shǐ jì tōng jiàn bīng shì qín chǔ zhī jì, bīng suǒ chū rù zhī tú, qū zhé biàn huà, wéi tài shǐ gōng xù zhī rú zhǐ zhǎng. yǐ shān chuān jùn guó bù yì míng, gù yuē dōng yuē xī rì nán rì běi, yī yán zhī xià, ér xíng shì liǎo rán. yǐ guān sài jiāng hé wèi yī fāng jiè xiàn, gù yú xiàng yǔ, zé yuē" liáng nǎi yǐ bā qiān rén dù jiāng ér xī", yuē" yǔ nǎi xī yǐn bīng dù hé", yuē" yǔ jiāng zhū hóu bīng sān shí yú wàn, xíng lüè dì zhì hé nán", yuē" yǔ dù huái", rì" yǔ suì yǐn dōng yù dù wū jiāng" yú gāo dì zé yuē:" chū chéng gāo yù mén běi dù hé", yuē" yǐn bīng dù hé, fù qǔ chéng gāo". gài zì gǔ shǐ shū bīng shì dì xíng zhī xiáng, wèi yǒu guò cǐ zhě. tài shǐ gōng xiōng zhōng gù yǒu yì tiān xià dà shì, fēi hòu dài shū shēng zhī suǒ néng jǐ yě.
○史记通鉴兵事秦楚之际,兵所出入之途,曲折变化,唯太史公序之如指掌。以山川郡国不易明,故曰东曰西日南日北,一言之下,而形势了然。以关塞江河为一方界限,故于项羽,则曰“梁乃以八千人渡江而西”,曰“羽乃悉引兵渡河”,曰“羽将诸侯兵三十余万,行略地至河南”,曰“羽渡淮”,日“羽遂引东欲渡乌江”;于高帝则曰:“出成皋玉门北渡河”,曰“引兵渡河,复取成皋”。盖自古史书兵事地形之详,未有过此者。太史公胸中固有一天下大势,非後代书生之所能几也。
sī mǎ wēn gōng tōng jiàn chéng zuǒ shì ér zuò, qí zhōng suǒ zài bīng fǎ shén xiáng, fán wáng guó zhī chén dào zéi zhī zuǒ, gǒu yǒu yī cè yì jù lù zhī. zhū zǐ gāng mù dà bàn xuē qù, shì wèi dá wēn gōng zhī yì.
司马温公《通鉴》承左氏而作,其中所载兵法甚详,凡亡国之臣、盗贼之佐,苟有一策亦具录之。朱子《纲目》大半削去,似未达温公之意。
shǐ jì yú xù shì zhōng yù lùn duàn gǔ rén zuò shǐ, yǒu bù dài lùn duàn, ér yú xù shì zhī zhōng jí jiàn qí zhǐ zhě, wéi tài shǐ gōng néng zhī. píng zhǔn shū wèi zài bo shì yǔ, wáng jiǎn chuán wèi zài kè yǔ, jīng kē chuán wèi zài lǔ jù jiàn yǔ, cháo cuò chuán wèi zài dèng gōng yǔ jǐng dì yǔ, wǔ ān hóu tián chuán wèi zài wǔ dì yǔ, jiē shǐ jiā yú xù shì zhōng yù lùn duàn fǎ yě, hòu rén zhī cǐ fǎ zhě xiān yǐ, wéi bān mèng jiān jiān yī yǒu zhī, rú huò guāng chuán zài rèn xuān yǔ huò yǔ yǔ, jiàn guāng duō zuò wēi fú huáng bà chuán zài zhāng chǎng zòu jiàn xiáng ruì, duō bù yǐ shí, tōng chuán jiē bāo, dú cǐ yù biǎn, kě wèi dé tài shǐ gōng zhī fǎ zhě yǐ.
○史记于序事中寓论断古人作史,有不待论断,而于序事之中即见其指者,惟太史公能之。《平准书》未载卜式语,《王翦传》未载客语,《荆轲传》未载鲁句践语,《晁错传》未载邓公与景帝语,《武安侯田传》未载武帝语,皆史家于序事中寓论断法也,後人知此法者鲜矣,惟班孟坚间一有之,如《霍光传》载任宣与霍禹语,见光多作威福;《黄霸传》载张敞奏见祥瑞,多不以实,通传皆褒,独此寓贬,可谓得太史公之法者矣。
shǐ jì shǐ jì qín shǐ huáng běn jì mò yún:" xuān gōng chū zhì rùn yuè." rán zé xuān gōng yǐ qián jiē wú rùn, měi sān shí nián duō yī nián, yǔ zhū guó zhī shǐ jiē bù hé yǐ, zé qín zhī suǒ yòng zhě hé zhèng xié?
○史记《史记·秦始皇本纪》末云:“宣公初志润月。”然则宣公以前皆无润,每三十年多一年,与诸国之史皆不合矣,则秦之所用者何正邪?
zǐ cháng zuò shǐ jì, zài wǔ dì tài chū zhōng. gāo zǔ gōng chén nián biǎo píng yáng hóu xià yún:" yuán dǐng sān nián, jīn hóu zōng yuán nián." jīn hóu zhě, zuò shǐ jì shí jiàn wèi hóu yě. xià yòu yún:" zhēng hé èr nián, hóu zōng zuò tài zǐ sǐ, guó chú." zé hòu rén suǒ xù yě. juǎn zhōng shū zhēng hé zhě èr, hòu yuán zhě yī. huì jǐng wèn hòu zhě nián biǎo shū zhēng hé zhě yī, hòu yuán zhě sān. jiàn yuán yǐ lái hóu zhě nián biǎo shū zhēng hé zhě èr. hàn xìng jiàng xiàng nián biǎo yǒu tiān hàn tài shǐ zhēng hé hòu yuán yǐ zhì zhāo xuān yuán chéng zhū hào, lì shū yì tóng. chǔ yuán wáng shì jiā shū dì jié èr nián qí dào huì wáng shì jiā shū jiàn shǐ sān nián zhě èr cáo xiàng guó shì jiā shū zhēng hé èr nián jiǎ yì chuán jiǎ jiā zhì xiào zhāo shí liè wéi jiǔ qīng tián shū chuán xiōng nú chuán wèi jiāng jūn chuán wèi yǒu lì tài zǐ jí wū gǔ shì sī mǎ xiàng rú zhuàn zàn yáng xióng, yǐ wéi mǐ lì zhī fù, quàn bǎi ér fěng yī, jiē hòu rén suǒ xù yě.
子长作《史记》,在武帝太初中。《高祖功臣年表》平阳侯下云:“元鼎三年,今侯宗元年。”今侯者,作《史记》时见为侯也。下又云:“征和二年,侯宗坐太子死,国除。”则後人所续也。卷中书征和者二,後元者一。《惠景问候者年表》书征和者一,後元者三。《建元以来侯者年表》书征和者二。《汉兴将相年表》有天汉、太始、征和、後元以至昭、宣、元、成诸号,历书亦同。《楚元王世家》书地节二年;《齐悼惠王世家》书建始三年者二;《曹相国世家》书征和二年;《贾谊传》贾嘉至孝昭时列为九卿;《田叔传》、《匈奴传》、《卫将军传》未有戾太子及巫蛊事;《司马相如传》赞扬雄,以为靡丽之赋,劝百而讽一,皆後人所续也。
hé qú shū dōng hǎi yǐn jù dìng, hàn shū gōu xù zhì yīn zhī," dōng hǎi" yí shì" běi hǎi" zhī wù, àn dì lǐ zhì qí jùn xiàn shí èr, qí wǔ yuē jǔ dìng, xià yún:" mǎ chē dú shuǐ shǒu shòu jù dìng, dōng běi zhì láng huái rù hǎi." yòu qiān shèng jùn bó chāng xià yún:" bó shuǐ dōng běi zhì jǔ dìng rén mǎ chē dú." ér xiào wǔ jì yuē:" zhēng hé sì nián chūn zhēng yuè, xíng xìng dōng cài, lín dà hǎi. sān yuè, shàng gēng yú jù dìng, hái xìng tài shān, xiū fēng." jì qí dào lǐ yì dāng zài qí, qù dōng hǎi yuǎn yǐ.
《河渠书》东海引钜定,《汉书·沟恤志》因之,“东海”疑是“北海”之误,按《地理志》齐郡县十二,其五曰矩定,下云:“马车读水首受钜定,东北至琅槐入海。”又千乘郡博昌下云:“博水东北至矩定人马车渎。”而《孝武纪》曰:“征和四年春正月,行幸东菜,临大海。三月,上耕于钜定,还幸泰山,修封。”计其道里亦当在齐,去东海远矣。
fán shì jiā duō běn zhī zuǒ shì chuán, qí yǔ chuán bù tóng zhě, jiē dāng yǐ zuǒ shì wèi zhèng. qí shì jiā:" wú dà gōng wàng zǐ jiǔ yǐ." cǐ shì wàng wéi zhī shuō, zhōu zhī dài wáng, qí zhī dà gōng, wú zhī tài bó, yǒu guó zhī shǐ zǔ wèi zhī tài zǔ. qí yì yī yě.
凡世家多本之《左氏传》,其与传不同者,皆当以左氏为正。《齐世家》:“吾大公望子久矣。”此是妄为之说,周之大王,齐之大公,吴之太伯,有国之始祖谓之太祖。其义一也。
zhào shì jiā:" zhào jiǎn zi chú sān nián zhī sàng, qī ér yǐ." cǐ yīn zuǒ zhuàn:" jiàng yú sàng shí" zhī wén ér wù wèi zhī jiě, běn wú qí shì.
《赵世家》:“赵简子除三年之丧,期而已。”此因《左传》:“降于丧食”之文而误为之解,本无其事。
jìng hóu shí yī nián, wèi hán zhào gòng miè jìn, fēn qí dì, chéng hóu shí liù nián, yǔ hán wèi fēn jìn, fēng jìn jūn yǐ duān shì. cǐ wén chóng chū.
敬侯十一年,魏、韩、赵共灭晋,分其地,成侯十六年,与韩、魏分晋,封晋君以端氏。此文重出。
tián jìng zhòng wán shì jiā:" jìng zhòng zhī rú qí, yǐ chén shì wèi tián shì," cǐ yì tài shǐ gōng zhī wù. fèn qiū chuán wèi yǒu chēng tián zhě, zhì zhàn guó shí shǐ wèi tián ěr. zhòng ní dì zǐ chuán:" gōng sūn lóng, zì zi shí, shǎo kǒng zǐ wǔ shí sān suì." àn hàn xiǔ zhù:" gōng sūn lóng, zhào rén, wèi jiān bái yì tóng zhī shuō zhě, yǔ píng yuán jūn tóng shí, qù fū zǐ jìn èr bǎi nián." dài fēi yě. qiě yún shǎo kǒng zǐ wǔ shí sān suì, zé dāng tián cháng fá lǔ zhī nián jǐn shí sān sì suì ěr, ér yuē" zi zhāng zi shí qǐng xíng", qǐ gān luó wài huáng shè rén ér zhī bǐ hū? shāng jūn chuán:" yǐ jiào wéi dà liáng zào, jiāng bīng wéi wèi ān yì, jiàng zhī." cǐ bì ān yì zì wù, qí xià wén yuē:" wèi huì wáng shǐ shǐ gē hé xī zhī dì, xiàn yú qín, yǐ hé. ér wèi suì qù ān yì, xǐ dōu dà liáng." nǎi shì zì ān yì xǐ dōu zhī shì ěr, ān yì, wèi dū, qí wáng zài yān, qǐ dé wéi ér biàn jiàng? qín běn jì:" zhāo wáng èr shí yī nián, wèi xiàn ān yì." ruò yǐ jiàng yú wǔ shí nián zhī qián, hé fán zài xiàn hū? yú qīng chuán lóu chāng lóu huǎn kǒng shì yī rén, yú qīng jìn shuō yì shì yī shì. jì zhě huò yǐ wéi zhào wáng bù tīng, huò yǐ wéi tīng zhī. tài shǐ gōng liǎng shōu zhī, ér bù jué qí zhòng ěr.
《田敬仲完世家》:“敬仲之如齐,以陈氏为田氏,”此亦太史公之误。《奋秋传》未有称田者,至战国时始为田耳。《仲尼弟子传》:“公孙龙,字子石,少孔子五十三岁。”按《汉朽》注:“公孙龙,赵人,为坚白异同之说者,与平原君同时,去夫子近二百年。”殆非也。且云少孔子五十三岁,则当田常伐鲁之年仅十三四岁尔,而曰“子张、子石请行”,岂甘罗、外黄舍人儿之比乎?《商君传》:“以较为大良造,将兵围魏安邑,降之。”此必安邑字误,其下文曰:“魏惠王使使割河西之地,献于秦,以和。而魏遂去安邑,徙都大梁。”乃是自安邑徙都之事耳,安邑,魏都,其王在焉,岂得围而便降?《秦本纪》:“昭王二十一年,魏献安邑。”若已降于五十年之前,何烦再献乎?《虞卿传》楼昌、楼缓恐是一人,虞卿进说亦是一事。记者或以为赵王不听,或以为听之。太史公两收之,而不觉其重尔。
yàn wáng yí yuē jiān shū, kǒng jí lè yì shì, ér chuán zhě wù yǐ wéi qí zi. rán yǐ èr shì xiāng xiào, zài lè yì dāng rì, huì wáng xìn chán yì jiāng, bù dé bù bēn, qí hòu wǎng lái fù tōng yàn, yì wèi shī gù jūn zhī lǐ. ruò lè jiān bù guò yǐ yán zhī bù tīng, ér suì duì jūn jué jūn, suī yí zhī shū ér bù gù, cǐ xiǎo zhàng fū zhī xìng xìng zhě yǐ. qū yuán chuán:" suī fàng liú, juǎn gù chǔ guó, xì xīn huái wáng, bù wàng yù fǎn, zú yǐ cǐ jiàn huái wáng zhī zhōng bù wù yě." shì qū yuán fàng liú yú huái wáng zhī shí, yòu yún:" lìng yǐn zi lán wén zhī, dà nù. zú shǐ shàng guān dài fū duǎn qū yuán yú qǐng xiāng wáng, qǐng xiāng wáng nù ér qiān zhī." zé shí zài qǐng xiāng zhī shí yǐ. fàng liú yī jié dāng zài cǐ wén zhī xià, tài shǐ gōng xìn bǐ shū zhī, shī qí cì xù ěr.
燕王遗约间书,恐即乐毅事,而传者误以为其子。然以二事相校,在乐毅当日,惠王信谗易将,不得不奔,其後往来复通燕,亦未失故君之礼。若乐间不过以言之不听,而遂怼君、绝君,虽遗之书而不顾,此小丈夫之悻悻者矣。《屈原传》:“虽放流,卷顾楚国,系心怀王,不忘欲反,卒以此见怀王之终不悟也。”似屈原放流于怀王之时,又云:“令尹子兰闻之,大怒。卒使上官大夫短屈原于顷襄王,顷襄王怒而迁之。”则实在顷襄之时矣。放流一节当在此文之下,太史公信笔书之,失其次序尔。
suí hé shuō yīng bù, dāng shū jiǔ jiāng wáng, bù dàng shū huái nán wáng. guī hàn zhī hòu, shǐ lì wèi huái nán tǔ yě. gài cǎi zhī zhū shū, qí chēng wèi yī.
随何说英布,当书九江王,不当书淮南王。归汉之後,始立为淮南土也。盖采之诸书,其称未一。
huái yīn hóu chuán guāng yún fàn yáng biàn shì kuǎi tōng, hòu yún qí rén kuǎi tōng, yī chuán hù hán wáng xìn shuō hàn wáng yǔ, nǎi huái yīn hóu hán xìn yǔ yě, yǐ tóng xìng míng ér wù.
《淮阴侯传》光云范阳辩士蒯通,後云齐人蒯通,一传互韩王信说汉王语,乃淮阴侯韩信语也,以同姓名而误。
hàn shū xiào wǔ jì:" tiān hàn sì nián qiū jiǔ yuè, lìng sǐ zuì rén shú qián wǔ shí wàn, jiǎn sǐ yī děng."" tài shǐ èr nián jiǔ yuè, mù sǐ zuì rén shú qián wǔ shí wàn, jiǎn sǐ zuì yī děng." cǐ yī shì ér zhòng jiàn, yòu tóng shì jiǔ yuè. gāo dì gōng chén biǎo:" shí bā hóu" wèi cì: yī xiāo hé, èr cáo cān, sān zhāng áo, sì zhōu bó, wǔ fán kuài, liù lì shāng, qī xī juān, bā xià hóu yīng, jiǔ guàn yīng, shí fù kuān, shí yī jìn shè, shí èr wáng líng, shí sān chén wǔ, shí sì wáng xī, shí wǔ xuē ōu, shí liù zhōu chāng, shí qī dīng xià, shí bā dá. dāng shí suǒ shàng zhě zhàn gōng, ér zhāng liáng chén píng jiē jū zhòng jì móu zhī chén, gù píng liè zài sì shí qī, liáng liè zài liù shí èr yě. zhì shí bā hóu zàn, zé xiāo hé dì yī, fán kuài dì èr, zhāng liáng dì sān, zhōu bó dì sì, cáo cān dì wǔ, chén píng dì liù, zhāng áo dì qī, lì shāng dì bā, guàn yīng dì jiǔ, xià hóu yīng dì shí, fù kuān dì shí yī, jìn shè dì shí èr, wáng líng dì shí sān, hán xìn dì shí sì, chén wǔ dì shí wǔ, dá dì shí liù, zhōu chāng dì shí qī, wáng xī dì shí bā, ér wú xī juān xuē ōu dīng fù. cǐ hòu rén lùn dìng, fēi dāng rì zhī gōng cì yǐ. qiě hán xìn yǐ zhū sǐ, ān dé fù zài gōng chén zhī wèi? jí cǐ kě zhī yǐ.
○汉书《孝武纪》:“天汉四年秋九月,令死罪人赎钱五十万,减死一等。”“太始二年九月,募死罪人赎钱五十万,减死罪一等。”此一事而重见,又同是九月。《高帝功臣表》:“十八侯”位次:一萧何,二曹参,三张敖,四周勃,五樊哙,六郦商,七奚涓,八夏侯婴,九灌婴,十傅宽,十一靳歙,十二王陵,十三陈武,十四王吸,十五薛欧,十六周昌,十七丁夏,十八达。当时所上者战功,而张良、陈平皆居中计谋之臣,故平列在四十七,良列在六十二也。至十八侯赞,则萧何第一,樊哙第二,张良第三,周勃第四,曹参第五,陈平第六,张敖第七,郦商第八,灌婴第九,夏侯婴第十,傅宽第十一,靳歙第十二,王陵第十三,韩信第十四,陈武第十五,达第十六,周昌第十七,王吸第十八,而无奚涓、薛欧、丁复。此後人论定,非当日之功次矣。且韩信已诛死,安得复在功臣之位?即此可知矣。
shǐ jiā zhī wén duō jù yuán běn, huò liǎng shōu ér bù jué qí yì, huò bìng cún ér wèi jí guī yī. hàn shū wáng zǐ hóu biǎo cháng shā qǐng wáng zǐ gāo, chéng jié hóu liáng, yī juàn zhōng zài jiàn, yī shǐ yuán yuán nián liù yuè yǐ wèi fēng, yī yuán kāng yuán nián zhēng yuè guǐ mǎo fēng, cǐ bìng cún wèi dìng, dāng shān qí yī, ér wù liú zhī zhě yě. dì lǐ zhì yú sòng dì xià yún:" jīn zhī pèi liáng chǔ shān yáng jì yīn dōng píng jí dōng jùn zhī xū chāng shòu zhāng, jiē sòng fēn yě." yú lǔ dì xià yòu yún:" dōng píng xū chāng shòu zhāng jiē zài jì dōng, shǔ lǔ, fēi sòng dì yě, dāng kǎo." cǐ bìng cún yì shuō yǐ bèi kǎo, dāng xiǎo zhù yú xià, ér wù lián shū zhě yě. chǔ yuán wáng chuán liú dé, zhāo dì shí wéi zōng zhèng chéng, zá zhì liú zé zhào yù, ér zi xiàng chuán zé yún: gēng shēng fù dé, wǔ dì shí zhì huái nán yù. yī chuán zhī zhōng zì wèi guāi yì. yòu qí gēng míng xiàng zài chéng dì jí wèi zhī hòu, ér yuán dì chū nián jí rì zhēng kān xiàng, yù yǐ wéi jiàn dài fū. cǐ liǎng shōu ér wèi duì kān zhě yě. lǐ yuè zhì shàng yún:" xiào huì èr nián, shǐ yuè fǔ xià hóu kuān bèi qí xiāo guǎn." xià yún:" wǔ dì dìng jiāo sì zhī lǐ, nǎi lì yuè fǔ." wǔ wǔ zǐ chuán zhǐ yún:" cháng ān bái tíng dōng wèi lì hòu yuán." xià yún:" hòu bā suì, fēng lì fū rén yuē lì hòu, zhì yuán fèng yì." yuè fǔ zhī míng zǎo lì yú xiào huì zhī shì, lì yuán zhī mù yù jiàn yú bā nián zhī qián, cǐ liǎng shōu ér wèi guàn tōng zhě yě. fū yǐ èr liú zhī jīng hé yóu duō bù jí jǔ zhèng, hé guài hū hòu zhī dú shū zhě yù lǔ mǎng yǐ!
史家之文多据原本,或两收而不觉其异,或并存而未及归一。《汉书·王子侯表》长沙顷王子高,成节侯梁,一卷中再见,一始元元年六月乙未封,一元康元年正月癸卯封,此并存未定,当删其一,而误留之者也。《地理志》于宋地下云:“今之沛、梁、楚、山阳、济阴、东平及东郡之须昌、寿张,皆宋分也。”于鲁地下又云:“东平、须昌、寿张皆在济东,属鲁,非宋地也,当考。”此并存异说以备考,当小注于下,而误连书者也。《楚元王传》刘德,昭帝时为宗正丞,杂治刘泽诏狱,而子《向传》则云:更生父德,武帝时治淮南狱。一传之中自为乖异。又其更名向在成帝即位之後,而元帝初年即日征堪、向,欲以为谏大夫。此两收而未对勘者也。《礼乐志》上云:“孝惠二年,使乐府夏侯宽备其萧管。”下云:“武帝定郊祀之礼,乃立乐府。”《武五子传》止云:“长安白亭东为戾後园。”下云:“後八岁,封戾夫人曰戾後,置园奉邑。”乐府之名蚤立于孝惠之世,戾园之目预见于八年之前,此两收而未贯通者也。夫以二刘之精核犹多不及举正,何怪乎後之读书者愈卤莽矣!
tiān wén zhì:" wèi dì, zī xī cān zhī fēn yě yě. qí jiè zì gāo líng yǐ dōng, jǐn hé dōng hé nèi, nán yǒu chén liú jí rǔ nán zhī shào líng shui yǐn jiāng, xīn jí xī huá cháng píng, yǐng chuān zhī wǔ yáng yǎn xǔ yān líng, hé nán zhī kāi fēng zhōng mù yáng wǔ suān zǎo juǎn, jiē wèi fēn yě." àn zuǒ zhuàn zǐ chǎn yuē:" qiān shí shěn yú dà xià, zhǔ cān." gù cān wèi jìn xīng, rán qí jiāng jiè yì dāng zhì hé ér zhǐ, ruò zhì suǒ liè chén liú yǐ xià jùn xiàn, bìng zài hé nán, yú chūn qiū zì shǔ chén. zhèng èr guó, jiǎo kàng dī zhī fēn yě, bù dàng bìng rù. wèi běn dū ān yì zhì huì wáng shǐ xǐ dà liáng, nǎi jù hòu lái zhī jiāng tǔ, gē yǐ xiāng fù, qǐ bù miù zāi? shí huò zhì:" dān mù gōng jiàn jǐng shàng zhù dà qián." běn zhī zhōu yǔ. wáng fú tīng, zú zhù dà qián. cǐ fèi qīng zuò zhòng, bù lì yú mín zhī shì. bān shì nǎi xù zhī yuē:" yǐ quàn nóng, shàn bù zú, bǎi xìng méng lì yān." shī qí zhǐ yǐ.
《天文志》:“魏地,觜、觿、参之分野也。其界自高陵以东,尽河东、河内,南有陈留及汝南之召陵、〈氵隱〉疆,新汲、西华、长平,颖川之舞阳、郾、许、鄢陵,河南之开封、中牟、阳武、酸枣、卷,皆魏分也。”按《左传》子产曰:“迁实沈于大夏,主参。”故参为晋星,然其疆界亦当至河而止,若志所列陈留已下郡县,并在河南,于春秋自属陈。郑二国,角、亢、氐之分也,不当并入。魏本都安邑、至惠王始徙大梁,乃据後来之疆土,割以相附,岂不谬哉?《食货志》:“单穆公谏景上铸大钱。”本之《周语》。王弗听,卒铸大钱。此废轻作重,不利于民之事。班氏乃续之曰:“以劝农,赡不足,百姓蒙利焉。”失其指矣。
dì lǐ zhì dān yáng xià yún:" chǔ zhī xiān xióng yì suǒ fēng, shí bā shì, wén wáng xǐ yǐng." cǐ wù. àn shǐ jì chǔ shì jiā:" chéng wáng fēng xióng yì yú chǔ, jū dān yáng." xú guǎng yuē:" zài nán jùn zhī jiāng xiàn." shuǐ jīng zhù yuē:" dān yáng chéng jù shān kuà fù, zhōu bā lǐ èr bǎi bā shí bù. dōng běi liǎng miàn xī lín jué jiàn, xī dài tíng xià xī, nán zhěn dà jiāng, xiǎn qiào bì lì, xìn tiān gù yě. chǔ xióng yì shǐ fēng dān yáng zhī suǒ dōu yě." dì lǐ zhì yǐ wéi wú yú zhī dān yáng, xún wú chǔ yōu gé, lǎn lǚ jīng shān, wú róng yuǎn zài wú jìng, fēi yě. méi chéng chuán shàng yún:" wú wáng bù nà, chéng děng qù ér zhī liáng." xià yún:" méi chéng fù shuō wú wáng." gài wú wáng jǔ bīng zhī shí, chéng yǐ jiā jū, ér fù yǔ zhī shū, bù rán wú yuán fù shuō yě.
《地理志》丹阳下云:“楚之先熊绎所封,十八世,文王徙郢。”此误。按《史记·楚世家》:“成王封熊绎于楚,居丹阳。”徐广曰:“在南郡枝江县。”《水经注》曰:“丹阳城据山跨阜,周八里二百八十步。东、北两面悉临绝涧,西带亭下溪,南枕大江,险峭壁立,信天固也。楚熊绎始封丹阳之所都也。”《地理志》以为吴于之丹阳,寻吴、楚悠隔,缆缕荆山,无容远在吴境,非也。《枚乘传》上云:“吴王不纳,乘等去而之梁。”下云:“枚乘复说吴王。”盖吴王举兵之时,乘已家居,而复与之书,不然无缘复说也。
dù zhōu chuán:" zhōu wèi zhí jīn wú, zhú bǔ sāng hóng yáng wèi huáng hòu kūn dì zǐ, kè shēn." àn bǎi guān biǎo:" tiān hàn sān nián èr yuè, zhí jīn wú shè zhōu wèi yù shǐ dài fū. sì nián zú." ér wèi tài zǐ wū gǔ shì nǎi zài zhēng hé èr nián, zhōu zhī zú yǐ sì nián. yòu shí yī nián, zhāo dì yuán fèng yuán nián, yù shǐ dài fū sāng hóng yáng zuò yàn wáng dàn shì zhū. shǐ jiā zhī miù rú cǐ.
《杜周传》:“周为执金吾,逐捕桑弘羊、卫皇後昆弟子,刻深。”按《百官表》:“天汉三年二月,执金吾社周为御史大夫。四年卒。”而卫太子巫蛊事乃在征和二年,周之卒已四年。又十一年,昭帝元凤元年,御史大夫桑弘羊坐燕王旦事诛。史家之谬如此。
shàng zūn chuán:" shàng xíng xìng yōng, guò guó." àn jīn zhī fèng xiáng xiàn nǎi gǔ yōng chéng, ér guó zài shǎn, xìng yōng hé dé guò guó? dàng shì guò měi yáng zhī wù. qiě shàng wén gù yún:" zì guó lìng zhuǎn shǒu huái lǐ." jiān xíng měi yáng lìng shì yǐ.
《上尊传》:“上行幸雍,过虢。”按今之凤翔县乃古雍城,而虢在陕,幸雍何得过虢?当是过美阳之误。且上文固云:“自虢令转守槐里。”兼行美阳令事矣。
wáng shāng chuán:" chūn shēn jūn xiàn yǒu shēn qī, ér chǎn huái wáng." wù, dàng shì yōu wáng.
《王商传》:“春申君献有身妻,而产怀王。”误,当是幽王。
wài qī chuán:" xǐ gòng wáng mǔ jí dīng jī guī dìng táo, zàng gòng wáng zhǒng cì." àn dīng jī xiān yǐ zàng dìng táo, cǐ" jí dīng jī" sān zì yǎn.
《外戚传》:“徙共王母及丁姬归定陶,葬共王冢次。”按丁姬先已葬定陶,此“及丁姬”三字衍。
hàn shū èr zhì xiǎo zì hàn shū dì lǐ yì wén èr zhì xiǎo zì, jiē mèng jiān běn wén. qí" shī gǔ yuē"" yīng shào yuē"" fú qián yuē" zhī lèi, nǎi yán shì zhù yě. jìn běn hàn shū bù kè zhù zhě, wù yǐ cǐ wéi yán shì zhù ér bìng shān zhī.
○汉书二志小字《汉书》地理、艺文二志小字,皆孟坚本文。其“师古曰”、“应劭曰”、“服虔曰”之类,乃颜氏注也。近本《汉书》不刻注者,误以此为颜氏注而并删之。
xù hàn jùn guó zhì yún:" běn zhì wéi jùn xiàn míng wéi dà shū, qí shān chuān dì míng xī wèi xì zhù, jīn jìn wèi dà zì, xīn zhù zhèng fā, chén liú zhāo cǎi jí." shì zé qián shū xiǎo zì wèi mèng jiān běn wén, yóu hòu hàn zhī xì zhù yě qí shī gǔ děng zhū zhù, yóu hòu hàn zhī xīn zhù yě. dāng shí xiāng chuán zhī běn hùn zuò yī tiáo, wèi zēng fēn bié ěr.
《续汉·郡国志》云:“本志惟郡县名为大书,其山川地名悉为细注,今进为大字,新注证发,臣刘昭采集。”是则前书小字为孟坚本文,犹《後汉》之细注也;其师古等诸注,犹《後汉》之新注也。当时相传之本混作一条,未曾分别耳。
hàn shū bù rú shǐ jì bān mèng jiān wèi shū, shù yú chéng gé, ér bù dé biàn huà. qiě rú shǐ jì huái yīn hóu chuán mò zài cì tōng shì, lìng rén dú zhī gǎn kǎi yǒu liàn wèi. huái nán wáng chuán zhōng wǔ bèi yǔ wáng dá wèn yǔ, qíng tài héng chū, wén yì gōng miào, jīn xī shān zhī, ér yǐ kuǎi wǔ hé jiāng chōng xī fū gōng wèi yī chuán, kuǎi zuì yuān, wǔ cì zhī, èr huái chuán liáo luò bù kān dú yǐ.
○汉书不如史记班孟坚为书,束于成格,而不得变化。且如《史记·淮阴侯传》末载刺通事,令人读之感慨有炼味。《淮南王传》中伍被与王答问语,情态横出,文亦工妙,今悉删之,而以蒯、伍合江充、息夫躬为一传,蒯最冤,伍次之,二淮传寥落不堪读矣。
gǒu yuè hàn jì gǒu yuè hàn jì gǎi jì biǎo zhì chuán wèi biān nián, qí xù shì chù suǒ rán wú fù yì wèi, jiàn huò shǒu wěi bù bèi, qí xiǎo yǒu bù tóng, jiē yǐ bān shū wèi zhǎng, wéi yī èr tiáo kě cǎi zhě. dù líng chén suì, zì cháng zi. shàng wēi shí, yǔ yóu xì bó yì, shù fù suì. shàng jí wèi, shāo jiàn jìn yòng, zhì tài yuán tài shǒu. nǎi cì suì xǐ shū yuē:" zhì zhào tài yuán tài shǒu, guān zūn lù zhòng, kě yǐ cháng suì bó fù yǐ." qī jūn níng shí zài páng, zhī zhuàng. suì nǎi shàng shū xiè ēn yuē:" shì zài yuán píng yuán nián shè qián." qí jiàn hòu rú cǐ. hàn shū yǐ" fù suì" wèi" fù jìn", yòu yuē:" kě yǐ cháng bó jìn yǐ." jìn nǎi dào huáng kǎo zhī míng, xuān dì bù yìng yòng zhī. shǐ jì lǚ bù wéi chuán:" chē chéng jìn yòng bù ráo." gǒu jì wèi zhǎng. yuán kāng sān nián sān yuè zhào yuē:" gài wén xiàng yǒu zuì, ér shùn fēng zhī yǒu bì, gǔ ròu zhī qīn, fàng ér bù zhū. qí fēng gù chāng yì wáng hè wèi hǎi hūn hóu." hàn shū zuò" gǔ ròu zhī ēn, càn ér bù shū." wén yì nán xiǎo, gǒu jì wèi zhǎng. hòu yǒu shàn dú zhě, fǎng péi sōng zhī sān guó zhì zhī tǐ, qǔ cǐ bù tóng zhě zhù yú bān shū zhī xià, zú wèi shǐ jiā zhī yī zhù.
○苟悦汉纪苟悦《汉纪》改纪、表、志、传为编年,其叙事处索然无复意味,间或首尾不备,其小有不同,皆以班书为长,惟一二条可采者。杜陵陈遂,字长子。上微时,与游戏博奕,数负遂。上即位,稍见进用,至太原太守。乃赐遂玺书曰:“制诏太原太守,官尊禄重,可以偿遂博负矣。”妻君宁时在旁,知状。遂乃上书谢恩曰:“事在元平元年赦前。”其见厚如此。《汉书》以“负遂”为“负进”,又曰:“可以偿博进矣。”进乃悼皇考之名,宣帝不应用之。《史记·吕不韦传》:“车乘进用不饶。”苟纪为长。元康三年三月诏曰:“盖闻象有罪,而舜封之有庳,骨肉之亲,放而不诛。其封故昌邑王贺为海昏侯。”《汉书》作“骨肉之恩,粲而不殊。”文义难晓,苟纪为长。後有善读者,仿裴松之《三国志》之体,取此不同者注于班书之下,足为史家之一助。
jì wáng mǎng shì, zì shǐ jiàn guó yuán nián, yǐ hòu zé yún qí èr nián qí sān nián yǐ zhì qí shí wǔ nián, yǐ bié yú zhèng tǒng, ér jǐn méi qí tiān fèng, dì huáng zhī hào.
纪王莽事,自始建国元年,以後则云其二年、其三年以至其十五年,以别于正统,而尽没其天凤,地皇之号。
hòu hàn shū hòu hàn shū mǎ yuán chuán shàng yún:" dì cháng yán: fú bō lùn bīng, yǔ wǒ yì hé." xià nǎi yún:" jiāo nǚ zǐ wēi cè jí nǚ dì wēi èr fǎn, yú shì xǐ shū bài yuán fú bō jiāng jūn." cǐ shì cǎi jí zhū shū, lǜ ěr chéng wén, ér wàng qí" fú bō" èr zì zhī wú suǒ běn yě. zì fàn shì yǐ xià, shǐ shū ruò cǐ zhě shén duō. huán tán chuán:" dāng wáng mǎng jū shè cuàn shā zhī jì, tiān xià zhī shì mò bù jìng bāo chēng dé měi, zuò fú mìng yǐ qiú róng mèi. tán dú zì shǒu, mò rán wú yán." àn qián hàn shū dí yì chuán:" mǎng yī zhōu shū zuò dà gào, qiǎn dài fū huán tán děng bān xíng yù gào dāng fǎn wèi rú zǐ zhī yì, hái fēng tán wèi míng gào lǐ fù chéng." shì céng shòu mǎng fēng jué, shǐ wèi huì zhī ěr. guāng wǔ zhōng bù yòng tán, dāng zì yǒu shuō.
○後汉书《後汉书·马援传》上云:“帝尝言:伏波论兵,与我意合。”下乃云:“交女子微侧及女弟微贰反,于是玺书拜援伏波将军。”此是采辑诸书,率尔成文,而忘其“伏波”二字之无所本也。自范氏以下,史书若此者甚多。《桓谭传》:“当王莽居摄篡杀之际,天下之士莫不竞褒称德美,作符命以求容媚。谭独自守,默然无言。”按《前汉书·翟义传》:“莽依《周书》作大诰,遣大夫桓谭等班行谕告当反位孺子之意,还封谭为明告里附城。”是曾受莽封爵,史为讳之尔。光武终不用谭,当自有说。
yáng zhèn chuán:" hé jiān nán zǐ zhào téng yì fá shàng shū, zhǐ chén dé shī, dì nù, shōu kǎo zhào yù, zhèn shàng shū jiù bù xǐng, téng jìng huǒ shī dū shì." nǎi ān dì shí shì. ér zhāng hào chuán yǐ wéi" qīng hé zhào téng shàng yán zāi biàn, jī cì cháo zhèng, shōu téng xì kǎo. hào shàng shū jiàn, dì wù, jiǎn téng sǐ zuì yī děng." yòu yǐ wéi shùn dì shì. qǐ yǒu liǎng zhào téng xié?
《杨震传》:“河间男子赵腾诣阀上书,指陈得失,帝怒,收考诏狱,震上疏救不省,腾竟伙尸都市。”乃安帝时事。而《张皓传》以为“清河赵腾上言灾变,讥刺朝政,收腾系考。皓上疏谏,帝悟,减腾死罪一等。”又以为顺帝事。岂有两赵腾邪?
qiáo xuán yǐ tài wèi bà guān, jiù yī lǐ shě, shǎo zǐ shí suì, dú yóu mén cì, zú yǒu sān rén chí zhàng jié zhí zhī, rén shě dēng lóu, jiù xuán suǒ huò. qí jiā zhī bù pín kě zhī. nǎi yún:" jí zú, jiā wú jū yè, sàng wú suǒ bìn." shǐ chuán zhī wén qián hòu máo dùn. xuán yǐ líng dì zhī shì, sān wèi sān gōng, yì qǐ wú qián zhě?
桥玄以太尉罢官,就医里舍,少子十岁,独游门次,卒有三人持杖劫执之,人舍登楼,就玄索货。其家之不贫可知。乃云:“及卒,家无居业,丧无所殡。”史传之文前後矛盾。玄以灵帝之世,三为三公,亦岂无钱者?
liú biǎo chuán:" yǔ tóng jùn zhāng jiǎn děng jù bèi shàn yì, hào wèi' bā gù'". ér dǎng gù chuán biǎo jiǎn èr rén liè yú" bā jí". qián wǎng bù tóng.
《刘表传》:“与同郡张俭等俱被讪议,号为‘八顾’”。而《党锢传》表、俭二人列于“八及”。前往不同。
kuǎi yuè hán sōng jí dōng cáo yuàn fù xùn děng shuō cóng jiàng cāo, zé shì biǎo zú zhī hòu, qióng yǐ shè sōng ér chū zhī yǐ. xià wén yún:" cāo zhì zhōu, nǎi shì sōng zhī qiú." cǐ shǐ jiā yù guī měi yú cāo, ér bù gù shàng xià wén zhī xiāng lì yě. cài yōng chuán wèi yōng wáng mìng jiāng hǎi, jī shí èr nián. zhōng píng liù nián, líng dì bēng, dǒng zhuō wèi sī kōng, pì zhī, chēng jí bù jiù. zhuō qiè chì zhōu jùn, jǔ yōng yì fǔ, qǐ bù dé yǐ, dào shǔ jì jiǔ. ér wén yuàn chuán yǒu yì láng cài yōng, jiàn biān ràng yú dà jiàng jūn hé jìn yī shū. àn zhōng píng yuán nián, huáng zhōng qǐ, yǐ hé jìn wèi dà jiàng jūn, zhèng yōng wáng mìng zhī shí, wú yuán dé zòu jì jiàn rén yě.
蒯越、韩嵩及东曹掾傅巽等说琮降操,则是表卒之後,琼已赦嵩而出之矣。下文云:“操至州,乃释嵩之囚。”此史家欲归美于操,而不顾上下文之相戾也。《蔡邕传》谓邕亡命江海,积十二年。中平六年,灵帝崩,董卓为司空,辟之,称疾不就。卓切敕州郡,举邕诣府,岂不得已,到署祭酒。而《文苑传》有议郎蔡邕,荐边让于大将军何进一书。按中平元年,黄中起,以何进为大将军,正邕亡命之时,无缘得奏记荐人也。
jùn xiàn zhì:" suī yáng běn sòng guó, yǒu yú mén." yǐn zuǒ zhuàn xī gōng èr shí èr nián:" shēng xíng zhī zhàn, zhū rén huò gōng zhòu, xiàn zhū yú mén" wèi zhèng, àn dù yù zhù:" yú mén, zhū chéng mén." fēi sòng yě. sān guó zhì shǔ zhì qiáo zhōu chuán: jiàn xìng zhōng, chéng xiàng liàng lǐng yì zhōu mù, mìng zhōu wèi quàn xué cóng shì. ér xiān zhǔ wèi chēng zūn hào, jí yǒu quàn xué cóng shì zhāng shuǎng yǐn mò qiáo zhōu děng shàng yán, qián hòu bù tóng. àn zhōu zú yú jìn tài shǐ liù nián, nián qī shí èr. ér zhāo liè jí wèi zhī nián jǐn èr shí yǒu sān, wèi bì yǔ quàn jìn zhī liè, cóng běn chuán wéi shì. sūn liàng tài píng yuán nián, sūn shā téng yìn lǚ jù, shí wéi wèi gāo guì xiāng gōng zhī gān lù yuán nián. wèi zhì: gān lù èr nián, yǐ sūn yī wèi shì zhōng chē qí jiāng jūn, jiǎ jié jiāo zhōu mù. wú hóu běn chuán yún:" yī rén wèi, huáng chū sān nián sǐ." wù yě.
《郡县志》:“睢阳本宋国,有鱼门。”引《左传·僖公二十二年》:“升陉之战,邾人获公胄,县诸鱼门”为证,按杜预注:“鱼门,邾城门。”非宋也。○三国志《蜀志·谯周传》:建兴中,丞相亮领益州牧,命周为劝学从事。而先主未称尊号,即有劝学从事张爽、尹默、谯周等上言,前後不同。按周卒于晋泰始六年,年七十二。而昭烈即位之年仅二十有三,未必与劝进之列,从本传为是。孙亮太平元年,孙杀滕胤、吕据,时为魏高贵乡公之甘露元年。《魏志》:甘露二年,以孙壹为侍中车骑将军,假节交州牧。吴侯本传云:“壹人魏,黄初三年死。”误也。
lù kàng chuán:" bài zhèn jūn jiāng jūn, dū du xī líng. zì guān yǔ zhì bái dì." yú wén nán xiǎo. àn gān níng chuán yuē:" suí lǔ sù zhèn yì yáng, jù guān yǔ. yǔ hào yǒu sān wàn rén, zì zé xuǎn ruì shì wǔ qiān rén, tóu xiàn shàng liú shí yú lǐ qiǎn lǎn, yún yù yè shè dù. sù yǐ bīng qiān rén yì níng, níng nǎi yè wǎng, yǔ wén zhī, zhù bù dù, ér jié chái yíng, jīn suì míng cǐ chù wèi guān yǔ lǎn." jù cǐ zé dāng yún" zì yì yáng zhì bái dì yě." zuò shǐ bù lì biǎo zhì zhū hè líng yuē:" tài shǐ gōng shǐ jì dì jì zhī hòu, jí yǒu shí biǎo bā shū. biǎo yǐ jì zhì luàn xīng wáng zhī dà lüè, shū yǐ jì zhì dù yán gé zhī dà duān. bān gù gǎi shū wèi zhì, ér nián biǎo shì shǐ jì jiā xiáng yān. gài biǎo suǒ yóu lì, yú zhōu zhī pǔ dié, yǔ jì chuán xiāng wèi chū rù. fán liè hóu jiàng xiàng sān gōng jiǔ qīng, qí gōng míng biǎo zhù zhě jì xì zhī yǐ chuán, cǐ wài dà chén wú jī láo yì wú xiǎn guò, chuán zhī bù kě shèng shū, ér xìng míng jué lǐ cún méi shèng shuāi zhī jī yào bù róng yǐ jù mǐn, zé yú biǎo hū zài zhī. yòu qí gōng zuì shì shí chuán zhōng yǒu wèi xī bèi zhě, yì yú biǎo hū zài zhī, nián jīng yuè wěi, yī lǎn liǎo rú. zuò shǐ tǐ cái mò dà yú shì. ér fàn shū quē yān, shǐ hòu zhī xué zhě wú yǐ kǎo jìng èr bǎi nián yòng rén xíng zhèng zhī jié mù, liáng kě tàn yě. qí fū shǐ yú chén shòu sān guó zhì, ér fàn yè shuì zhī, qí hòu zuò zhě yòu yuán fàn shū wèi lì, nián biǎo jiē zài suǒ lüè. bù zhī zuò shǐ wú biǎo, zé lì zhuàn bù dé bù duō: chuán yù duō, wén yù fán, ér shì jī huò fǎn yí lòu ér bù jǔ. ōu yáng gōng zhī zhī, gù qí zhuàn táng shū yǒu zǎi xiàng biǎo, yǒu fāng zhèn biǎo, yǒu zōng shì shì xì biǎo, zǎi xiàng shì xì biǎo, shǐ fù bān mǎ zhī jiù zhāng yún. chén shòu sān guó zhì xí záo chǐ hàn jìn chūn qiū wú zhì, gù shěn yuē sòng shū zhū zhì bìng qián dài suǒ quē zhě bǔ zhī. yáo sī lián liáng chén èr shū lǐ bǎi yào běi qí shū líng hú dé zhōu shū jiē wú zhì. jiē táng chū rén, qí bù zhe zhì, yǐ bié yǒu xiū zhì zhī chì yě, ér yú zhì níng lǐ chún fēng wéi ān èr lǐ yán shòu bié xiū wǔ dài shǐ zhì, zhào biān dì rù suí shū. gǔ rén shào wén shù wǎng zhī yì, kě wèi hóng yǐ.
《陆抗传》:“拜镇军将军,都督西陵。自关羽至白帝。”于文难晓。按《甘宁传》曰:“随鲁肃镇益阳,拒关羽。羽号有三万人,自择选锐士五千人,投县上流十余里浅懒,云欲夜涉渡。肃以兵千人益宁,宁乃夜往,羽闻之,住不渡,而结柴营,今遂名此处为关羽懒。”据此则当云“自益阳至白帝也。”○作史不立表志朱鹤龄曰:“太史公《史记》帝纪之後,即有十表、八书。表以纪治乱兴亡之大略,书以纪制度沿革之大端。班固改书为志,而年表视《史记》加详焉。盖表所由立,于周之谱牒,与纪传相为出入。凡列侯将相三公九卿,其功名表著者既系之以传,此外大臣无积劳亦无显过,传之不可胜书,而姓名爵里、存没盛衰之迹要不容以遽泯,则于表乎载之。又其功罪事实传中有未悉备者,亦于表乎载之,年经月纬,一览了如。作史体裁莫大于是。而范书阙焉,使後之学者无以考镜二百年用人行政之节目,良可叹也。其夫始于陈寿《三国志》,而范晔睡之,其後作者又援范书为例,年表皆在所略。不知作史无表,则立传不得不多:传愈多,文愈繁,而事迹或反遗漏而不举。欧阳公知之,故其撰《唐书》有宰相表,有方镇表,有宗室世系表,宰相世系表,始复班、马之旧章云。陈寿《三国志》、习凿齿《汉晋春秋》无志,故沈约《宋书》诸志并前代所阙者补之。姚思廉《梁、陈二书》、李百药《北齐书》、令狐德《周书》皆无志。皆唐初人,其不著志,以别有修志之敕也,而于志宁、李淳风、韦安二、李延寿别修《五代史志》,诏编第入《隋书》。古人绍闻述往之意,可谓宏矣。
shǐ wén chóng chū hàn shū wáng zǐ hóu biǎo: cháng shā qǐng wáng zǐ gāo chéng jié hóu liáng, yī juàn zhōng liǎng jiàn, yī shǐ yuán yuán nián liù yuè yǐ wèi fēng, yī yuán kāng yuán nián zhēng yuè guǐ mǎo fēng. rán zé wáng qiān zhōng duō yī hóu yǐ.
○史文重出《汉书·王子侯表》:长沙顷王子高成节侯梁,一卷中两见,一始元元年六月乙未封,一元康元年正月癸卯封。然则王千中多一侯矣。
xù hàn jùn guó zhì hòu chéng gǎi shǔ xuán tú, ér liáo dōng fù chū yī hòu chéng. wú lǜ gǎi shǔ liáo dōng shǔ guó, ér liáo dōng fù chū yī wú lǜ. bì yǒu yī yān yí shān zhě, rán zé tiān xià jùn guó zhōng shǎo èr chéng yǐ.
《续汉·郡国志》候城改属玄菟,而辽东复出一候城。无虑改属辽东属国,而辽东复出一无虑。必有一焉宜删者,然则天下郡国中少二城矣。
shǐ wén yǎn zì hàn shū wú wáng bì chuán:" wú yǒu zhāng jùn tóng shān." wù duō yī" yù" zì. hòu hàn shū guāng wǔ jì:" yǐ qián mì lìng zhuō mào wèi tài fù." wù duō yī" gāo" zì. dǎng gù chuán:" huáng lìng máo qīn cāo bīng dào mén." wù duō yī" wài" zì.
○史文衍字《汉书·吴王濞传》:“吴有鄣郡铜山。”误多一“豫”字。《後汉书·光武纪》:“以前密令卓茂为太傅。”误多一“高”字。《党锢传》:“黄令毛钦操兵到门。”误多一“外”字。
hòu hàn shū huáng hòu jì:" huán sī dòu huáng hòu fù huì wǔ." hòu fù bù dàng yán huì," huì" zì yǎn. rú lín chuán:" lì wǔ jīng bó shì, gè yǐ jiā fǎ jiào shòu, yì yǒu shī mèng liáng qiū jīng shì, shàng shū ōu yáng dà xiǎo xià hóu, shī qí lǔ hán máo, lǐ dà xiǎo dài, chūn qiū yán yán, fán shí sì bó shì, tài cháng chà cì zǒng lǐng yān." àn cǐ zé shí wǔ, fēi shí sì yě, gài yǎn yī" máo" zì. qí xià wén zài jiàn chū zhōng zhào, yǒu" gǔ wén shàng shū máo shī liáng zuǒ shì chūn qiū, suī bù lì xué guān" zhī yǔ. yòu xià juǎn yún:" zhào rén máo cháng chuán shī, shì wèi máo shī, wèi dé lì." ér bǎi guān zhì bó shì shí sì rén, běn zhù yuē:" yì sì: shī mèng, liáng qiū jīng shì. shàng shū sān: ōu yáng dà xiǎo xià hòu shì. shī sān: lǔ qí hán shì. lǐ èr: dà xiǎo dài shì, chūn qiū èr: gōng yáng yán yán shì." zé cǐ" máo" zì míng wèi yǎn líng dì jì:" guāng hé sān nián liù yuè, zhào gōng qīng jǔ néng shàng shū máo shī zuǒ shì liáng chūn qiū gè yī rén, xī chú yì láng." shàng shū shàng tuō" gǔ wén" èr shǐ jiā wù chéng jiù wén shǐ shū zhī zhōng duō yǒu réng jiù wén ér wèi jí gǎi zhě. shǐ jì yàn shì jiā chēng" jīn wáng xǐ". wèi shū xiào jìng dì jì chēng tài yuán gōng" jīn shàng". jiù táng shū táng lín chuán" jīn shàng" zì zài jiàn, xú yǒu gōng chuán zé wáng shàng jīn chuán:" jīn shàng" zì gè yī jiàn, jiē wèi xuán zōng. wéi guàn zhī chuán:" shàng jí wèi" wèi mù zōng. cǐ jiē jiù shǐ zhī wén, zuò shū zhě shī yú gǎi xuē ěr.
《後汉书·皇後纪》:“桓思窦皇後父讳武。”後父不当言讳,“讳”字衍。《儒林传》:“立《五经》博士,各以家法教授,《易》有施、孟、梁丘、京氏,《尚书》欧阳、大小夏侯,《诗》齐、鲁、韩、毛,《礼》大小戴,《春秋》严、颜,凡十四博士,太常差次总领焉。”按此则十五,非十四也,盖衍一“毛”字。其下文载建初中诏,有“《古文尚书》、《毛诗》、《梁》、《左氏春秋》,虽不立学官”之语。又下卷云:“赵人毛苌传诗,是为《毛诗》,未得立。”而《百官志》博士十四人,本注曰:“《易》四:施、孟,梁丘、京氏。《尚书》三:欧阳、大小夏侯氏。《诗》三:鲁、齐、韩氏。《礼》二:大小戴氏,《春秋》二:公羊、严、颜氏。”则此“毛”字明为衍《灵帝纪》:“光和三年六月,诏公卿举能《尚书》、《毛诗》、左氏、梁《春秋》各一人,悉除议郎。”《尚书》上脱“古文”二○史家误承旧文史书之中多有仍旧文而未及改者。《史记·燕世家》称“今王喜”。《魏书·孝静帝纪》称太原公“今上”。《旧唐书·唐临传》“今上”字再见,《徐有功传》、《泽王上金传》:“今上”字各一见,皆谓玄宗。《韦贯之传》:“上即位”谓穆宗。此皆旧史之文,作书者失于改削尔。
sòng shū wǔ dì jì:" yǒng chū yuán nián bā yuè wù wǔ, xī zhōng láng jiàng jīng zhōu cì shǐ yí dū wáng huì jìn hào zhèn xī jiāng jūn." wén dì jì:" yuán jiā shí sān nián jiǔ yuè guǐ chǒu, lì dì sān huáng zǐ huì wèi wǔ líng wáng."" èr shí wǔ nián bā yuè jiǎ zǐ, lì dì shí yī huáng zǐ huì wèi huái yáng wáng." shùn dì jì:" yì míng sān nián zhēng yuè dīng yǐ, yǐ xīn chú jǐ shì huáng mén shì láng xiāo huì wèi yōng zhōu cì shǐ. sān yuè bǐng wǔ, yǐ zhōng jūn dà jiàng jūn huì wèi nán yù zhōu cì shǐ." qí gōng shì zǐ xiāo sī huà chuán:" qiǎn sī mǎ jiàn wēi jiāng jūn nán hàn zhōng tài shǒu xiāo huì wǔ bǎi rén qián jìn." suí shū gāo zǔ jì:" kāi huáng shí wǔ nián qī yuè yǐ chǒu, jìn wáng huì xiàn máo guī."" shí jiǔ nián èr yuè yǐ hài, jìn wáng huì lái zhāo." zhāng chuán:" jìn wáng huì wèi yáng zhōu zǒng guǎn." wáng sháo chuán:" jìn wáng huì bān shī." tiě lè chuán:" jìn wáng huì běi zhēng." běi shǐ lǐ bì chuán:" yù shǐ chí jié tài wèi zhù guó dà jiàng jūn dà dū dū shàng shū zuǒ pú yè lǒng xī xíng tái shǎo shī lǒng yòu jùn kāi guó gōng lǐ huì." jiù táng shū zhōng zōng jì:" lín zī wáng huì jǔ bīng zhū wéi wǔ." ruì zōng jì:" lín zī wáng huì yǔ tài píng gōng zhǔ zi xuē chóng jiǎn děng." xuán zōng jì:" zhào yǐ huáng tài zǐ huì chōng tiān xià bīng mǎ yuán shuài." hǎo chù hòu chuán:" zhōu wáng huì wèi xī péng," bìng dāng shí chén zǐ zhī cí.
《宋书·武帝纪》:“永初元年八月戊午,西中郎将荆州刺史宜都王讳进号镇西将军。”《文帝纪》:“元嘉十三年九月癸丑,立第三皇子讳为武陵王。”“二十五年八月甲子,立第十一皇子讳为淮阳王。”《顺帝纪》:“异明三年正月丁已,以新除给事黄门侍郎萧讳为雍州刺史。三月丙午,以中军大将军讳为南豫州刺史。”《齐公世子萧思话传》:“遣司马建威将军、南汉中太守萧讳五百人前进。”《隋书高祖纪》:“开皇十五年七月乙丑,晋王讳献毛龟。”“十九年二月已亥,晋王讳来朝。”《张传》:“晋王讳为扬州总管。”《王韶传》:“晋王讳班师。”《铁勒传》:“晋王讳北征。”《北史·李弼传》:“谕使持节太尉、柱国大将军大都督、尚书左仆射、陇西行台少师、陇右郡开国公李讳。”《旧唐书·中宗纪》:“临淄王讳举兵诛韦、武。”《睿宗纪》:“临淄王讳与太平公主子薛崇简等。”《玄宗纪》:“诏以皇太子讳充天下兵马元帅。”《郝处後传》:“周王讳为西朋,”并当时臣子之辞。
sān tóng zhì wèi hòu fēi chuán zhù:" zhēn hòu yuē:' huì děng zì suí fū rén.'" cǐ" huì" zǐ míng dì míng, dāng shí shǐ jiā zhī wén yě." sòng shū wǔ dì jì:" liú huì lóng xíng hǔ bù." hòu zhōu shū liǔ qìng chuán:" zì wén huì zhōng chéng fèn fā." běi shǐ wèi péng chéng wáng xié chuán:" dì wèi xié yuē:' huì shì hé rén, ér gǎn jiǔ wéi xiān chì.'" bìng hé chēng míng, shǐ chén bù gǎn chì zhī ěr. rán sòng jì zhōng yì yǒu chēng" liú yù" zhě, yī juàn zhī zhōng wǎng wǎng zá jiàn.
《三同志·魏後妃传》注:“甄後曰:‘讳等自随夫人。’”此“讳”子明帝名,当时史家之文也。”《宋书·武帝纪》:“刘讳龙行虎步。”《後周书·柳庆传》:“字文讳忠诚奋发。”《北史·魏彭城王勰传》:“帝谓勰曰:‘讳是何人,而敢久违先敕。’”并合称名,史臣不敢斥之尔。然《宋纪》中亦有称“刘裕”者,一卷之中往往杂见。
wén xuǎn rèn wèi qí míng dì ràng xuān chéng jùn gōng biǎo chēng" chén gōng yán", wèi xiāo yáng zhōu jiàn shì biǎo chēng" chén wáng yán". biǎo cí běn hé chēng míng, ér gǎi wéi gōng wáng, yì qí chén zǐ zhī cí yě.
《文选》任《为齐明帝让宣城郡公表》称“臣公言”,《为萧扬州荐士表》称“臣王言”。表辞本合称名,而改为公、王,亦其臣子之辞也。
jìn shū jìn shū xuān dì jì, dāng sī mǎ yì wèi wèi chén zhī shí, wú bù chēng zhī wéi" dì". zhì shǔ jiāng jiāng wéi wén xīn pí lái, wèi liàng yuē:" xīn pí zhàng jié ér zhì, zéi bù fù chū yǐ." suǒ wèi zéi zhě, jí yì yě, dāng shí zài shǔ rén zì dāng míng zhī wèi zéi. shǐ jiā zá cǎi zhū shū, bù xiá xiáng kǎo, yī piān zhī zhōng" dì"" zéi" hù xiàn. tiān wén zhì:" xū èr xīng, bèng zǎi zhī guān yě. zhǔ běi fāng yì jū miào táng jì sì zhù dǎo shì, yòu zhǔ sǐ sàng kū qì." àn cǐ zhǒng zǎi dàng zuò" zhǒng rén". yòu yuē:" zhěn sì xīng zhǔ zhǒng zǎi fǔ chén yě." zé zhōu guān zhī jiā zǎi yǐ.
○晋书《晋书·宣帝纪》,当司马懿为魏臣之时,无不称之为“帝”。至蜀将姜维闻辛毗来,谓亮曰:“辛毗杖节而至,贼不复出矣。”所谓贼者,即懿也,当时在蜀人自当名之为贼。史家杂采诸书,不暇详考,一篇之中“帝”、“贼”互见。《天文志》:“虚二星,泵宰之官也。主北方邑居、庙堂、祭祀、祝祷事,又主死丧哭泣。”按此冢宰当作“冢人”。又曰:“轸四星主冢宰辅臣也。”则《周官》之家宰矣。
yì shù chuán dài yáng yán:" xī wú fá guān yǔ, tiān léi zài qián, zhōu yú bài hè." àn yú zú yú jiàn ān shí sì nián, ér lǚ méng zhī xí guān yǔ nǎi zài èr shí sì nián, yú wáng yǐ shí nián yǐ.
《艺术传》戴洋言:“昔吴伐关羽,天雷在前,周瑜拜贺。”按瑜卒于建安十四年,而吕蒙之袭关羽乃在二十四年,瑜亡已十年矣。
gù róng chuán qián yún" yǒu rén zhāng hàn", hòu yòu yún" wú jùn zhāng hàn". zhāng zhòng huá chuán qián yún" fēng xiè ài wèi fú lù bó", hòu yòu yún" jìn fēng fú lù xiàn bó". dài ruò sī chuán:" jǔ kǎo lián rù luò", zhōu kǎi chuán:" ruò sī jǔ xiù cái rù luò". nán yáng wáng mó chuán chuán:" guǎng píng tài shǒu dīng shào", liáng lì chuán:" dīng shào". shí lè zài jì qián zuò" duàn jiù liù juàn", hòu zuò" duàn jí liù juàn", yáng yù chuán yòu zuò" duàn juàn". lǚ zuǎn zài jì qián zuò" jù mó luó qí pó", hòu zuò" jīu mó luó shí". mù róng xī zài jì:" hóng guāng mén" féng bá zài jì zuò" hóng guāng mén", yòu zuò" hóng guān mén". sòng shū sòng shū zhōu jùn zhì:" guǎng líng tài shǒu" xià yún:" yǒng chū jùn guó yòu yǒu yú féi rú lù zhēn dìng xīn shì wǔ xiàn." féi rú běn liáo xī zhī xiàn, qí mín nán dù ér qiáo lì yú guǎng líng. fú ruì zhì suǒ yún" yuán jiā shí jiǔ nián jiǔ yuè wù shēn, guǎng líng féi rú shí liáng jiàn zhōng chū shí zhōng jiǔ kǒu", shì guǎng líng zhī yǒu féi rú yě. nǎi" nán pèi tài shǒu" xià fù yún: qǐ jū zhù:" xiào wǔ dà míng wǔ nián, fēn guǎng líng wèi pèi jùn, zhì féi rú xiàn." shí wú fù féi rú xiàn, dàng shì féi rú gù xiàn chù yě. èr hàn jìn tài kāng dì zhì bìng wú féi rú xiàn, yī juàn zhī zhōng zì xiāng wéi cuò. qiě èr hàn zhī féi rú zì zài liáo xī, ān dé shǔ zhī guǎng líng, fēn zhī pèi jùn hū?
《顾荣传》前云“友人张翰”,後又云“吴郡张翰”。《张重华传》前云“封谢艾为福禄伯”,後又云“进封福禄县伯”。《戴若思传》:“举考廉入洛”,《周凯传》:“若思举秀才入洛”。《南阳王模传》传》:“广平太守丁邵”,《良吏传》:“丁绍”。《石勒载记》前作“段就六眷”,後作“段疾六眷”,《阳裕传》又作“段眷”。《吕纂载记》前作“句摩罗耆婆”,後作“鸠摩罗什”。《慕容熙载记》:“宏光门”;《冯跋载记》作“洪光门”,又作“洪观门”。○宋书《宋书·州郡志》:“广陵太守”下云:“永初郡国又有舆、肥如、潞、真定、新市五县。”肥如本辽西之县,其民南渡而侨立于广陵。《符瑞志》所云“元嘉十九年九月戊申,广陵肥如石梁涧中出石钟九口”,是广陵之有肥如也。乃“南沛太守”下复云:《起居注》:“孝武大明五年,分广陵为沛郡,治肥如县。”时无复肥如县,当是肥如故县处也。《二汉》、《晋太康地志》并无肥如县,一卷之中自相违错。且《二汉》之肥如自在辽西,安得属之广陵,分之沛郡乎?
wèi shū wèi shū cuī hào chuán:" hào jì gōng shū, rén duō tuō xiě jí jiù zhāng. cóng shǎo zhì lǎo, chū bù dàn láo. suǒ shū gài yǐ bǎi shù, bì chēng' féng dài jiāng', yǐ shì bù gǎn fàn guó, qí jǐn yě rú cǐ." shǐ yú" féng dài jiāng" xià zhù yuē:" yí." àn jí jiù piān yǒu" féng hàn jiāng wèi qǐ mò běi", yǐ hàn qiáng wèi huì, gù gǎi yún dài jiāng, wèi chū guó hào yuē dài gù yě." yán shī gǔ jí jiù piān xù yuē:" bì huì gǎi yì, jiàn jiù wú chuǎn." zhèng zhǐ cǐ. lì dào yuán shuǐ jīng zhù yǐ" guǎng hàn" bìng zuò" guǎng wèi", jí qí lì yě. liáng wéi liú xiào chuò chuán:" zhòng è zhī bì jiān yān, zhòng hǎo zhī bì jiān yān." liáng xuān dì huì"", gù gǎi zhī. gài xiāng yáng yǐ lái guó shǐ zhī yuán wén yě, nǎi qí lùn zé zhí shū" yáo chá".
○魏书《魏书·崔浩传》:“浩既工书,人多托写《急就章》。从少至老,初不惮劳。所书盖以百数,必称‘冯代缰’,以示不敢犯国,其谨也如此。”史于“冯代缰”下注曰:“疑。”按《急就篇》有“冯汉缰魏起漠北”,以汉强为讳,故改云代缰,魏初国号曰代故也。”颜师古《急就篇序》曰:“避讳改易,渐就芜舛。”正指此。郦道元《水经注》以“广汉”并作“广魏”,即其例也。○梁韦《刘孝绰传》:“众恶之必监焉,众好之必监焉。”梁宣帝讳“”,故改之。盖襄阳以来国史之原文也,乃其论则直书“姚察”。
shū zhōng yì yǒu bì táng huì zhě, gù xié chuán yǐ" hǔ qiū shān" wèi" wǔ qiū shān", hé diǎn chuán zé wèi" shòu qiū shān".
书中亦有避唐讳者,《顾协传》以“虎丘山”为“武丘山”,《何点传》则为“兽丘山”。
hòu zhōu shū gēng xìn chuán: āi jiāng nán fù:" guò piào zhǔ ér jì shí, tuō lú zhōng ér dù shuǐ." piào zhǔ dàng shì" lì zhū" zhī wù. zhāng bó wú lù yuē:" zi xū qǐ shí chǔ zài dān yáng lì yáng xiàn." shǐ jì fàn miáo chuán:" wǔ zǐ xū tuó zài ér chū zhāo guān, zhì yú líng shuǐ." suǒ yǐn yuē:" liú shì yún: líng shuǐ jí lì shuǐ yě. wú yuè chūn qiū yún:' zi jìn bēn wú, zhì lì yáng, féng nǚ zǐ tǎ shuǐ zhī shàng. zi jìn guì ér qǐ cān, nǚ zǐ shí zhī, jì qù, zì tóu yú shuǐ. hòu zi xū yù bào zhī, nǎi tóu bái jīn yú cǐ shuǐ, jīn míng qí chù wèi tóu jīn lài.' jīn líng zhì yuē:' jiāng shàng yǒu zhū yuē lǎn zhǔ' shì yě." huò yǐ èr jù bù yīng jiē yòng zi xū shì, bù zhī gǔ rén wén zì bù jū, rú xià wén" shēng shì děng yú lóng mén" sì jù, yì shì jiē yòng sī mǎ zǐ zhǎng shì.
○後周书《庚信传》:《哀江南赋》:“过漂渚而寄食,托芦中而渡水。”漂渚当是“溧诸”之误。张勃《吴录》曰:“子胥乞食处在丹阳溧阳县。”《史记·范瞄传:“伍子胥橐载而出昭关,至于陵水。”索隐曰:“刘氏云:陵水即栗水也。《吴越春秋》云:‘子晋奔吴,至傈阳,逢女子獭水之上。子晋跪而乞餐,女子食之,既去,自投于水。後子胥欲报之,乃投白金于此水,今名其处为投金濑。’《金陵志》曰:‘江上有诸曰懒渚’是也。”或以二句不应皆用子胥事,不知古人文字不拘,如下文“生世等于龙门”四句,亦是皆用司马子长事。
suí shū jīng jí zhì yán:" hàn āi dì shí bó shì dì zǐ qín jǐng, shǐ yī cún kǒu shòu fú tú jīng." yòu yún:" hòu hàn míng dì, qiǎn láng zhōng cài jí qín jǐng shǐ tiān zhú, dé fó jīng sì shí èr zhāng jí shì jiā lì xiàng." àn zì āi dì zhī mò zhì dōng jīng míng dì zhī chū, chuí liù shí nián, shǐ qín jǐng shàng cún, yì dāng bā shí yú yǐ, bù kān zài shǐ jué yù yě. gài běn zhī táo yǐn jū zhēn gào, yán xiào míng qiǎn shǐ zhě zhāng qiān yǔ lín láng qín jǐng bó shì wáng zūn děng shí sì rén zhī dà ròu zhī guó, xiě fó jīng sì shí èr zhāng, mì zhī lán tái shí shì. zuò shǐ zhě zhī zhāng qiān wèi wǔ dì shí rén, xìng míng jiǔ zhe, gù shān qù zhī, dú yán qín jǐng. ér qián hòu shī yú qì kān, gù huò yǐ wéi āi dì, huò yǐ wéi míng dì ěr. tū jué chuán shàng yán shā bō lüè kè hán xī jī ā bō, pò qín zhī. xià yán:" yōng yú lǘ yǐ suí suǒ cì qí gǔ, xī zhēng ā bō, dí rén yǐ wéi dé suí bīng suǒ zhù, duō lái jiàng fù, suì shēng qín ā bō." cǐ bì yī shì ér wù zhòng shū wèi èr shì yě.
○隋书《经籍志》言:“汉哀帝时博士弟子秦景,使伊存口授浮屠经。”又云:“後汉明帝,遣郎中蔡及秦景使天竺,得佛经四十二章及释迦立像。”按自哀帝之末至东京明帝之初,垂六十年,使秦景尚存,亦当八十余矣,不堪再使绝域也。盖本之陶隐居《真诰》,言孝明遣使者张骞、羽林郎秦景、博士王遵等十四人之大月氏国,写佛经四十二章,秘之兰台石室。作史者知张骞为武帝时人,姓名久著,故删去之,独言秦景。而前後失于契勘,故或以为哀帝,或以为明帝耳。《突厥传》上言沙钵略可汗西击阿波,破擒之。下言:“雍虞闾以隋所赐旗鼓,西征阿波,敌人以为得隋兵所助,多来降附,遂生擒阿波。”此必一事而误重书为二事也。
běi shǐ yī shì liǎng jiàn běi qí wǔ chéng dì hé qīng sān nián jiǔ yuè yǐ chǒu, fēng huáng zǐ yī wèi dōng píng wáng hòu zhǔ tiān tǒng èr nián wǔ yuè jǐ hài, fēng tài shàng huáng dì zi yī wèi dōng píng wáng. yī shì liǎng shū, bì yǒu yī wù.
○北史一事两见北齐武成帝河清三年九月乙丑,封皇子伊为东平王;後主天统二年五月己亥,封太上皇帝子伊为东平王。一事两书,必有一误。
xú zhī cái chuán:" cháng yǔ cháo shì chū yóu, yáo wàng qún quǎn jìng zǒu, zhū rén shì jīn mù zhī, zhī cái jí yīng shēng yuē:' wéi shì sòng què, wéi shì hán lú, wèi zhú lǐ sī dōng zǒu, wèi fù dì nǚ nán cú.'" qí xù chuán yòu yún:" yú lù jiàn gǒu, wēn zi xì yuē:' wéi shì sòng què, wéi shì hán lú.' shén lún dūn rén juàn yuē:' wèi zhú chéng xiàng dōng zǒu, wèi gòng dì nǚ nán cú.'" yī shì liǎng jiàn, qiě xù chuán shì yán shòu zì shù qí xiān rén, bù dàng yuán tā rén zhī shì yǐ fù yì yě.
《徐之才传》:“尝与朝士出游,遥望群犬竞走,诸人试今目之,之才即应声曰:‘为是宋鹊,为是韩卢,为逐李斯东走,为负帝女南徂。’”其序传又云:“于路见狗,温子戏曰:‘为是宋鹊,为是韩卢。’神伦敦亻隽曰:‘为逐丞相东走,为共帝女南徂。’”一事两见,且序传是延寿自述其先人,不当援他人之事以附益也。
sòng qí liáng sān shū nán shǐ yī shì hù yì nán qí shū:" lǐ ān mín wèi wú xīng tài shǒu. wú xīng yǒu xiàng yǔ shén hù jùn tīng shì, tài shǒu bù dé shàng, tài shǒu dào jùn, bì xū sì yǐ è xià niú. ān mín fèng fó fǎ, bù yǔ shén niú, zhe jī shàng tīng shì, yòu yú tīng shàng bā guān zhāi. é ér niú sǐ, zàng miào cè, jīn hū wèi lǐ gōng niú zhǒng. ān mín zú guān, shì yǐ shén wèi chóng." àn sòng shū kǒng jì gōng chuán:" wèi wú xīng tài shǒu. xiān shì, wú xīng pín sàng tài shǒu, yún xiàng yǔ shén wèi biàn shān wáng, jū jùn tīng shì, èr qiān dàn zhì, cháng bì zhī. jì gōng jū tīng shì, jìng wú hài yě." liáng shū xiāo shēn chuán:" qiān wú xīng tài shǒu. jùn yǒu xiàng yǔ miào, tǔ mín míng wéi fèn wáng, shén yǒu líng yàn, suì yú jùn tīng shì ān shī chuáng mù wèi shén zuò, gōng sī qǐng dǎo, qián hòu èr qiān dàn jiē yú tīng bài cí ér bì jū tā shì. chēn zhì, xǐ shén hái miào, chù zhī bù yí." yòu jìn shā niú jiě sì, yǐ pú dài ròu. cǐ shì yī shì, ér zuò shǐ zhě yī yǐ wéi zāo suì, yī yǐ wéi yàn xié, lì lùn bù tóng rú cǐ. yòu nán qí shū xiāo huì jī chuán:" huì jī dì huì xiū, zì wú xīng tài shǒu zhēng wèi yòu shén shè. wú xīng jùn xiàng yǔ shén, jiù kù liè. shì rén yún: huì xiū shì shén jǐn, gù dé měi qiān." nán shǐ xiāo yóu chuán:" wèi wú xīng jùn shǒu, yǔ chǔ wáng miào shén jiāo yǐn zhì yī hú, měi lèi sì, jìn huān jí zuì, shén yǐng yì yǒu jiǔ sè, suǒ dǎo bì cóng. hòu wèi yì zhōu cì shǐ, zhí qí gǒu ér fǎn, gōng chéng, bīng liáng jù jǐn, nǎi yáo dǎo qǐng jiù. yǒu tián lǎo féng shù bǎi qí rú fēng, yán wú xīng chǔ wáng lái jiù lín rǔ hóu. shì rì yóu dà pò gǒu ér." zé yòu yǐ wéi huò yòu, yì bù kě xìn yǐ. yòu nán shǐ xiāo huì míng chuán:" tài shǐ chū, wèi wú xīng tài shǒu. jùn jiè yǒu biàn shān, xià yǒu xiàng yǔ miào, xiāng chéng yún yǔ duō jū jùn tīng shì, qián wǎng tài shǒu bù gǎn shàng. huì míng wèi gāng jì yuē:' kǒng jì gōng cháng wèi cǐ jùn, wèi wén yǒu zāi.' suì shèng shè yán tà jiē bīn. shù rì, jiàn yī rén zhǎng zhàng yú, zhāng gōng xié shǐ xiàng huì míng, jì ér bú jiàn, yīn fā bèi, xún rì ér zú." cǐ yòu yǔ lǐ ān mín xiāng lèi, ér xiǎo biàn qí shuō.
○宋齐梁三书南史一事互异《南齐书》:“李安民为吴兴太守。吴兴有项羽神护郡听事,太守不得上,太守到郡,必须祀以轭下牛。安民奉佛法,不与神牛,著屐上听事,又于听上八关斋。俄而牛死,葬庙侧,今呼为李公牛冢。安民卒官,世以神为崇。”按《宋书·孔季恭传》:“为吴兴太守。先是,吴兴频丧太守,云项羽神为卞山王,居郡听事,二千石至,常避之。季恭居听事,竟无害也。”《梁书·萧深传》:“迁吴兴太守。郡有项羽庙,土民名为愤王,甚有灵验,遂于郡听事安施床幕为神座,公私请祷,前後二千石皆于厅拜词而避居他室。琛至,徙神还庙,处之不疑。”又禁杀牛解祀,以脯代肉。此似一事,而作史者一以为遭祟,一以为厌邪,立论不同如此。又《南齐书·萧惠基传》:“惠基弟惠休,自吴兴太守徵为右什射。吴兴郡项羽神,旧酷烈。世人云:惠休事神谨,故得美迁。”《南史·萧猷传》:“为吴兴郡守,与楚王庙神交饮至一斛,每酹祀,尽欢极醉,神影亦有酒色,所祷必从。後为益州刺史,值齐苟儿反,攻城,兵粮俱尽,乃遥祷请救。有田老逢数百骑如风,言吴兴楚王来救临汝侯。是日猷大破苟儿。”则又以为获佑,益不可信矣。又《南史·萧惠明传》:“泰始初,为吴兴太守。郡界有卞山,下有项羽庙,相承云羽多居郡听事,前往太守不敢上。惠明谓纲纪曰:‘孔季恭尝为此郡,未闻有灾。’遂盛设筵榻接宾。数日,见一人长丈余,张弓挟矢向惠明,既而不见,因发背,旬日而卒。”此又与李安民相类,而小变其说。
jiù táng shū jiù táng shū suī pō shè fán wú, rán shì jī míng bái, shǒu wěi gāi shàn, yì zì kě guān. qí zhōng táng lín chuán:" jīn shàng zì" zài jiàn, xú yǒu gōng zé wáng shàng jīn chuán:" jīn shàng" zì gè yī jiàn, jiē wèi xuán zōng, gài yán gù zhì ér wèi zhèng zhě yě. yì zōng jì:" xián tōng shí sān nián shí èr yuè, lǐ guó chāng xiǎo nán kè yòng shā yún zhōng fáng yù shǐ duàn wén chǔ, jù yún zhōu, zì chēng fáng yù liú hòu", zé jì zhí shū qí pàn luàn zhī zuì ér āi dì jì mò yún" zhōng xīng zhī chū", wáng chù zhí chuán chēng" zhuāng zōng", wáng zhèng cóng dǎng, liú yè zhāng ruì chuán gè yǒu" zhōng xīng" zhī yǔ, zì xiāng máo dùn. àn cǐ shū zuǎn yú liú xù, hòu táng mò dì qīng tài zhōng wèi chéng xiàng, jiān xiū guó shǐ, zhì jìn shǎo dì kāi yùn èr nián, qí shū shǐ chéng. cháo dài qiān liú, jiǎn dú hào fù, bù xiá biàn xiáng ér bìng cún zhī, hòu zhī dú zhě kě yǐ guān shì biàn yǐ.
○旧唐书《旧唐书》虽颇涉繁芜,然事迹明白,首尾该赡,亦自可观。其中《唐临传》:“今上字”再见,《徐有功、泽王上金传》:“今上”字各一见,皆谓玄宗,盖沿故帙而未正者也。《懿宗纪》:“咸通十三年十二月,李国昌小男克用杀云中防御使段文楚,据云州,自称防御留後”,则既直书其叛乱之罪;而《哀帝纪》末云“中兴之初”,《王处直传》称“庄宗”,《王、郑从谠,刘邺、张睿传》各有“中兴”之语,自相矛盾。按此书纂于刘煦,後唐末帝清泰中为丞相,监修国史,至晋少帝开运二年,其书始成。朝代迁流,简牍浩富,不暇遍详而并存之,後之读者可以观世变矣。
yáng cháo chéng yī rén zuò liǎng chuán, yī jiàn qī shí èr juǎn, yī jiàn jiǔ shí sì juǎn.
杨朝晟一人作两传,一见七十二卷,一见九十四卷。
xīn táng shū jiù táng shū gāo zōng jì:" gān fēng yuán nián chūn zhēng yuè wù chén shuò, shàng sì hào tiān shàng dì yú tài shān, yǐ gāo zǔ dà zōng pèi xiǎng. jǐ sì, shēng shān xíng fēng shàn zhī lǐ. gēng wǔ, chán yú shè shǒu." shì yǐ shuò rì jì tiān yú shān xià, míng rì dēng fēng, yòu míng rì chán shè shǒu, cì xù shén míng. xīn shū gǎi yún:" zhēng yuè wù chén fēng yú tài shān, gēng wǔ chán yú shè shǒu." shì yǐ jì tiān fēng shān èr shì bìng wèi yī shì, ér xì yú wù chén zhī rì, wén suī jiǎn ér shì bù hé yǐ.
○新唐书《旧唐书·高宗纪》:“乾封元年春正月戊辰朔,上祀昊天上帝于泰山,以高祖、大宗配飨。己巳,升山行封禅之礼。庚午,禅于社首。”是以朔日祭天于山下,明日登封,又明日禅社首,次序甚明。《新书》改云:“正月戊辰封于泰山,庚午禅于社首。”是以祭天、封山二事并为一事,而系于戊辰之日,文虽简而事不核矣。
tiān hòu jì: guāng zhái yuán nián sì yuè guǐ yǒu, qiān lú líng wáng yú fáng zhōu. dīng chǒu, yòu qiān yú jūn zhōu, chuí gǒng yuán nián sān yuè bǐng chén, qiān lú líng wáng yú fáng zhōu. zhōng zōng jì: sì shèng yuán nián zhēng yuè, fèi jū yú jūn zhōu, yòu qiān yú fáng zhōu. àn jiù shū: sì shèng yuán nián èr yuè wù wǔ, fèi huáng dì wèi lú líng wáng, yōu yú bié suǒ. sì yuè dīng chǒu, qiān lú líng wáng yú jūn zhōu. chuí gǒng yuán nián sān yuè, qiān lú líng wáng yú fáng zhōu, zhōng zōng jì yì tóng, ér yǐ sì yuè wèi wǔ yuè, rán wú xiān qiān fáng zhōu yī jié. yí jiù shǐ dé zhī ōu gōng, gài bó cǎi ér wù. dài zōng jì shàng shū" sì yuè dīng mǎo, yōu huáng hòu yú bié diàn" xià shū" liù yuè xīn hài, zhuī fèi huáng hòu zhāng shì". yuē" zhuī fèi", zé zhāng hòu zhī jiàn shā míng yǐ. ér bù shū qí sǐ, yì wèi lòu lüè.
《天後纪》:光宅元年四月癸酉,迁庐陵王于房州。丁丑,又迁于均州,垂拱元年三月丙辰,迁庐陵王于房州。《中宗纪》:嗣圣元年正月,废居于均州,又迁于房州。按《旧书》:嗣圣元年二月戊午,废皇帝为庐陵王,幽于别所。四月丁丑,迁庐陵王于均州。垂拱元年三月,迁庐陵王于房州,《中宗纪》亦同,而以四月为五月,然无先迁房州一节。疑《旧史》得之欧公,盖博采而误。《代宗纪》上书“四月丁卯,幽皇後于别殿”;下书“六月辛亥,追废皇後张氏”。曰“追废”,则张後之见杀明矣。而不书其死,亦为漏略。
wén zōng jì:" tài hé jiǔ nián shí yī yuè rèn xū, lǐ xùn jí hé dōng jié dù shǐ wáng níng jié dù shǐ guō xíng yú yù shǐ zhōng chéng lǐ xiào běn jīng zhào shǎo yǐn luó lì yán, móu zhū zhōng guān, bù kè, xùn bēn yú fèng xiáng." xià yún:" zuǒ shén cè jūn zhōng wèi chóu shì liáng shā wáng yá jiǎ shí shù shū yuán yú lǐ xiào běn luó lì yán wáng guō xíng yú." ér dú yú lǐ xùn bù yán qí sǐ, kuàng xùn nǎi zǒu rén zhōng nán shān, wèi zhì fèng xiáng, yì wèi wèi dāng. yì wén zhì:" xiāo fāng sān shí guó chūn qiū sān shí juǎn." dàng zuò" xiāo fāng děng", nǎi liáng yuán dì shì zǐ, míng fāng děng.
《文宗纪》:“太和九年十一月任戌,李训及河东节度使王、宁节度使郭行余、御史中丞李孝本、京兆少尹罗立言,谋诛中官,不克,训奔于凤翔。”下云:“左神策军中尉仇士良杀王涯、贾饣束、舒元舆、李孝本、罗立言、王、郭行余。”而独于李训不言其死,况训乃走人终南山,未至凤翔,亦为未当。《艺文志》:“萧方《三十国春秋》三十卷。”当作“萧方等”,乃梁元帝世子,名方等。
xīn táng shū zhì, ōu yáng yǒng shū suǒ zuò, pō yǒu cái duàn, wén yì míng dá. ér liè zhuàn chū sòng zǐ jīng zhī shǒu, zé jiǎn ér bù míng. èr shǒu gāo xià, jiǒng wèi bù móu yǐ. rú tài zōng zhǎng sūn hòu chuán:" ān yè zhī zuì, wàn sǐ wú shè, rán bù cí yú qiè, tiān xià zhī zhī." gǎi yuē:" ān yè zuì sǐ wú shè, rán xiàng yù qiè bù yǐ cí, hù zhī zhī." yì suī bù yì, ér" hù zhī zhī" sān zì shū bù chéng wén. yòu rú dé zōng wáng hòu chuán: zhào yuē:" jì yán bù kě yòng jiǎ huā guǒ, yù jì zhě cóng zhī." gǎi yuē:" yǒu zhào jì wù wú yòng yù, yù jì tīng zhī." bù guò shěng jiù shū sì zì, rán fēi zhù bù kě jiě yě.
《新唐书》志,欧阳永叔所作,颇有裁断,文亦明达。而列传出宋子京之手,则简而不明。二手高下,迥为不侔矣。如《太宗长孙後传》:“安业之罪,万死无赦,然不慈于妾,天下知之。”改曰:“安业罪死无赦,然向遇妾不以慈,户知之。”意虽不异,而“户知之”三字殊不成文。又如《德宗王後传》:诏曰:“祭筵不可用假花果,欲祭者从之。”改曰:“有诏祭物无用寓,欲祭听之。”不过省《旧书》四字,然非注不可解也。
shǐ jiā zhī wén, lì wú chóng chū. ruò bù dé yǐ ér chóng chū, zé dāng zhēn zhuó bǐ cǐ, yǒu xiáng yǒu lüè, sī wèi zhī jiǎn. rú cuī miǎn bó tài cháng yì jiā zōng miào biān dòu, qí wén liǎng zài yú běn chuán jí wéi dào chuán, duō zhì èr sān bǎi yán. yòu rú lái jì yǔ gāo zhì zhōu hǎo chù jùn sūn chù yuē sì rén yán zhì, jí jì lǐng lì bù, suì yǐ chù yuē wèi tōng shì shè rén, liǎng jiàn yú běn chuán jí gāo zhì zhōu chuán ér shí zhòng lǎn yī rén, yī yǐ wéi xuān chéng, yī yǐ wéi jiāng dū. cǐ ér hū zhī, zé yì bù dé wèi zhī néng jiǎn yǐ.
史家之文,例无重出。若不得已而重出,则当斟酌彼此,有详有略,斯谓之简。如崔沔驳太常议加宗庙笾豆,其文两载于本传及《韦稻传》,多至二三百言。又如来济与高智周、郝处俊、孙处约四人言志,及济领吏部,遂以处约为通事舍人,两见于本传及《高智周传》;而石仲览一人,一以为宣城,一以为江都。此而忽之,则亦不得谓之能简矣。
yáng chǎng chuán yán:" yǒu sī tiē shì míng jīng, bù zhì dà yì, nǎi qǔ nián tóu yuè rì gū jīng jué jù." tiē shì zhī fǎ, yòng zhǐ tiē qí shàng xià wén, zhǐ liú zhōng jiān yī èr jù, kùn rén yǐ nán jì. nián tóu rú yuán nián èr nián zhī lèi, yuè rì rú shí yǒu èr yuè yǐ mǎo zhī lèi. rú cǐ zé xí chūn qiū zhě yì shǎo yǐ, gù qǐng tiě píng wén. jīn gǎi yuē" nián tóu rì wěi", shǔ duì suī gōng, ér yì bù tōng yǐ.
《杨场传》言:“有司帖试明经,不质大义,乃取年头月日、孤经绝句。”帖试之法,用纸贴其上下文,止留中间一二句,困人以难记。年头如元年、二年之类,月日如十有二月乙卯之类。如此则习《春秋》者益少矣,故请帖平文。今改曰“年头日尾”,属对虽工,而义不通矣。
yán wǔ chuán:" wèi chéng dū yǐn jiàn nán jié dù shǐ. fáng láng yǐ gù zǎi xiàng wèi xún nèi cì shǐ, wǔ màn jù bù wéi lǐ, zuì hòu dù fǔ, rán yù shā fǔ shù yǐ. lǐ bái zuò shǔ dào nán zhě, nǎi wèi fáng yǔ dù wēi zhī yě." cǐ sòng rén chuān záo zhī lùn. lǐ bái shǔ dào nán zhī zuò, dāng zài kāi yuán tiān bǎo jiān. shí rén gòng yán jǐn chéng zhī lè, ér bù zhī wèi tú zhī xiǎn yì dì zhī yú, jí shì chéng piān, bié wú yù yì. jí xuán zōng xī xìng, shēng wèi nán jīng, zé yòu wèi shī yuē:" shuí dào jūn wáng xíng lù nán, liù lóng xī xìng wàn rén huān. dì zhuàn jǐn jiāng chéng wèi shuǐ, tiān huí yù lěi zuò cháng ān." yī rén zhī zuò qián wǎng bù tóng rú cǐ, yì shí wéi zhī yǐ.
《严武传》:“为成都尹、剑南节度使。房琅以故宰相为巡内刺史,武慢倨不为礼,最厚杜甫,然欲杀甫数矣。李白作《蜀道难》者,乃为房与杜危之也。”此宋人穿凿之论。李白《蜀道难》之作,当在开元、天宝间。时人共言锦城之乐,而不知畏途之险、异地之虞,即事成篇,别无寓意。及玄宗西幸,升为南京,则又为诗曰:“谁道君王行路难,六龙西幸万人欢。地转锦江成渭水,天回玉垒作长安。”一人之作前往不同如此,亦时为之矣。
zhāng xiào zhōng chuán:" xiào zhōng kuí wěi, zhǎng liù chǐ." lǐ chén chuán:" zhǎng liù chǐ." gǔ rén yǐ liù chǐ wèi duǎn, jīn yǐ liù chǐ wèi zhǎng, yú tā shū wèi jiàn.
《张孝忠传》:“孝忠魁伟,长六尺。”《李晨传》:“长六尺。”古人以六尺为短,今以六尺为长,于他书未见。
jiù shū duàn xiù shí chuán:" yīn shuō dà jiàng liú hǎi bīn, hé míng lǐ yáo lìng yán pàn guān qí líng yuè, tóng móu shā, yǐ bīng yíng shèng yú. sān rén zhě, jiē xiù shí sù suǒ jiǎng yù." cǐ wèi yáo lìng yán zhī pàn guān qí líng yuè, yǔ hǎi bīn míng lǐ wèi sān rén ěr. àn wén," yáo lìng yán" shàng dàng shǎo yī" jí" zì. xīn shū suì wèi:" jié liú hǎi bīn yáo lìng yán dōu yú hòu hé míng lǐ, yù tú. cǐ sān rén zhě, jiē xiù shí sù suǒ hòu." ér xià wén fāng yún dà lì qí líng yuè. lìng yán, zéi yě, ān yǒu kěn tóng xiù shí zhī móu zhě zāi?
《旧书·段秀实传》:“阴说大将刘海宾,何明礼、姚令言判官歧灵岳,同谋杀Г,以兵迎乘舆。三人者,皆秀实夙所奖遇。”此渭姚令言之判官歧灵岳,与海宾、明礼为三人耳。按文,“姚令言”上当少一“及”字。《新书》遂谓:“结刘海宾、姚令言、都虞候何明礼,欲图Г。此三人者,皆秀实素所厚。”而下文方云大吏岐灵岳。令言,贼也,安有肯同秀实之谋者哉?
jiù táng shū gāo xiān zhī fēng cháng qīng èr chuán, bìng yún sì zhèn jié dù shǐ" fū méng líng", ér lǐ sì yè duàn xiù shí èr chuán zé yún: ān xī jié dù shǐ" mǎ líng", liú quán liàng chuán zé yún ān dōng fù dū hù bǎo dìng jūn shǐ" mǎ líng". àn wáng wéi jí yǒu sòng bù méng dū hù shī, zhù:" bù méng, zhe guān xìng yě." gǔ" bù" zì yǒu" fū" yīn," bù méng" dāng jí" fū méng", rán wèi zhī qí hé yǐ yòu wèi" mǎ" yě. xīn shū yīn zhī, liǎng xìng bìng jiàn. ér tū jué chuán zé yún ān xī jié dù shǐ" fū méng líng". mǎ zǒng chuán: lǐ shī dào píng, xī yùn cáo pú děng wéi yī dào, chú zǒng jié dù, cì hào tiān píng jūn. cháng qìng chū, liú zǒng shàng yōu zhèn dì, zhào zǒng xǐ tiān píng. ér zhào zǒng hái, jiāng dà yòng zhī. huì zǒng zú, mù zōng yǐ yùn rén fù lài zǒng, fù zhào hái zhèn. shàng yún zhào" zǒng xǐ tiān píng", liú zǒng yě. xià yún" zhào zǒng hái", mǎ zǒng yě. yòu yún" huì zǒng zú", liú zǒng yě. yòu yún" yùn rén fù lài zǒng", mǎ zǒng yě. cǐ yú rén zhī zhǔ bīn zì zhī fán shěng jiē yǒu suǒ bù dàng. dāng yún" zhào xǐ tiān píng", ér qù" zǒng" zì qí xià zé yún" huì liú zǒng zú", yú wén wú jiā, ér yì míng yǐ.
《旧唐书》高仙芝、封常清二传,并云四镇节度使“夫蒙灵”,而李嗣业、段秀实二传则云:安西节度使“马灵”,《刘全谅传》则云安东副都护、保定军使“马灵”。按《王维集》有《送不蒙都护诗》,注:“不蒙,著官姓也。”古“不”字有“夫”音,“不蒙”当即“夫蒙”,然未知其何以又为“马”也。《新书》因之,两姓并见。而《突厥传》则云安西节度使“夫蒙灵”。《马总传》:李师道平,析郓、曹、濮等为一道,除总节度,赐号天平军。长庆初,刘总上幽镇地,诏总徙天平。而召总还,将大用之。会总卒,穆宗以郓人附赖总,复诏还镇。上云诏“总徙天平”,刘总也。下云“召总还”,马总也。又云“会总卒”,刘总也。又云“郓人附赖总”,马总也。此于人之主宾、字之繁省皆有所不当。当云“诏徙天平”,而去“总”字;其下则云“会刘总卒”,于文无加,而义明矣。
jiù táng shū huáng fǔ chuán fù liǔ mì shì yún:" mì xì jīng zhào fǔ yù, lì chì zhī yuē:' hé kǔ zuò cǐ xū jiǎo?' mì yuē:' wú běn wú xīn, shì lǐ dào gǔ jiào wǒ, qiě yún shòu sì bǎi suì.' fǔ lì fáng yú zhōu mì, kǒng qí yǐn huà. jí jiě yī jiù zhū, yī wú biàn yì." yǔ suī fán ér xù shì zé míng. xīn shū dàn yún:" jiē dào gǔ jiào wǒ. jiě yī jí xíng, zú wú tā yì." qù qí zhōng jiān yǔ, zé" tā yì" èr zì hé suǒ běn xié? cáo què chuán:" dà zōng zhe lìng, wén wǔ guān liù bǎi sì shí sān." àn bǎi guān zhì" tài zōng shěng nèi wài guān, dìng zhì wèi qī bǎi sān shí yuán." jiù táng shū zhèng qǐ chuán:" zhāo zōng wèi yǒu yùn xù, jiù cháng zòu bān bù cè zhù yún:' zhèng qǐ kě lǐ bù shì láng píng zhāng shì." zhōng shū xū lì yì qí jiā cān yè, qǐ xiào yuē:' zhū jūn dà wù, shǐ tiān xià rén jiē bù shí zì, zǎi xiàng bù jí zhèng wǔ yě.' jìn lì yuē:' chū zì shèng zhǐ tè ēn, lái rì zhì xià.' qǐ kàng qí shǒu yuē:' wàn yī rú cǐ, xiào shā tā rén.' míng rì guǒ zhì xià." xīn shū gǎi yuē:" é wén zhì zhào xià, tàn yuē:' wàn yī, rán xiào shā tiān xià rén.'" zhì yǐ xià yǐ, hé wàn yī zhī yǒu? lǐ yuè zhì:" zhēn guān èr shí yī nián, zhào zuǒ qiū míng bo zi xià gōng yáng gāo gǔ liáng chì fú shèng gāo táng shēng dài shèng máo cháng kǒng ān guó liú xiàng zhèng zhòng jiǎ kuí dù zi chūn mǎ róng lú zhí zhèng kāng chéng fú qián hé xiū wáng sù wáng bì dù yù fàn níng èr shí èr rén pèi xiǎng." rú xué chuán fù chū cǐ wén, ér quē jiǎ kuí, zuò èr shí yī rén.
《旧唐书·皇甫传》附柳泌事云:“泌系京兆府狱,吏叱之曰:‘何苦作此虚矫?’泌曰:‘吾本无心,是李道古教我,且云寿四百岁。’府吏防虞周密,恐其隐化。及解衣就诛,一无变异。”语虽烦而叙事则明。《新书》但云:“皆道古教我。解衣即刑,卒无它异。”去其中间语,则“它异”二字何所本邪?《曹确传》:“大宗著令,文武官六百四十三。”按《百官志》“太宗省内外官,定制为七百三十员。”《旧唐书·郑启传》:“昭宗谓有蕴蓄,就常奏班簿侧注云:‘郑启可礼部侍郎、平章事。”中书胥吏诣其家参谒,启笑曰:‘诸君大误,使天下人皆不识字,宰相不及郑五也。’晋吏曰:‘出自圣旨特恩,来日制下。’启抗其手曰:‘万一如此,笑杀他人。’明日果制下。”《新书》改曰:“俄闻制诏下,叹曰:‘万一,然笑杀天下人。’”制已下矣,何万一之有?《礼乐志》:“贞观二十一年,诏左丘明、卜子夏、公羊高、谷梁赤、伏胜、高堂生、戴圣、毛苌、孔安国、刘向、郑众、贾逵、杜子春、马融、卢植、郑康成、服虔、何休、王肃、王弼、杜预、范宁二十二人配享。”《儒学传》复出此文,而缺贾逵,作二十一人。
lín yùn chuán:" quán zhōu pú tián rén. fù pī, yǐ lín tīng duō shān guǐ yín cí, mín yàn kǔ zhī, zhuàn wú guǐ lùn cì shǐ fán huǎng zòu shǔ lín tīng lìng." cǐ dàng shì shǔ lìng zài qián, zuò lùn zài hòu, ér dào qí wén. fán wú shì jiū miù suǒ yǐ jí zhě bù gēng lùn.
《林蕴传》:“泉州莆田人。父披,以临汀多山鬼淫祠,民厌苦之,撰《无鬼论》刺史樊晃奏署临汀令。”此当是署令在前,作论在後,而倒其文。凡吴氏《纠谬》所已及者不更论。
xī rén wèi sòng zǐ jīng bù xǐ duì ǒu zhī wén, qí zuò shǐ, yǒu táng yī dài suì wú yī piān zhào lìng. rú dé zōng xìng yuán zhī zhào, bù lù yú shū. xú xián fēi jiàn dà zōng shū, dí rén jié jiàn wǔ hòu yíng dà xiàng shū. jǐn liáo liáo shù yán. ér hán yù píng huái xī bēi zé quán zài zhī. fū shǐ yǐ jì shì, zhào shū jù guó shì zhī dà, fǎn bù rú bēi sòng hū? liǔ zōng yuán zhēn fú, nǎi xī ēn shì zuì zhī wén, yǔ xiàng rú zhī fēng shàn sòng yì yǐ, zài zhī yóu wéi wú shí.
昔人谓宋子京不喜对偶之文,其作史,有唐一代遂无一篇诏令。如德宗兴元之诏,不录于书。徐贤妃《谏大宗疏》,狄仁杰《谏武後营大像疏》。仅寥寥数言。而韩愈《平淮西碑》则全载之。夫史以记事,诏疏俱国事之大,反不如碑颂乎?柳宗元《贞符》,乃希恩饰罪之文,与相如之《封禅颂》异矣,载之尤为无识。
sòng shǐ sòng shǐ yán cháo tíng yǔ jīn yuē miè liáo, zhǐ qiú shí jìn lù qì dān gù dì, ér bù sī yíng píng luán. sān zhōu fēi jìn lù, nǎi liú rén gōng xiàn qì dān yǐ qiú yuán zhě. jì ér wáng záo huǐ, yù bìng dé zhī, qiǎn zhào liáng sì wǎng qǐng zhī zài sān, jīn rén bù yǔ. cǐ shǐ jiā zhī wù. àn tōng jiàn: chū yōu zhōu běi qī bǎi lǐ yǒu yú guān, xià yǒu yú shuǐ tōng hǎi, zì guān dōng běi xún hǎi yǒu dào, dào xiá chù cái shù chǐ, páng yǒu luàn shān gāo jùn, bù kě yuè, běi zhì jìn niú kǒu. jiù zhì bā fáng yù jūn, mù tǔ bīng shǒu zhī, tián zǔ jiē gōng jūn shí, bù rù yú jì, yōu zhōu suì zhì zēng kuàng, yǐ gōng zhàn shì yī. měi suì zǎo huò, qīng yě jiān bì, yǐ dài qì dān. qì dān zhì, zhé bì bì bù zhàn. qí qí qù, xuǎn xiāo yǒng, jù ài yāo zhī, qì dān cháng shī lì zǒu. shì bīng jiē zì wèi tián yuán, lì zhàn yǒu gōng, zé cì xūn jiā shǎng. yóu shì qì dān bù gǎn qīng rén kòu. jí zhōu dé wēi wèi lú lóng jié dù shǐ, shì yǒng, bù xiū biān bèi, suì shī yú guān zhī xiǎn. qì dān měi chú mù yú yíng píng zhī jiān. yòu àn liáo shǐ, tài zǔ tiān zàn èr nián chūn zhēng yuè bǐng shēn, dà yuán shuài yáo gǔ kè píng zhōu, huò cì shǐ zhào sī wēn pí jiàng zhāng chóng. èr yuè, rú píng zhōu. jiǎ zǐ, yǐ píng zhōu lú lóng jūn zhì jié dù shǐ. liáo zhī tiān zàn èr nián, nǎi hòu táng zhuāng zōng tóng guāng yuán nián, shì yíng píng èr zhōu, qì dān zì yǐ bīng lì qǔ zhī yú táng, ér bù yú liú rén gōng, yòu fēi lù yǐ qiú yuán yě. ruò luán běn píng zhōu zhī dì, liáo tài zǔ yǐ fú hù zhì luán zhōu. dāng liú rén gōng shí, shàng wèi yǒu cǐ zhōu, yóu wéi wú jù.
○宋史《宋史》言朝廷与金约灭辽,止求石晋赂契丹故地,而不思营、平、滦。三州非晋赂,乃刘仁恭献契丹以求援者。既而王凿悔,欲并得之,遣赵良嗣往请之再三,金人不与。此史家之误。按《通鉴》:初幽州北七百里有渝关,下有渝水通海,自关东北循海有道,道狭处才数尺,旁有乱山高峻,不可越,北至进牛口。旧置八防御军,募土兵守之,田祖皆供军食,不入于蓟,幽州岁致缯纩,以供战士衣。每岁早获,清野坚壁,以待契丹。契丹至,辄闭壁不战。俟其去,选骁勇,据隘邀之,契丹常失利走。士兵皆自为田园,力战有功,则赐勋加赏。由是契丹不敢轻人寇。及周德威为卢龙节度使,恃勇,不修边备,遂失渝关之险。契丹每刍牧于营、平之间。又按《辽史》,太祖天赞二年春正月丙申,大元帅尧骨克平州,获刺史赵思温、裨将张崇。二月,如平州。甲子,以平州卢龙军置节度使。辽之天赞二年,乃後唐庄宗同光元年,是营、平二州,契丹自以兵力取之于唐,而不于刘仁恭,又非赂以求援也。若滦本平州之地,辽太祖以俘户置滦州。当刘仁恭时,尚未有此州,尤为无据。
liáo shǐ yú luán zhōu xià yún:" shí jìn gē dì, zài píng zhōu zhī jìng." yì wù yě.
《辽史》于滦州下云:“石晋割地,在平州之境。”亦误也。
yuán rén zuò sòng shǐ, yú tiān wén zhì zhōng, rú" hú bīng dà qǐ"" hú zhǔ yōu" zhī lèi, gǎi rì" běi bīng"" běi zhǔ". mǎo wèi hú xīng, gǎi wéi" běi xīng". wéi" běi hé" xià" yī yuē hú mén", zé bù néng gǎi yě, réng qí wén.
元人作《宋史》,于《天文志》中,如“胡兵大起”、“胡主忧”之类,改日“北兵”、“北主”。昴为胡星,改为“北星”。惟“北河”下“一曰胡门”,则不能改也,仍其文。
shū zhōng fán" lǔ" zì jiē gǎi wéi" dí". zhì yǐ jīn lǔ wèi" jīn dí". yuán zhù chén wéi hú shuān èr shū bù gǎi. ā lǔ tú jìn sòng shǐ biǎo yuán ā lǔ tú jìn sòng shǐ biǎo yuē:" jué hòu yíng guó guī cháo, jí wáng háng hǎi, qí wáng ér fǎng wáng, nǎi cún bǐng jié zhī chén chǔ miè ér yù lǔ gōng, kān jīn shǒu lǐ zhī guó." jīn shǐ zhōng yì chuán xù yuē:" shèng yuán zhào xiū liáo jīn sòng shǐ, shǐ chén yì fán lì, qián dài zhī chén zhōng yú suǒ shì zhě, qǐng shū zhī wú huì. cháo tíng cóng zhī." cǐ jiē sòng shì yǐ lái zūn jīng rú zhòng jié yì zhī xiào, qí shí zhī rén xīn fēng sú yóu yǒu sān dài zhí dào zhī yí, bù dú yuán zhǔ zhī xián míng yě.
书中凡“卤”字皆改为“敌”。至以金卤为“金敌”。【原注】《陈惟胡栓二书不改。◎阿鲁图进宋史表元阿鲁图《进宋史表》曰:“厥後瀛国归朝,吉王航海,齐亡而访王,乃存秉节之臣;楚灭而谕鲁公,堪矜守礼之国。”《金史·忠义传》序曰:“圣元诏修辽、金、宋史,史臣议凡例,前代之臣忠于所事者,请书之无讳。朝廷从之。”此皆宋世以来尊经儒重节义之效,其时之人心风俗犹有三代直道之遗,不独元主之贤明也。
qí wǔ dì shǐ tài zǐ jiā lìng shěn yuē zhuàn sòng shū, yí lì yuán càn chuán, shěn zhī yú dì, dì yuē:" yuán càn zì shì sòng shì zhōng chén."
齐武帝使太子家令沈约撰《宋书》,疑立袁粲传,审之于帝,帝曰:“袁粲自是宋室忠臣。”
liáo shǐ sòng shǐ fù zhōu chuán yán:" shǐ qì dān, zhēng' xiàn'' nà' èr zì, shēng sè jù lì. qì dān zhǔ zhī bù kě duó, nǎi yuē:' wú dāng zì qiǎn rén yì zhī.' fù shǐ liú liù fú lái, bì guī zòu yuē:' chén yǐ sǐ jù zhī, bǐ qì zhé yǐ, kě wù xǔ yě.' cháo tíng jìng yǐ' nà' zì yǔ zhī." liáo shǐ xìng zōng jì yì yún:" gǎn fù bì zhī yán, hé yì shǐ dìng." ér liú liù fú chuán zé yuē:" sòng qiǎn shǐ, zēng suì bì yǐ yì shí xiàn. liù fú yǔ yē lǜ rén xiān shǐ sòng, dìng jìn gòng míng, sòng nán zhī. liù fú yuē:' běn cháo bīng qiáng jiàng yǒng, rén rén yuàn cóng shì yú sòng! ruò zì qí fú huò, yǐ bǎo suǒ yù, yǔ jìn gòng zì shú duō? kuàng dà bīng zhù yàn, wàn yī nán jìn, hé yǐ yù zhī? gù xiǎo jié, wàng dà huàn, huǐ jiāng hé jí?' sòng nǎi cóng zhī, suì bì chēng gòng." yē lǜ rén xiān chuán yì tóng. èr shǐ bìng tuì tuì jiān xiū, ér bù tóng rú cǐ.
○辽史《宋史·富粥传》言:“使契丹,争‘献’‘纳’二字,声色俱厉。契丹主知不可夺,乃曰:‘吾当自遣人议之。’复使刘六符来,弼归奏曰:‘臣以死拒之,彼气折矣,可勿许也。’朝廷竟以‘纳’字与之。”《辽史·兴宗纪》亦云:“感富弼之言,和议始定。”而《刘六符传》则曰:“宋遣使,增岁币以易十县。六符与耶律仁先使宋,定进贡名,宋难之。六符曰:‘本朝兵强将勇,人人愿从事于宋!若恣其俘获,以饱所欲,与进贡字孰多?况大兵驻燕,万一南进,何以御之?顾小节,忘大患,悔将何及?’宋乃从之,岁币称贡。”《耶律仁先传》亦同。二史并脱脱监修,而不同如此。
jīn shǐ jīn shǐ dà dǐ chū liú qí yuán hào wèn èr jūn zhī bǐ, yì pō kě guān, rán qí zhōng duō chóng jiàn ér shè yú fán zhě. kǒng yì fù zá shuō wèi:" zì, xī shǐ shū liǎng rén yī shì, bì yuē' yǔ zài mǒu rén chuán'. jìn shū zài wáng yǐn jiàn zǔ yuē yì qí yī duàn, liǎng chuán jù chū, cǐ wéi wén fán yǐ." zhèng tóng cǐ bìng.
○金史《金史》大抵出刘祁、元好问二君之笔,亦颇可观,然其中多重见而涉于繁者。孔毅父《杂说》谓:“自,昔史书两人一事,必曰‘语在某人传’。《晋书》载王隐谏祖约奕棋一段,两传俱出,此为文繁矣。”正同此病。
hǎi líng zhū zǐ zhuàn zàn dāng yǐn chǔ líng wáng yuē:" yú shā rén zǐ duō yǐ, néng wú jí cǐ hū!" ér fǎn yǐn xún shǒu yán:" bù yǐ rén zǐ, wú zi qí kě dé hū?" shì wèi shī dàng.
《海陵诸子传》赞当引楚灵王曰:“余杀人子多矣,能无及此乎!”而反引荀首言:“不以人子,吾子其可得乎?”似为失当。
yōu lán zhī yì, chéng lín shì zhī yuē" āi zōng", xī zhōu xíng shěng yì zhī yuē" zhāo zōng", shǐ cóng āi zōng wèi dìng. ér shí huò zhì mò jí bǎi guān zhì fù yǒu yì zōng zhī chēng, bù zhe hé rén suǒ shàng.
幽兰之缢,承麟谥之曰“哀宗”,息州行省溢之曰“昭宗”,史从哀宗为定。而《食货志》末及《百官志》复有义宗之称,不著何人所上。
jīn yǔ yuán lián bīng èr shí yú nián, shū zhōng suī chēng dà yuán, ér nèi wài zhī zhǐ jié rán bù yí, shì jīn rén zhī zuò fēi yuán rén zhī zuò, cǐ qí suǒ yǐ wéi shàn.
金与元连兵二十余年,书中虽称大元,而内外之旨截然不移,是金人之作非元人之作,此其所以为善。
chéng lín jí wèi bù guò yī èr rì, ér shǐ yóu chēng zhī wéi mò dì. chuán. qí yǔ sòng zhī èr wáng xuē qí dì hào zhě jué yì, gù zhī fēi yī rén zhī bǐ yǐ.
承麟即位不过一二日,而史犹称之为末帝。传》。其与宋之二王削其帝号者绝异,故知非一人之笔矣。
yuán shǐ yuán shǐ liè zhuàn bā juǎn sù bù tái, jiǔ juǎn xuě bù tái, yī rén zuò liǎng chuán. shí bā juǎn wán zhě dōu, shí jiǔ juǎn wán zhě bá dōu, yì yī rén zuò liǎng chuán. gài qí chéng shū bù chū yú yī rén zhī shǒu.
○元史《元史·列传》八卷速不台,九卷雪不台,一人作两传。十八卷完者都,十九卷完者拔都,亦一人作两传。盖其成书不出于一人之手。
sòng lián xù yún:" hóng wǔ yuán nián shí èr yuè, zhào xiū yuán shǐ, chén lián chén yī wéi zǒng cái. èr nián èr yuè bǐng yín kāi jú. bā yuè guǐ yǒu shū chéng. jì sān shí qī juǎn, zhì wǔ shí sān juǎn, biǎo liù juǎn, chuán liù shí sān juǎn." shùn dì shí wú shí lù kě zhēng, yīn wèi dé wèi wán shū. shàng fù zhào yí cáo qiǎn shǐ xíng tiān xià, qí shè yú shǐ shì zhě, lìng jùn xiàn shàng zhī. sān nián èr yuè yǐ chǒu kāi jú, qī yuè dīng hài shū chéng. jì shí juǎn, zhì wǔ juǎn, biǎo èr juǎn, chuán sān shí liù juǎn. fán qián shū yǒu suǒ wèi bèi, pō bǔ wán zhī. zǒng cái réng lián yī wéi èr chén, ér zuǎn lù zhī shì dú zhào xūn zhōng shǐ qí shì. rán zé yuán shǐ zhī chéng suī bù chū yú yī shí yī rén, ér sòng wáng èr gōng yǔ zhào jūn yì nán miǎn yú shū hū zhī jiù yǐ xī sòng wú zhěn yán:" fāng xīn shū lái shàng zhī chū, ruò cháo tíng fù zhī yǒu sī, wěi guān fù dìng, shǐ jié nán jiū bó. shěn dìng kān xiū, rán hòu xià cháo chén bó yì, kě fǒu rú cǐ." zé chū xiū zhě bì bù gǎn miè liè, shěn fù zhě yì bù gǎn yī wéi, shù hū dé wèi wán shū, kě yǐ chuán jiǔ. nǎi lì dài xiū shǐ zhī chén jiē wù gǒu wán, yòu wén zhī jūn yì duō juàn lǎn, wèi yǒu néng xíng qí shuō zhě yě. hóng wǔ zhōng, cháng mìng jiě jìn xiū zhèng yuán shǐ chuǎn wù, qí shū liú zhōng bù chuán.
宋濂《序》云:“洪武元年十二月,诏修《元史》,臣濂、臣衤韦总裁。二年二月丙寅开局。八月癸酉书成。纪三十七卷,志五十三卷,表六卷,传六十三卷。”顺帝时无《实录》可征,因未得为完书。上复诏仪曹遣使行天下,其涉于史事者,令郡县上之。三年二月乙丑开局,七月丁亥书成。纪十卷,志五卷,表二卷,传三十六卷。凡前书有所未备,颇补完之。总裁仍濂、衤韦二臣,而纂录之士独赵熏终始其事。然则《元史》之成虽不出于一时一人,而宋、王二公与赵君亦难免于疏忽之咎矣;昔宋吴缜言:“方新书来上之初,若朝廷付之有司,委官覆定,使诘难纠驳。审定刊修,然後下朝臣博议,可否如此。”则初修者必不敢灭裂,审覆者亦不敢依违,庶乎得为完书,可以传久。乃历代修史之臣皆务苟完,右文之君亦多倦览,未有能行其说者也。洪武中,尝命解缙修正《元史》舛误,其书留中不传。
shì zǔ jì:" zhōng tǒng sān nián èr yuè, yǐ xìng sōng yún sān zhōu lì shàng dōu."" sì nián wǔ yuè, shēng shàng dōu lù wàng yún xiàn wèi yún zhōu, sōng shān xiàn wèi sōng zhōu." shì sān nián shàng wèi shēng zhōu, yù shū wèi zhōu zhě wù. běn jì yǒu tuō lòu yuè zhě, liè zhuàn yǒu zhòng shū nián zhě.
《世祖纪》:“中统三年二月,以兴、松、云三州隶上都。”“四年五月,升上都路望云县为云州,松山县为松州。”是三年尚未升州,预书为州者误。《本纪》有脱漏月者,《列传》有重书年者。
tiān wén zhì jì zài yuè wǔ xīng líng fàn, ér běn jì fù xiáng shū zhī, bù miǎn chóng chū. zhì wèi yún:" yú jiàn běn jì." yì fēi tǐ.
《天文志》既载月五星凌犯,而《本纪》复详书之,不免重出。《志》未云:“余见《本纪》。”亦非体。
zhū zhì jiē àn dú zhī wén, bìng wú róng fàn. rú hé qú zhì yán" gěng cān zhèng"" a lǐ shàng shū", jì sì zhì yán" tián sī tú"" hǎo cān zhèng", jiē àn dú zhōng zhī chēng wèi yě.
诸《志》皆案牍之文,并无熔范。如《河渠志》言“耿参政”、“阿里尚书”,《祭祀志》言“田司徒”、“郝参政”,皆案牍中之称谓也。
zhāng zhēn chuán yǒu fù kuò kuò tiē mù ér shū yuē:" jiāng zuǒ rì sī jiàn shí shàng guó." cǐ wèi míng tài zǔ yě. jìn chén shòu shàng zhū gě kǒng míng jí biǎo yuē:" fú wéi bì xià yuǎn zōng gǔ shèng, dàng rán wú jì, gù suī dí guó fěi bàng zhī yán, xián sì qí cí, ér wú suǒ gé huì, suǒ yǐ míng dà tōng zhī dào yě." yú cǐ shū jiàn zhī yǐ. shí mǒ yí sūn chuán shàng yán" dà míng bīng", xià yán" cháo tíng", cháo tíng wèi yuán yě, nèi wài zhī cí míng bái rú cǐ.
《张桢传》有《复扩廓帖木儿书》曰:“江左日思荐食上国。”此谓明太祖也。晋陈寿《上诸葛孔明集表》曰:“伏惟陛下远踪古圣,荡然无忌,故虽敌国诽谤之言,咸肆其辞,而无所革讳,所以明大通之道也。”于此书见之矣。《石抹宜孙传》上言“大明兵”,下言“朝廷”,朝廷谓元也,内外之辞明白如此。
shùn dì jì:" dà míng bīng qǔ tài píng lù"," dà míng bīng qǔ jí qìng lù". qí shí guó hào wèi wèi dà míng, yuē dà míng zhě, shǐ chén zhuī shū zhī yě. gǔ rén jì shì zhī wén yǒu bù dé bù rán zhě lèi rú cǐ.
《顺帝纪》:“大明兵取太平路”,“大明兵取集庆路”。其时国号未为大明,曰大明者,史臣追书之也。古人记事之文有不得不然者类如此。
tōng jiàn lǚ dōng lái dà shì jì yuē:" shǐ jì shāng jūn běn chuán yún:' bù gào jiān zhě yāo zhǎn, gào jiān zhě yǔ zhǎn dí shǒu tóng shǎng, nì jiān zhě yǔ jiàng dí tóng fá,' tōng jiàn xuē bù gào jiān zhě yī jù, ér yǐ nì jiān zhī zuì wèi bù gào hǎo zhī zuì. běn chuán yòu yún:' mín yǒu èr nán yǐ shàng bù fēn yì zhě, bèi qí fù.' tōng jiàn xuē zhī. běn chuán yòu yún:' míng tián zhái chén qiè zhě yǐ jiā cì.' tōng jiàn xuē' yǐ jiā cì' sān zì, jiē dāng yǐ běn chuán wèi zhèng."
○通鉴吕东莱《大事记》曰:“《史记·商君本传》云:‘不告奸者腰斩,告奸者与斩敌首同赏,匿奸者与降敌同罚,’《通鉴》削不告奸者一句,而以匿奸之罪为不告好之罪。《本传》又云:‘民有二男以上不分异者,倍其赋。’《通鉴》削之。《本传》又云:‘名田宅臣妾者以家次。’《通鉴》削‘以家次’三字,皆当以《本传》为正。”
mèng zǐ yǐ fá yàn wèi xuān wáng shì, yǔ shǐ jì bù tóng. tōng jiàn yǐ wēi wáng xuān wáng zhī zú gè yí xià shí nián, yǐ hé mèng zǐ zhī shū, jīn àn shǐ jì wáng yuán nián wèi zhōu xiǎn wáng zhī sì shí liù nián, suì zài zhe yōng yān mào. yòu bā nián, yàn wáng kuài ràng guó yú xiāng zi zhī. yòu èr nián, qí pò yàn, shā wáng kuài. yòu èr nián, yàn rén lì tài zǐ píng, zé jǐ wèi wáng zhī shí èr nián. ér mèng zǐ shū" wú shén cán yú mèng zǐ", shàng shì xuān wáng, hé bù yǐ xuān wáng zhī zú yí xià shí èr sān nián, zé yú mèng zǐ zhī shū wú bù jiē hé, ér dàn jū yú shí nián zhī chéng shù xié? shǐ jì wàn dàn jūn liè zhuàn:" qìng cháng wèi tài pú yù chū. shàng wèn chē zhōng jǐ mǎ, qìng yǐ cè shù mǎ bì, jǔ shǒu yuē:' liù mǎ.' qìng yú zhū zǐ zhōng zuì wéi jiǎn yì yǐ, rán yóu rú cǐ." tài shǐ gōng zhī yì, wèi qìng suī jiǎn yì, ér yóu jìng jǐn, bù gǎn lǜ ěr jí duì. qí yán jiǎn yì, zhèng yǐ qǐ xià wén zhī yì yě. tōng jiàn qù" rán yóu rú cǐ" yī jù, shū shī běn zhǐ.
《孟子》以伐燕为宣王事,与《史记》不同。《通鉴》以威王、宣王之卒各移下十年,以合孟子之书,今按《史记》王元年为周显王之四十六年,岁在著雍阉茂。又八年,燕王哙让国于相子之。又二年,齐破燕,杀王哙。又二年,燕人立太子平,则己为王之十二年。而孟子书“吾甚惭于孟子”,尚是宣王,何不以宣王之卒移下十二三年,则于孟子之书无不皆合,而但拘于十年之成数邪?《史记·万石君列传》:“庆尝为太仆御出。上问车中几马,庆以策数马毕,举手曰:‘六马。’庆于诸子中最为简易矣,然犹如此。”太史公之意,谓庆虽简易,而犹敬谨,不敢率尔即对。其言简易,正以起下文之意也。《通鉴》去“然犹如此”一句,殊失本指。
tōng jiàn:" hàn wǔ dì yuán guāng liù nián, yǐ wèi wèi hán ān guó wèi cái guān jiāng jūn, tún yú yáng, yuán shuò yuán nián, xiōng nú èr wàn qí rù hàn, shā liáo xī tài shǒu, lüè èr qiān yú rén, wéi hán ān guó bì. yòu rén yú yáng yàn mén, gè shā lüè qiān yú rén." fū yuē" guó hán ān guó bì", qí wèi yú yáng kě zhī, ér yún" yòu rù yú yáng", zé shū yǐ. kǎo shǐ jì xiōng nú chuán běn wén, zé yún:" bài yú yáng tài shǒu jūn qiān yú rén, wéi hàn jiāng jūn ān guó. ān guó shí qiān yú qí, yì qiě jǐn. huì yàn jiù zhì, xiōng nú yǐn qù." qí wén jīng mì rú cǐ. tōng jiàn gǎi zhī bù dàng.
《通鉴》:“汉武帝元光六年,以卫尉韩安国为材官将军,屯渔阳,元朔元年,匈奴二万骑入汉,杀辽西太守,略二千余人,围韩安国壁。又人渔阳、雁门,各杀略千余人。”夫曰“国韩安国壁”,其为渔阳可知,而云“又入渔阳”,则疏矣。考《史记·匈奴传》本文,则云:“败渔阳太守军千余人,围汉将军安国。安国时千余骑,亦且尽。会燕救至,匈奴引去。”其文精密如此。《通鉴》改之不当。
hàn shū xuān dì jì:" wǔ fèng èr nián chūn sān yuè, xíng xìng yōng, cí wǔ." tōng jiàn gǎi zhī yuē:" chūn zhēng yuè, shàng xìng gān quán jiāo tài." kǎo yì yǐn xuān jì yún:" sān yuè xíng xìng gān quán." ér xuān jì běn wú cǐ wén, bù zhī wēn gōng hé suǒ jù?
《汉书·宣帝纪》:“五凤二年春三月,行幸雍,祠五。”《通鉴》改之曰:“春正月,上幸甘泉郊泰。”《考异》引《宣纪》云:“三月行幸甘泉。”而《宣纪》本无此文,不知温公何所据?
guāng wǔ zì lǒng shǔ píng hòu, fēi jǐng jí, wèi cháng fù yán jūn lǚ. huáng tài zǐ cháng wèn jūn lǚ zhī shì, dì yuē:" xī wèi líng gōng wèn chén, kǒng zǐ bú duì. cǐ fēi ěr suǒ jí." jù hòu hàn shū běn wén, huáng tài zǐ jí míng dì yě. tōng jiàn nǎi shū yú jiàn wǔ shí sān nián, zé dōng hǎi wáng jiāng shàng wèi tài zǐ, yì wèi wèi yǔn.
光武自陇蜀平後,非警急,未尝复言军旅。皇太子尝问军旅之事,帝曰:“昔卫灵公问陈,孔子不对。此非尔所及。”据《後汉书》本文,皇太子即明帝也。《通鉴》乃书于建武十三年,则东海王缰尚为太子,亦为未允。
táng dé zōng zhēn yuán èr nián: lǐ mì zòu:" zì jí jīn zhì sān mén, záo shān kāi chē dào shí bā lǐ, yǐ bì dǐ zhù zhī xiǎn." àn jiù táng shū lǐ mì chuán bìng wú cǐ shì, ér shí huò zhì yuē:" kāi yuán èr shí èr nián bā yuè, xuán zōng cóng jīng zhào yǐn péi yào qīng zhī yán, zhì hé yīn xiàn jí hé yīn cāng, hé qīng xiàn bǎi yá cāng, sān mén dōng jí jīn cāng, sān mén xī yán cāng. kāi sān mén běi shān shí bā lǐ, yǐ bì tuān xiǎn. zì jiāng huái ér sù hóng gōu, xī nà hé yīn cāng, zì hé yīn sòng nà hán jiā cāng, yòu sòng nà tài yuán cāng, wèi zhī běi yùn, zì tài yuán cāng fú yú wèi, yǐ shí jīng shī, fán sān nián yùn qī bǎi wàn dàn, shěng lù yùn zhī yōng sì shí wàn guàn." yòu yuē:" kāi yuán èr shí jiǔ nián, shǎn jùn dà shǒu lǐ qí wù záo sān mén shān yǐ tōng yùn, pì sān mén diān shū yán xiǎn zhī dì. bǐ fù suǒ yǐn jiàn, shēng yú ān liú, zì qí wù shǐ yě. tiān bǎo sān zài, wéi jiān dài xiāo líng, yǐ shuǐ zuò guǎng yùn tán yú wàng chūn lóu zhī dōng ér cáng zhōu yān." shì zé běi yùn shǐ yú yào qīng, shàng lù xíng shí bā lǐ hé yùn shǐ yú qí wù, zé zhí dá yú cháng ān yě, xià jù zhēn yuán sì shí wǔ nián, wú yuán yǒu lǐ mì fù záo sān mén zhī shì.
唐德宗贞元二年:李泌奏:“自集津至三门,凿山开车道十八里,以避底柱之险。”按《旧唐书·李泌传》并无此事,而《食货志》曰:“开元二十二年八月,玄宗从京兆尹裴耀卿之言,置河阴县及河阴仓,河清县柏崖仓,三门东集津仓,三门西盐仓。开三门北山十八里,以避湍险。自江淮而溯鸿沟,悉纳河阴仓,自河阴送纳含嘉仓,又送纳太原仓,谓之北运,自太原仓浮于渭,以实京师,凡三年运七百万石,省陆运之佣四十万贯。”又曰:“开元二十九年,陕郡大守李齐物凿三门山以通运,辟三门巅输岩险之地。俾负索引舰,升于安流,自齐物始也。天宝三载,韦坚代萧灵,以水作广运潭于望春楼之东而藏舟焉。”是则北运始于耀卿,尚陆行十八里;河运始于齐物,则直达于长安也,下距贞元四十五年,无缘有李泌复凿三门之事。
tōng jiàn bù zài wén rén lǐ yīn dǔ yǔ yǔ:" tōng jiàn bù zài wén rén. rú qū yuán zhī wéi rén, tài shǐ gōng zàn zhī wèi' yǔ rì yuè zhēng guāng', ér bù dé shū yú tōng jiàn. dù zi měi ruò fēi' chū shī wèi jié' yī shī wèi wáng shū wén suǒ yín, zé xìng míng yì bù dēng yú jiǎn dú yǐ." yǔ dá zhī yuē:" cǐ shū běn yǐ zī zhì, hé xiá lù jí wén rén? xī táng dīng jū huì wèi hàn lín xué shì, wén zōng yú lín dé diàn zhào duì, yīn miàn shòu yù shǐ zhōng chéng. yì rì zhì xià, dì wèi zǎi chén yuē:' jū huì zuò dé cǐ guān. zhèn céng yǐ shí yàn wèi dù fǔ lǐ bái bèi wèi sì jué wèn jū huì, jū huì yuē: cǐ fēi jūn shàng yào zhī zhī shì. cháng yǐ cǐ jì de jū huì, jīn suǒ yǐ zhuó wèi zhōng chéng.' rú jūn zhī yán, qí shí jiàn dài chū wén zōng xià yǐ,"
○通鉴不载文人李因笃语予:“《通鉴》不载文人。如屈原之为人,太史公赞之谓‘与日月争光’,而不得书于《通鉴》。杜子美若非‘出师未捷’一诗为王叔文所吟,则姓名亦不登于简牍矣。”予答之曰:“此书本以资治,何暇录及文人?昔唐丁居晦为翰林学士,文宗于麟德殿召对,因面授御史中丞。翼日制下,帝谓宰臣曰:‘居晦作得此官。朕曾以时谚谓杜甫、李白辈为四绝问居晦,居晦曰:此非君上要知之事。尝以此记得居晦,今所以擢为中丞。’如君之言,其识见殆出文宗下矣,”