shǐ jì tōng jiàn bīng shì qín chǔ zhī jì, bīng suǒ chū rù zhī tú, qū zhé biàn huà, wéi tài shǐ gōng xù zhī rú zhǐ zhǎng. yǐ shān chuān jùn guó bù yì míng, gù yuē dōng yuē xī rì nán rì běi, yī yán zhī xià, ér xíng shì liǎo rán. yǐ guān sāi jiāng hé wèi yī fāng jiè xiàn, gù yú xiàng yǔ, zé yuē liáng nǎi yǐ bā qiān rén dù jiāng ér xī, yuē yǔ nǎi xī yǐn bīng dù hé, yuē yǔ jiāng zhū hóu bīng sān shí yú wàn, xíng lüè dì zhì hé nán, yuē yǔ dù huái, rì yǔ suì yǐn dōng yù dù wū jiāng yú gāo dì zé yuē: chū chéng gāo yù mén běi dù hé, yuē yǐn bīng dù hé, fù qǔ chéng gāo. gài zì gǔ shǐ shū bīng shì dì xíng zhī xiáng, wèi yǒu guò cǐ zhě. tài shǐ gōng xiōng zhōng gù yǒu yì tiān xià dà shì, fēi hòu dài shū shēng zhī suǒ néng jǐ yě.
○史記通鑑兵事秦楚之際,兵所出入之途,曲折變化,唯太史公序之如指掌。以山川郡國不易明,故曰東曰西日南日北,一言之下,而形勢瞭然。以關塞江河為一方界限,故於項羽,則曰「梁乃以八千人渡江而西」,曰「羽乃悉引兵渡河」,曰「羽將諸侯兵三十餘萬,行略地至河南」,曰「羽渡淮」,日「羽遂引東欲渡烏江」;於高帝則曰:「出成皋玉門北渡河」,曰「引兵渡河,復取成皋」。蓋自古史書兵事地形之詳,未有過此者。太史公胸中固有一天下大勢,非後代書生之所能幾也。
sī mǎ wēn gōng tōng jiàn chéng zuǒ shì ér zuò, qí zhōng suǒ zài bīng fǎ shén xiáng, fán wáng guó zhī chén dào zéi zhī zuǒ, gǒu yǒu yī cè yì jù lù zhī. zhū zǐ gāng mù dà bàn xuē qù, shì wèi dá wēn gōng zhī yì.
司馬溫公《通鑑》承左氏而作,其中所載兵法甚詳,凡亡國之臣、盜賊之佐,苟有一策亦具錄之。朱子《綱目》大半削去,似未達溫公之意。
shǐ jì yú xù shì zhōng yù lùn duàn gǔ rén zuò shǐ, yǒu bù dài lùn duàn, ér yú xù shì zhī zhōng jí jiàn qí zhǐ zhě, wéi tài shǐ gōng néng zhī. píng zhǔn shū wèi zài bo shì yǔ, wáng jiǎn chuán wèi zài kè yǔ, jīng kē chuán wèi zài lǔ jù jiàn yǔ, cháo cuò chuán wèi zài dèng gōng yǔ jǐng dì yǔ, wǔ ān hóu tián chuán wèi zài wǔ dì yǔ, jiē shǐ jiā yú xù shì zhōng yù lùn duàn fǎ yě, hòu rén zhī cǐ fǎ zhě xiān yǐ, wéi bān mèng jiān jiān yī yǒu zhī, rú huò guāng chuán zài rèn xuān yǔ huò yǔ yǔ, jiàn guāng duō zuò wēi fú huáng bà chuán zài zhāng chǎng zòu jiàn xiáng ruì, duō bù yǐ shí, tōng chuán jiē bāo, dú cǐ yù biǎn, kě wèi dé tài shǐ gōng zhī fǎ zhě yǐ.
○史記於序事中寓論斷古人作史,有不待論斷,而於序事之中即見其指者,惟太史公能之。《平準書》未載卜式語,《王翦傳》未載客語,《荊軻傳》未載魯句踐語,《晁錯傳》未載鄧公與景帝語,《武安侯田傳》未載武帝語,皆史家於序事中寓論斷法也,後人知此法者鮮矣,惟班孟堅間一有之,如《霍光傳》載任宣與霍禹語,見光多作威福;《黃霸傳》載張敞奏見祥瑞,多不以實,通傳皆褒,獨此寓貶,可謂得太史公之法者矣。
shǐ jì shǐ jì qín shǐ huáng běn jì mò yún: xuān gōng chū zhì rùn yuè. rán zé xuān gōng yǐ qián jiē wú rùn, měi sān shí nián duō yī nián, yǔ zhū guó zhī shǐ jiē bù hé yǐ, zé qín zhī suǒ yòng zhě hé zhèng xié?
○史記《史記·秦始皇本紀》末云:「宣公初志潤月。」然則宣公以前皆無潤,每三十年多一年,與諸國之史皆不合矣,則秦之所用者何正邪?
zi zhǎng zuò shǐ jì, zài wǔ dì tài chū zhōng. gāo zǔ gōng chén nián biǎo píng yáng hóu xià yún: yuán dǐng sān nián, jīn hóu zōng yuán nián. jīn hóu zhě, zuò shǐ jì shí jiàn wèi hóu yě. xià yòu yún: zhēng hé èr nián, hóu zōng zuò tài zǐ sǐ, guó chú. zé hòu rén suǒ xù yě. juǎn zhōng shū zhēng hé zhě èr, hòu yuán zhě yī. huì jǐng wèn hòu zhě nián biǎo shū zhēng hé zhě yī, hòu yuán zhě sān. jiàn yuán yǐ lái hóu zhě nián biǎo shū zhēng hé zhě èr. hàn xìng jiāng xiāng nián biǎo yǒu tiān hàn tài shǐ zhēng hé hòu yuán yǐ zhì zhāo xuān yuán chéng zhū hào, lì shū yì tóng. chǔ yuán wáng shì jiā shū dì jié èr nián qí dào huì wáng shì jiā shū jiàn shǐ sān nián zhě èr cáo xiāng guó shì jiā shū zhēng hé èr nián jiǎ yì chuán jiǎ jiā zhì xiào zhāo shí liè wèi jiǔ qīng tián shū chuán xiōng nú chuán wèi jiāng jūn chuán wèi yǒu lì tài zǐ jí wū gǔ shì sī mǎ xiàng rú chuán zàn yáng xióng, yǐ wèi mí lì zhī fù, quàn bǎi ér fěng yī, jiē hòu rén suǒ xù yě.
子長作《史記》,在武帝太初中。《高祖功臣年表》平陽侯下云:「元鼎三年,今侯宗元年。」今侯者,作《史記》時見為侯也。下又云:「征和二年,侯宗坐太子死,國除。」則後人所續也。卷中書征和者二,後元者一。《惠景問候者年表》書征和者一,後元者三。《建元以來侯者年表》書征和者二。《漢興將相年表》有天漢、太始、征和、後元以至昭、宣、元、成諸號,曆書亦同。《楚元王世家》書地節二年;《齊悼惠王世家》書建始三年者二;《曹相國世家》書征和二年;《賈誼傳》賈嘉至孝昭時列為九卿;《田叔傳》、《匈奴傳》、《衛將軍傳》未有戾太子及巫蠱事;《司馬相如傳》讚揚雄,以為靡麗之賦,勸百而諷一,皆後人所續也。
hé qú shū dōng hǎi yǐn jù dìng, hàn shū gōu xù zhì yīn zhī, dōng hǎi yí shì běi hǎi zhī wù, àn dì lǐ zhì qí jùn xiàn shí èr, qí wǔ yuē jǔ dìng, xià yún: mǎ chē dú shuǐ shǒu shòu jù dìng, dōng běi zhì láng huái rù hǎi. yòu qiān shèng jùn bó chāng xià yún: bó shuǐ dōng běi zhì jǔ dìng rén mǎ chē dú. ér xiào wǔ jì yuē: zhēng hé sì nián chūn zhēng yuè, xíng xìng dōng cài, lín dà hǎi. sān yuè, shàng gēng yú jù dìng, hái xìng tài shān, xiū fēng. jì qí dào lǐ yì dāng zài qí, qù dōng hǎi yuǎn yǐ.
《河渠書》東海引鉅定,《漢書·溝恤志》因之,「東海」疑是「北海」之誤,按《地理志》齊郡縣十二,其五曰矩定,下云:「馬車讀水首受鉅定,東北至琅槐入海。」又千乘郡博昌下云:「博水東北至矩定人馬車瀆。」而《孝武紀》曰:「征和四年春正月,行幸東菜,臨大海。三月,上耕於鉅定,還幸泰山,修封。」計其道里亦當在齊,去東海遠矣。
fán shì jiā duō běn zhī zuǒ shì chuán, qí yǔ chuán bù tóng zhě, jiē dāng yǐ zuǒ shì wèi zhèng. qí shì jiā: wú dà gōng wàng zǐ jiǔ yǐ. cǐ shì wàng wèi zhī shuō, zhōu zhī dài wáng, qí zhī dà gōng, wú zhī tài bó, yǒu guó zhī shǐ zǔ wèi zhī tài zǔ. qí yì yī yě.
凡世家多本之《左氏傳》,其與傳不同者,皆當以左氏為正。《齊世家》:「吾大公望子久矣。」此是妄為之說,周之大王,齊之大公,吳之太伯,有國之始祖謂之太祖。其義一也。
zhào shì jiā: zhào jiǎn zi chú sān nián zhī sàng, qī ér yǐ. cǐ yīn zuǒ chuán: jiàng yú sàng shí zhī wén ér wù wèi zhī jiě, běn wú qí shì.
《趙世家》:「趙簡子除三年之喪,期而已。」此因《左傳》:「降於喪食」之文而誤為之解,本無其事。
jìng hóu shí yī nián, wèi hán zhào gòng miè jìn, fēn qí dì, chéng hóu shí liù nián, yǔ hán wèi fēn jìn, fēng jìn jūn yǐ duān shì. cǐ wén chóng chū.
敬侯十一年,魏、韓、趙共滅晉,分其地,成侯十六年,與韓、魏分晉,封晉君以端氏。此文重出。
tián jìng zhòng wán shì jiā: jìng zhòng zhī rú qí, yǐ chén shì wèi tián shì, cǐ yì tài shǐ gōng zhī wù. fèn qiū chuán wèi yǒu chēng tián zhě, zhì zhàn guó shí shǐ wèi tián ěr. zhòng ní dì zǐ chuán: gōng sūn lóng, zì zi shí, shǎo kǒng zǐ wǔ shí sān suì. àn hàn xiǔ zhù: gōng sūn lóng, zhào rén, wèi jiān bái yì tóng zhī shuō zhě, yǔ píng yuán jūn tóng shí, qù fū zǐ jìn èr bǎi nián. dài fēi yě. qiě yún shǎo kǒng zǐ wǔ shí sān suì, zé dāng tián cháng fá lǔ zhī nián jǐn shí sān sì suì ěr, ér yuē zi zhāng zi shí qǐng xíng, qǐ gān luó wài huáng shè rén ér zhī bǐ hū? shāng jūn chuán: yǐ jiào wèi dà liáng zào, jiāng bīng wéi wèi ān yì, jiàng zhī. cǐ bì ān yì zì wù, qí xià wén yuē: wèi huì wáng shǐ shǐ gē hé xī zhī dì, xiàn yú qín, yǐ hé. ér wèi suì qù ān yì, xǐ dōu dà liáng. nǎi shì zì ān yì xǐ dōu zhī shì ěr, ān yì, wèi dū, qí wáng zài yān, qǐ dé wéi ér biàn jiàng? qín běn jì: zhāo wáng èr shí yī nián, wèi xiàn ān yì. ruò yǐ jiàng yú wǔ shí nián zhī qián, hé fán zài xiàn hū? yú qīng chuán lóu chāng lóu huǎn kǒng shì yī rén, yú qīng jìn shuō yì shì yī shì. jì zhě huò yǐ wèi zhào wáng bù tīng, huò yǐ wèi tīng zhī. tài shǐ gōng liǎng shōu zhī, ér bù jué qí zhòng ěr.
《田敬仲完世家》:「敬仲之如齊,以陳氏為田氏,」此亦太史公之誤。《奮秋傳》未有稱田者,至戰國時始為田耳。《仲尼弟子傳》:「公孫龍,字子石,少孔子五十三歲。」按《漢朽》註:「公孫龍,趙人,為堅白異同之說者,與平原君同時,去夫子近二百年。」殆非也。且雲少孔子五十三歲,則當田常伐魯之年僅十三四歲爾,而曰「子張、子石請行」,豈甘羅、外黃舍人兒之比乎?《商君傳》:「以較為大良造,將兵圍魏安邑,降之。」此必安邑字誤,其下文曰:「魏惠王使使割河西之地,獻於秦,以和。而魏遂去安邑,徙都大梁。」乃是自安邑徙都之事耳,安邑,魏都,其王在焉,豈得圍而便降?《秦本紀》:「昭王二十一年,魏獻安邑。」若已降於五十年之前,何煩再獻乎?《虞卿傳》樓昌、樓緩恐是一人,虞卿進說亦是一事。記者或以為趙王不聽,或以為聽之。太史公兩收之,而不覺其重爾。
yàn wáng yí yuē jiān shū, kǒng jí lè yì shì, ér chuán zhě wù yǐ wèi qí zi. rán yǐ èr shì xiāng xiào, zài lè yì dāng rì, huì wáng xìn chán yì jiāng, bù dé bù bēn, qí hòu wǎng lái fù tōng yàn, yì wèi shī gù jūn zhī lǐ. ruò lè jiān bù guò yǐ yán zhī bù tīng, ér suì duì jūn jué jūn, suī yí zhī shū ér bù gù, cǐ xiǎo zhàng fū zhī xìng xìng zhě yǐ. qū yuán chuán: suī fàng liú, juǎn gù chǔ guó, xì xīn huái wáng, bù wàng yù fǎn, zú yǐ cǐ jiàn huái wáng zhī zhōng bù wù yě. shì qū yuán fàng liú yú huái wáng zhī shí, yòu yún: lìng yǐn zi lán wén zhī, dà nù. zú shǐ shàng guān dài fū duǎn qū yuán yú qǐng xiāng wáng, qǐng xiāng wáng nù ér qiān zhī. zé shí zài qǐng xiāng zhī shí yǐ. fàng liú yī jié dāng zài cǐ wén zhī xià, tài shǐ gōng xìn bǐ shū zhī, shī qí cì xù ěr.
燕王遺約間書,恐即樂毅事,而傳者誤以為其子。然以二事相校,在樂毅當日,惠王信讒易將,不得不奔,其後往來復通燕,亦未失故君之禮。若樂間不過以言之不聽,而遂懟君、絕君,雖遺之書而不顧,此小丈夫之悻悻者矣。《屈原傳》:「雖放流,卷顧楚國,繫心懷王,不忘欲反,卒以此見懷王之終不悟也。」似屈原放流於懷王之時,又云:「令尹子蘭聞之,大怒。卒使上官大夫短屈原於頃襄王,頃襄王怒而遷之。」則實在頃襄之時矣。放流一節當在此文之下,太史公信筆書之,失其次序爾。
suí hé shuō yīng bù, dāng shū jiǔ jiāng wáng, bù dāng shū huái nán wáng. guī hàn zhī hòu, shǐ lì wèi huái nán tǔ yě. gài cǎi zhī zhū shū, qí chēng wèi yī.
隨何說英布,當書九江王,不當書淮南王。歸漢之後,始立為淮南土也。蓋采之諸書,其稱未一。
huái yīn hóu chuán guāng yún fàn yáng biàn shì kuǎi tōng, hòu yún qí rén kuǎi tōng, yī chuán hù hán wáng xìn shuō hàn wáng yǔ, nǎi huái yīn hóu hán xìn yǔ yě, yǐ tóng xìng míng ér wù.
《淮陰侯傳》光雲范陽辯士蒯通,後雲齊人蒯通,一傳互韓王信說漢王語,乃淮陰侯韓信語也,以同姓名而誤。
hàn shū xiào wǔ jì: tiān hàn sì nián qiū jiǔ yuè, lìng sǐ zuì rén shú qián wǔ shí wàn, jiǎn sǐ yī děng. tài shǐ èr nián jiǔ yuè, mù sǐ zuì rén shú qián wǔ shí wàn, jiǎn sǐ zuì yī děng. cǐ yī shì ér zhòng jiàn, yòu tóng shì jiǔ yuè. gāo dì gōng chén biǎo: shí bā hóu wèi cì: yī xiāo hé, èr cáo cān, sān zhāng áo, sì zhōu bó, wǔ fán kuài, liù lì shāng, qī xī juān, bā xià hóu yīng, jiǔ guàn yīng, shí fù kuān, shí yī jìn shè, shí èr wáng líng, shí sān chén wǔ, shí sì wáng xī, shí wǔ xuē ōu, shí liù zhōu chāng, shí qī dīng xià, shí bā dá. dāng shí suǒ shàng zhě zhàn gōng, ér zhāng liáng chén píng jiē jū zhōng jì móu zhī chén, gù píng liè zài sì shí qī, liáng liè zài liù shí èr yě. zhì shí bā hóu zàn, zé xiāo hé dì yī, fán kuài dì èr, zhāng liáng dì sān, zhōu bó dì sì, cáo cān dì wǔ, chén píng dì liù, zhāng áo dì qī, lì shāng dì bā, guàn yīng dì jiǔ, xià hóu yīng dì shí, fù kuān dì shí yī, jìn shè dì shí èr, wáng líng dì shí sān, hán xìn dì shí sì, chén wǔ dì shí wǔ, dá dì shí liù, zhōu chāng dì shí qī, wáng xī dì shí bā, ér wú xī juān xuē ōu dīng fù. cǐ hòu rén lùn dìng, fēi dāng rì zhī gōng cì yǐ. qiě hán xìn yǐ zhū sǐ, ān dé fù zài gōng chén zhī wèi? jí cǐ kě zhī yǐ.
○漢書《孝武紀》:「天漢四年秋九月,令死罪人贖錢五十萬,減死一等。」「太始二年九月,募死罪人贖錢五十萬,減死罪一等。」此一事而重見,又同是九月。《高帝功臣表》:「十八侯」位次:一蕭何,二曹參,三張敖,四周勃,五樊噲,六酈商,七奚涓,八夏侯嬰,九灌嬰,十傅寬,十一靳歙,十二王陵,十三陳武,十四王吸,十五薛歐,十六周昌,十七丁夏,十八達。當時所上者戰功,而張良、陳平皆居中計謀之臣,故平列在四十七,良列在六十二也。至十八侯贊,則蕭何第一,樊噲第二,張良第三,周勃第四,曹參第五,陳平第六,張敖第七,酈商第八,灌嬰第九,夏侯嬰第十,傅寬第十一,靳歙第十二,王陵第十三,韓信第十四,陳武第十五,達第十六,周昌第十七,王吸第十八,而無奚涓、薛歐、丁復。此後人論定,非當日之功次矣。且韓信已誅死,安得復在功臣之位?即此可知矣。
shǐ jiā zhī wén duō jù yuán běn, huò liǎng shōu ér bù jué qí yì, huò bìng cún ér wèi jí guī yī. hàn shū wáng zǐ hóu biǎo zhǎng shā qǐng wáng zǐ gāo, chéng jié hóu liáng, yī juàn zhōng zài jiàn, yī shǐ yuán yuán nián liù yuè yǐ wèi fēng, yī yuán kāng yuán nián zhēng yuè guǐ mǎo fēng, cǐ bìng cún wèi dìng, dāng shān qí yī, ér wù liú zhī zhě yě. dì lǐ zhì yú sòng dì xià yún: jīn zhī pèi liáng chǔ shān yáng jì yīn dōng píng jí dōng jùn zhī xū chāng shòu zhāng, jiē sòng fēn yě. yú lǔ dì xià yòu yún: dōng píng xū chāng shòu zhāng jiē zài jì dōng, shǔ lǔ, fēi sòng dì yě, dāng kǎo. cǐ bìng cún yì shuō yǐ bèi kǎo, dāng xiǎo zhù yú xià, ér wù lián shū zhě yě. chǔ yuán wáng chuán liú dé, zhāo dì shí wèi zōng zhèng chéng, zá zhì liú zé zhào yù, ér zi xiàng chuán zé yún: gēng shēng fù dé, wǔ dì shí zhì huái nán yù. yī chuán zhī zhōng zì wèi guāi yì. yòu qí gēng míng xiàng zài chéng dì jí wèi zhī hòu, ér yuán dì chū nián jí rì zhēng kān xiàng, yù yǐ wèi jiàn dài fū. cǐ liǎng shōu ér wèi duì kān zhě yě. lǐ lè zhì shàng yún: xiào huì èr nián, shǐ lè fǔ xià hóu kuān bèi qí xiāo guǎn. xià yún: wǔ dì dìng jiāo sì zhī lǐ, nǎi lì lè fǔ. wǔ wǔ zǐ chuán zhǐ yún: zhǎng ān bái tíng dōng wèi lì hòu yuán. xià yún: hòu bā suì, fēng lì fū rén yuē lì hòu, zhì yuán fèng yì. lè fǔ zhī míng zǎo lì yú xiào huì zhī shì, lì yuán zhī mù yù jiàn yú bā nián zhī qián, cǐ liǎng shōu ér wèi guàn tōng zhě yě. fū yǐ èr liú zhī jīng hé yóu duō bù jí jǔ zhèng, hé guài hū hòu zhī dú shū zhě yù lǔ mǎng yǐ!
史家之文多據原本,或兩收而不覺其異,或並存而未及歸一。《漢書·王子侯表》長沙頃王子高,成節侯梁,一卷中再見,一始元元年六月乙未封,一元康元年正月癸卯封,此並存未定,當刪其一,而誤留之者也。《地理志》於宋地下云:「今之沛、梁、楚、山陽、濟陰、東平及東郡之須昌、壽張,皆宋分也。」於魯地下又云:「東平、須昌、壽張皆在濟東,屬魯,非宋地也,當考。」此並存異說以備考,當小注於下,而誤連書者也。《楚元王傳》劉德,昭帝時為宗正丞,雜治劉澤詔獄,而子《向傳》則云:更生父德,武帝時治淮南獄。一傳之中自為乖異。又其更名向在成帝即位之後,而元帝初年即日征堪、向,欲以為諫大夫。此兩收而未對勘者也。《禮樂志》上云:「孝惠二年,使樂府夏侯寬備其蕭管。」下云:「武帝定郊祀之禮,乃立樂府。」《武五子傳》止云:「長安白亭東為戾後園。」下云:「後八歲,封戾夫人曰戾後,置園奉邑。」樂府之名蚤立於孝惠之世,戾園之目預見於八年之前,此兩收而未貫通者也。夫以二劉之精核猶多不及舉正,何怪乎後之讀書者愈鹵莽矣!
tiān wén zhì: wèi dì, zī xī cān zhī fēn yě yě. qí jiè zì gāo líng yǐ dōng, jǐn hé dōng hé nèi, nán yǒu chén liú jí rǔ nán zhī shào líng shui yǐn jiāng, xīn jí xī huá zhǎng píng, yǐng chuān zhī wǔ yáng yǎn xǔ yān líng, hé nán zhī kāi fēng zhōng mù yáng wǔ suān zǎo juǎn, jiē wèi fēn yě. àn zuǒ chuán zi chǎn yuē: qiān shí shěn yú dà xià, zhǔ cān. gù cān wèi jìn xīng, rán qí jiāng jiè yì dāng zhì hé ér zhǐ, ruò zhì suǒ liè chén liú yǐ xià jùn xiàn, bìng zài hé nán, yú chūn qiū zì shǔ chén. zhèng èr guó, jiǎo kàng dī zhī fēn yě, bù dāng bìng rù. wèi běn dū ān yì zhì huì wáng shǐ xǐ dà liáng, nǎi jù hòu lái zhī jiāng tǔ, gē yǐ xiāng fù, qǐ bù miù zāi? shí huò zhì: dān mù gōng jiàn jǐng shàng zhù dà qián. běn zhī zhōu yǔ. wáng fú tīng, zú zhù dà qián. cǐ fèi qīng zuò zhòng, bù lì yú mín zhī shì. bān shì nǎi xù zhī yuē: yǐ quàn nóng, shàn bù zú, bǎi xìng méng lì yān. shī qí zhǐ yǐ.
《天文志》:「魏地,觜、觿、參之分野也。其界自高陵以東,盡河東、河內,南有陳留及汝南之召陵、〈氵隱〉疆,新汲、西華、長平,穎川之舞陽、郾、許、鄢陵,河南之開封、中牟、陽武、酸棗、卷,皆魏分也。」按《左傳》子產曰:「遷實沈於大夏,主參。」故參為晉星,然其疆界亦當至河而止,若志所列陳留已下郡縣,並在河南,於春秋自屬陳。鄭二國,角、亢、氐之分也,不當併入。魏本都安邑、至惠王始徙大梁,乃據後來之疆土,割以相附,豈不謬哉?《食貨志》:「單穆公諫景上鑄大錢。」本之《周語》。王弗聽,卒鑄大錢。此廢輕作重,不利於民之事。班氏乃續之曰:「以勸農,贍不足,百姓蒙利焉。」失其指矣。
dì lǐ zhì dān yáng xià yún: chǔ zhī xiān xióng yì suǒ fēng, shí bā shì, wén wáng xǐ yǐng. cǐ wù. àn shǐ jì chǔ shì jiā: chéng wáng fēng xióng yì yú chǔ, jū dān yáng. xú guǎng yuē: zài nán jùn zhī jiāng xiàn. shuǐ jīng zhù yuē: dān yáng chéng jù shān kuà fù, zhōu bā lǐ èr bǎi bā shí bù. dōng běi liǎng miàn xī lín jué jiàn, xī dài tíng xià xī, nán zhěn dà jiāng, xiǎn qiào bì lì, xìn tiān gù yě. chǔ xióng yì shǐ fēng dān yáng zhī suǒ dōu yě. dì lǐ zhì yǐ wèi wú yú zhī dān yáng, xún wú chǔ yōu gé, lǎn lǚ jīng shān, wú róng yuǎn zài wú jìng, fēi yě. méi chéng chuán shàng yún: wú wáng bù nà, chéng děng qù ér zhī liáng. xià yún: méi chéng fù shuō wú wáng. gài wú wáng jǔ bīng zhī shí, chéng yǐ jiā jū, ér fù yǔ zhī shū, bù rán wú yuán fù shuō yě.
《地理志》丹陽下云:「楚之先熊繹所封,十八世,文王徙郢。」此誤。按《史記·楚世家》:「成王封熊繹於楚,居丹陽。」徐廣曰:「在南郡枝江縣。」《水經注》曰:「丹陽城據山跨阜,周八里二百八十步。東、北兩面悉臨絕澗,西帶亭下溪,南枕大江,險峭壁立,信天固也。楚熊繹始封丹陽之所都也。」《地理志》以為吳於之丹陽,尋吳、楚悠隔,纜縷荊山,無容遠在吳境,非也。《枚乘傳》上云:「吳王不納,乘等去而之梁。」下云:「枚乘復說吳王。」蓋吳王舉兵之時,乘已家居,而復與之書,不然無緣復說也。
dù zhōu chuán: zhōu wèi zhí jīn wú, zhú bǔ sāng hóng yáng wèi huáng hòu kūn dì zǐ, kè shēn. àn bǎi guān biǎo: tiān hàn sān nián èr yuè, zhí jīn wú shè zhōu wèi yù shǐ dài fū. sì nián zú. ér wèi tài zǐ wū gǔ shì nǎi zài zhēng hé èr nián, zhōu zhī zú yǐ sì nián. yòu shí yī nián, zhāo dì yuán fèng yuán nián, yù shǐ dài fū sāng hóng yáng zuò yàn wáng dàn shì zhū. shǐ jiā zhī miù rú cǐ.
《杜周傳》:「周為執金吾,逐捕桑弘羊、衛皇後昆弟子,刻深。」按《百官表》:「天漢三年二月,執金吾社周為御史大夫。四年卒。」而衛太子巫蠱事乃在征和二年,周之卒已四年。又十一年,昭帝元鳳元年,御史大夫桑弘羊坐燕王旦事誅。史家之謬如此。
shàng zūn chuán: shàng xíng xìng yōng, guò guó. àn jīn zhī fèng xiáng xiàn nǎi gǔ yōng chéng, ér guó zài shǎn, xìng yōng hé dé guò guó? dāng shì guò měi yáng zhī wù. qiě shàng wén gù yún: zì guó lìng zhuǎn shǒu huái lǐ. jiān xíng měi yáng lìng shì yǐ.
《上尊傳》:「上行幸雍,過虢。」按今之鳳翔縣乃古雍城,而虢在陝,幸雍何得過虢?當是過美陽之誤。且上文固云:「自虢令轉守槐里。」兼行美陽令事矣。
wáng shāng chuán: chūn shēn jūn xiàn yǒu shēn qī, ér chǎn huái wáng. wù, dāng shì yōu wáng.
《王商傳》:「春申君獻有身妻,而產懷王。」誤,當是幽王。
wài qī chuán: xǐ gòng wáng mǔ jí dīng jī guī dìng táo, zàng gòng wáng zhǒng cì. àn dīng jī xiān yǐ zàng dìng táo, cǐ jí dīng jī sān zì yǎn.
《外戚傳》:「徙共王母及丁姬歸定陶,葬共王冢次。」按丁姬先已葬定陶,此「及丁姬」三字衍。
hàn shū èr zhì xiǎo zì hàn shū dì lǐ yì wén èr zhì xiǎo zì, jiē mèng jiān běn wén. qí shī gǔ yuē yīng shào yuē fú qián yuē zhī lèi, nǎi yán shì zhù yě. jìn běn hàn shū bù kè zhù zhě, wù yǐ cǐ wèi yán shì zhù ér bìng shān zhī.
○漢書二志小字《漢書》地理、藝文二志小字,皆孟堅本文。其「師古曰」、「應劭曰」、「服虔曰」之類,乃顏氏注也。近本《漢書》不刻注者,誤以此為顏氏注而並刪之。
xù hàn jùn guó zhì yún: běn zhì wéi jùn xiàn míng wèi dà shū, qí shān chuān dì míng xī wèi xì zhù, jīn jìn wèi dà zì, xīn zhù zhèng fā, chén liú zhāo cǎi jí. shì zé qián shū xiǎo zì wèi mèng jiān běn wén, yóu hòu hàn zhī xì zhù yě qí shī gǔ děng zhū zhù, yóu hòu hàn zhī xīn zhù yě. dāng shí xiāng chuán zhī běn hùn zuò yī tiáo, wèi zēng fēn bié ěr.
《續漢·郡國志》云:「本志惟郡縣名為大書,其山川地名悉為細注,今進為大字,新注證發,臣劉昭採集。」是則前書小字為孟堅本文,猶《後漢》之細注也;其師古等諸注,猶《後漢》之新注也。當時相傳之本混作一條,未曾分別耳。
hàn shū bù rú shǐ jì bān mèng jiān wèi shū, shù yú chéng gé, ér bù dé biàn huà. qiě rú shǐ jì huái yīn hóu chuán mò zài cì tōng shì, lìng rén dú zhī gǎn kǎi yǒu liàn wèi. huái nán wáng chuán zhōng wǔ bèi yǔ wáng dá wèn yǔ, qíng tài héng chū, wén yì gōng miào, jīn xī shān zhī, ér yǐ kuǎi wǔ hé jiāng chōng xī fū gōng wèi yī chuán, kuǎi zuì yuān, wǔ cì zhī, èr huái chuán liáo luò bù kān dú yǐ.
○漢書不如史記班孟堅為書,束於成格,而不得變化。且如《史記·淮陰侯傳》末載刺通事,令人讀之感慨有煉味。《淮南王傳》中伍被與王答問語,情態橫出,文亦工妙,今悉刪之,而以蒯、伍合江充、息夫躬為一傳,蒯最冤,伍次之,二淮傳寥落不堪讀矣。
gǒu yuè hàn jì gǒu yuè hàn jì gǎi jì biǎo zhì chuán wèi biān nián, qí xù shì chù suǒ rán wú fù yì wèi, jiān huò shǒu wěi bù bèi, qí xiǎo yǒu bù tóng, jiē yǐ bān shū wèi zhǎng, wéi yī èr tiáo kě cǎi zhě. dù líng chén suì, zì zhǎng zi. shàng wēi shí, yǔ yóu xì bó yì, shù fù suì. shàng jí wèi, shāo jiàn jìn yòng, zhì tài yuán tài shǒu. nǎi cì suì xǐ shū yuē: zhì zhào tài yuán tài shǒu, guān zūn lù zhòng, kě yǐ cháng suì bó fù yǐ. qī jūn níng shí zài páng, zhī zhuàng. suì nǎi shàng shū xiè ēn yuē: shì zài yuán píng yuán nián shè qián. qí jiàn hòu rú cǐ. hàn shū yǐ fù suì wèi fù jìn, yòu yuē: kě yǐ cháng bó jìn yǐ. jìn nǎi dào huáng kǎo zhī míng, xuān dì bù yīng yòng zhī. shǐ jì lǚ bù wéi chuán: chē chéng jìn yòng bù ráo. gǒu jì wèi zhǎng. yuán kāng sān nián sān yuè zhào yuē: gài wén xiàng yǒu zuì, ér shùn fēng zhī yǒu bì, gǔ ròu zhī qīn, fàng ér bù zhū. qí fēng gù chāng yì wáng hè wèi hǎi hūn hóu. hàn shū zuò gǔ ròu zhī ēn, càn ér bù shū. wén yì nán xiǎo, gǒu jì wèi zhǎng. hòu yǒu shàn dú zhě, fǎng péi sōng zhī sān guó zhì zhī tǐ, qǔ cǐ bù tóng zhě zhù yú bān shū zhī xià, zú wèi shǐ jiā zhī yī zhù.
○苟悅漢紀苟悅《漢紀》改紀、表、志、傳為編年,其敘事處索然無復意味,間或首尾不備,其小有不同,皆以班書為長,惟一二條可采者。杜陵陳遂,字長子。上微時,與遊戲博奕,數負遂。上即位,稍見進用,至太原太守。乃賜遂璽書曰:「制詔太原太守,官尊祿重,可以償遂博負矣。」妻君寧時在旁,知狀。遂乃上書謝恩曰:「事在元平元年赦前。」其見厚如此。《漢書》以「負遂」為「負進」,又曰:「可以償博進矣。」進乃悼皇考之名,宣帝不應用之。《史記·呂不韋傳》:「車乘進用不饒。」苟紀為長。元康三年三月詔曰:「蓋聞象有罪,而舜封之有庳,骨肉之親,放而不誅。其封故昌邑王賀為海昏侯。」《漢書》作「骨肉之恩,粲而不殊。」文義難曉,苟紀為長。後有善讀者,仿裴松之《三國志》之體,取此不同者注於班書之下,足為史家之一助。
jì wáng mǎng shì, zì shǐ jiàn guó yuán nián, yǐ hòu zé yún qí èr nián qí sān nián yǐ zhì qí shí wǔ nián, yǐ bié yú zhèng tǒng, ér jǐn méi qí tiān fèng, dì huáng zhī hào.
紀王莽事,自始建國元年,以後則雲其二年、其三年以至其十五年,以別於正統,而盡沒其天鳳,地皇之號。
hòu hàn shū hòu hàn shū mǎ yuán chuán shàng yún: dì cháng yán: fú bō lùn bīng, yǔ wǒ yì hé. xià nǎi yún: jiāo nǚ zǐ wēi cè jí nǚ dì wēi èr fǎn, yú shì xǐ shū bài yuán fú bō jiāng jūn. cǐ shì cǎi jí zhū shū, lǜ ěr chéng wén, ér wàng qí fú bō èr zì zhī wú suǒ běn yě. zì fàn shì yǐ xià, shǐ shū ruò cǐ zhě shén duō. huán tán chuán: dāng wáng mǎng jū shè cuàn shā zhī jì, tiān xià zhī shì mò bù jìng bāo chēng dé měi, zuò fú mìng yǐ qiú róng mèi. tán dú zì shǒu, mò rán wú yán. àn qián hàn shū dí yì chuán: mǎng yī zhōu shū zuò dà gào, qiǎn dài fū huán tán děng bān xíng yù gào dāng fǎn wèi rú zǐ zhī yì, hái fēng tán wèi míng gào lǐ fù chéng. shì céng shòu mǎng fēng jué, shǐ wèi huì zhī ěr. guāng wǔ zhōng bù yòng tán, dāng zì yǒu shuō.
○後漢書《後漢書·馬援傳》上云:「帝嘗言:伏波論兵,與我意合。」下乃云:「交女子微側及女弟微貳反,於是璽書拜援伏波將軍。」此是采輯諸書,率爾成文,而忘其「伏波」二字之無所本也。自范氏以下,史書若此者甚多。《桓譚傳》:「當王莽居攝篡殺之際,天下之士莫不競褒稱德美,作符命以求容媚。譚獨自守,默然無言。」按《前漢書·翟義傳》:「莽依《周書》作大誥,遣大夫桓譚等班行諭告當反位孺子之意,還封譚為明告裡附城。」是曾受莽封爵,史為諱之爾。光武終不用譚,當自有說。
yáng zhèn chuán: hé jiān nán zǐ zhào téng yì fá shàng shū, zhǐ chén dé shī, dì nù, shōu kǎo zhào yù, zhèn shàng shū jiù bù xǐng, téng jìng huǒ shī dū shì. nǎi ān dì shí shì. ér zhāng hào chuán yǐ wèi qīng hé zhào téng shàng yán zāi biàn, jī cì cháo zhèng, shōu téng xì kǎo. hào shàng shū jiàn, dì wù, jiǎn téng sǐ zuì yī děng. yòu yǐ wèi shùn dì shì. qǐ yǒu liǎng zhào téng xié?
《楊震傳》:「河間男子趙騰詣閥上書,指陳得失,帝怒,收考詔獄,震上疏救不省,騰竟伙屍都市。」乃安帝時事。而《張皓傳》以為「清河趙騰上言災變,譏刺朝政,收騰系考。皓上疏諫,帝悟,減騰死罪一等。」又以為順帝事。豈有兩趙騰邪?
qiáo xuán yǐ tài wèi bà guān, jiù yī lǐ shě, shǎo zǐ shí suì, dú yóu mén cì, zú yǒu sān rén chí zhàng jié zhí zhī, rén shě dēng lóu, jiù xuán suǒ huò. qí jiā zhī bù pín kě zhī. nǎi yún: jí zú, jiā wú jū yè, sàng wú suǒ bìn. shǐ chuán zhī wén qián hòu máo dùn. xuán yǐ líng dì zhī shì, sān wèi sān gōng, yì qǐ wú qián zhě?
橋玄以太尉罷官,就醫里舍,少子十歲,獨游門次,卒有三人持杖劫執之,人舍登樓,就玄索貨。其家之不貧可知。乃云:「及卒,家無居業,喪無所殯。」史傳之文前後矛盾。玄以靈帝之世,三為三公,亦豈無錢者?
liú biǎo chuán: yǔ tóng jùn zhāng jiǎn děng jù bèi shàn yì, hào wèi bā gù. ér dǎng gù chuán biǎo jiǎn èr rén liè yú bā jí. qián wǎng bù tóng.
《劉表傳》:「與同郡張儉等俱被訕議,號為『八顧』」。而《黨錮傳》表、儉二人列於「八及」。前往不同。
kuǎi yuè hán sōng jí dōng cáo yuàn fù xùn děng shuō cóng jiàng cāo, zé shì biǎo zú zhī hòu, qióng yǐ shè sōng ér chū zhī yǐ. xià wén yún: cāo zhì zhōu, nǎi shì sōng zhī qiú. cǐ shǐ jiā yù guī měi yú cāo, ér bù gù shàng xià wén zhī xiāng lì yě. cài yōng chuán wèi yōng wáng mìng jiāng hǎi, jī shí èr nián. zhōng píng liù nián, líng dì bēng, dǒng zhuō wèi sī kōng, pì zhī, chēng jí bù jiù. zhuō qiè chì zhōu jùn, jǔ yōng yì fǔ, qǐ bù dé yǐ, dào shǔ jì jiǔ. ér wén yuàn chuán yǒu yì láng cài yōng, jiàn biān ràng yú dà jiāng jūn hé jìn yī shū. àn zhōng píng yuán nián, huáng zhōng qǐ, yǐ hé jìn wèi dà jiāng jūn, zhèng yōng wáng mìng zhī shí, wú yuán dé zòu jì jiàn rén yě.
蒯越、韓嵩及東曹掾傅巽等說琮降操,則是表卒之後,瓊已赦嵩而出之矣。下文云:「操至州,乃釋嵩之囚。」此史家欲歸美於操,而不顧上下文之相戾也。《蔡邕傳》謂邕亡命江海,積十二年。中平六年,靈帝崩,董卓為司空,辟之,稱疾不就。卓切敕州郡,舉邕詣府,豈不得已,到署祭酒。而《文苑傳》有議郎蔡邕,薦邊讓於大將軍何進一書。按中平元年,黃中起,以何進為大將軍,正邕亡命之時,無緣得奏記薦人也。
jùn xiàn zhì: suī yáng běn sòng guó, yǒu yú mén. yǐn zuǒ chuán xī gōng èr shí èr nián: shēng xíng zhī zhàn, zhū rén huò gōng zhòu, xiàn zhū yú mén wèi zhèng, àn dù yù zhù: yú mén, zhū chéng mén. fēi sòng yě. sān guó zhì shǔ zhì qiào zhōu chuán: jiàn xìng zhōng, chéng xiàng liàng lǐng yì zhōu mù, mìng zhōu wèi quàn xué cóng shì. ér xiān zhǔ wèi chēng zūn hào, jí yǒu quàn xué cóng shì zhāng shuǎng yǐn mò qiào zhōu děng shàng yán, qián hòu bù tóng. àn zhōu zú yú jìn tài shǐ liù nián, nián qī shí èr. ér zhāo liè jí wèi zhī nián jǐn èr shí yǒu sān, wèi bì yǔ quàn jìn zhī liè, cóng běn chuán wèi shì. sūn liàng tài píng yuán nián, sūn shā téng yìn lǚ jù, shí wèi wèi gāo guì xiāng gōng zhī gān lù yuán nián. wèi zhì: gān lù èr nián, yǐ sūn yī wèi shì zhōng chē qí jiāng jūn, jiǎ jié jiāo zhōu mù. wú hóu běn chuán yún: yī rén wèi, huáng chū sān nián sǐ. wù yě.
《郡縣誌》:「睢陽本宋國,有魚門。」引《左傳·僖公二十二年》:「升陘之戰,邾人獲公胄,縣諸魚門」為證,按杜預註:「魚門,邾城門。」非宋也。○三國志《蜀志·譙周傳》:建興中,丞相亮領益州牧,命周為勸學從事。而先主未稱尊號,即有勸學從事張爽、尹默、譙周等上言,前後不同。按周卒於晉泰始六年,年七十二。而昭烈即位之年僅二十有三,未必與勸進之列,從本傳為是。孫亮太平元年,孫殺滕胤、呂據,時為魏高貴鄉公之甘露元年。《魏志》:甘露二年,以孫壹為侍中車騎將軍,假節交州牧。吳侯本傳云:「壹人魏,黃初三年死。」誤也。
lù kàng chuán: bài zhèn jūn jiāng jūn, dū du xī líng. zì guān yǔ zhì bái dì. yú wén nán xiǎo. àn gān níng chuán yuē: suí lǔ sù zhèn yì yáng, jù guān yǔ. yǔ hào yǒu sān wàn rén, zì zé xuǎn ruì shì wǔ qiān rén, tóu xiàn shàng liú shí yú lǐ qiǎn lǎn, yún yù yè shè dù. sù yǐ bīng qiān rén yì níng, níng nǎi yè wǎng, yǔ wén zhī, zhù bù dù, ér jié chái yíng, jīn suì míng cǐ chù wèi guān yǔ lǎn. jù cǐ zé dāng yún zì yì yáng zhì bái dì yě. zuò shǐ bù lì biǎo zhì zhū hè líng yuē: tài shǐ gōng shǐ jì dì jì zhī hòu, jí yǒu shí biǎo bā shū. biǎo yǐ jì zhì luàn xìng wáng zhī dà lüè, shū yǐ jì zhì dù yán gé zhī dà duān. bān gù gǎi shū wèi zhì, ér nián biǎo shì shǐ jì jiā xiáng yān. gài biǎo suǒ yóu lì, yú zhōu zhī pǔ dié, yǔ jì chuán xiāng wèi chū rù. fán liè hóu jiāng xiāng sān gōng jiǔ qīng, qí gōng míng biǎo zhù zhě jì xì zhī yǐ chuán, cǐ wài dà chén wú jī láo yì wú xiǎn guò, chuán zhī bù kě shèng shū, ér xìng míng jué lǐ cún méi shèng shuāi zhī jī yào bù róng yǐ jù mǐn, zé yú biǎo hū zài zhī. yòu qí gōng zuì shì shí chuán zhōng yǒu wèi xī bèi zhě, yì yú biǎo hū zài zhī, nián jīng yuè wěi, yī lǎn liǎo rú. zuò shǐ tǐ cái mò dà yú shì. ér fàn shū què yān, shǐ hòu zhī xué zhě wú yǐ kǎo jìng èr bǎi nián yòng rén xíng zhèng zhī jié mù, liáng kě tàn yě. qí fū shǐ yú chén shòu sān guó zhì, ér fàn yè shuì zhī, qí hòu zuò zhě yòu yuán fàn shū wèi lì, nián biǎo jiē zài suǒ lüè. bù zhī zuò shǐ wú biǎo, zé lì chuán bù dé bù duō: chuán yù duō, wén yù fán, ér shì jī huò fǎn yí lòu ér bù jǔ. ōu yáng gōng zhī zhī, gù qí zhuàn táng shū yǒu zǎi xiàng biǎo, yǒu fāng zhèn biǎo, yǒu zōng shì shì xì biǎo, zǎi xiàng shì xì biǎo, shǐ fù bān mǎ zhī jiù zhāng yún. chén shòu sān guó zhì xí záo chǐ hàn jìn chūn qiū wú zhì, gù shěn yuē sòng shū zhū zhì bìng qián dài suǒ què zhě bǔ zhī. yáo sī lián liáng chén èr shū lǐ bǎi yào běi qí shū líng hú dé zhōu shū jiē wú zhì. jiē táng chū rén, qí bù zhe zhì, yǐ bié yǒu xiū zhì zhī chì yě, ér yú zhì níng lǐ chún fēng wéi ān èr lǐ yán shòu bié xiū wǔ dài shǐ zhì, zhào biān dì rù suí shū. gǔ rén shào wén shù wǎng zhī yì, kě wèi hóng yǐ.
《陸抗傳》:「拜鎮軍將軍,都督西陵。自關羽至白帝。」於文難曉。按《甘寧傳》曰:「隨魯肅鎮益陽,拒關羽。羽號有三萬人,自擇選銳士五千人,投縣上流十餘里淺懶,雲欲夜涉渡。肅以兵千人益寧,寧乃夜往,羽聞之,住不渡,而結柴營,今遂名此處為關羽懶。」據此則當雲「自益陽至白帝也。」○作史不立表志朱鶴齡曰:「太史公《史記》帝紀之後,即有十表、八書。表以紀治亂興亡之大略,書以紀制度沿革之大端。班固改書為志,而年表視《史記》加詳焉。蓋表所由立,於周之譜牒,與紀傳相為出入。凡列侯將相三公九卿,其功名表著者既系之以傳,此外大臣無積勞亦無顯過,傳之不可勝書,而姓名爵里、存沒盛衰之跡要不容以遽泯,則於表乎載之。又其功罪事實傳中有未悉備者,亦於表乎載之,年經月緯,一覽了如。作史體裁莫大於是。而范書闕焉,使後之學者無以考鏡二百年用人行政之節目,良可嘆也。其夫始於陳壽《三國志》,而范曄睡之,其後作者又援范書為例,年表皆在所略。不知作史無表,則立傳不得不多:傳愈多,文愈繁,而事跡或反遺漏而不舉。歐陽公知之,故其撰《唐書》有宰相表,有方鎮表,有宗室世系表,宰相世系表,始復班、馬之舊章雲。陳壽《三國志》、習鑿齒《漢晉春秋》無志,故沈約《宋書》諸志並前代所闕者補之。姚思廉《梁、陳二書》、李百藥《北齊書》、令狐德《周書》皆無志。皆唐初人,其不著志,以別有修志之敕也,而于志寧、李淳風、韋安二、李延壽別修《五代史志》,詔編第入《隋書》。古人紹聞述往之意,可謂宏矣。
shǐ wén chóng chū hàn shū wáng zǐ hóu biǎo: zhǎng shā qǐng wáng zǐ gāo chéng jié hóu liáng, yī juàn zhōng liǎng jiàn, yī shǐ yuán yuán nián liù yuè yǐ wèi fēng, yī yuán kāng yuán nián zhēng yuè guǐ mǎo fēng. rán zé wáng qiān zhōng duō yī hóu yǐ.
○史文重出《漢書·王子侯表》:長沙頃王子高成節侯梁,一卷中兩見,一始元元年六月乙未封,一元康元年正月癸卯封。然則王千中多一侯矣。
xù hàn jùn guó zhì hòu chéng gǎi shǔ xuán tú, ér liáo dōng fù chū yī hòu chéng. wú lǜ gǎi shǔ liáo dōng shǔ guó, ér liáo dōng fù chū yī wú lǜ. bì yǒu yī yān yí shān zhě, rán zé tiān xià jùn guó zhōng shǎo èr chéng yǐ.
《續漢·郡國志》候城改屬玄菟,而遼東復出一候城。無慮改屬遼東屬國,而遼東復出一無慮。必有一焉宜刪者,然則天下郡國中少二城矣。
shǐ wén yǎn zì hàn shū wú wáng bì chuán: wú yǒu zhāng jùn tóng shān. wù duō yī yù zì. hòu hàn shū guāng wǔ jì: yǐ qián mì lìng zhuō mào wèi tài fù. wù duō yī gāo zì. dǎng gù chuán: huáng lìng máo qīn cāo bīng dào mén. wù duō yī wài zì.
○史文衍字《漢書·吳王濞傳》:「吳有鄣郡銅山。」誤多一「豫」字。《後漢書·光武紀》:「以前密令卓茂為太傅。」誤多一「高」字。《黨錮傳》:「黃令毛欽操兵到門。」誤多一「外」字。
hòu hàn shū huáng hòu jì: huán sī dòu huáng hòu fù huì wǔ. hòu fù bù dāng yán huì, huì zì yǎn. rú lín chuán: lì wǔ jīng bó shì, gè yǐ jiā fǎ jiào shòu, yì yǒu shī mèng liáng qiū jīng shì, shàng shū ōu yáng dà xiǎo xià hóu, shī qí lǔ hán máo, lǐ dà xiǎo dài, chūn qiū yán yán, fán shí sì bó shì, tài cháng chà cì zǒng lǐng yān. àn cǐ zé shí wǔ, fēi shí sì yě, gài yǎn yī máo zì. qí xià wén zài jiàn chū zhōng zhào, yǒu gǔ wén shàng shū máo shī liáng zuǒ shì chūn qiū, suī bù lì xué guān zhī yǔ. yòu xià juǎn yún: zhào rén máo cháng chuán shī, shì wèi máo shī, wèi dé lì. ér bǎi guān zhì bó shì shí sì rén, běn zhù yuē: yì sì: shī mèng, liáng qiū jīng shì. shàng shū sān: ōu yáng dà xiǎo xià hòu shì. shī sān: lǔ qí hán shì. lǐ èr: dà xiǎo dài shì, chūn qiū èr: gōng yáng yán yán shì. zé cǐ máo zì míng wèi yǎn líng dì jì: guāng hé sān nián liù yuè, zhào gōng qīng jǔ néng shàng shū máo shī zuǒ shì liáng chūn qiū gè yī rén, xī chú yì láng. shàng shū shàng tuō gǔ wén èr shǐ jiā wù chéng jiù wén shǐ shū zhī zhōng duō yǒu réng jiù wén ér wèi jí gǎi zhě. shǐ jì yàn shì jiā chēng jīn wáng xǐ. wèi shū xiào jìng dì jì chēng tài yuán gōng jīn shàng. jiù táng shū táng lín chuán jīn shàng zì zài jiàn, xú yǒu gōng chuán zé wáng shàng jīn chuán: jīn shàng zì gè yī jiàn, jiē wèi xuán zōng. wéi guàn zhī chuán: shàng jí wèi wèi mù zōng. cǐ jiē jiù shǐ zhī wén, zuò shū zhě shī yú gǎi xuē ěr.
《後漢書·皇後紀》:「桓思竇皇後父諱武。」後父不當言諱,「諱」字衍。《儒林傳》:「立《五經》博士,各以家法教授,《易》有施、孟、梁丘、京氏,《尚書》歐陽、大小夏侯,《詩》齊、魯、韓、毛,《禮》大小戴,《春秋》嚴、顏,凡十四博士,太常差次總領焉。」按此則十五,非十四也,蓋衍一「毛」字。其下文載建初中詔,有「《古文尚書》、《毛詩》、《梁》、《左氏春秋》,雖不立學官」之語。又下捲雲:「趙人毛萇傳詩,是為《毛詩》,未得立。」而《百官志》博士十四人,本注曰:「《易》四:施、孟,梁丘、京氏。《尚書》三:歐陽、大小夏侯氏。《詩》三:魯、齊、韓氏。《禮》二:大小戴氏,《春秋》二:公羊、嚴、顏氏。」則此「毛」字明為衍《靈帝紀》:「光和三年六月,詔公卿舉能《尚書》、《毛詩》、左氏、梁《春秋》各一人,悉除議郎。」《尚書》上脫「古文」二○史家誤承舊文史書之中多有仍舊文而未及改者。《史記·燕世家》稱「今王喜」。《魏書·孝靜帝紀》稱太原公「今上」。《舊唐書·唐臨傳》「今上」字再見,《徐有功傳》、《澤王上金傳》:「今上」字各一見,皆謂玄宗。《韋貫之傳》:「上即位」謂穆宗。此皆舊史之文,作書者失於改削爾。
sòng shū wǔ dì jì: yǒng chū yuán nián bā yuè wù wǔ, xī zhōng láng jiāng jīng zhōu cì shǐ yí dū wáng huì jìn hào zhèn xī jiāng jūn. wén dì jì: yuán jiā shí sān nián jiǔ yuè guǐ chǒu, lì dì sān huáng zǐ huì wèi wǔ líng wáng. èr shí wǔ nián bā yuè jiǎ zǐ, lì dì shí yī huáng zǐ huì wèi huái yáng wáng. shùn dì jì: yì míng sān nián zhēng yuè dīng yǐ, yǐ xīn chú gěi shì huáng mén shì láng xiāo huì wèi yōng zhōu cì shǐ. sān yuè bǐng wǔ, yǐ zhōng jūn dà jiāng jūn huì wèi nán yù zhōu cì shǐ. qí gōng shì zǐ xiāo sī huà chuán: qiǎn sī mǎ jiàn wēi jiāng jūn nán hàn zhōng tài shǒu xiāo huì wǔ bǎi rén qián jìn. suí shū gāo zǔ jì: kāi huáng shí wǔ nián qī yuè yǐ chǒu, jìn wáng huì xiàn máo guī. shí jiǔ nián èr yuè yǐ hài, jìn wáng huì lái cháo. zhāng chuán: jìn wáng huì wèi yáng zhōu zǒng guǎn. wáng sháo chuán: jìn wáng huì bān shī. tiě lēi chuán: jìn wáng huì běi zhēng. běi shǐ lǐ bì chuán: yù shǐ chí jié tài wèi zhù guó dà jiāng jūn dà dū dū shàng shū zuǒ pú shè lǒng xī xíng tái shǎo shī lǒng yòu jùn kāi guó gōng lǐ huì. jiù táng shū zhōng zōng jì: lín zī wáng huì jǔ bīng zhū wéi wǔ. ruì zōng jì: lín zī wáng huì yǔ tài píng gōng zhǔ zi xuē chóng jiǎn děng. xuán zōng jì: zhào yǐ huáng tài zǐ huì chōng tiān xià bīng mǎ yuán shuài. hǎo chù hòu chuán: zhōu wáng huì wèi xī péng, bìng dāng shí chén zǐ zhī cí.
《宋書·武帝紀》:「永初元年八月戊午,西中郎將荊州刺史宜都王諱進號鎮西將軍。」《文帝紀》:「元嘉十三年九月癸丑,立第三皇子諱為武陵王。」「二十五年八月甲子,立第十一皇子諱為淮陽王。」《順帝紀》:「異明三年正月丁已,以新除給事黃門侍郎蕭諱為雍州刺史。三月丙午,以中軍大將軍諱為南豫州刺史。」《齊公世子蕭思話傳》:「遣司馬建威將軍、南漢中太守蕭諱五百人前進。」《隋書高祖紀》:「開皇十五年七月乙丑,晉王諱獻毛龜。」「十九年二月已亥,晉王諱來朝。」《張傳》:「晉王諱為揚州總管。」《王韶傳》:「晉王諱班師。」《鐵勒傳》:「晉王諱北征。」《北史·李弼傳》:「諭使持節太尉、柱國大將軍大都督、尚書左僕射、隴西行台少師、隴右郡開國公李諱。」《舊唐書·中宗紀》:「臨淄王諱舉兵誅韋、武。」《睿宗紀》:「臨淄王諱與太平公主子薛崇簡等。」《玄宗紀》:「詔以皇太子諱充天下兵馬元帥。」《郝處後傳》:「周王諱為西朋,」並當時臣子之辭。
sān tóng zhì wèi hòu fēi chuán zhù: zhēn hòu yuē: huì děng zì suí fū rén. cǐ huì zǐ míng dì míng, dāng shí shǐ jiā zhī wén yě. sòng shū wǔ dì jì: liú huì lóng xíng hǔ bù. hòu zhōu shū liǔ qìng chuán: zì wén huì zhōng chéng fèn fā. běi shǐ wèi péng chéng wáng xié chuán: dì wèi xié yuē: huì shì hé rén, ér gǎn jiǔ wéi xiān chì. bìng hé chēng míng, shǐ chén bù gǎn chì zhī ěr. rán sòng jì zhōng yì yǒu chēng liú yù zhě, yī juàn zhī zhōng wǎng wǎng zá jiàn.
《三同志·魏後妃傳》註:「甄後曰:『諱等自隨夫人。』」此「諱」子明帝名,當時史家之文也。」《宋書·武帝紀》:「劉諱龍行虎步。」《後周書·柳慶傳》:「字文諱忠誠奮發。」《北史·魏彭城王勰傳》:「帝謂勰曰:『諱是何人,而敢久違先敕。』」併合稱名,史臣不敢斥之爾。然《宋紀》中亦有稱「劉裕」者,一卷之中往往雜見。
wén xuǎn rèn wèi qí míng dì ràng xuān chéng jùn gōng biǎo chēng chén gōng yán, wèi xiāo yáng zhōu jiàn shì biǎo chēng chén wáng yán. biǎo cí běn hé chēng míng, ér gǎi wèi gōng wáng, yì qí chén zǐ zhī cí yě.
《文選》任《為齊明帝讓宣城郡公表》稱「臣公言」,《為蕭揚州薦士表》稱「臣王言」。表辭本合稱名,而改為公、王,亦其臣子之辭也。
jìn shū jìn shū xuān dì jì, dāng sī mǎ yì wèi wèi chén zhī shí, wú bù chēng zhī wèi dì. zhì shǔ jiāng jiāng wéi wén xīn pí lái, wèi liàng yuē: xīn pí zhàng jié ér zhì, zéi bù fù chū yǐ. suǒ wèi zéi zhě, jí yì yě, dāng shí zài shǔ rén zì dāng míng zhī wèi zéi. shǐ jiā zá cǎi zhū shū, bù xiá xiáng kǎo, yī piān zhī zhōng dì zéi hù jiàn. tiān wén zhì: xū èr xīng, bèng zǎi zhī guān yě. zhǔ běi fāng yì jū miào táng jì sì zhù dǎo shì, yòu zhǔ sǐ sàng kū qì. àn cǐ zhǒng zǎi dāng zuò zhǒng rén. yòu yuē: zhěn sì xīng zhǔ zhǒng zǎi fǔ chén yě. zé zhōu guān zhī jiā zǎi yǐ.
○晉書《晉書·宣帝紀》,當司馬懿為魏臣之時,無不稱之為「帝」。至蜀將姜維聞辛毗來,謂亮曰:「辛毗杖節而至,賊不復出矣。」所謂賊者,即懿也,當時在蜀人自當名之為賊。史家雜采諸書,不暇詳考,一篇之中「帝」、「賊」互見。《天文志》:「虛二星,泵宰之官也。主北方邑居、廟堂、祭祀、祝禱事,又主死喪哭泣。」按此冢宰當作「冢人」。又曰:「軫四星主冢宰輔臣也。」則《周官》之家宰矣。
yì shù chuán dài yáng yán: xī wú fá guān yǔ, tiān léi zài qián, zhōu yú bài hè. àn yú zú yú jiàn ān shí sì nián, ér lǚ méng zhī xí guān yǔ nǎi zài èr shí sì nián, yú wáng yǐ shí nián yǐ.
《藝術傳》戴洋言:「昔吳伐關羽,天雷在前,周瑜拜賀。」按瑜卒於建安十四年,而呂蒙之襲關羽乃在二十四年,瑜亡已十年矣。
gù róng chuán qián yún yǒu rén zhāng hàn, hòu yòu yún wú jùn zhāng hàn. zhāng zhòng huá chuán qián yún fēng xiè ài wèi fú lù bó, hòu yòu yún jìn fēng fú lù xiàn bó. dài ruò sī chuán: jǔ kǎo lián rù luò, zhōu kǎi chuán: ruò sī jǔ xiù cái rù luò. nán yáng wáng mó chuán chuán: guǎng píng tài shǒu dīng shào, liáng lì chuán: dīng shào. shí lè zài jì qián zuò duàn jiù liù juàn, hòu zuò duàn jí liù juàn, yáng yù chuán yòu zuò duàn juàn. lǚ zuǎn zài jì qián zuò jù mó luó qí pó, hòu zuò jiū mó luó shén. mù róng xī zài jì: hóng guāng mén féng bá zài jì zuò hóng guāng mén, yòu zuò hóng guān mén. sòng shū sòng shū zhōu jùn zhì: guǎng líng tài shǒu xià yún: yǒng chū jùn guó yòu yǒu yú féi rú lù zhēn dìng xīn shì wǔ xiàn. féi rú běn liáo xī zhī xiàn, qí mín nán dù ér qiáo lì yú guǎng líng. fú ruì zhì suǒ yún yuán jiā shí jiǔ nián jiǔ yuè wù shēn, guǎng líng féi rú shí liáng jiàn zhōng chū shí zhōng jiǔ kǒu, shì guǎng líng zhī yǒu féi rú yě. nǎi nán pèi tài shǒu xià fù yún: qǐ jū zhù: xiào wǔ dà míng wǔ nián, fēn guǎng líng wèi pèi jùn, zhì féi rú xiàn. shí wú fù féi rú xiàn, dāng shì féi rú gù xiàn chù yě. èr hàn jìn tài kāng dì zhì bìng wú féi rú xiàn, yī juàn zhī zhōng zì xiāng wéi cuò. qiě èr hàn zhī féi rú zì zài liáo xī, ān dé shǔ zhī guǎng líng, fēn zhī pèi jùn hū?
《顧榮傳》前雲「友人張翰」,後又雲「吳郡張翰」。《張重華傳》前雲「封謝艾為福祿伯」,後又雲「進封福祿縣伯」。《戴若思傳》:「舉考廉入洛」,《周凱傳》:「若思舉秀才入洛」。《南陽王模傳》傳》:「廣平太守丁邵」,《良吏傳》:「丁紹」。《石勒載記》前作「段就六眷」,後作「段疾六眷」,《陽裕傳》又作「段眷」。《呂纂載記》前作「句摩羅耆婆」,後作「鳩摩羅什」。《慕容熙載記》:「宏光門」;《馮跋載記》作「洪光門」,又作「洪觀門」。○宋書《宋書·州郡志》:「廣陵太守」下云:「永初郡國又有輿、肥如、潞、真定、新市五縣。」肥如本遼西之縣,其民南渡而僑立於廣陵。《符瑞志》所云「元嘉十九年九月戊申,廣陵肥如石樑澗中出石鐘九口」,是廣陵之有肥如也。乃「南沛太守」下復云:《起居注》:「孝武大明五年,分廣陵為沛郡,治肥如縣。」時無復肥如縣,當是肥如故縣處也。《二漢》、《晉太康地誌》並無肥如縣,一卷之中自相違錯。且《二漢》之肥如自在遼西,安得屬之廣陵,分之沛郡乎?
wèi shū wèi shū cuī hào chuán: hào jì gōng shū, rén duō tuō xiě jí jiù zhāng. cóng shǎo zhì lǎo, chū bù dàn láo. suǒ shū gài yǐ bǎi shù, bì chēng féng dài jiāng, yǐ shì bù gǎn fàn guó, qí jǐn yě rú cǐ. shǐ yú féng dài jiāng xià zhù yuē: yí. àn jí jiù piān yǒu féng hàn jiāng wèi qǐ mò běi, yǐ hàn qiáng wèi huì, gù gǎi yún dài jiāng, wèi chū guó hào yuē dài gù yě. yán shī gǔ jí jiù piān xù yuē: bì huì gǎi yì, jiàn jiù wú chuǎn. zhèng zhǐ cǐ. lì dào yuán shuǐ jīng zhù yǐ guǎng hàn bìng zuò guǎng wèi, jí qí lì yě. liáng wéi liú xiào chuò chuán: zhòng è zhī bì jiān yān, zhòng hǎo zhī bì jiān yān. liáng xuān dì huì, gù gǎi zhī. gài xiāng yáng yǐ lái guó shǐ zhī yuán wén yě, nǎi qí lùn zé zhí shū yáo chá.
○魏書《魏書·崔浩傳》:「浩既工書,人多托寫《急就章》。從少至老,初不憚勞。所書蓋以百數,必稱『馮代韁』,以示不敢犯國,其謹也如此。」史於「馮代韁」下注曰:「疑。」按《急就篇》有「馮漢韁魏起漠北」,以漢強為諱,故改雲代韁,魏初國號曰代故也。」顏師古《急就篇序》曰:「避諱改易,漸就蕪舛。」正指此。酈道元《水經注》以「廣漢」並作「廣魏」,即其例也。○梁韋《劉孝綽傳》:「眾惡之必監焉,眾好之必監焉。」梁宣帝諱「」,故改之。蓋襄陽以來國史之原文也,乃其論則直書「姚察」。
shū zhōng yì yǒu bì táng huì zhě, gù xié chuán yǐ hǔ qiū shān wèi wǔ qiū shān, hé diǎn chuán zé wèi shòu qiū shān.
書中亦有避唐諱者,《顧協傳》以「虎丘山」為「武丘山」,《何點傳》則為「獸丘山」。
hòu zhōu shū gēng xìn chuán: āi jiāng nán fù: guò piào zhǔ ér jì shí, tuō lú zhōng ér dù shuǐ. piào zhǔ dāng shì lì zhū zhī wù. zhāng bó wú lù yuē: zi xū qǐ shí chù zài dān yáng lì yáng xiàn. shǐ jì fàn miáo chuán: wǔ zǐ xū tuó zài ér chū zhāo guān, zhì yú líng shuǐ. suǒ yǐn yuē: liú shì yún: líng shuǐ jí lì shuǐ yě. wú yuè chūn qiū yún: zi jìn bēn wú, zhì lì yáng, féng nǚ zǐ tǎ shuǐ zhī shàng. zi jìn guì ér qǐ cān, nǚ zǐ shí zhī, jì qù, zì tóu yú shuǐ. hòu zi xū yù bào zhī, nǎi tóu bái jīn yú cǐ shuǐ, jīn míng qí chù wèi tóu jīn lài. jīn líng zhì yuē: jiāng shàng yǒu zhū yuē lǎn zhǔ shì yě. huò yǐ èr jù bù yīng jiē yòng zi xū shì, bù zhī gǔ rén wén zì bù jū, rú xià wén shēng shì děng yú lóng mén sì jù, yì shì jiē yòng sī mǎ zi zhǎng shì.
○後周書《庚信傳》:《哀江南賦》:「過漂渚而寄食,托蘆中而渡水。」漂渚當是「溧諸」之誤。張勃《吳錄》曰:「子胥乞食處在丹陽溧陽縣。」《史記·范瞄傳:「伍子胥橐載而出昭關,至於陵水。」索隱曰:「劉氏云:陵水即栗水也。《吳越春秋》云:『子晉奔吳,至傈陽,逢女子獺水之上。子晉跪而乞餐,女子食之,既去,自投於水。後子胥欲報之,乃投白金於此水,今名其處為投金瀨。』《金陵志》曰:『江上有諸曰懶渚』是也。」或以二句不應皆用子胥事,不知古人文字不拘,如下文「生世等於龍門」四句,亦是皆用司馬子長事。
suí shū jīng jí zhì yán: hàn āi dì shí bó shì dì zǐ qín jǐng, shǐ yī cún kǒu shòu fú tú jīng. yòu yún: hòu hàn míng dì, qiǎn láng zhōng cài jí qín jǐng shǐ tiān zhú, dé fú jīng sì shí èr zhāng jí shì jiā lì xiàng. àn zì āi dì zhī mò zhì dōng jīng míng dì zhī chū, chuí liù shí nián, shǐ qín jǐng shàng cún, yì dāng bā shí yú yǐ, bù kān zài shǐ jué yù yě. gài běn zhī táo yǐn jū zhēn gào, yán xiào míng qiǎn shǐ zhě zhāng qiān yǔ lín láng qín jǐng bó shì wáng zūn děng shí sì rén zhī dà ròu zhī guó, xiě fú jīng sì shí èr zhāng, mì zhī lán tái shí shì. zuò shǐ zhě zhī zhāng qiān wèi wǔ dì shí rén, xìng míng jiǔ zhe, gù shān qù zhī, dú yán qín jǐng. ér qián hòu shī yú qì kān, gù huò yǐ wèi āi dì, huò yǐ wèi míng dì ěr. tū jué chuán shàng yán shā bō lüè kè hán xī jī ā bō, pò qín zhī. xià yán: yōng yú lǘ yǐ suí suǒ cì qí gǔ, xī zhēng ā bō, dí rén yǐ wèi dé suí bīng suǒ zhù, duō lái jiàng fù, suì shēng qín ā bō. cǐ bì yī shì ér wù zhòng shū wèi èr shì yě.
○隋書《經籍志》言:「漢哀帝時博士弟子秦景,使伊存口授浮屠經。」又云:「後漢明帝,遣郎中蔡及秦景使天竺,得佛經四十二章及釋迦立像。」按自哀帝之末至東京明帝之初,垂六十年,使秦景尚存,亦當八十餘矣,不堪再使絕域也。蓋本之陶隱居《真誥》,言孝明遣使者張騫、羽林郎秦景、博士王遵等十四人之大月氏國,寫佛經四十二章,秘之蘭台石室。作史者知張騫為武帝時人,姓名久著,故刪去之,獨言秦景。而前後失於契勘,故或以為哀帝,或以為明帝耳。《突厥傳》上言沙缽略可汗西擊阿波,破擒之。下言:「雍虞閭以隋所賜旗鼓,西征阿波,敵人以為得隋兵所助,多來降附,遂生擒阿波。」此必一事而誤重書為二事也。
běi shǐ yī shì liǎng jiàn běi qí wǔ chéng dì hé qīng sān nián jiǔ yuè yǐ chǒu, fēng huáng zǐ yī wèi dōng píng wáng hòu zhǔ tiān tǒng èr nián wǔ yuè jǐ hài, fēng tài shàng huáng dì zi yī wèi dōng píng wáng. yī shì liǎng shū, bì yǒu yī wù.
○北史一事兩見北齊武成帝河清三年九月乙丑,封皇子伊為東平王;後主天統二年五月己亥,封太上皇帝子伊為東平王。一事兩書,必有一誤。
xú zhī cái chuán: cháng yǔ cháo shì chū yóu, yáo wàng qún quǎn jìng zǒu, zhū rén shì jīn mù zhī, zhī cái jí yīng shēng yuē: wèi shì sòng què, wèi shì hán lú, wèi zhú lǐ sī dōng zǒu, wèi fù dì nǚ nán cú. qí xù chuán yòu yún: yú lù jiàn gǒu, wēn zi xì yuē: wèi shì sòng què, wèi shì hán lú. shén lún dūn rén juàn yuē: wèi zhú chéng xiàng dōng zǒu, wèi gòng dì nǚ nán cú. yī shì liǎng jiàn, qiě xù chuán shì yán shòu zì shù qí xiān rén, bù dāng yuán tā rén zhī shì yǐ fù yì yě.
《徐之才傳》:「嘗與朝士出遊,遙望群犬競走,諸人試今目之,之才即應聲曰:『為是宋鵲,為是韓盧,為逐李斯東走,為負帝女南徂。』」其序傳又云:「於路見狗,溫子戲曰:『為是宋鵲,為是韓盧。』神倫敦亻雋曰:『為逐丞相東走,為共帝女南徂。』」一事兩見,且序傳是延壽自述其先人,不當援他人之事以附益也。
sòng qí liáng sān shū nán shǐ yī shì hù yì nán qí shū: lǐ ān mín wèi wú xìng tài shǒu. wú xìng yǒu xiàng yǔ shén hù jùn tīng shì, tài shǒu bù dé shàng, tài shǒu dào jùn, bì xū sì yǐ è xià niú. ān mín fèng fó fǎ, bù yǔ shén niú, zhe jī shàng tīng shì, yòu yú tīng shàng bā guān zhāi. é ér niú sǐ, zàng miào cè, jīn hū wèi lǐ gōng niú zhǒng. ān mín zú guān, shì yǐ shén wèi chóng. àn sòng shū kǒng jì gōng chuán: wèi wú xìng tài shǒu. xiān shì, wú xìng pín sàng tài shǒu, yún xiàng yǔ shén wèi biàn shān wáng, jū jùn tīng shì, èr qiān dàn zhì, cháng bì zhī. jì gōng jū tīng shì, jìng wú hài yě. liáng shū xiāo shēn chuán: qiān wú xìng tài shǒu. jùn yǒu xiàng yǔ miào, tǔ mín míng wèi fèn wáng, shén yǒu líng yàn, suì yú jùn tīng shì ān shī chuáng mù wèi shén zuò, gōng sī qǐng dǎo, qián hòu èr qiān dàn jiē yú tīng bài cí ér bì jū tā shì. chēn zhì, xǐ shén hái miào, chù zhī bù yí. yòu jìn shā niú jiě sì, yǐ pú dài ròu. cǐ shì yī shì, ér zuò shǐ zhě yī yǐ wèi zāo suì, yī yǐ wèi yàn xié, lì lùn bù tóng rú cǐ. yòu nán qí shū xiāo huì jī chuán: huì jī dì huì xiū, zì wú xìng tài shǒu zhēng wèi yòu shén shè. wú xìng jùn xiàng yǔ shén, jiù kù liè. shì rén yún: huì xiū shì shén jǐn, gù dé měi qiān. nán shǐ xiāo yóu chuán: wèi wú xìng jùn shǒu, yǔ chǔ wáng miào shén jiāo yǐn zhì yī hú, měi lèi sì, jǐn huān jí zuì, shén yǐng yì yǒu jiǔ sè, suǒ dǎo bì cóng. hòu wèi yì zhōu cì shǐ, zhí qí gǒu ér fǎn, gōng chéng, bīng liáng jù jǐn, nǎi yáo dǎo qǐng jiù. yǒu tián lǎo féng shù bǎi qí rú fēng, yán wú xìng chǔ wáng lái jiù lín rǔ hóu. shì rì yóu dà pò gǒu ér. zé yòu yǐ wèi huò yòu, yì bù kě xìn yǐ. yòu nán shǐ xiāo huì míng chuán: tài shǐ chū, wèi wú xìng tài shǒu. jùn jiè yǒu biàn shān, xià yǒu xiàng yǔ miào, xiāng chéng yún yǔ duō jū jùn tīng shì, qián wǎng tài shǒu bù gǎn shàng. huì míng wèi gāng jì yuē: kǒng jì gōng cháng wèi cǐ jùn, wèi wén yǒu zāi. suì shèng shè yán tà jiē bīn. shù rì, jiàn yī rén zhǎng zhàng yú, zhāng gōng xié shǐ xiàng huì míng, jì ér bù jiàn, yīn fā bèi, xún rì ér zú. cǐ yòu yǔ lǐ ān mín xiāng lèi, ér xiǎo biàn qí shuō.
○宋齊梁三書南史一事互異《南齊書》:「李安民為吳興太守。吳興有項羽神護郡聽事,太守不得上,太守到郡,必須祀以軛下牛。安民奉佛法,不與神牛,著屐上聽事,又於聽上八關齋。俄而牛死,葬廟側,今呼為李公牛冢。安民卒官,世以神為崇。」按《宋書·孔季恭傳》:「為吳興太守。先是,吳興頻喪太守,雲項羽神為卞山王,居郡聽事,二千石至,常避之。季恭居聽事,竟無害也。」《梁書·蕭深傳》:「遷吳興太守。郡有項羽廟,土民名為憤王,甚有靈驗,遂於郡聽事安施床幕為神座,公私請禱,前後二千石皆於廳拜詞而避居他室。琛至,徙神還廟,處之不疑。」又禁殺牛解祀,以脯代肉。此似一事,而作史者一以為遭祟,一以為厭邪,立論不同如此。又《南齊書·蕭惠基傳》:「惠基弟惠休,自吳興太守徵為右什射。吳興郡項羽神,舊酷烈。世人云:惠休事神謹,故得美遷。」《南史·蕭猷傳》:「為吳興郡守,與楚王廟神交飲至一斛,每酹祀,盡歡極醉,神影亦有酒色,所禱必從。後為益州刺史,值齊苟兒反,攻城,兵糧俱盡,乃遙禱請救。有田老逢數百騎如風,言吳興楚王來救臨汝侯。是日猷大破苟兒。」則又以為獲佑,益不可信矣。又《南史·蕭惠明傳》:「泰始初,為吳興太守。郡界有卞山,下有項羽廟,相承雲羽多居郡聽事,前往太守不敢上。惠明謂綱紀曰:『孔季恭嘗為此郡,未聞有災。』遂盛設筵榻接賓。數日,見一人長丈余,張弓挾矢向惠明,既而不見,因發背,旬日而卒。」此又與李安民相類,而小變其說。
jiù táng shū jiù táng shū suī pō shè fán wú, rán shì jī míng bái, shǒu wěi gāi shàn, yì zì kě guān. qí zhōng táng lín chuán: jīn shàng zì zài jiàn, xú yǒu gōng zé wáng shàng jīn chuán: jīn shàng zì gè yī jiàn, jiē wèi xuán zōng, gài yán gù zhì ér wèi zhèng zhě yě. yì zōng jì: xián tōng shí sān nián shí èr yuè, lǐ guó chāng xiǎo nán kè yòng shā yún zhōng fáng yù shǐ duàn wén chǔ, jù yún zhōu, zì chēng fáng yù liú hòu, zé jì zhí shū qí pàn luàn zhī zuì ér āi dì jì mò yún zhōng xìng zhī chū, wáng chù zhí chuán chēng zhuāng zōng, wáng zhèng cóng dǎng, liú yè zhāng ruì chuán gè yǒu zhōng xìng zhī yǔ, zì xiāng máo dùn. àn cǐ shū zuǎn yú liú xù, hòu táng mò dì qīng tài zhōng wèi chéng xiàng, jiān xiū guó shǐ, zhì jìn shǎo dì kāi yùn èr nián, qí shū shǐ chéng. cháo dài qiān liú, jiǎn dú hào fù, bù xiá biàn xiáng ér bìng cún zhī, hòu zhī dú zhě kě yǐ guān shì biàn yǐ.
○舊唐書《舊唐書》雖頗涉繁蕪,然事跡明白,首尾該贍,亦自可觀。其中《唐臨傳》:「今上字」再見,《徐有功、澤王上金傳》:「今上」字各一見,皆謂玄宗,蓋沿故帙而未正者也。《懿宗紀》:「咸通十三年十二月,李國昌小男克用殺雲中防禦使段文楚,據云州,自稱防禦留後」,則既直書其叛亂之罪;而《哀帝紀》末雲「中興之初」,《王處直傳》稱「莊宗」,《王、鄭從讜,劉鄴、張睿傳》各有「中興」之語,自相矛盾。按此書纂於劉煦,後唐末帝清泰中為丞相,監修國史,至晉少帝開運二年,其書始成。朝代遷流,簡牘浩富,不暇遍詳而並存之,後之讀者可以觀世變矣。
yáng cháo chéng yī rén zuò liǎng chuán, yī jiàn qī shí èr juǎn, yī jiàn jiǔ shí sì juǎn.
楊朝晟一人作兩傳,一見七十二卷,一見九十四卷。
xīn táng shū jiù táng shū gāo zōng jì: gān fēng yuán nián chūn zhēng yuè wù chén shuò, shàng sì hào tiān shàng dì yú tài shān, yǐ gāo zǔ dà zōng pèi xiǎng. jǐ sì, shēng shān xíng fēng chán zhī lǐ. gēng wǔ, chán yú shè shǒu. shì yǐ shuò rì jì tiān yú shān xià, míng rì dēng fēng, yòu míng rì chán shè shǒu, cì xù shén míng. xīn shū gǎi yún: zhēng yuè wù chén fēng yú tài shān, gēng wǔ chán yú shè shǒu. shì yǐ jì tiān fēng shān èr shì bìng wèi yī shì, ér xì yú wù chén zhī rì, wén suī jiǎn ér shì bù hé yǐ.
○新唐書《舊唐書·高宗紀》:「乾封元年春正月戊辰朔,上祀昊天上帝於泰山,以高祖、大宗配饗。己巳,升山行封禪之禮。庚午,禪於社首。」是以朔日祭天於山下,明日登封,又明日禪社首,次序甚明。《新書》改云:「正月戊辰封於泰山,庚午禪於社首。」是以祭天、封山二事並為一事,而繫於戊辰之日,文雖簡而事不核矣。
tiān hòu jì: guāng zhái yuán nián sì yuè guǐ yǒu, qiān lú líng wáng yú fáng zhōu. dīng chǒu, yòu qiān yú jūn zhōu, chuí gǒng yuán nián sān yuè bǐng chén, qiān lú líng wáng yú fáng zhōu. zhōng zōng jì: sì shèng yuán nián zhēng yuè, fèi jū yú jūn zhōu, yòu qiān yú fáng zhōu. àn jiù shū: sì shèng yuán nián èr yuè wù wǔ, fèi huáng dì wèi lú líng wáng, yōu yú bié suǒ. sì yuè dīng chǒu, qiān lú líng wáng yú jūn zhōu. chuí gǒng yuán nián sān yuè, qiān lú líng wáng yú fáng zhōu, zhōng zōng jì yì tóng, ér yǐ sì yuè wèi wǔ yuè, rán wú xiān qiān fáng zhōu yī jié. yí jiù shǐ dé zhī ōu gōng, gài bó cǎi ér wù. dài zōng jì shàng shū sì yuè dīng mǎo, yōu huáng hòu yú bié diàn xià shū liù yuè xīn hài, zhuī fèi huáng hòu zhāng shì. yuē zhuī fèi, zé zhāng hòu zhī jiàn shā míng yǐ. ér bù shū qí sǐ, yì wèi lòu lüè.
《天後紀》:光宅元年四月癸酉,遷廬陵王於房州。丁丑,又遷於均州,垂拱元年三月丙辰,遷廬陵王於房州。《中宗紀》:嗣聖元年正月,廢居於均州,又遷於房州。按《舊書》:嗣聖元年二月戊午,廢皇帝為廬陵王,幽於別所。四月丁丑,遷廬陵王於均州。垂拱元年三月,遷廬陵王於房州,《中宗紀》亦同,而以四月為五月,然無先遷房州一節。疑《舊史》得之歐公,蓋博採而誤。《代宗紀》上書「四月丁卯,幽皇後於別殿」;下書「六月辛亥,追廢皇後張氏」。曰「追廢」,則張後之見殺明矣。而不書其死,亦為漏略。
wén zōng jì: tài hé jiǔ nián shí yī yuè rèn xū, lǐ xùn jí hé dōng jié dù shǐ wáng níng jié dù shǐ guō xíng yú yù shǐ zhōng chéng lǐ xiào běn jīng zhào shǎo yǐn luó lì yán, móu zhū zhōng guān, bù kè, xùn bēn yú fèng xiáng. xià yún: zuǒ shén cè jūn zhōng wèi chóu shì liáng shā wáng yá jiǎ shí shù shū yuán yú lǐ xiào běn luó lì yán wáng guō xíng yú. ér dú yú lǐ xùn bù yán qí sǐ, kuàng xùn nǎi zǒu rén zhōng nán shān, wèi zhì fèng xiáng, yì wèi wèi dāng. yì wén zhì: xiāo fāng sān shí guó chūn qiū sān shí juǎn. dāng zuò xiāo fāng děng, nǎi liáng yuán dì shì zǐ, míng fāng děng.
《文宗紀》:「太和九年十一月任戌,李訓及河東節度使王、寧節度使郭行余、御史中丞李孝本、京兆少尹羅立言,謀誅中官,不克,訓奔於鳳翔。」下云:「左神策軍中尉仇士良殺王涯、賈飠束、舒元輿、李孝本、羅立言、王、郭行余。」而獨於李訓不言其死,況訓乃走人終南山,未至鳳翔,亦為未當。《藝文志》:「蕭方《三十國春秋》三十卷。」當作「蕭方等」,乃梁元帝世子,名方等。
xīn táng shū zhì, ōu yáng yǒng shū suǒ zuò, pō yǒu cái duàn, wén yì míng dá. ér liè chuán chū sòng zǐ jīng zhī shǒu, zé jiǎn ér bù míng. èr shǒu gāo xià, jiǒng wèi bù móu yǐ. rú tài zōng zhǎng sūn hòu chuán: ān yè zhī zuì, wàn sǐ wú shè, rán bù cí yú qiè, tiān xià zhī zhī. gǎi yuē: ān yè zuì sǐ wú shè, rán xiàng yù qiè bù yǐ cí, hù zhī zhī. yì suī bù yì, ér hù zhī zhī sān zì shū bù chéng wén. yòu rú dé zōng wáng hòu chuán: zhào yuē: jì yán bù kě yòng jiǎ huā guǒ, yù jì zhě cóng zhī. gǎi yuē: yǒu zhào jì wù wú yòng yù, yù jì tīng zhī. bù guò shěng jiù shū sì zì, rán fēi zhù bù kě jiě yě.
《新唐書》志,歐陽永叔所作,頗有裁斷,文亦明達。而列傳出宋子京之手,則簡而不明。二手高下,迥為不侔矣。如《太宗長孫後傳》:「安業之罪,萬死無赦,然不慈於妾,天下知之。」改曰:「安業罪死無赦,然向遇妾不以慈,戶知之。」意雖不異,而「戶知之」三字殊不成文。又如《德宗王後傳》:詔曰:「祭筵不可用假花果,欲祭者從之。」改曰:「有詔祭物無用寓,欲祭聽之。」不過省《舊書》四字,然非注不可解也。
shǐ jiā zhī wén, lì wú chóng chū. ruò bù dé yǐ ér chóng chū, zé dāng zhēn zhuó bǐ cǐ, yǒu xiáng yǒu lüè, sī wèi zhī jiǎn. rú cuī miǎn bó tài cháng yì jiā zōng miào biān dòu, qí wén liǎng zài yú běn chuán jí wéi dào chuán, duō zhì èr sān bǎi yán. yòu rú lái jì yǔ gāo zhì zhōu hǎo chù jùn sūn chù yuē sì rén yán zhì, jí jì lǐng lì bù, suì yǐ chù yuē wèi tōng shì shè rén, liǎng jiàn yú běn chuán jí gāo zhì zhōu chuán ér shí zhòng lǎn yī rén, yī yǐ wèi xuān chéng, yī yǐ wèi jiāng dū. cǐ ér hū zhī, zé yì bù dé wèi zhī néng jiǎn yǐ.
史家之文,例無重出。若不得已而重出,則當斟酌彼此,有詳有略,斯謂之簡。如崔沔駁太常議加宗廟籩豆,其文兩載於本傳及《韋稻傳》,多至二三百言。又如來濟與高智周、郝處俊、孫處約四人言志,及濟領吏部,遂以處約為通事舍人,兩見於本傳及《高智周傳》;而石仲覽一人,一以為宣城,一以為江都。此而忽之,則亦不得謂之能簡矣。
yáng chǎng chuán yán: yǒu sī tiē shì míng jīng, bù zhì dà yì, nǎi qǔ nián tóu yuè rì gū jīng jué jù. tiē shì zhī fǎ, yòng zhǐ tiē qí shàng xià wén, zhǐ liú zhōng jiān yī èr jù, kùn rén yǐ nán jì. nián tóu rú yuán nián èr nián zhī lèi, yuè rì rú shí yǒu èr yuè yǐ mǎo zhī lèi. rú cǐ zé xí chūn qiū zhě yì shǎo yǐ, gù qǐng tiē píng wén. jīn gǎi yuē nián tóu rì wěi, shǔ duì suī gōng, ér yì bù tōng yǐ.
《楊場傳》言:「有司帖試明經,不質大義,乃取年頭月日、孤經絕句。」帖試之法,用紙貼其上下文,止留中間一二句,困人以難記。年頭如元年、二年之類,月日如十有二月乙卯之類。如此則習《春秋》者益少矣,故請帖平文。今改曰「年頭日尾」,屬對雖工,而義不通矣。
yán wǔ chuán: wèi chéng dū yǐn jiàn nán jié dù shǐ. fáng láng yǐ gù zǎi xiàng wèi xún nèi cì shǐ, wǔ màn jù bù wèi lǐ, zuì hòu dù fǔ, rán yù shā fǔ shù yǐ. lǐ bái zuò shǔ dào nán zhě, nǎi wèi fáng yǔ dù wēi zhī yě. cǐ sòng rén chuān záo zhī lùn. lǐ bái shǔ dào nán zhī zuò, dāng zài kāi yuán tiān bǎo jiān. shí rén gòng yán jǐn chéng zhī lè, ér bù zhī wèi tú zhī xiǎn yì dì zhī yú, jí shì chéng piān, bié wú yù yì. jí xuán zōng xī xìng, shēng wèi nán jīng, zé yòu wèi shī yuē: shuí dào jūn wáng xíng lù nán, liù lóng xī xìng wàn rén huān. dì zhuǎn jǐn jiāng chéng wèi shuǐ, tiān huí yù lěi zuò zhǎng ān. yī rén zhī zuò qián wǎng bù tóng rú cǐ, yì shí wèi zhī yǐ.
《嚴武傳》:「為成都尹、劍南節度使。房琅以故宰相為巡內刺史,武慢倨不為禮,最厚杜甫,然欲殺甫數矣。李白作《蜀道難》者,乃為房與杜危之也。」此宋人穿鑿之論。李白《蜀道難》之作,當在開元、天寶間。時人共言錦城之樂,而不知畏途之險、異地之虞,即事成篇,別無寓意。及玄宗西幸,升為南京,則又為詩曰:「誰道君王行路難,六龍西幸萬人歡。地轉錦江成渭水,天回玉壘作長安。」一人之作前往不同如此,亦時為之矣。
zhāng xiào zhōng chuán: xiào zhōng kuí wěi, zhǎng liù chǐ. lǐ chén chuán: zhǎng liù chǐ. gǔ rén yǐ liù chǐ wèi duǎn, jīn yǐ liù chǐ wèi zhǎng, yú tā shū wèi jiàn.
《張孝忠傳》:「孝忠魁偉,長六尺。」《李晨傳》:「長六尺。」古人以六尺為短,今以六尺為長,於他書未見。
jiù shū duàn xiù shí chuán: yīn shuō dà jiāng liú hǎi bīn, hé míng lǐ yáo lìng yán pàn guān qí líng yuè, tóng móu shā, yǐ bīng yíng chéng yú. sān rén zhě, jiē xiù shí sù suǒ jiǎng yù. cǐ wèi yáo lìng yán zhī pàn guān qí líng yuè, yǔ hǎi bīn míng lǐ wèi sān rén ěr. àn wén, yáo lìng yán shàng dāng shǎo yī jí zì. xīn shū suì wèi: jié liú hǎi bīn yáo lìng yán dōu yú hòu hé míng lǐ, yù tú. cǐ sān rén zhě, jiē xiù shí sù suǒ hòu. ér xià wén fāng yún dà lì qí líng yuè. lìng yán, zéi yě, ān yǒu kěn tóng xiù shí zhī móu zhě zāi?
《舊書·段秀實傳》:「陰說大將劉海賓,何明禮、姚令言判官歧靈岳,同謀殺Г,以兵迎乘輿。三人者,皆秀實夙所獎遇。」此渭姚令言之判官歧靈岳,與海賓、明禮為三人耳。按文,「姚令言」上當少一「及」字。《新書》遂謂:「結劉海賓、姚令言、都虞候何明禮,欲圖Г。此三人者,皆秀實素所厚。」而下文方雲大吏岐靈岳。令言,賊也,安有肯同秀實之謀者哉?
jiù táng shū gāo xiān zhī fēng cháng qīng èr chuán, bìng yún sì zhèn jié dù shǐ fū méng líng, ér lǐ sì yè duàn xiù shí èr chuán zé yún: ān xī jié dù shǐ mǎ líng, liú quán liàng chuán zé yún ān dōng fù dōu hù bǎo dìng jūn shǐ mǎ líng. àn wáng wéi jí yǒu sòng bù méng dōu hù shī, zhù: bù méng, zhe guān xìng yě. gǔ bù zì yǒu fū yīn, bù méng dāng jí fū méng, rán wèi zhī qí hé yǐ yòu wèi mǎ yě. xīn shū yīn zhī, liǎng xìng bìng jiàn. ér tū jué chuán zé yún ān xī jié dù shǐ fū méng líng. mǎ zǒng chuán: lǐ shī dào píng, xī yùn cáo pú děng wèi yī dào, chú zǒng jié dù, cì hào tiān píng jūn. zhǎng qìng chū, liú zǒng shàng yōu zhèn dì, zhào zǒng xǐ tiān píng. ér zhào zǒng hái, jiāng dà yòng zhī. huì zǒng zú, mù zōng yǐ yùn rén fù lài zǒng, fù zhào hái zhèn. shàng yún zhào zǒng xǐ tiān píng, liú zǒng yě. xià yún zhào zǒng hái, mǎ zǒng yě. yòu yún huì zǒng zú, liú zǒng yě. yòu yún yùn rén fù lài zǒng, mǎ zǒng yě. cǐ yú rén zhī zhǔ bīn zì zhī fán shěng jiē yǒu suǒ bù dāng. dāng yún zhào xǐ tiān píng, ér qù zǒng zì qí xià zé yún huì liú zǒng zú, yú wén wú jiā, ér yì míng yǐ.
《舊唐書》高仙芝、封常清二傳,並雲四鎮節度使「夫蒙靈」,而李嗣業、段秀實二傳則云:安西節度使「馬靈」,《劉全諒傳》則雲安東副都護、保定軍使「馬靈」。按《王維集》有《送不蒙都護詩》,註:「不蒙,著官姓也。」古「不」字有「夫」音,「不蒙」當即「夫蒙」,然未知其何以又為「馬」也。《新書》因之,兩姓並見。而《突厥傳》則雲安西節度使「夫蒙靈」。《馬總傳》:李師道平,析鄆、曹、濮等為一道,除總節度,賜號天平軍。長慶初,劉總上幽鎮地,詔總徙天平。而召總還,將大用之。會總卒,穆宗以鄆人附賴總,復詔還鎮。上雲詔「總徙天平」,劉總也。下雲「召總還」,馬總也。又雲「會總卒」,劉總也。又雲「鄆人附賴總」,馬總也。此於人之主賓、字之繁省皆有所不當。當雲「詔徙天平」,而去「總」字;其下則雲「會劉總卒」,於文無加,而義明矣。
jiù táng shū huáng fǔ chuán fù liǔ mì shì yún: mì xì jīng zhào fǔ yù, lì chì zhī yuē: hé kǔ zuò cǐ xū jiǎo? mì yuē: wú běn wú xīn, shì lǐ dào gǔ jiào wǒ, qiě yún shòu sì bǎi suì. fǔ lì fáng yú zhōu mì, kǒng qí yǐn huà. jí jiě yī jiù zhū, yī wú biàn yì. yǔ suī fán ér xù shì zé míng. xīn shū dàn yún: jiē dào gǔ jiào wǒ. jiě yī jí xíng, zú wú tā yì. qù qí zhōng jiān yǔ, zé tā yì èr zì hé suǒ běn xié? cáo què chuán: dà zōng zhe lìng, wén wǔ guān liù bǎi sì shí sān. àn bǎi guān zhì tài zōng shěng nèi wài guān, dìng zhì wèi qī bǎi sān shí yuán. jiù táng shū zhèng qǐ chuán: zhāo zōng wèi yǒu yùn xù, jiù cháng zòu bān bù cè zhù yún: zhèng qǐ kě lǐ bù shì láng píng zhāng shì. zhōng shū xū lì yì qí jiā cān yè, qǐ xiào yuē: zhū jūn dà wù, shǐ tiān xià rén jiē bù shí zì, zǎi xiàng bù jí zhèng wǔ yě. jìn lì yuē: chū zì shèng zhǐ tè ēn, lái rì zhì xià. qǐ kàng qí shǒu yuē: wàn yī rú cǐ, xiào shā tā rén. míng rì guǒ zhì xià. xīn shū gǎi yuē: é wén zhì zhào xià, tàn yuē: wàn yī, rán xiào shā tiān xià rén. zhì yǐ xià yǐ, hé wàn yī zhī yǒu? lǐ lè zhì: zhēn guān èr shí yī nián, zhào zuǒ qiū míng bo zi xià gōng yáng gāo gǔ liáng chì fú shèng gāo táng shēng dài shèng máo cháng kǒng ān guó liú xiàng zhèng zhòng jiǎ kuí dù zi chūn mǎ róng lú zhí zhèng kāng chéng fú qián hé xiū wáng sù wáng bì dù yù fàn níng èr shí èr rén pèi xiǎng. rú xué chuán fù chū cǐ wén, ér quē jiǎ kuí, zuò èr shí yī rén.
《舊唐書·皇甫傳》附柳泌事云:「泌系京兆府獄,吏叱之曰:『何苦作此虛矯?』泌曰:『吾本無心,是李道古教我,且雲壽四百歲。』府吏防虞周密,恐其隱化。及解衣就誅,一無變異。」語雖煩而敘事則明。《新書》但云:「皆道古教我。解衣即刑,卒無它異。」去其中間語,則「它異」二字何所本邪?《曹確傳》:「大宗著令,文武官六百四十三。」按《百官志》「太宗省內外官,定製為七百三十員。」《舊唐書·鄭啟傳》:「昭宗謂有蘊蓄,就常奏班簿側注云:『鄭啟可禮部侍郎、平章事。」中書胥吏詣其家參謁,啟笑曰:『諸君大誤,使天下人皆不識字,宰相不及鄭五也。』晉吏曰:『出自聖旨特恩,來日制下。』啟抗其手曰:『萬一如此,笑殺他人。』明日果制下。」《新書》改曰:「俄聞制詔下,嘆曰:『萬一,然笑殺天下人。』」制已下矣,何萬一之有?《禮樂志》:「貞觀二十一年,詔左丘明、卜子夏、公羊高、穀梁赤、伏勝、高堂生、戴聖、毛萇、孔安國、劉向、鄭眾、賈逵、杜子春、馬融、盧植、鄭康成、服虔、何休、王肅、王弼、杜預、范寧二十二人配享。」《儒學傳》復出此文,而缺賈逵,作二十一人。
lín yùn chuán: quán zhōu pú tián rén. fù pī, yǐ lín tīng duō shān guǐ yín cí, mín yàn kǔ zhī, zhuàn wú guǐ lùn cì shǐ fán huǎng zòu shǔ lín tīng lìng. cǐ dāng shì shǔ lìng zài qián, zuò lùn zài hòu, ér dào qí wén. fán wú shì jiū miù suǒ yǐ jí zhě bù gēng lùn.
《林蘊傳》:「泉州莆田人。父披,以臨汀多山鬼淫祠,民厭苦之,撰《無鬼論》刺史樊晃奏署臨汀令。」此當是署令在前,作論在後,而倒其文。凡吳氏《糾謬》所已及者不更論。
xī rén wèi sòng zǐ jīng bù xǐ duì ǒu zhī wén, qí zuò shǐ, yǒu táng yī dài suì wú yī piān zhào lìng. rú dé zōng xìng yuán zhī zhào, bù lù yú shū. xú xián fēi jiàn dà zōng shū, dí rén jié jiàn wǔ hòu yíng dà xiàng shū. jǐn liáo liáo shù yán. ér hán yù píng huái xī bēi zé quán zài zhī. fū shǐ yǐ jì shì, zhào shū jù guó shì zhī dà, fǎn bù rú bēi sòng hū? liǔ zōng yuán zhēn fú, nǎi xī ēn shì zuì zhī wén, yǔ xiàng rú zhī fēng chán sòng yì yǐ, zài zhī yóu wèi wú shí.
昔人謂宋子京不喜對偶之文,其作史,有唐一代遂無一篇詔令。如德宗興元之詔,不錄於書。徐賢妃《諫大宗疏》,狄仁傑《諫武後營大像疏》。僅寥寥數言。而韓愈《平淮西碑》則全載之。夫史以記事,詔疏俱國事之大,反不如碑頌乎?柳宗元《貞符》,乃希恩飾罪之文,與相如之《封禪頌》異矣,載之尤為無識。
sòng shǐ sòng shǐ yán cháo tíng yǔ jīn yuē miè liáo, zhǐ qiú shí jìn lù qì dān gù dì, ér bù sī yíng píng luán. sān zhōu fēi jìn lù, nǎi liú rén gōng xiàn qì dān yǐ qiú yuán zhě. jì ér wáng záo huǐ, yù bìng dé zhī, qiǎn zhào liáng sì wǎng qǐng zhī zài sān, jīn rén bù yǔ. cǐ shǐ jiā zhī wù. àn tōng jiàn: chū yōu zhōu běi qī bǎi lǐ yǒu yú guān, xià yǒu yú shuǐ tōng hǎi, zì guān dōng běi xún hǎi yǒu dào, dào xiá chù cái shù chǐ, páng yǒu luàn shān gāo jùn, bù kě yuè, běi zhì jìn niú kǒu. jiù zhì bā fáng yù jūn, mù tǔ bīng shǒu zhī, tián zǔ jiē gōng jūn shí, bù rù yú jì, yōu zhōu suì zhì zēng kuàng, yǐ gōng zhàn shì yī. měi suì zǎo huò, qīng yě jiān bì, yǐ dài qì dān. qì dān zhì, zhé bì bì bù zhàn. qí qí qù, xuǎn xiāo yǒng, jù ài yāo zhī, qì dān cháng shī lì zǒu. shì bīng jiē zì wèi tián yuán, lì zhàn yǒu gōng, zé cì xūn jiā shǎng. yóu shì qì dān bù gǎn qīng rén kòu. jí zhōu dé wēi wèi lú lóng jié dù shǐ, shì yǒng, bù xiū biān bèi, suì shī yú guān zhī xiǎn. qì dān měi chú mù yú yíng píng zhī jiān. yòu àn liáo shǐ, tài zǔ tiān zàn èr nián chūn zhēng yuè bǐng shēn, dà yuán shuài yáo gǔ kè píng zhōu, huò cì shǐ zhào sī wēn bì jiāng zhāng chóng. èr yuè, rú píng zhōu. jiǎ zǐ, yǐ píng zhōu lú lóng jūn zhì jié dù shǐ. liáo zhī tiān zàn èr nián, nǎi hòu táng zhuāng zōng tóng guāng yuán nián, shì yíng píng èr zhōu, qì dān zì yǐ bīng lì qǔ zhī yú táng, ér bù yú liú rén gōng, yòu fēi lù yǐ qiú yuán yě. ruò luán běn píng zhōu zhī dì, liáo tài zǔ yǐ fú hù zhì luán zhōu. dāng liú rén gōng shí, shàng wèi yǒu cǐ zhōu, yóu wèi wú jù.
○宋史《宋史》言朝廷與金約滅遼,止求石晉賂契丹故地,而不思營、平、灤。三州非晉賂,乃劉仁恭獻契丹以求援者。既而王鑿悔,欲並得之,遣趙良嗣往請之再三,金人不與。此史家之誤。按《通鑑》:初幽州北七百里有渝關,下有渝水通海,自關東北循海有道,道狹處才數尺,旁有亂山高峻,不可越,北至進牛口。舊置八防禦軍,募土兵守之,田祖皆供軍食,不入於薊,幽州歲致繒纊,以供戰士衣。每歲早獲,清野堅壁,以待契丹。契丹至,輒閉壁不戰。俟其去,選驍勇,據隘邀之,契丹常失利走。士兵皆自為田園,力戰有功,則賜勛加賞。由是契丹不敢輕人寇。及周德威為盧龍節度使,恃勇,不修邊備,遂失渝關之險。契丹每芻牧於營、平之間。又按《遼史》,太祖天贊二年春正月丙申,大元帥堯骨克平州,獲刺史趙思溫、裨將張崇。二月,如平州。甲子,以平州盧龍軍置節度使。遼之天贊二年,乃後唐莊宗同光元年,是營、平二州,契丹自以兵力取之於唐,而不於劉仁恭,又非賂以求援也。若灤本平州之地,遼太祖以俘戶置灤州。當劉仁恭時,尚未有此州,尤為無據。
liáo shǐ yú luán zhōu xià yún: shí jìn gē dì, zài píng zhōu zhī jìng. yì wù yě.
《遼史》於灤州下云:「石晉割地,在平州之境。」亦誤也。
yuán rén zuò sòng shǐ, yú tiān wén zhì zhōng, rú hú bīng dà qǐ hú zhǔ yōu zhī lèi, gǎi rì běi bīng běi zhǔ. mǎo wèi hú xīng, gǎi wèi běi xīng. wéi běi hé xià yī yuē hú mén, zé bù néng gǎi yě, réng qí wén.
元人作《宋史》,於《天文志》中,如「胡兵大起」、「胡主憂」之類,改日「北兵」、「北主」。昴為胡星,改為「北星」。惟「北河」下「一曰胡門」,則不能改也,仍其文。
shū zhōng fán lǔ zì jiē gǎi wèi dí. zhì yǐ jīn lǔ wèi jīn dí. yuán zhù chén wéi hú shuān èr shū bù gǎi. ā lǔ tú jìn sòng shǐ biǎo yuán ā lǔ tú jìn sòng shǐ biǎo yuē: jué hòu yíng guó guī cháo, jí wáng háng hǎi, qí wáng ér fǎng wáng, nǎi cún bǐng jié zhī chén chǔ miè ér yù lǔ gōng, kān jīn shǒu lǐ zhī guó. jīn shǐ zhōng yì chuán xù yuē: shèng yuán zhào xiū liáo jīn sòng shǐ, shǐ chén yì fán lì, qián dài zhī chén zhōng yú suǒ shì zhě, qǐng shū zhī wú huì. cháo tíng cóng zhī. cǐ jiē sòng shì yǐ lái zūn jīng rú zhòng jié yì zhī xiào, qí shí zhī rén xīn fēng sú yóu yǒu sān dài zhí dào zhī yí, bù dú yuán zhǔ zhī xián míng yě.
書中凡「鹵」字皆改為「敵」。至以金鹵為「金敵」。【原注】《陳惟胡栓二書不改。◎阿魯圖進宋史表元阿魯圖《進宋史表》曰:「厥後瀛國歸朝,吉王航海,齊亡而訪王,乃存秉節之臣;楚滅而諭魯公,堪矜守禮之國。」《金史·忠義傳》序曰:「聖元詔修遼、金、宋史,史臣議凡例,前代之臣忠於所事者,請書之無諱。朝廷從之。」此皆宋世以來尊經儒重節義之效,其時之人心風俗猶有三代直道之遺,不獨元主之賢明也。
qí wǔ dì shǐ tài zǐ jiā lìng shěn yuē zhuàn sòng shū, yí lì yuán càn chuán, shěn zhī yú dì, dì yuē: yuán càn zì shì sòng shì zhōng chén.
齊武帝使太子家令沈約撰《宋書》,疑立袁粲傳,審之於帝,帝曰:「袁粲自是宋室忠臣。」
liáo shǐ sòng shǐ fù zhōu chuán yán: shǐ qì dān, zhēng xiàn nà èr zì, shēng sè jù lì. qì dān zhǔ zhī bù kě duó, nǎi yuē: wú dāng zì qiǎn rén yì zhī. fù shǐ liú liù fú lái, bì guī zòu yuē: chén yǐ sǐ jù zhī, bǐ qì zhé yǐ, kě wù xǔ yě. cháo tíng jìng yǐ nà zì yǔ zhī. liáo shǐ xìng zōng jì yì yún: gǎn fù bì zhī yán, hé yì shǐ dìng. ér liú liù fú chuán zé yuē: sòng qiǎn shǐ, zēng suì bì yǐ yì shí xiàn. liù fú yǔ yē lǜ rén xiān shǐ sòng, dìng jìn gòng míng, sòng nán zhī. liù fú yuē: běn cháo bīng qiáng jiāng yǒng, rén rén yuàn cóng shì yú sòng! ruò zì qí fú huò, yǐ bǎo suǒ yù, yǔ jìn gòng zì shú duō? kuàng dà bīng zhù yàn, wàn yī nán jìn, hé yǐ yù zhī? gù xiǎo jié, wàng dà huàn, huǐ jiāng hé jí? sòng nǎi cóng zhī, suì bì chēng gòng. yē lǜ rén xiān chuán yì tóng. èr shǐ bìng tuō tuō jiān xiū, ér bù tóng rú cǐ.
○遼史《宋史·富粥傳》言:「使契丹,爭『獻』『納』二字,聲色俱厲。契丹主知不可奪,乃曰:『吾當自遣人議之。』復使劉六符來,弼歸奏曰:『臣以死拒之,彼氣折矣,可勿許也。』朝廷竟以『納』字與之。」《遼史·興宗紀》亦云:「感富弼之言,和議始定。」而《劉六符傳》則曰:「宋遣使,增歲幣以易十縣。六符與耶律仁先使宋,定進貢名,宋難之。六符曰:『本朝兵強將勇,人人願從事於宋!若恣其俘獲,以飽所欲,與進貢字孰多?況大兵駐燕,萬一南進,何以御之?顧小節,忘大患,悔將何及?』宋乃從之,歲幣稱貢。」《耶律仁先傳》亦同。二史並脫脫監修,而不同如此。
jīn shǐ jīn shǐ dà dǐ chū liú qí yuán hǎo wèn èr jūn zhī bǐ, yì pō kě guān, rán qí zhōng duō chóng jiàn ér shè yú fán zhě. kǒng yì fù zá shuō wèi: zì, xī shǐ shū liǎng rén yī shì, bì yuē yǔ zài mǒu rén chuán. jìn shū zài wáng yǐn jiàn zǔ yuē yì qí yī duàn, liǎng chuán jù chū, cǐ wèi wén fán yǐ. zhèng tóng cǐ bìng.
○金史《金史》大抵出劉祁、元好問二君之筆,亦頗可觀,然其中多重見而涉於繁者。孔毅父《雜說》謂:「自,昔史書兩人一事,必曰『語在某人傳』。《晉書》載王隱諫祖約奕棋一段,兩傳俱出,此為文繁矣。」正同此病。
hǎi líng zhū zi chuán zàn dāng yǐn chǔ líng wáng yuē: yú shā rén zǐ duō yǐ, néng wú jí cǐ hū! ér fǎn yǐn xún shǒu yán: bù yǐ rén zǐ, wú zi qí kě dé hū? shì wèi shī dāng.
《海陵諸子傳》贊當引楚靈王曰:「余殺人子多矣,能無及此乎!」而反引荀首言:「不以人子,吾子其可得乎?」似為失當。
yōu lán zhī yì, chéng lín shì zhī yuē āi zōng, xī zhōu xíng shěng yì zhī yuē zhāo zōng, shǐ cóng āi zōng wèi dìng. ér shí huò zhì mò jí bǎi guān zhì fù yǒu yì zōng zhī chēng, bù zhe hé rén suǒ shàng.
幽蘭之縊,承麟諡之曰「哀宗」,息州行省溢之曰「昭宗」,史從哀宗為定。而《食貨志》末及《百官志》復有義宗之稱,不著何人所上。
jīn yǔ yuán lián bīng èr shí yú nián, shū zhōng suī chēng dà yuán, ér nèi wài zhī zhǐ jié rán bù yí, shì jīn rén zhī zuò fēi yuán rén zhī zuò, cǐ qí suǒ yǐ wèi shàn.
金與元連兵二十餘年,書中雖稱大元,而內外之旨截然不移,是金人之作非元人之作,此其所以為善。
chéng lín jí wèi bù guò yī èr rì, ér shǐ yóu chēng zhī wèi mò dì. chuán. qí yǔ sòng zhī èr wáng xuē qí dì hào zhě jué yì, gù zhī fēi yī rén zhī bǐ yǐ.
承麟即位不過一二日,而史猶稱之為末帝。傳》。其與宋之二王削其帝號者絕異,故知非一人之筆矣。
yuán shǐ yuán shǐ liè chuán bā juǎn sù bù tái, jiǔ juǎn xuě bù tái, yī rén zuò liǎng chuán. shí bā juǎn wán zhě dōu, shí jiǔ juǎn wán zhě bá dōu, yì yī rén zuò liǎng chuán. gài qí chéng shū bù chū yú yī rén zhī shǒu.
○元史《元史·列傳》八卷速不台,九卷雪不台,一人作兩傳。十八卷完者都,十九卷完者拔都,亦一人作兩傳。蓋其成書不出於一人之手。
sòng lián xù yún: hóng wǔ yuán nián shí èr yuè, zhào xiū yuán shǐ, chén lián chén yī wéi zǒng cái. èr nián èr yuè bǐng yín kāi jú. bā yuè guǐ yǒu shū chéng. jì sān shí qī juǎn, zhì wǔ shí sān juǎn, biǎo liù juǎn, chuán liù shí sān juǎn. shùn dì shí wú shí lù kě zhēng, yīn wèi dé wèi wán shū. shàng fù zhào yí cáo qiǎn shǐ xíng tiān xià, qí shè yú shǐ shì zhě, lìng jùn xiàn shàng zhī. sān nián èr yuè yǐ chǒu kāi jú, qī yuè dīng hài shū chéng. jì shí juǎn, zhì wǔ juǎn, biǎo èr juǎn, chuán sān shí liù juǎn. fán qián shū yǒu suǒ wèi bèi, pō bǔ wán zhī. zǒng cái réng lián yī wéi èr chén, ér zuǎn lù zhī shì dú zhào xūn zhōng shǐ qí shì. rán zé yuán shǐ zhī chéng suī bù chū yú yī shí yī rén, ér sòng wáng èr gōng yǔ zhào jūn yì nán miǎn yú shū hū zhī jiù yǐ xī sòng wú chēn yán: fāng xīn shū lái shàng zhī chū, ruò cháo tíng fù zhī yǒu sī, wěi guān fù dìng, shǐ jié nán jiū bó. shěn dìng kān xiū, rán hòu xià cháo chén bó yì, kě fǒu rú cǐ. zé chū xiū zhě bì bù gǎn miè liè, shěn fù zhě yì bù gǎn yī wéi, shù hū dé wèi wán shū, kě yǐ chuán jiǔ. nǎi lì dài xiū shǐ zhī chén jiē wù gǒu wán, yòu wén zhī jūn yì duō juàn lǎn, wèi yǒu néng xíng qí shuō zhě yě. hóng wǔ zhōng, cháng mìng jiě jìn xiū zhèng yuán shǐ chuǎn wù, qí shū liú zhōng bù chuán.
宋濂《序》云:「洪武元年十二月,詔修《元史》,臣濂、臣衤韋總裁。二年二月丙寅開局。八月癸酉書成。紀三十七卷,志五十三卷,表六卷,傳六十三卷。」順帝時無《實錄》可征,因未得為完書。上復詔儀曹遣使行天下,其涉於史事者,令郡縣上之。三年二月乙丑開局,七月丁亥書成。紀十卷,志五卷,表二卷,傳三十六卷。凡前書有所未備,頗補完之。總裁仍濂、衤韋二臣,而纂錄之士獨趙熏終始其事。然則《元史》之成雖不出於一時一人,而宋、王二公與趙君亦難免於疏忽之咎矣;昔宋吳縝言:「方新書來上之初,若朝廷付之有司,委官覆定,使詰難糾駁。審定刊修,然後下朝臣博議,可否如此。」則初修者必不敢滅裂,審覆者亦不敢依違,庶乎得為完書,可以傳久。乃歷代修史之臣皆務苟完,右文之君亦多倦覽,未有能行其說者也。洪武中,嘗命解縉修正《元史》舛誤,其書留中不傳。
shì zǔ jì: zhōng tǒng sān nián èr yuè, yǐ xìng sōng yún sān zhōu lì shàng dōu. sì nián wǔ yuè, shēng shàng dōu lù wàng yún xiàn wèi yún zhōu, sōng shān xiàn wèi sōng zhōu. shì sān nián shàng wèi shēng zhōu, yù shū wèi zhōu zhě wù. běn jì yǒu tuō lòu yuè zhě, liè chuán yǒu zhòng shū nián zhě.
《世祖紀》:「中統三年二月,以興、松、雲三州隸上都。」「四年五月,升上都路望雲縣為雲州,松山縣為松州。」是三年尚未昇州,預書為州者誤。《本紀》有脫漏月者,《列傳》有重書年者。
tiān wén zhì jì zài yuè wǔ xīng líng fàn, ér běn jì fù xiáng shū zhī, bù miǎn chóng chū. zhì wèi yún: yú jiàn běn jì. yì fēi tǐ.
《天文志》既載月五星凌犯,而《本紀》復詳書之,不免重出。《志》未云:「余見《本紀》。」亦非體。
zhū zhì jiē àn dú zhī wén, bìng wú róng fàn. rú hé qú zhì yán gěng cān zhèng a lǐ shàng shū, jì sì zhì yán tián sī tú hǎo cān zhèng, jiē àn dú zhōng zhī chēng wèi yě.
諸《志》皆案牘之文,並無熔范。如《河渠志》言「耿參政」、「阿里尚書」,《祭祀志》言「田司徒」、「郝參政」,皆案牘中之稱謂也。
zhāng zhēn chuán yǒu fù kuò kuò tiē mù ér shū yuē: jiāng zuǒ rì sī jiàn shí shàng guó. cǐ wèi míng tài zǔ yě. jìn chén shòu shàng zhū gé kǒng míng jí biǎo yuē: fú wéi bì xià yuǎn zōng gǔ shèng, dàng rán wú jì, gù suī dí guó fěi bàng zhī yán, xián sì qí cí, ér wú suǒ gé huì, suǒ yǐ míng dà tōng zhī dào yě. yú cǐ shū jiàn zhī yǐ. shí mǒ yí sūn chuán shàng yán dà míng bīng, xià yán cháo tíng, cháo tíng wèi yuán yě, nèi wài zhī cí míng bái rú cǐ.
《張楨傳》有《復擴廓帖木兒書》曰:「江左日思薦食上國。」此謂明太祖也。晉陳壽《上諸葛孔明集表》曰:「伏惟陛下遠蹤古聖,蕩然無忌,故雖敵國誹謗之言,咸肆其辭,而無所革諱,所以明大通之道也。」於此書見之矣。《石抹宜孫傳》上言「大明兵」,下言「朝廷」,朝廷謂元也,內外之辭明白如此。
shùn dì jì: dà míng bīng qǔ tài píng lù, dà míng bīng qǔ jí qìng lù. qí shí guó hào wèi wèi dà míng, yuē dà míng zhě, shǐ chén zhuī shū zhī yě. gǔ rén jì shì zhī wén yǒu bù dé bù rán zhě lèi rú cǐ.
《順帝紀》:「大明兵取太平路」,「大明兵取集慶路」。其時國號未為大明,曰大明者,史臣追書之也。古人記事之文有不得不然者類如此。
tōng jiàn lǚ dōng lái dà shì jì yuē: shǐ jì shāng jūn běn chuán yún: bù gào jiān zhě yāo zhǎn, gào jiān zhě yǔ zhǎn dí shǒu tóng shǎng, nì jiān zhě yǔ jiàng dí tóng fá, tōng jiàn xuē bù gào jiān zhě yī jù, ér yǐ nì jiān zhī zuì wèi bù gào hǎo zhī zuì. běn chuán yòu yún: mín yǒu èr nán yǐ shàng bù fēn yì zhě, bèi qí fù. tōng jiàn xuē zhī. běn chuán yòu yún: míng tián zhái chén qiè zhě yǐ jiā cì. tōng jiàn xuē yǐ jiā cì sān zì, jiē dāng yǐ běn chuán wèi zhèng.
○通鑑呂東萊《大事記》曰:「《史記·商君本傳》云:『不告奸者腰斬,告奸者與斬敵首同賞,匿奸者與降敵同罰,』《通鑑》削不告奸者一句,而以匿奸之罪為不告好之罪。《本傳》又云:『民有二男以上不分異者,倍其賦。』《通鑑》削之。《本傳》又云:『名田宅臣妾者以家次。』《通鑑》削『以家次』三字,皆當以《本傳》為正。」
mèng zǐ yǐ fá yàn wèi xuān wáng shì, yǔ shǐ jì bù tóng. tōng jiàn yǐ wēi wáng xuān wáng zhī zú gè yí xià shí nián, yǐ hé mèng zǐ zhī shū, jīn àn shǐ jì wáng yuán nián wèi zhōu xiǎn wáng zhī sì shí liù nián, suì zài zhe yōng yān mào. yòu bā nián, yàn wáng kuài ràng guó yú xiāng zi zhī. yòu èr nián, qí pò yàn, shā wáng kuài. yòu èr nián, yàn rén lì tài zǐ píng, zé jǐ wèi wáng zhī shí èr nián. ér mèng zǐ shū wú shén cán yú mèng zǐ, shàng shì xuān wáng, hé bù yǐ xuān wáng zhī zú yí xià shí èr sān nián, zé yú mèng zǐ zhī shū wú bù jiē hé, ér dàn jū yú shí nián zhī chéng shù xié? shǐ jì wàn shí jūn liè chuán: qìng cháng wèi tài pú yù chū. shàng wèn chē zhōng jǐ mǎ, qìng yǐ cè shù mǎ bì, jǔ shǒu yuē: liù mǎ. qìng yú zhū zi zhōng zuì wèi jiǎn yì yǐ, rán yóu rú cǐ. tài shǐ gōng zhī yì, wèi qìng suī jiǎn yì, ér yóu jìng jǐn, bù gǎn lǜ ěr jí duì. qí yán jiǎn yì, zhèng yǐ qǐ xià wén zhī yì yě. tōng jiàn qù rán yóu rú cǐ yī jù, shū shī běn zhǐ.
《孟子》以伐燕為宣王事,與《史記》不同。《通鑑》以威王、宣王之卒各移下十年,以合孟子之書,今按《史記》王元年為周顯王之四十六年,歲在著雍閹茂。又八年,燕王噲讓國於相子之。又二年,齊破燕,殺王噲。又二年,燕人立太子平,則己為王之十二年。而孟子書「吾甚慚於孟子」,尚是宣王,何不以宣王之卒移下十二三年,則於孟子之書無不皆合,而但拘於十年之成數邪?《史記·萬石君列傳》:「慶嘗為太僕御出。上問車中幾馬,慶以策數馬畢,舉手曰:『六馬。』慶於諸子中最為簡易矣,然猶如此。」太史公之意,謂慶雖簡易,而猶敬謹,不敢率爾即對。其言簡易,正以起下文之意也。《通鑑》去「然猶如此」一句,殊失本指。
tōng jiàn: hàn wǔ dì yuán guāng liù nián, yǐ wèi wèi hán ān guó wèi cái guān jiāng jūn, tún yú yáng, yuán shuò yuán nián, xiōng nú èr wàn qí rù hàn, shā liáo xī tài shǒu, lüè èr qiān yú rén, wéi hán ān guó bì. yòu rén yú yáng yàn mén, gè shā lüè qiān yú rén. fū yuē guó hán ān guó bì, qí wèi yú yáng kě zhī, ér yún yòu rù yú yáng, zé shū yǐ. kǎo shǐ jì xiōng nú chuán běn wén, zé yún: bài yú yáng tài shǒu jūn qiān yú rén, wéi hàn jiāng jūn ān guó. ān guó shí qiān yú qí, yì qiě jǐn. huì yàn jiù zhì, xiōng nú yǐn qù. qí wén jīng mì rú cǐ. tōng jiàn gǎi zhī bù dāng.
《通鑑》:「漢武帝元光六年,以衛尉韓安國為材官將軍,屯漁陽,元朔元年,匈奴二萬騎入漢,殺遼西太守,略二千餘人,圍韓安國壁。又人漁陽、雁門,各殺略千餘人。」夫曰「國韓安國壁」,其為漁陽可知,而雲「又入漁陽」,則疏矣。考《史記·匈奴傳》本文,則云:「敗漁陽太守軍千餘人,圍漢將軍安國。安國時千餘騎,亦且盡。會燕救至,匈奴引去。」其文精密如此。《通鑑》改之不當。
hàn shū xuān dì jì: wǔ fèng èr nián chūn sān yuè, xíng xìng yōng, cí wǔ. tōng jiàn gǎi zhī yuē: chūn zhēng yuè, shàng xìng gān quán jiāo tài. kǎo yì yǐn xuān jì yún: sān yuè xíng xìng gān quán. ér xuān jì běn wú cǐ wén, bù zhī wēn gōng hé suǒ jù?
《漢書·宣帝紀》:「五鳳二年春三月,行幸雍,祠五。」《通鑑》改之曰:「春正月,上幸甘泉郊泰。」《考異》引《宣紀》云:「三月行幸甘泉。」而《宣紀》本無此文,不知溫公何所據?
guāng wǔ zì lǒng shǔ píng hòu, fēi jǐng jí, wèi cháng fù yán jūn lǚ. huáng tài zǐ cháng wèn jūn lǚ zhī shì, dì yuē: xī wèi líng gōng wèn chén, kǒng zǐ bù duì. cǐ fēi ěr suǒ jí. jù hòu hàn shū běn wén, huáng tài zǐ jí míng dì yě. tōng jiàn nǎi shū yú jiàn wǔ shí sān nián, zé dōng hǎi wáng jiāng shàng wèi tài zǐ, yì wèi wèi yǔn.
光武自隴蜀平後,非警急,未嘗復言軍旅。皇太子嘗問軍旅之事,帝曰:「昔衛靈公問陳,孔子不對。此非爾所及。」據《後漢書》本文,皇太子即明帝也。《通鑑》乃書於建武十三年,則東海王韁尚為太子,亦為未允。
táng dé zōng zhēn yuán èr nián: lǐ mì zòu: zì jí jīn zhì sān mén, záo shān kāi chē dào shí bā lǐ, yǐ bì dǐ zhù zhī xiǎn. àn jiù táng shū lǐ mì chuán bìng wú cǐ shì, ér shí huò zhì yuē: kāi yuán èr shí èr nián bā yuè, xuán zōng cóng jīng zhào yǐn péi yào qīng zhī yán, zhì hé yīn xiàn jí hé yīn cāng, hé qīng xiàn bǎi yá cāng, sān mén dōng jí jīn cāng, sān mén xī yán cāng. kāi sān mén běi shān shí bā lǐ, yǐ bì tuān xiǎn. zì jiāng huái ér sù hóng gōu, xī nà hé yīn cāng, zì hé yīn sòng nà hán jiā cāng, yòu sòng nà tài yuán cāng, wèi zhī běi yùn, zì tài yuán cāng fú yú wèi, yǐ shí jīng shī, fán sān nián yùn qī bǎi wàn shí, shěng lù yùn zhī yōng sì shí wàn guàn. yòu yuē: kāi yuán èr shí jiǔ nián, shǎn jùn dà shǒu lǐ qí wù záo sān mén shān yǐ tōng yùn, pì sān mén diān shū yán xiǎn zhī dì. bǐ fù suǒ yǐn jiàn, shēng yú ān liú, zì qí wù shǐ yě. tiān bǎo sān zài, wéi jiān dài xiāo líng, yǐ shuǐ zuò guǎng yùn tán yú wàng chūn lóu zhī dōng ér cáng zhōu yān. shì zé běi yùn shǐ yú yào qīng, shàng lù xíng shí bā lǐ hé yùn shǐ yú qí wù, zé zhí dá yú zhǎng ān yě, xià jù zhēn yuán sì shí wǔ nián, wú yuán yǒu lǐ mì fù záo sān mén zhī shì.
唐德宗貞元二年:李泌奏:「自集津至三門,鑿山開車道十八里,以避底柱之險。」按《舊唐書·李泌傳》並無此事,而《食貨志》曰:「開元二十二年八月,玄宗從京兆尹裴耀卿之言,置河陰縣及河陰倉,河清縣柏崖倉,三門東集津倉,三門西鹽倉。開三門北山十八里,以避湍險。自江淮而溯鴻溝,悉納河陰倉,自河陰送納含嘉倉,又送納太原倉,謂之北運,自太原倉浮於渭,以實京師,凡三年運七百萬石,省陸運之傭四十萬貫。」又曰:「開元二十九年,陝郡大守李齊物鑿三門山以通運,辟三門巔輸岩險之地。俾負索引艦,升於安流,自齊物始也。天寶三載,韋堅代蕭靈,以水作廣運潭於望春樓之東而藏舟焉。」是則北運始於耀卿,尚陸行十八里;河運始於齊物,則直達於長安也,下距貞元四十五年,無緣有李泌復鑿三門之事。
tōng jiàn bù zài wén rén lǐ yīn dǔ yǔ yǔ: tōng jiàn bù zài wén rén. rú qū yuán zhī wèi rén, tài shǐ gōng zàn zhī wèi yǔ rì yuè zhēng guāng, ér bù dé shū yú tōng jiàn. dù zi měi ruò fēi chū shī wèi jié yī shī wèi wáng shū wén suǒ yín, zé xìng míng yì bù dēng yú jiǎn dú yǐ. yǔ dá zhī yuē: cǐ shū běn yǐ zī zhì, hé xiá lù jí wén rén? xī táng dīng jū huì wèi hàn lín xué shì, wén zōng yú lín dé diàn zhào duì, yīn miàn shòu yù shǐ zhōng chéng. yì rì zhì xià, dì wèi zǎi chén yuē: jū huì zuò dé cǐ guān. zhèn céng yǐ shí yàn wèi dù fǔ lǐ bái bèi wèi sì jué wèn jū huì, jū huì yuē: cǐ fēi jūn shàng yào zhī zhī shì. cháng yǐ cǐ jì dé jū huì, jīn suǒ yǐ zhuó wèi zhōng chéng. rú jūn zhī yán, qí shí jiàn dài chū wén zōng xià yǐ,
○通鑑不載文人李因篤語予:「《通鑑》不載文人。如屈原之為人,太史公贊之謂『與日月爭光』,而不得書於《通鑑》。杜子美若非『出師未捷』一詩為王叔文所吟,則姓名亦不登於簡牘矣。」予答之曰:「此書本以資治,何暇錄及文人?昔唐丁居晦為翰林學士,文宗於麟德殿召對,因面授御史中丞。翼日制下,帝謂宰臣曰:『居晦作得此官。朕曾以時諺謂杜甫、李白輩為四絕問居晦,居晦曰:此非君上要知之事。嘗以此記得居晦,今所以擢為中丞。』如君之言,其識見殆出文宗下矣,」