shī zhī" fù sì", zuǒ zhuàn:" sì rén diāo"," sì rén pī"" sì rén mèng zhāng"" sì rén huì qiáng yī lì"" sì rén liǔ"" sì rén luó", jiē cǐ yě. zì qín yǐ huàn zhě rèn wài tíng zhī zhí, ér guān shě tōng wèi zhī sì.
○乐府乐府是官署之名。其官有令,有音监,有游徼。《汉书·张放传》:“使大奴骏等四十余人,群党盛兵弩,白昼人乐府,攻射官寺。”《霍光传》:“奏昌邑王,大行在前殿发乐府乐器。”《续汉书·律历志》:“元帝时,郎中京房知五声之音,六十律之数,上使太子太傅韦玄成、谏议大夫章杂试间房于乐府。”是也。後人乃以乐府所采之诗即名之曰“乐府”,误矣,曰“古乐府”尤误。○寺寺字自古至今凡三变。三代以上,凡言寺者皆奄竖之名,《周礼》:“寺人”注:“寺之言侍也。”《诗》云“寺人孟子”,《易》之“阍寺”,《诗》之“妇寺”,《左传》:“寺人貂”,“寺人披”、“寺人孟张”、“寺人惠墙、伊戾”、“寺人柳”、“寺人罗”,皆此也。自秦以宦者任外廷之职,而官舍通谓之寺。
hàn rén yǐ tài cháng guāng lù xūn wèi wèi tài pú tíng wèi dà hóng lú zōng zhèng dà sī nóng shào fǔ wèi jiǔ sì. yòu biàn ér fú tú zhī jū, yì wèi zhī sì yǐ.
汉人以太常、光禄勋、卫尉、太仆、廷尉、大鸿胪、宗正、大司农、少府为九寺。又变而浮屠之居,亦谓之寺矣。
shěng shí sān bù zhèng shǐ sī, jīn rén wèi zhī shí sān xǐng zhě, yán yuán zhī jiù ér wù chēng zhī yě. yuán shí wéi xíng zhōng shū shěng zhě shí yī: yuē liáo yáng děng chù, rì zhèn dōng, yuē shǎn xī děng chù, yuē sì chuān děng chù, yuē hé nán jiāng běi děng chù, yuē yún nán děng chù, yuē jiāng zhè děng chù, yuē jiāng xī děng chù, yuē hú guǎng děng chù, yuē gān sù děng chù, rì lǐng běi děng chù. guó chū yán yuán zhì, lì xíng zhōng shū shěng. hóng wǔ qī nián, yǐ jīng jī yìng tiān děng fǔ zhí lì liù bù, gǎi háng zhōng shū shěng wèi bù zhèng shǐ sī, jīn dāng chēng shí sān bù zhèng shǐ sī, bù dàng chēng shěng.
○省十三布政使司,今人谓之十三省者,沿元之旧而误称之也。元时为行中书省者十一:曰辽阳等处,日镇东,曰陕西等处,曰四川等处,曰河南江北等处,曰云南等处,曰江浙等处,曰江西等处,曰湖广等处,曰甘肃等处,日岭北等处。国初沿元制,立行中书省。洪武七年,以京畿、应天等府直隶六部,改行中书省为布政使司,今当称十三布政使司,不当称省。
guān shòu zhàng zhuàng láng zhī shì shǐ yú hàn míng, hòu dài yīn zhī, yǒu zhàng shǔ guān zhī fǎ. cáo gōng xìng yán, chuán shǔ gōng shì wǎng wǎng jiā zhàng. sòng liú dào xī wèi guǎng zhōu cì shǐ, zhàng zhì zhōng gǒu qí wén chuí sǐ. wèi liú rén zhī jiān zuò jìn yáng chéng, zhàng qián yīn zhōu cì shǐ péi zhēn bīng zhōu cì shǐ wáng chuò. suí wén dì zhào zhū sī lùn shǔ guān zuì, yǒu lǜ qīng qíng zhòng zhě, tīng yú lǜ wài zhēn zhuó jué zhàng. yàn róng wèi yōu zhōu zǒng guǎn, yuán hóng sì chú zhǎng shǐ, jù rǔ, gù cí. shàng zhī zhī, chì róng yuē:" hóng sì zhàng shí yǐ shàng zuì jiē zòu wén." róng fèn yuē:" shù zǐ hé gǎn nòng wǒ!" nǎi qiǎn hóng sì jiān nà cāng sù, yáng dé yī kāng yī pī jiē fá zhī, měi chī bù mǎn shí, rán yī rì zhōng huò zhì sān shù. dù zi měi sòng gāo sān shí wǔ shī:" tuō shēn bù wèi zhōng, shǐ yǔ chuí chǔ cí." táng shí zì bù wèi yǐ shàng jí bù jiā chuí chǔ, yōu yú nán běi cháo duō yǐ. huáng shì rì chāo:" dú hán wén gōng zèng zhāng gōng cáo shī yún:' pàn sī bēi guān bù kān shuō, wèi miǎn chuí chǔ chén āi jiān.' rán zé táng zhī pàn sī, bù wèi lèi rán yǔ?" rán táng rén zhī dài bēi guān suī yán, ér bēi guān yóu dé yǐ zì shēn qí fǎ, rú liú rén guǐ wèi chén cāng wèi, shàn shā zhé chōng dū wèi lǔ níng shì yě. wǒ cháo pàn sī bù wèi yǐ dài xīn jìn shì, ér guǎn kù jiān dāng bù yǐ rǔ zhī, shì táng zhòng yǐ. nǎi jìn rì shàng guān kǔ yì kē zé shèn yú nú pú, guān zhī rǔ, fǎ zhī qū yě, cǐ shì guān xì shì dào.
○官受杖撞郎之事始于汉明,後代因之,有杖属官之法。曹公性严,椽属公事往往加杖。宋刘道锡为广州刺史,杖治中苟齐文垂死。魏刘仁之监作晋阳城,杖前殷州刺史裴珍、并州刺史王绰。隋文帝诏诸司论属官罪,有律轻情重者,听于律外斟酌决杖。燕荣为幽州总管,元宏嗣除长史,惧辱,固辞。上知之,敕荣曰:“弘嗣杖十已上罪皆奏闻。”荣忿曰:“竖子何敢弄我!”乃遣弘嗣监纳仓粟,扬得一糠一批皆罚之,每笞不满十,然一日中或至三数。杜子美《送高三十五诗》:“脱身簿尉中,始与捶楚辞。”唐时自簿尉以上即不加捶楚,优于南北朝多矣。《黄氏日钞》:“读韩文公《赠张公曹诗》云:‘判司卑官不堪说,未免捶楚尘埃间。’然则唐之判司,簿尉类然与?”然唐人之待卑官虽严,而卑官犹得以自申其法,如刘仁轨为陈仓尉,擅杀折冲都尉鲁宁是也。我朝判司簿尉以待新进士,而管库监当不以辱之,视唐重矣。乃近日上官苦役苛责甚于奴仆,官之辱,法之屈也,此事关系世道。
táng zì bīng xìng yǐ hòu, zhàng jué zhī xíng jí bù zhǐ yú bù wèi. zhāng gǎo zhàng shā háo zhōu cì shǐ lǘ qiū xiǎo, yán wǔ zhàng shā zǐ zhōu cì shǐ zhāng yí, hán gāo zhàng shā ān jí lìng sūn, liǔ zhòng yǐng zhàng shā nán zhèng lìng quán yì. liú yàn wèi guān chá, zì cì shǐ liù pǐn yǐ xià de zhàng ér hòu zòu, zé zhe zhī yú lìng yǐ, sòng shǐ:" lǐ zōng chún yòu èr nián sān yuè, zhào jīn hòu zhōu xiàn guān yǒu zuì, shuài sī wú zhé jiā zhàng zé."
唐自兵兴以後,杖决之行即不止于簿尉。张镐杖杀豪州刺史闾丘晓,严武杖杀梓州刺史章彝,韩皋杖杀安吉令孙,柳仲郢杖杀南郑令权奕。刘晏为观察,自刺史六品以下得杖而後奏,则著之于令矣,《宋史》:“理宗淳佑二年三月,诏今後州县官有罪,帅司毋辄加杖责。”
jìn shū wáng chuán:" wèi sī tú zuǒ xī shǔ. méng yǐ cǐ zhí yǒu qiǎn zé yīng shòu zhàng, gù cí zhào wèi tíng fá, yóu bù jiù." zé bù dú wài lì yǐ. nán qí shū lù chéng chuán:" láng guān jiù yǒu zuò zhàng, yǒu míng wú shí. chéng zài guān, jī qián wǎng fá, yī rì bìng shòu qiān zhàng." nán shǐ xiāo chēn chuán:" qí míng dì yòng fǎ yán jùn, shàng shū láng zuò zhàng fá zhě jiē jí kē xíng. chēn nǎi mì qǐ yuē:' láng yǒu zhàng, qǐ zì hòu hàn, ěr shí láng guān wèi bēi, qīn zhǔ wén àn, yǔ lìng shǐ bù yì, gù láng sān shí wǔ rén, lìng shǐ èr shí rén, shì rén duō chǐ wèi cǐ zhí. zì wèi jìn yǐ lái, láng guān shāo zhòng, jīn fāng cān yòng gāo huá, lì bù yòu jìn yú tōng guì, bù yīng guān gāo xī pǐn ér fá zūn náng kē. suǒ yǐ cóng lái dàn jǔ suī zài kōng wén, xǔ yǐ tuī qiān, huò féng shè ēn, huò rù chūn lìng, biàn dé xī tíng. sòng yuán jiā dà míng zhōng, yǒu bèi fá zhě, bié yáo fàn jiàn zhǔ xīn, fēi guān cháng zhǔn. tài shǐ jiàn yuán yǐ lái, bìng wèi shī xíng. zì fèng chì zhī hòu, yǐ xíng cāng bù láng jiāng zhòng xīn, zhàng dū wǔ shí, wú bù rén huái cán jù. qǐ tè cì shū shú, shǐ yǔ lìng shǐ yǒu yì, yǐ zhāng yōu huǎn zhī zé.' dì nà zhī. zì shì yīng shòu fá zhě yī jiù bù xíng." cǐ jīn rì gōng qiǎn nǐ zhàng zhī suǒ zì shǐ.
《晋书·王传》:“为司徒左西属。檬以此职有谴则应受杖,固辞;诏为停罚,犹不就。”则不独外吏矣。《南齐书·陆澄传》:“郎官旧有坐杖,有名无实。澄在官,积前往罚,一日并受千杖。”《南史·萧琛传》:“齐明帝用法严峻,尚书郎坐杖罚者皆即科行。琛乃密启曰:‘郎有杖,起自後汉,尔时郎官位卑,亲主文案,与令史不异,故郎三十五人,令史二十人,士人多耻为此职。自魏晋以来,郎官稍重,今方参用高华,吏部又近于通贵,不应官高昔品而罚遵囊科。所以从来弹举虽在空文,许以推迁,或逢赦恩,或入春令,便得息停。宋元嘉、大明中,有被罚者,别繇犯件主心,非关常准。泰始、建元以来,并未施行。自奉敕之後,已行仓部郎江重欣,杖督五十,无不人怀惭惧。乞特赐输赎,使与令史有异,以彰优缓之泽。’帝纳之。自是应受罚者依旧不行。”此今日公谴拟杖之所自始。
shì shuō:" huán gōng zài jīng zhōu, chǐ yǐ wēi xíng sù wù. lìng shǐ shòu zhàng, zhèng cóng zhū yī shàng guò, huán shì nián shào, cóng wài lái, yún:' xiàng cóng gé xià guò, jiàn lìng shǐ shòu zhàng, shàng shāo yún gēn, xià fú dì zú.' huán gōng yuē:' wǒ yóu huàn qí zhòng.'" shì lìng shǐ fú zhū yī ér shòu zhàng yě.
《世说》:“桓公在荆州,耻以威刑肃物。令史受杖,正从朱衣上过,桓式年少,从外来,云:‘向从阁下过,见令史受杖,上捎云根,下拂地足。’桓公曰:‘我犹患其重。’”是令史服朱衣而受杖也。
nán qí shū zhāng róng chuán:" dà míng wǔ nián zhì, èr pǐn qīng guān, xíng chōng wò zhàng bù dé chū shí," liáng shū jiāng chuán:" dì qì wèi lì bù láng, zuò zhàng cáo zhōng miǎn guān." láng guān zhī zhàng, xū zhàng yě, gù zhì yú qiān chōng wò zhī zhàng, shí zhàng yě, bù dé guò shí. rán yì shī zhōng zhī fǎ.
《南齐书·张融传》:“大明五年制,二品清官,行憧斡杖不得出十,”《梁书·江传》:“弟葺为吏部郎,坐杖曹中免官。”郎官之杖,虚杖也,故至于千;憧斡之杖,实杖也,不得过十。然亦失中之法。
shěn tǒng, dà míng zhōng wèi zhù zuò zuǒ láng. xiān shì, wǔ shěng guān suǒ gěi wò tóng bù dé zá yì, tài zǔ shì, zuò yǐ miǎn guān zhě qián hòu shù bǎi rén. tǒng yì tóng guò chà, yǒu sī zòu miǎn, shì zǔ zhào yuē:" zì qǐng wò tóng duō bù zhī gěi, zhǔ kě liàng tīng xíng zhàng." de xíng wò zhàng zì cǐ shǐ yě.
沈统,大明中为著作佐郎。先是,五省官所给斡僮不得杂役,太祖世,坐以免官者前後数百人。统役僮过差,有司奏免,世祖诏曰:“自顷斡僮多不祗给,主可量听行杖。”得行斡杖自此始也。
běi cháo zhèng lìng bǐ zhī nán cháo yóu wéi yán qiè. gāo yǔn chuán yán:" wèi chū fǎ yán, cháo shì duō jiàn zhàng fá." xiào zhāo dì jì yán:" shàng shū láng zhōng pōu duàn yǒu shī, zhé jiā chuí chǔ." ér jí qí wèi shì, zé yǒu rú gāo yáng wáng yōng zhī yǐ zhōu mù ér zhàng shā zhí guān, táng yōng zhī yǐ lù shàng shū ér wō tà cháo shì.
北朝政令比之南朝尤为严切。《高允传》言:“魏初法严,朝士多见杖罚。”《孝昭帝纪》言:“尚书郎中剖断有失,辄加捶楚。”而及其未世,则有如高阳王雍之以州牧而杖杀职官,唐邕之以录尚书而挝挞朝士。
yā zì jí gǔ lù yǒu wǔ dài shí dì wáng jiàng xiàng děng" shǔ zì" yī juàn. suǒ wèi shǔ zì zhě, jiē cǎo shū qí míng, jīn sú wèi zhī huà yā, bù zhī shǐ yú hé dài. yuè kē gǔ jiā pén gān jì yán:" dé jìn yǒng níng yuán nián pì, yǒu jiàng zhě xìng míng, xià yǒu wén rú yā zì." zé jìn yǐ yǒu zhī, rán bù kě kǎo. nán qí shū:" tài zǔ zài lǐng jūn fǔ, lìng jì sēng zhēn xué shàng shǒu jī xià míng, bào dá shū shū jiē fù sēng zhēn, shàng guān zhī, xiào yuē:' wǒ yì bù fù néng bié yě.'" hé jìng róng shǔ míng," jìng" zì zé dà zuò" gǒu" xiǎo wèi" wén"," róng" zì dà wéi" fù". lù chuí xì yuē:" gōng jiā' gǒu' jì qí dà,' fù' yì bù xiǎo." wèi shū:" cuī xuán bó yóu shàn xíng yā zhī shū, tè jǐn jīng qiǎo ér bú jiàn yí jī." běi shǐ:" xié lǜ jīn bù shí wén zì, chū míng dūn, kǔ qí nán shǔ, gǎi míng wéi jīn, cóng qí biàn yì. yóu yǐ wéi nán, shén wǔ nǎi zhǐ wū jiǎo, lìng shí zhī." běi qí shū rù shè dí gàn bù zhī shū, shǔ míng wéi' gàn' zì, nì shàng huà zhī, shí rén wèi zhī" chuān zhuī". yòu yǒu wǔ jiàng wáng zhōu, shǔ míng xiān wèi" jí" ér hòu chéng qí wài. chén shū: xiāo yǐn shàn lì shū, gāo zōng cháng pī zòu shì, zhǐ yǐn shǔ míng yuē:" cǐ zì bǐ shì piān piān, shì niǎo zhī yù fēi." táng shū: dǒng chāng qián wèi, xià zhì zhào jiē zì shǔ míng. huò yuē:" dì wáng wú yā zhào." chāng yuē:" bù qīn shǔ, hé yóu zhī wǒ wèi tiān zǐ?" jīn rén yì wèi zhī" huā zì". běi qí hòu zhǔ jì:" kāi fǔ qiān yú, yí tóng wú shù, lǐng jūn yī shí èr shí, lián pàn wén shū, gè zuò huā zì, bù jù xìng míng, mò zhī shuí yě." huáng bó sī wèi:" wèi jìn yǐ lái fǎ shū, liáng yù fǔ suǒ cáng jiē shì, zhū yì táng huái kè shěn chì wén yáo huái zhēn děng tí míng yú shǒu wěi zhǐ fèng jiān, gù huò wèi zhī yā fèng, huò wèi zhī yā wěi. hòu rén huā yā gài yán yú cǐ." yòu yún:" táng rén jí guó chū qián bèi yú rén shū dú, huò zhǐ yòng yā zì, yǔ míng yòng zhī wú yì, shàng biǎo zhāng yì huò ěr, jìn shì suì shī yā zì yú xí yí." bù zhī nán běi zhū shǐ yán yā zì zhě rú cǐ zhī duō. ér hán fēi zǐ yán:' tián yīng lìng guān jù yā quàn, dòu shí cān shēng zhī jì.' zé zhàn guó shí yǐ yǒu zhī, yòu bù shǐ yú hòu shì yě."
○押字《集古录》有五代时帝王将相等“署字”一卷。所谓署字者,皆草书其名,今俗谓之画押,不知始于何代。岳珂《古家盆杆记》言:“得晋永宁元年甓,有匠者姓名,下有文如押字。”则晋已有之,然不可考。《南齐书》:“太祖在领军府,令纪僧真学上手迹下名,报答书疏皆付僧真,上观之,笑曰:‘我亦不复能别也。’”何敬容署名,“敬”字则大作“苟”小为“文”,“容”字大为“父”。陆捶戏曰:“公家‘苟’既奇大,‘父’亦不小。”《魏书》:“崔玄伯尤善行押之书,特尽精巧而不见遗迹。”《北史》:“斜律金不识文字,初名敦,苦其难署,改名为金,从其便易。犹以为难,神武乃指屋角,令识之。”《北齐书入厍狄干不知书,署名为‘干’字,逆上画之,时人谓之“穿锥”。又有武将王周,署名先为“吉”而後成其外。《陈书》:萧引善隶书,高宗尝披奏事,指引署名曰:“此字笔势翩翩,似鸟之欲飞。”《唐书》:董昌潜位,下制诏皆自署名。或曰:“帝王无押诏。”昌曰:“不亲署,何由知我为天子?”今人亦谓之“花字”。《北齐後主纪》:“开府千余,仪同无数,领军一时二十,连判文书,各作花字,不具姓名,莫知谁也。”黄伯思谓:“魏晋以来法书,梁御府所藏皆是,朱异、唐怀克、沈炽文、姚怀珍等题名于首尾纸缝间,故或谓之押缝,或谓之押尾。後人花押盖沿于此。”又云:“唐人及国初前辈与人书牍,或只用押字,与名用之无异,上表章亦或尔,近世遂施押字于檄移。”不知南北诸史言押字者如此之多。而《韩非子》言:‘田婴令官具押券,斗石参升之计。’则战国时已有之,又不始于後世也。”
sān guó zhì shǎo dì jì zhù:" shì shuō jí wèi shì chūn qiū bìng yún: jiāng wéi kòu lǒng yòu, shí ān dōng jiāng jūn sī mǎ wén wáng zhèn xǔ chāng, wēi huán jī wéi. zhì jīng shī, dì yù píng lè guān yǐ lín jūn guò, zhōng lǐng jūn xǔ yǔn yǔ zuǒ yòu xiǎo chén móu, yīn wén wáng cí shā zhī, lēi qí zhòng yǐ tuì. dà jiàng jūn yǐ shū zhào yú qián, wén wáng rén, dì fāng shí sù, yōu rén yún wǔ děng chàng yuē:" qīng tóu jī, qīng tóu jī." qīng tóu jī zhě, yā yě. dì jù bù gǎn fā. àn yā zhě, quàn dì yā zhào shū ěr. shì zé yǐ qīn shǔ wèi yā, jǐ jiàn yú sān guó shí yǐ.
《三国志·少帝纪》注:“《世说》及《魏氏春秋》并云:姜维寇陇右,时安东将军司马文王镇许昌,微还击维。至京师,帝御平乐观以临军过,中领军许允与左右小臣谋,因文王辞杀之,勒其众以退。大将军已书诏于前,文王人,帝方食粟,优人云午等唱曰:“青头鸡,青头鸡。”青头鸡者,鸭也。帝惧不敢发。按鸭者,劝帝押诏书耳。是则以亲署为押,己见于三国时矣。
dǐ bào sòng shǐ liú fèng shì chuán:" xiān shì, jìn zòu yuàn měi wǔ rì jù dìng běn bào zhuàng shàng shū mì yuàn, rán hòu chuán zhī sì fāng. ér dǐ lì zhé xiān qī bào xià, huò jiǎo wèi jiā shū, yǐ rén yóu zhì. fèng shì qǐ gé dìng běn, qù shí fēng, dàn yǐ tōng hán téng bào, cóng zhī." lǚ qín chuán:" yī zhì gāo kòu lǐng nán, zhào zòu dǐ wú dé zhé bào. qín yán yī fāng yǒu jǐng, shǐ zhū dào wén zhī, gòng dé wèi bèi, jīn yù rén bù zhī, cǐ yì hé yě?'" cáo fǔ chuán:" zhèng hé hòu, dì duō wēi xíng. shǐ mín jiān yóu wèi zhī, jí cài jīng xiè biǎo yǒu' qīng chē xiǎo niǎn, qī cì lín xìng.' zì shì dǐ bào wén sì fāng." dǐ bào" zì jiàn yú shǐ shū gài shǐ yú cǐ shí. rán táng sūn qiáo jí zhōng yǒu dú kāi yuán zá bào yī piān, zé táng shí yǐ yǒu zhī yǐ.
○邸报《宋史·刘奉世传》:“先是,进奏院每五日具定本报状上枢密院,然後传之四方。而邸吏辄先期报下,或矫为家书,以人邮置。奉世乞革定本,去实封,但以通函腾报,从之。”《吕溱传》:“依智高寇岭南,诏奏邸毋得辄报。溱言一方有警,使诸道闻之,共得为备,今欲人不知,此意何也?’”《曹辅传》:“政和後,帝多微行。始民间犹未知,及蔡京谢表有‘轻车小辇,七赐临幸。’自是邸报闻四方。”邸报”字见于史书盖始于此时。然唐孙樵集中有《读开元杂报》一篇,则唐时已有之矣。
jiǔ jìn xiān wáng zhī yú jiǔ yě, lǐ yǐ xiān zhī, xíng yǐ hòu zhī. zhōu shū jiǔ hào:" jué huò gào yuē:' qún yǐn, rǔ wù yì, jǐn zhí jū yǐ guī yú zhōu, yǔ qí shā!'" cǐ xíng luàn guó yòng zhòng diǎn yě. zhōu guān píng shì:" jǐ jiǔ jǐn jiǔ." ér sī:" jìn yǐ shǔ yóu yǐn shí yú shì zhě. ruò bù kě jìn, zé bó ér lù zhī." cǐ xíng píng guó yòng zhōng diǎn yě. yī xiàn zhī lǐ, bīn zhǔ bǎi bài, zhōng rì yǐn jiǔ ér bù dé zuì yān. zé wèi jí hū xíng ér fāng zhī yǐ lǐ yě. gù chéng kāng yǐ xià, tiān zǐ wú gān jiǔ zhī shī, qīng shì wú hān gē zhī qiān. zhì yú yōu wáng, ér" tiān bù miǎn ěr" zhī shī shǐ zuò, qí jiào yán yǐ. hàn xìng, xiāo hé zào lǜ, sān rén yǐ shàng wú gù qún yǐn jiǔ fá jīn sì liǎng. cáo cān dài zhī, zì wèi zūn qí yuē shù, nǎi yuán zhōng wén lì zuì gē hū ér yì qǔ jiǔ zhāng yǐn, yǔ xiāng yìng hé. shì bìng qí huà yī zhī fǎ ér wáng zhī yě. fāng mín yǐ lǐ, bīn fù hóu jì quē zhī yú qián jiū mín yǐ xíng, píng yáng fù shī zhī yú hòu. hóng yáng zhǒng cǐ, cóng ér què gū, fū yì kāi zhī yǒu qí jiàn hū?
○酒禁先王之于酒也,礼以先之,刑以後之。《周书·酒浩》:“厥或告曰:‘群饮,汝勿佚,尽执拘以归于周,予其杀!’”此刑乱国用重典也。《周官·萍氏》:“几酒谨酒。”而《司》:“禁以属游饮食于市者。若不可禁,则搏而戮之。”此刑平国用中典也。一献之礼,宾主百拜,终日饮酒而不得醉焉。则未及乎刑而坊之以礼也。故成康以下,天子无甘酒之失,卿士无酣歌之愆。至于幽王,而“天不湎尔”之诗始作,其教严矣。汉兴,萧何造律,三人以上无故群饮酒罚金四两。曹参代之,自谓遵其约束,乃园中闻吏醉歌呼而亦取酒张饮,与相应和。是并其画一之法而亡之也。坊民以礼,宾阝侯既阙之于前;纠民以刑,平阳复失之于後。弘羊踵此,从而榷酤,夫亦开之有其渐乎?
wǔ dì tiān hàn sān nián, chū què jiǔ gū. zhāo dì shǐ yuán liù nián, yòng xián liáng wén xué zhī yì, bà zhī, ér yóu lìng mín dé yǐ lǜ zhàn zū mài, jiǔ shēng sì qián, suì yǐ wéi lì guó zhī yī kǒng, ér jiǔ jìn zhī chí shí làn shāng yú cǐ. rán shǐ zhī suǒ zài, zì xiào xuān yǐ hòu, yǒu shí ér jìn, yǒu shí ér kāi. zhì táng dài zōng guǎng dé èr nián shí èr yuè, zhào tiān xià zhōu xiàn, gè liàng dìng gū jiǔ hù, suí yuè nà shuì, chú cǐ zhī wài, bù wèn guān sī, yī qiè jìn duàn. zì cǐ míng jìn ér shí xǔ zhī gū, yì zài què qián ér bù zài jiǔ yǐ, sòng rén zōng gān xìng chū, yán zhě yǐ tiān xià jiǔ kè yuè bǐ suì zēng, wú yǒu yì jí, fēi gǔ jìn qún yǐn jié yòng zhī yì. xiào zōng chún xī zhōng, lǐ dào qī wèi, shè fǎ quàn yǐn, yǐ liǎn mín cái. zhōu huī zá zhì yǐ wéi, wéi kǒng qí yǐn bù duō ér kè bù xiàn, cǐ què gū zhī bì yě. zhì jīn dài, zé jì bù què mín ér yì wú jìn lìng, mín jiān suì yǐ jiǔ wèi rì yòng zhī xū, bǐ yú yōng sūn zhī bù kě quē, ruò shuǐ zhī liú, tāo tāo jiē shì, ér hòu shēng zhèng dé zhī lùn mò yǒu qǐ ér chí zhī zhě yǐ.
武帝天汉三年,初榷酒酤。昭帝始元六年,用贤良文学之议,罢之,而犹令民得以律占租卖,酒升四钱,遂以为利国之一孔,而酒禁之弛实滥觞于此。然史之所载,自孝宣已後,有时而禁,有时而开。至唐代宗广德二年十二月,诏天下州县,各量定酤酒户,随月纳税,除此之外,不问官私,一切禁断。自此名禁而实许之酤,意在榷钱而不在酒矣,宋仁宗乾兴初,言者以天下酒课月比岁增,无有艺极,非古禁群饮节用之意。孝宗淳熙中,李焘妻谓,设法劝饮,以敛民财。周辉《杂志》以为,惟恐其饮不多而课不羡,此榷酤之弊也。至今代,则既不榷缗而亦无禁令,民间遂以酒为日用之需,比于饔飧之不可阙,若水之流,滔滔皆是,而厚生正德之论莫有起而持之者矣。
bǐng yuán zhī yóu xué, wèi cháng yǐn jiǔ, dà yǔ zhī shū yí dí yě zhū gě liàng zhī zhì shǔ, lù wú zuì rén, wǔ wáng zhī huà mèi bāng yě.
邴原之游学,未尝饮酒,大禹之疏仪狄也;诸葛亮之治蜀,路无醉人,武王之化妹邦也。
jiù táng shū yáng huì yuán chuán:" chōng shén cè jīng xī bīng mǎ shǐ, zhèn fèng tiān, zhào yí jīng xī, shù bīng wàn èr qiān rén, yǐ bèi guān dōng, dì yù wàng chūn lóu, cì yàn, zhū jiàng liè zuò. jiǔ zhì, shén cè jiàng shì jiē bù yǐn, dì shǐ wèn zhī. huì yuán shí wéi dōu jiāng, duì yuē:' chén chū fā fèng tiān, běn jūn shuài zhāng jù jì yǔ chén děng yuē yuē:' sī yì yě, jiāng cè dà xūn, jiàn dà míng, kǎi xuán zhī rì, dāng gòng wèi huān. gǒu wèi róng jié, wú yǐ yǐn jiǔ. gù chén děng bù gǎn wéi yuē ér yǐn.' jì fā, yǒu sī gōng xì yú dào lù, wéi huì yuán yī jūn píng bù fā, shàng chēng tàn jiǔ zhī, jiàng xǐ shū wèi láo. jí tián yuè pàn, zhào huì yuán lǐng jìn bīng sān qiān, yǔ zhū jiàng tǎo fá, yù hé duó sān qiáo, jiē huì yuán zhī gōng yě." néng yǐ zhòng zhěng rú cǐ, jí zhì guó hé nán zāi!
《旧唐书·杨惠元传》:“充神策京西兵马使,镇奉天,诏移京西,戍兵万二千人,以备关东,帝御望春楼,赐宴,诸将列坐。酒至,神策将士皆不饮,帝使问之。惠元时为都将,对曰:‘臣初发奉天,本军帅张巨济与臣等约曰:‘斯役也,将策大勋,建大名,凯旋之日,当共为欢。苟未戎捷,无以饮酒。故臣等不敢违约而饮。’既发,有司供饩于道路,唯惠元一军瓶不发,上称叹久之,降玺书慰劳。及田悦叛,诏惠元领禁兵三千,与诸将讨伐,御河夺三桥,皆惠元之功也。”能以众整如此,即治国何难哉!
wèi wén chéng dì dà ān sì nián, niàng gū yǐn zhě jiē zhǎn. jīn hǎi líng zhèng lóng wǔ nián, cháo guān yǐn jiǔ zhě sǐ. yuán shì zǔ zhì yuán èr shí nián, zào jiǔ zhě běn shēn pèi yì, cái chǎn nǚ zǐ méi guān. kě wèi yòng zhòng diǎn zhě yǐ. rán lì fǎ tài guò, gù bù jiǔ ér chí yě.
魏文成帝大安四年,酿酤饮者皆斩。金海陵正隆五年,朝官饮酒者死。元世祖至元二十年,造酒者本身配役,财产女子没官。可谓用重典者矣。然立法太过,故不久而弛也。
shuǐ wèi dì xiǎn, jiǔ wéi rén xiǎn. gù yì jiāo zhī yán jiǔ zhě wú fēi kǎn guà, ér píng shì:" zhǎng guó zhī shuǐ jìn", shuǐ yǔ jiǔ tóng guān. xú shàng shū shí tiǎn yǒu yún:" chuán yuē:' shuǐ nuò ruò, mín yā ér wán zhī, gù duō sǐ yān.' jiǔ zhī huò liè yú huǒ, ér qí qīn rén shèn yú shuǐ, yǒu yǐ fū, shì jǐn yāo yú jiǔ ér bù jué yě," dú shì yán zhě kě yǐ zhī bǎo shēng zhī dào. yíng xuě cóng shuō yán:" qǐng nián chén gōng dà qīng shēng píng hǎo yǐn, yī rì xí shàng yǔ tóng liáo tán, jǔ zhī mìng zhě bù lì hū yán qiáng zhī xià, wèn zhī, qí rén yuē:' jiǔ yì yán qiáng yě.' chén yīn shì yǒu wén, suì zhōng shēn bù yǐn." qǐng zhě mǐ láo bù zú, ér yān jiǔ xìng yān, zé zhēn biàn ér wéi rén yǐ.
水为地险,酒为人险。故《易》交之言酒者无非《坎卦》,而《萍氏》:“掌国之水禁”,水与酒同官。徐尚书石腆有云:“传曰:‘水懦弱,民押而玩之,故多死焉。’酒之祸烈于火,而其亲人甚于水,有以夫,世尽夭于酒而不觉也,”读是言者可以知保生之道。《萤雪丛说》言:“顷年陈公大卿生平好饮,一日席上与同僚谈,举知命者不立乎岩墙之下,问之,其人曰:‘酒亦岩墙也。’陈因是有闻,遂终身不饮。”顷者米醪不足,而烟酒兴焉,则真变而为人矣。
dǔ bó wàn lì zhī mò, tài píng wú shì, shì dài fū wú suǒ yòng xīn, wèn yǒu xiāng cóng dǔ bó zhě. zhì tiān qǐ zhōng, shǐ xíng mǎ diào zhī xì. ér jīn zhī cháo shì, ruò jiāng nán shān dōng, fán yú wú rén bù wéi cǐ. yǒu rú wéi zhāo lùn suǒ yún:" qióng rì jǐn míng, jì yǐ zhī zhú. rén shì kuàng ér bù xiū, bīn lǚ quē ér bù jiē" zhě. xū! kě yì yě. kǎo zhī hàn shū: ān qiū hóu zhāng shí jǐ fù hóu huáng suì fán hóu cài pì fāng, bìng zuò bó shou, miǎn wèi chéng dàn. shī gǔ yuē:" bó, huò zuò' bó', liù bó yě. shou, yì qián zhī shǔ yě."
○赌博万历之末,太平无事,士大夫无所用心,问有相从赌博者。至天启中,始行马吊之戏。而今之朝士,若江南、山东,凡于无人不为此。有如韦昭论所云:“穷日尽明,继以脂烛。人事旷而不修,宾旅阙而不接”者。吁!可异也。考之《汉书》:安丘侯张拾、己阝侯黄遂、樊侯蔡辟方,并坐搏扌,免为城旦。师古曰:“搏,或作‘博’,六博也。扌,意钱之属也。”
jiē xì ér dǔ qǔ cái wù. sòng shū wáng jǐng wén chuán:" wèi yòu wèi jiāng jūn, zuò yǔ fèng cháo qǐng máo fǎ yīn pú xì, dé qián bǎi èr shí wàn, bái yī lǐng zhí." liú kāng zǔ chuán:" wèi yuán wài láng shí nián, zài zuò chū pú xì miǎn". nán shǐ wáng zhì chuán:" wèi sī tú zuǒ zhǎng shǐ, zuò zhāo jù bó tú miǎn guān," jīn shǐ xíng zhì:" dà dìng bā nián, zhì: pǐn guān fàn dǔ bó fǎ, zāng bù mǎn wǔ shí guàn zhě, qí fǎ zhàng, tīng shú, zài fàn zhě zhàng zhī. shàng yuē:' zhàng zhě, suǒ yǐ fá xiǎo rén yě. jì wèi zhí guān, dāng xiān lián chǐ. jì wú lián chǐ, gù yǐ xiǎo rén zhī fá fá zhī.'" jīn lǜ fàn dǔ bó zhě, wén guān gé zhí wèi mín, wǔ guān gé zhí suí shě yú shí liáng chà cāo, yì cǐ yì yě, dàn bǎi rén zhī zhōng wèi yǒu yī rén zuò zuì zhě, shàng xià xiāng róng ér fǎ bù xíng gù yě. jìn táo kǎn qín yú lì zhí, zhōng rì liǎn xī wēi zuò, jiān wài duō shì, qiān xù wàn duān, wǎng yǒu yí lòu. zhū cān zuǒ huò yǐ tán xì fèi shì zhě, mìng qǔ qí jiǔ qì pú bó zhī jù, xī tóu yú jiāng. jiāng lì zé jiā biān pǔ, zú chéng zhōng xīng zhī yè, wèi jìn míng chén. táng sòng wèi diàn zhōng shì yù shǐ, tóng liè yǒu bó yú tái zhōng zhě, jiāng zé míng pǐn ér chù zhī, bó zhě huáng kǒng zì nì. hòu wèi kāi yuán xián xiàng. ér shǐ yán wén zōng qiè yú qiú lǐ, měi zhì cì shǐ miàn cí, bì yīn qín jiè chì yuē:" wú shì bó, wú yǐn jiǔ." nèi wài wén zhī, mò bù sǒng xī. rán zé qín lì shì ér jiū fēng qiān, nǎi jiù shí zhī shǒu wù yǐ. táng shū yán yáng guó zhōng yǐ shàn chū pú dé rén gòng fèng, cháng hòu chū, zhuān zhǔ pú bù, jì suàn gōu huà, fēn zhū bù wù. dì yuè yuē:" dù zhī láng cái yě." zú yòng zhī ér bài. xuán zōng wèi nián, huāng yì, suì yǐ xiǎo rén chéng jūn zǐ zhī qì, cǐ yì guó jiā zhī yāo niè yě. jīn zhī shì dài fū bù mù yáo chóng sòng, ér xué yáng guó zhōng, yì zhōng bì wáng ér yǐ yǐ. shān táng kǎo suǒ:" sòng dà zhōng xiáng fú wǔ nián sān yuè dīng yǒu, shàng fēng zhě yán jìn shì xiāo xuán zhī běn míng liú, cháng yīn dǔ bó dǐ zhàng xíng, jīn yì míng fù jǔ dēng dì, zhào yǒu sī zhào xuán zhī jié wèn, yǐn fú, duó qí chì, shú tóng sì shí jīn, qiǎn zhī," sòng zhì zhī yán rú cǐ, jīn zhī jìn shì yǒu yǐ bù gōng dǔ bó wèi chǐ zhě yǐ.
皆戏而赌取财物。《宋书·王景文传》:“为右卫将军,坐与奉朝请毛法因蒲戏,得钱百二十万,白衣领职。”《刘康祖传》:“为员外郎十年,再坐樗蒲戏免”。《南史·王质传》:“为司徒左长史,坐招聚博徒免官,”《金史·刑志》:“大定八年,制:品官犯赌博法,赃不满五十贯者,其法杖,听赎,再犯者杖之。上曰:‘杖者,所以罚小人也。既为职官,当先廉耻。既无廉耻,故以小人之罚罚之。’”今律犯赌博者,文官革职为民,武官革职随舍余食粮差操,亦此意也,但百人之中未有一人坐罪者,上下相容而法不行故也。晋陶侃勤于吏职,终日敛膝危坐,间外多事,千绪万端,罔有遗漏。诸参佐或以谈戏废事者,命取其酒器蒲博之具,悉投于江。将吏则加鞭朴,卒成中兴之业,为晋名臣。唐宋为殿中侍御史,同列有搏于台中者,将责名品而黜之,博者惶恐自匿。後为开元贤相。而史言文宗切于求理,每至刺史面辞,必殷勤戒敕曰:“无嗜博,无饮酒。”内外闻之,莫不悚息。然则勤吏事而纠风愆,乃救时之首务矣。《唐书》言杨国忠以善樗蒲得人供奉,常後出,专主蒲簿,计算钩画,分铢不误。帝悦曰:“度支郎才也。”卒用之而败。玄宗未年,荒佚,遂以小人乘君子之器,此亦国家之妖孽也。今之士大夫不慕姚崇、宋,而学杨国忠,亦终必亡而已矣。《山堂考索》:“宋大中祥符五年三月丁酉,上封者言进士萧玄之本名琉,尝因赌博抵杖刑,今易名赴举登第,诏有司召玄之诘问,引伏,夺其敕,赎铜四十斤,遣之,”宋制之严如此,今之进士有以不工赌博为耻者矣。
jìn zhōng xīng shū zài:" táo shì xíng yán, chū pú, lǎo zi rén hú suǒ zuò, wài guó xì ěr. jìn rì shì dài fū duō wèi zhī, ān dé bù xū tiān xià ér wèi wài guó hū?"
《晋中兴书》载:“陶士行言,樗蒲,老子人胡所作,外国戏耳。近日士大夫多为之,安得不胥天下而为外国乎?”
liáo shǐ:" mù zōng yīng lì shí jiǔ nián zhēng yuè jiǎ wǔ, yǔ qún chén wèi yè gé xì," jiě yuē:" sòng qián xī gōng jiā yǒu yè zǐ jiē gé zhī xì." ér qí nián èr yuè jǐ sì, jí wéi xiǎo gē děng suǒ shā. jūn chén wèi xuè, qí huò nǎi bù xuán zhǒng. cǐ bù xiáng zhī wù, ér jīn shì dài fū zhōng rì zhí zhī, qí néng miǎn yú xiào yóu zhī jiù hū!
《辽史》:“穆宗应历十九年正月甲午,与群臣为叶格戏,”解曰:“宋钱僖公家有页子揭格之戏。”而其年二月己巳,即为小哥等所杀。君臣为谑,其祸乃不旋踵。此不祥之物,而今士大夫终日执之,其能免于效尤之咎乎!
sòng shǐ tài zōng jì:" chún huà èr nián rùn yuè jǐ chǒu, zhào fàn pú bó zhě zhǎn." yuán shǐ shì zǔ jì:" zhì yuán shí èr nián, jìn mín jiān dǔ bó, fàn zhě liú zhī běi dì." xíng luàn guó yòng zhòng diǎn, gù dāng rú cǐ. jīn rì zhì tài píng zhī dào hé yáo? yuē: jūn zǐ qín lǐ, xiǎo rén jìn lì.
《宋史·太宗纪》:“淳化二年闰月己丑,诏犯蒲博者斩。”《元史·世祖纪》:“至元十二年,禁民间赌博,犯者流之北地。”刑乱国用重典,固当如此。今日致太平之道何繇?曰:君子勤礼,小人尽力。
jīng zhài fù quán shǒu hòu, jīng zhài zhī lèi, yú jīn wéi shèn. jiù táng shū wǔ zōng jì:" huì chāng èr nián èr yuè bǐng yín, zhōng shū zòu:' fù xuǎn guān duō jīng zhài, dào rèn tián hái, zhì qí tān qiú, wǎng bù yóu cǐ. jīn nián sān quán, yú qián jiàn zhōu fǔ dé guān zhě, xǔ lián zhuàng xiāng bǎo, hù bù gè bèi liǎng yuè jiā gěi liào qián, zhì zhī shí zhé xià, suǒ jì chū guān dào rèn, bù dài xī zhài, yī shí shāo zú, kě zé qīng lián.' cóng zhī." gài táng shí yǒu dōng xuǎn nán xuǎn, qí zài jīng quán shòu zhě zhǐ guān nèi hé dōng liǎng dào. fǎng shǐ suǒ shǔ zhī guān, bù chū yī qiān yú lǐ zhī nèi, ér yóu niàn qí jǔ zhài zhī lèi, xiān yú hù bù gěi yǔ èr yuè liào qián, fēi wéi xù xià zhī rén, yì yǒu quàn lián zhī fǎ. yǔ jīn zhī zhí guān dào rèn, xiān bàn jīng zhài, bō xià wèi zú, ér huò jiè kù yín yǐ cháng zhī zhě, dé shī zhī shù jiào rán kě zhī yǐ.
○京债赴铨守候,京债之累,于今为甚。《旧唐书·武宗纪》:“会昌二年二月丙寅,中书奏:‘赴选官多京债,到任填还,致其贪求,罔不由此。今年三铨,于前件州府得官者,许连状相保,户部各备两月加给料钱,至支时折下,所冀初官到任,不带息债,衣食稍足,可责清廉。’从之。”盖唐时有东选、南选,其在京铨授者止关内、河东两道。访使所属之官,不出一千余里之内,而犹念其举债之累,先于户部给与二月料钱,非惟恤下之仁,亦有劝廉之法。与今之职官到任,先办京债,剥下未足,而或借库银以偿之者,得失之数较然可知已。
ruò fú shèng zhǔ zhī suǒ xíng, yǒu chāo chū yú qián dài zhě. tài zǔ shí lù:" wú yuán nián qī yuè bǐng zǐ, chú jùn xiàn guān èr bǎi sān shí sì rén, cì zhī fǔ zhī zhōu zhī xiàn wén qǐ sì juàn liù luó èr xià bù liù, fù rú zhī, mǔ qī jí zhǎng zǐ gè bàn. fǔ zhōu xiàn zuǒ èr guān shì zhǎng guān bàn zhī, fù rú zhī, mǔ qī jí zhǎng zǐ yòu bàn zhī. gè fǔ jīng lì zhī shì tóng zuǒ èr guān, zhōu xiàn lì mù diǎn shǐ shì zuǒ èr guān yòu bàn zhī, fù mǔ qī zǐ jiē rú zhī. qí dào lǐ fèi, zhī fǔ cì bái jīn wǔ shí liǎng, zhī zhōu sān shí wǔ liǎng, zhī xiàn sān shí liǎng. tóng zhī shì zhī fǔ wǔ zhī sān, zhì zhōng bàn zhī, tōng pàn tuī guān wǔ zhī èr, zhōu tóng zhī shì fǔ tōng pàn, jīng lì jí zhōu pàn guān shì fǔ tóng zhī bàn zhī, xiàn chéng zhǔ bù shì zhī xiàn yòu bàn zhī, zhī shì lì zì diǎn shǐ jiē shí liǎng, zhe wèi lìng. shàng yuē:"' jīn xīn shòu guān duō chū bù yī, dào rèn zhī chū, huò jiǎ dài yú rén, zé tā rì bù miǎn qīn yú bǎi xìng, bù yǒu yǐ yǎng qí lián, ér zé zhī fèng gōng nán yǐ.'"" hóng wǔ yuán nián èr yuè, zhào zhōng shū shěng, zì jīn xīn chú fǔ zhōu xiàn guān, gěi cì bái jīn yī shí liǎng, bù liù pǐ."" shí nián zhēng yuè jiǎ chén, shàng wèi zhōng shū shěng chén yuē:' guān yuán tīng xuǎn zhī zài jīng zhě, yí zǎo yǔ quán zhù, jí lìng fù rèn. wén jiǔ zhù kè dǐ zhě, rì yǒu suǒ fèi, shèn zhì kōng fá, jiǎ dài yú rén, xī yuán zhī bì zhèng, cǐ yì yī duān. qí cháng xuǎn guān yān zhì zài jīng zhě, zī yòng jì fá, liú wèi yī bǔ, shǐ rén sàng qí suǒ shǒu, shí cháo tíng suǒ yǐ dài zhī zhě fēi qí dào yě. zì jīn quán xuǎn zhī hòu, yǐ pǐn wèi chà, jiē yǔ dào lǐ fèi, réng lìng yǒu sī gěi zhōu chē sòng zhī, zhe wèi lìng.'"" shí qī nián qī yuè guǐ chǒu, běi píng shuì kè sī dà shǐ xióng sī míng yán:' shì zhě dé lù yǎng qīn, cǐ rén zǐ zhī suǒ yuàn yě. rán yǒu dào yuǎn ér bù dé yǎng qí fù mǔ zhě, qǐ lìng yǒu sī gěi yǐ zhōu chē, dàn dé yíng yǎng, yǐ jìn rén zi zhī qíng.' tíng yì yǐ yún nán liǎng guǎng sì chuān fú jiàn guān yuán jiā shǔ fù rèn zhě, guān wèi gěi zhōu chē, yǐ yǒu dìng lì. zì jīn fán yī qiān wǔ bǎi lǐ yǐ wài zhě, yí yī lì gěi zhī. zhì kě." qǐ fēi ài mín zhī rén xiān yú xù lì zhě hū?
若夫圣主之所行,有超出于前代者。《太祖实录》:“吴元年七月丙子,除郡县官二百三十四人,赐知府、知州、知县文绮四、绢六、罗二、夏布六,父如之,母妻及长子各半。府、州、县佐贰官视长官半之,父如之,母妻及长子又半之。各府经历、知事同佐贰官,州、县吏目、典史视佐贰官又半之,父母妻子皆如之。其道里费,知府赐白金五十两,知州三十五两,知县三十两。同知视知府五之三,治中半之,通判推官五之二,州同知视府通判,经历及州判官视府同知半之,县丞、主簿视知县又半之,知事吏自典史皆十两,著为令。上曰:“‘今新授官多出布衣,到任之初,或假贷于人,则他日不免侵渔百姓,不有以养其廉,而责之奉公难矣。’”“洪武元年二月,诏中书省,自今新除府、州、县官,给赐白金一十两,布六匹。”“十年正月甲辰,上谓中书省臣曰:‘官员听选之在京者,宜早与铨注,即令赴任。闻久住客邸者,日有所费,甚至空乏,假贷于人,昔元之弊政,此亦一端。其常选官淹滞在京者,资用既乏,流为医卜,使人丧其所守,实朝廷所以待之者非其道也。自今铨选之後,以品为差,皆与道里费,仍令有司给舟车送之,著为令。’”“十七年七月癸丑,北平税课司大使熊斯铭言:‘仕者得禄养亲,此人子之所愿也。然有道远而不得养其父母者,乞令有司给以舟车,惮得迎养,以尽人子之情。’廷议以云南、两广、四川、福建官员家属赴任者,官为给舟车,已有定例。自今凡一千五百里以外者,宜依例给之。制可。”岂非爱民之仁先于恤吏者乎?
jū guān fù zhài jū guān fù zhài, suī fēi jūn zǐ zhī xíng, sì hū bù gàn guó fǎ. nǎi kǎo zhī yú gǔ, yǒu yǐ bù cháng zhài ér miǎn liè hóu zhě. hàn shū: xiào wén sān nián," hé yáng hóu chén xìn, zuò bù cháng rén zé guò liù yuè, miǎn" shì yě. yǒu yǐ bù cháng zhài ér biǎn guān zhě. jiù táng shū:" lǐ chéng yú, lèi guān zhì yòu lóng wǔ dà jiàng jūn, shěn miǎn jiǔ sè, zì wèi háo chǐ, jī zhài zhì shù qiān wàn, qí zi dài huí hú qián yī wàn yú guàn bù cháng, wèi huí hú suǒ sù. wén zōng nù, biǎn wèi dìng zhōu sī fǎ cān jūn" shì yě. rán cǐ yóu qián dài zhī shì, shǐ zài jīn rì, zé huí hú dāng gèng dài zhī yǐ qián, ér wèi zhī yíng qí shàn quē yǐ.
○居官负债居官负债,虽非君子之行,似乎不干国法。乃考之于古,有以不偿债而免列侯者。《汉书》:孝文三年,“河阳侯陈信,坐不偿人责过六月,免”是也。有以不偿债而贬官者。《旧唐书》:“李晟于,累官至右龙武大将军,沈湎酒色,恣为豪侈,积债至数千万,其子贷回鹘钱一万余贯不偿,为回鹘所诉。文宗怒,贬为定州司法参军”是也。然此犹前代之事,使在今日,则回鹘当更贷之以钱,而为之营其善缺矣。
yuán shǐ: tài zōng shí èr nián, yǐ guān mín dài huí hú jīn cháng guān zhě, suì jiā bèi, míng yáng gāo xī, qí hài wéi shèn. zhào yǐ guān wù dài hái, fán qī wàn liù gàn dìng. réng mìng: fán jiǎ dài suì jiǔ, wéi zi běn xiàng móu ér zhǐ. zhe wèi lìng.
《元史》:太宗十二年,以官民贷回鹘金偿官者,岁加倍,名羊羔息,其害为甚。诏以官物代还,凡七万六干锭。仍命:凡假贷岁久,惟子本相侔而止。著为令。
nà nǚ hàn gōng shāng wèi chéng xiàng, huáng tài hòu cháng zhào wèn shāng nǚ, yù yǐ bèi hòu gōng. shí nǚ bìng. shāng yì yì nán zhī, yǐ bìng duì, bù rù. jí shāng yǐ guī mén shì jiàn kǎo, zì zhī wèi wáng fèng suǒ zhōng, huáng bù, gèng yù nèi nǚ wèi yuán. nǎi yīn xīn xìng lǐ jié yú jiā bái jiàn qí nǚ, wèi dà zhōng dài fū zhāng kuāng suǒ zòu, miǎn xiāng, ōu xuè hōng, yì rì lì hóu. yuán wèi zhèng xī wèi xī yǎn zhōu cì shǐ, tān bǐ, nà nǚ wèi pín, zhēng wèi mì shū jiān. jí zú, shàng shū yì yuē" xuān". zhào yuē:" gài guān dìng shì, jī zhuó yáng qīng. xī suī sù yǒu wén yè, ér zhì quē lián qīng. shàng shū hé nǎi qíng yí zhì gōng, qiān wéi míng diǎn! yī shì fǎ:' bó wén duō jiàn yuē wén',' bù qín chéng míng yuē líng', yì yuē wén líng." gǔ zhī shì dài fū yǐ nà nǚ hòu gōng wèi chǐ, jīn rén zé yǐ wéi róng yǐ.
○纳女汉工商为丞相,皇太後尝诏问商女,欲以备後宫。时女病。商意亦难之,以病对,不入。及商以闺门事见考,自知为王凤所中,惶怖,更欲内女为援。乃因新幸李婕妤家白见其女,为大中大夫张匡所奏,免相,欧血薨,溢日戾侯。援魏郑羲为西兖州刺史,贪鄙,纳女为嫔,徵为秘书监。及卒,尚书溢曰“宣”。诏曰:“盖棺定谥,激浊扬清。羲虽夙有文业,而治阙廉清。尚书何乃情遗至公,愆违明典!依《谥法》:‘博文多见曰文’,‘不勤成名曰灵’,溢曰文灵。”古之士大夫以纳女後宫为耻,今人则以为荣矣。
gǔ zhī míng shì yóu bù kěn yǔ qī wǎn tóng liè. wèi xià hóu xuán wèi sàn qí huáng mén shì láng, cháng jìn jiàn, yǔ huáng hòu dì máo céng bìng zuò. xuán chǐ zhī, bù yuè, xíng zhī yú sè. sòng lù tài hòu pō yù zhèng shì, dì zǐ qióng zhī zhái yǔ dà cháng wáng sēng dá bìng mén. cháng shèng chē fú wèi cóng zào sēng dá, sēng dá bù wéi zhī lǐ. qióng zhī yǐ sù tài hòu, tài hòu dà nù, gào shàng yuē:" wǒ shàng zài, ér jiē líng wǒ jiā, sǐ hòu qǐ shí yǐ!" yù zuì sēng dá, shàng yuē:" qióng zhī nián shào, zì bù yí qīng zào zhū wáng. sēng dá guì gōng zǐ, qǐ kě yǐ cǐ shì jiā zuì?"
古之名士犹不肯与戚畹同列。魏夏侯玄为散骑黄门侍郎,尝进见,与皇後弟毛曾并坐。玄耻之,不悦,形之于色。宋路太後颇豫政事,弟子琼之宅与大常王僧达并门。尝盛车服卫从造僧达,僧达不为之礼。琼之以诉太後,太後大怒,告上曰:“我尚在,而皆陵我家,死後乞食矣!”欲罪僧达,上曰:“琼之年少,自不宜轻造诸王。僧达贵公子,岂可以此事加罪?”
yù nǚ qì guī hàn shū héng shān wáng chuán:" tài zǐ nǚ dì wú cǎi, jià qì guī." yǐ wáng nǚ zhī guì, wéi rén qī ér yóu yǒu jiàn qì zhě. jìn gǔ" qī chū" zhī tiáo yóu cún, ér wáng zhě yì bù dé yǐ fēi lǐ zhì qí chén xià yě.
○玉女弃归《汉书·衡山王传》:“太子女弟无采,嫁弃归。”以王女之贵,为人妻而犹有见弃者。近古“七出”之条犹存,而王者亦不得以非礼制其臣下也。
bà guān bù xǔ dào jīng shī hòu hàn shū yán:" hàn fǎ, bà miǎn shǒu lìng, fēi zhēng zhào bù dé wàng dào jīng shī." jiàn cháo. zhì nán jīng, bì yè xiào líng. bà zhí zhě bù dé rù guó mén. cǐ hàn rén zhè chéng fǎ, suǒ yǐ fáng yín yuán, qīng niǎn gǔ zhī yì shēn yǐ. cè fǔ yuán guī zài:" hòu táng míng zōng cháng xīng èr nián jiǔ yuè bǐng xū, tài fù zhì shì. wáng jiàn lì, bù yóu zhào zhǐ zhì jīng, tōng shì bù gǎn yǐn duì, liú yú gé mén jiǔ zhī. zì zhì hòu lóu zhào jiàn, dì yǐ gù jiāng, bù zhī zuì." zé zhī wǔ dài zhī cháo, cǐ fǎ yì wèi cháng chí yě.
○罢官不许到京师《後汉书》言:“汉法,罢免守令,非徵召不得妄到京师。”见朝。至南京,必谒孝陵。罢职者不得入国门。此汉人这成法,所以防夤缘,清辇毂之意深矣。《册府元龟》载:“後唐明宗长兴二年九月丙戌,太傅致仕。王建立,不由诏旨至京,通事不敢引对,留于阁门久之。自至後楼召见,帝以故将,不之罪。”则知五代之朝,此法亦未尝弛也。