hàn rén zhù jīng zuǒ shì jiě jīng, duō bù dé shèng rén zhī yì. yuán kǎi zhù chuán, bì qū wèi zhī shū tōng, dài fēi yě. zhèng kāng chéng zé bù rán, qí yú èr lǐ zhī jīng jí zi xià zhī chuán, wǎng wǎng bó zhèng, rú zhōu lǐ zhí fāng shì:" jīng zhōu qí jìn yǐng zhàn." zhù yún:" yǐng shuǐ chū yáng chéng, yí shǔ yù zhōu, zài cǐ fēi yě."" yù zhōu qí jìn bō cuō." zhù yún:" chūn qiū chuán yuē' chú dào liáng cuō, yíng jūn lín suí', zé wā yí shǔ jīng zhōu, zài cǐ fēi yě." yí lǐ sāng fú piān:" wéi zi bù bào" chuán yuē:" nǚ zǐ zi shì rén zhě wèi qí fù mǔ qī, gù yán bù bào yě." zhù yún:" wéi zi bù bào, nán nǚ tóng bù bào ěr. chuán yǐ wéi zhǔ wèi nǚ zǐ zi, shì shī zhī yǐ."" nǚ zǐ zi wèi zǔ fù mǔ" chuán yuē:" hé yǐ qī yě, bù gǎn jiàng qí zǔ yě." zhù yún:" jīng shì zài shì, chuán shì yǐ jià."" gōng qiè yǐ jí shì qiè wèi qí fù mǔ" chuán yuē:" hé yǐ qī yě, qiè bù dé tǐ jūn, dé wèi qí fù mǔ suì yě." zhù yún:" rán zé nǚ jūn yǒu yǐ zūn jiàng qí fù mǔ zhě, yǔ chūn qiū zhī yì suī wèi tiān wáng hòu, yóu yuē wú jì jiāng, shì yán zi zūn bù jiā yú fù mǔ, cǐ chuán shì wù yǐ," shì yú lǐ piān:" yòng yǐn jì" zhù yún:" yǐn, jì pú yě. dài fū shì jì wú yún pú zhě, jīn bù yán shēng hào ér yún yǐn jì, yì jì zhě wù yǐ." yú lǐ jì zé yóu duō zhì bó. rú tán gōng piān:" qí wáng jī zhī sàng, lǔ zhuāng gōng wèi zhī dà gōng" zhù yún:" dāng wèi jiù zhī qī, fēi wài zǔ mǔ yě. wài zǔ mǔ yòu xiǎo gōng yě."" jì zǐ gāo zàng qí qī, fàn rén zhī hé" zhù yún:" chí chǒng nüè mín, fēi yě."" shū zhòng yǎn qǐng suì shuāi ér huán jīng" zhù yún:" diào fú zhī jīng fú qí jiù, fēi." yuè lìng piān:" mèng xià zhī yuè, xíng shǎng fēng zhū hóu" zhù yún:" jì tǒng yuē:' gǔ zhě yú dì yě, fā jué cì fú, shùn yáng yì yě. yú cháng yě, chū tián yì, fā qiū zhèng, shùn yīn yì yě.' jīn cǐ xíng cháng kě yě, ér fēng zhū hóu zé wéi yú gǔ. fēng zhū hóu, chū tǔ dì zhī shì, yú shí wèi kě, shì shī zhī."" duàn báo xíng, jué xiǎo zuì" zhù yún:" jì tǒng yuē' cǎo ài zé mò', wèi lì qiū hòu yě. xíng wú qīng yú mò zhě. jīn yǐ chún yáng zhī yuè duàn xíng jué zuì, yǔ mǔ yǒu huài duò zì xiāng wéi, shì fēi."" jì xià zhī yuè, mìng yú shī fá jiāo, qǔ tuó, dēng guī, qǔ yuán" zhù yún:" sì zhě jiǎ lèi, qiū nǎi jiān chéng. zhōu lǐ yuē:' qiū xiàn guī yú.' yòu yuē:' fán qǔ guī yòng qiū shí,' shì xià zhī qiū yě, zuò yuè lìng zhě yǐ wéi cǐ qiū jù zhōu zhī shí yě, zhōu zhī bā yuè, xià zhī liù yuè, yīn shū yú cǐ, shì wù yě."" mèng qiū zhī yuè, wú yǐ fēng zhū hóu, lì dà guān wú yǐ gē dì, xíng dà shǐ, chū dà bì" zhù yún:" gǔ zhě yú cháng chū tián yì, cǐ qí cháng bìng qiū, ér jìn fēng zhū hóu gē dì, shī qí yì." jiāo tè shēng piān:" jì chūn chū huǒ" zhù yún:" yán jì shè, zé cǐ shì zhòng chūn zhī zhī lǐ yě, zhòng chūn yǐ huǒ tián, tián zhǐ bì huǒ, rán hòu xiàn qín, zhì jì chūn huǒ chū ér mín nǎi yòng huǒ. jīn yún jì chūn chū huǒ, nǎi mù shì shè, jì zhě wù yě."" jiāo zhī yòng xīn yě, zhōu zhī shǐ jiāo rì yǐ zhì" zhù yún:" yán rì yǐ zhōu jiāo tiān zhī yuè ér zhì, yáng qì xīn, yòng shì shùn zhī, ér yòng xīn rì, cǐ shuō fēi yě. jiāo tiān zhī yuè ér rì zhì, lǔ lǐ yě. sān wáng zhī jiāo yī yòng xià zhèng, lǔ yǐ wú dōng zhì, jì tiān yú yuán qiū zhī shì, shì yǐ jiàn zi zhī yuè jiāo tiān, shì xiān yǒu shì yě."" shī, chén yě" zhù yún:" shī huò gǔ wéi zhǔ. cǐ shī shén xiàng, dāng cóng zhǔ xùn zhī, yán chén, fēi yě." míng táng wèi piān:" xià hòu shì shàng míng shuǐ, yīn shàng lǐ, zhōu shàng jiǔ" zhù yún:" cǐ jiē qí shí zhī yòng ěr, yán shàng fēi."" jūn chén wèi cháng xiāng shì, lǐ yuè xíng fǎ zhèng sú wèi cháng xiāng biàn yě" zhù yún:" chūn qiū shí, lǔ sān jūn shì. yòu shì zhī yǒu huì yóu zhuāng gōng shǐ, fù rén zhuā ér diào shǐ yú tái dài, yún jūn chén wèi cháng xiāng shì, zhèng sú wèi cháng xiāng biàn, yì jìn wū yǐ." zá jì xià:" huò yuē zhǔ zhī ér fù yú fū zhī dǎng" zhù yún:" qī zhī dǎng zì zhǔ zhī, fēi yě."" guī zǐ nán wǔ cùn" zhù yún:" zǐ nán zhí bì, zuò cǐ zàn zhě shī zhī yǐ." cǐ qí suǒ bó suī bù jìn dāng, shì dù shì zhī zhuān ā chuán wén zé bù tóng yǐ, jīng zhù zhī zhōng kě wèi zhuō rán zhě hū!
○汉人注经左氏解经,多不得圣人之意。元凯注传,必曲为之疏通,殆非也。郑康成则不然,其于二《礼》之经及子夏之传,往往驳正,如《周礼·职方氏》:“荆州其浸颖湛。”注云:“颖水出阳城,宜属豫州,在此非也。”“豫州其浸波搓。”注云:“《春秋传》曰‘除道梁搓,营军临随’,则洼宜属荆州,在此非也。”《仪礼·丧服篇》:“唯子不报”传曰:“女子子适人者为其父母期,故言不报也。”注云:“唯子不报,男女同不报尔。传以为主谓女子子,似失之矣。”“女子子为祖父母”传曰:“何以期也,不敢降其祖也。”注云:“经似在室,传似已嫁。”“公妾以及士妾为其父母”传曰:“何以期也,妾不得体君,得为其父母遂也。”注云:“然则女君有以尊降其父母者,与《春秋》之义虽为天王後,犹曰吾季姜,是言子尊不加于父母,此传似误矣,”《士虞礼篇》:“用尹祭”注云:“尹,祭脯也。大夫士祭无云脯者,今不言牲号而云尹祭,亦记者误矣。”于《礼记》则尤多置驳。如《檀弓篇》:“齐王姬之丧,鲁庄公为之大功”注云:“当为舅之妻,非外祖母也。外祖母又小功也。”“季子皋葬其妻,犯人之禾”注云:“持宠虐民,非也。”“叔仲衍请繐衰而环经”注云:“吊服之经服其舅,非。”《月令篇》:“孟夏之月,行赏封诸侯”注云:“《祭统》曰:‘古者于谛也,发爵赐服,顺阳义也。于尝也,出田邑,发秋政,顺阴义也。’今此行尝可也,而封诸侯则违于古。封诸侯,出土地之事,于时未可,似失之。”“断薄刑,决小罪”注云:“《祭统》曰‘草艾则墨’,谓立秋後也。刑无轻于墨者。今以纯阳之月断刑决罪,与母有坏堕自相违,似非。”“季夏之月,命渔师伐蛟,取鼍,登龟,取鼋”注云:“四者甲类,秋乃坚成。《周礼》曰:‘秋献龟鱼。’又曰:‘凡取龟用秋时,’是夏之秋也,作《月令》者以为此秋据周之时也,周之八月,夏之六月,因书于此,似误也。”“孟秋之月,毋以封诸侯,立大官;毋以割地,行大使,出大币”注云:“古者于尝出田邑,此其尝并秋,而禁封诸侯割地,失其义。”《郊特牲篇》:“季春出火”注云:“言祭社,则此是仲春之之礼也,仲春以火田,田止弊火,然後献禽,至季春火出而民乃用火。今云季春出火,乃《牧誓》社,记者误也。”“郊之用辛也,周之始郊日以至”注云:“言日以周郊天之月而至,阳气新,用事顺之,而用辛日,此说非也。郊天之月而日至,鲁礼也。三王之郊一用夏正,鲁以无冬至,祭天于圜丘之事,是以建子之月郊天,示先有事也。”“尸,陈也”注云:“尸或诂为主。此尸神象,当从主训之,言陈,非也。”《明堂位篇》:“夏後氏尚明水,殷尚醴,周尚酒”注云:“此皆其时之用耳,言尚非。”“君臣未尝相弑,礼乐刑法政俗未尝相变也”注云:“春秋时,鲁三君弑。又士之有讳由庄公始,妇人髽而吊始于台骀,云君臣未尝相弑,政俗未尝相变,亦近诬矣。”《杂记·下》:“或曰主之而附于夫之党”注云:“妻之党自主之,非也。”“圭子男五寸”注云:“子男执壁,作此赞者失之矣。”此其所驳虽不尽当,视杜氏之专阿传文则不同矣,经注之中可谓卓然者乎!
lún yǔ:" zi jiàn nán zǐ" zhù:" kǒng ān guó yuē: háng dào jì fēi fù rén zhī shì, ér dì zǐ bù shuō, yǔ zhī zhù shì, yì kě yí yān." cǐ yì hàn rén yí jīng ér bù gǎn qiáng tōng zhě yě.
《论语》:“子见南子”注:“孔安国曰:行道既非妇人之事,而弟子不说,与之祝誓,义可疑焉。”此亦汉人疑经而不敢强通者也。
sòng huáng zhèn yán: dù yù zhù zuǒ shì dú zhǔ zuǒ shì, hé xiū zhù gōng yáng dú zhǔ gōng yáng, wéi fàn níng bù sī yú yì liáng, ér gōng yán sān jiā zhī shī. rú yuē:" zuǒ shì yǐ yù quán bīng jiàn wèi ài jūn, shì rén zhǔ kě dé ér xié yě yǐ wén gōng nà bì wèi yòng lǐ, shì jū sāng kě dé ér hūn yě yì liáng yǐ wèi zhé jù fù wèi zūn zǔ, shì wèi zi kě dé ér pàn yě bù nà zi jiū wèi nèi è, shì chóu rán kě dé ér róng yě gōng yáng yǐ jì zhòng fèi jūn wèi xíng quán, shì shén qì kě dé ér kuī yě qiè mǔ chēng fū rén wéi hé zhèng, shì dí shù kě dé ér qí yě," yòu yuē:" zuǒ shì yàn ér fù, qí shī yě wū liáng qīng ér wǎn, qí shī yě duǎn gōng yáng biàn ér cái, qí shī yě sú." jīn kǎo jí jiě zhōng jiū chuán wén zhě dé liù shì:" zhuāng jiǔ nián, gōng fá qí, nà jiū." chuán:" dāng kě nà ér bù nà, qí biàn ér hòu fá, gù gān shí zhī zhàn, bù huì bài, è nèi yě." jiě yuē:" chóu zhě, wú shí ér kě yǔ tōng. zòng nà zhī chí wǎn, yòu bù néng quán bǎo chóu zi, hé zú yǐ è nèi hū? rán zé gān shí zhī zhàn bù huì bài, qí rén qǔ zi jiū shā zhī, jiē bù shì qí wén, zhèng shū qí shì. nèi zhī dà è, bù dài biǎn jué, jū rán xiǎn yǐ. è nèi zhī yán, chuán huò shī zhī."" xī yuán nián, gōng zǐ yǒu shuài shī, bài gōng shī yú lì, huò jǔ." chuán:" gōng zǐ yǒu wèi jǔ yuē:' wú èr rén bù xiāng shuō, shì zú hé zuì?' píng zuǒ yòu xiāng bó." jiě yuē:" jiāng xī yuē: jīng shū bài jǔ shī, ér chuán yún èr rén xiāng bó, zé shī bù zhàn, hé yǐ dé bài? lǐ zì bù tōng yě. zi suǒ shèn sān zhàn jū qí yī, jì yǒu lìng dé zhī rén, qǐ dāng shě sān jūn zhī zhěng, tiāo shēn dú dòu, qián rèn xiāng hài, yǐ jué shèng fù zhě zāi! cǐ yòu shì zhī bù rán, chuán huò shī zhī." xìn shí sì nián, jì jī jí zēng zi yù zi fáng, shǐ zēng zi lái zhāo." chuán:" yù zhě, tóng móu yě." jiě yuē:" lǔ nǚ wú gù yuǎn huì zhū hóu, suì dé yín tōng, cǐ yòu shì zhī bù rán. zuǒ zhuàn yuē:' zēng jì jī lái níng, gōng nù zhī, yǐ zēng zi bù cháo, yù yú fáng, ér shǐ lái zhāo.' cǐ jìn hé rén qíng."" xiāng shí yī nián, zuò sān jūn." chuán:" gǔ zhě, tiān zǐ liù shī, zhū hóu yī jūn. zuò sān jūn fēi zhèng yě," jiě yuē:" zhōu lǐ sī mǎ fǎ: wáng liù jūn, dà guó sān jūn, cì guó èr jūn, xiǎo guó yī jūn. zǒng yún zhū hóu yī jūn, yòu fēi zhì yě." zhāo shí yī nián:" chǔ zi qián yòu cài hóu bān, shā zhī yú shēn." chuán:" yí dí zhī jūn yòu zhōng guó zhī jūn ér shā zhī, gù jǐn ér míng zhī yě." jiě yuē:" cài hóu bān, shā fù zhī zéi, cǐ rén lún zhī suǒ bù róng, wáng zhū zhī suǒ bì jiā. lǐ, fán zài guān zhě shā wú shè, qǐ dé è chǔ zi shā bān hū? ruò wèi yí dí zhī jūn bù de xíng lǐ yú zhōng guó zhě, lǐ jì bù tōng, shì yòu bù rán.""' xuān shí yī nián, chǔ rén shā chén xià zhēng shū, bù yán rén." chuán yuē:" míng chǔ zhī tǎo yǒu zuì yě. shì ruò shàng xià wéi fǎn, bù liǎng lì zhī shuō." āi èr nián: jìn zhào yāng shuài shī, nà wèi shì zǐ cì tāi yú qī." chuán:" nà zhě, nèi fú shòu yě. hé yòng fú shòu yě? yǐ zhé bù shòu yě. yǐ zhé bù shòu fù zhī mìng, shòu zhī wáng fù yě. xìn fù ér cí wáng fù, zé shì bù zūn wáng fù yě qí fú shòu, yǐ zūn wáng fù yě." jiě yuē:" jiāng xī yuē: qí jǐng gōng fèi shì zǐ, shì zǐ hái guó, shū cuàn. ruò líng gōng fèi kuǎi lì zhé, zé kuǎi bù dé fù chēng náng rì shì zǐ yě. chēng kuǎi wèi shì zǐ, zé líng gōng bù mìng zhé shěn yǐ. cǐ máo dùn zhī yù yě. rán zé cóng wáng fù zhī yán, chuán shì shī yǐ. jīng yún' nà wèi shì zǐ',' zhèng shì zǐ hū fù guī yú zhèng', chēng shì zǐ míng zhèng yě, míng zhèng zé jù zhī zhě fēi xié." yǐ shàng jiē jiū zhèng zhuàn wén zhī shī.
宋黄震言:杜预注《左氏》独主《左氏》,何休注《公羊》独主《公羊》,惟范宁不私于《毅梁》,而公言三家之失。如曰:“《左氏》以鬻拳兵谏为爱君,是人主可得而协也;以文公纳币为用礼,是居丧可得而昏也;《毅梁》以卫辄拒父为尊祖,是为子可得而叛也;不纳子纠为内恶,是仇燃可得而容也;《公羊》以祭仲废君为行权,是神器可得而窥也;妾母称夫人为合正,是嫡庶可得而齐也,”又曰:“《左氏》艳而富,其失也诬;《梁》清而婉,其失也短;《公羊》辩而裁,其失也俗。”今考《集解》中纠传文者得六事:“庄九年,公伐齐,纳纠。”传:“当可纳而不纳,齐变而後伐,故乾时之战,不讳败,恶内也。”解曰:“雠者,无时而可与通。纵纳之迟晚,又不能全保雠子,何足以恶内乎?然则乾时之战不讳败,齐人取子纠杀之,皆不适其文,正书其事。内之大恶,不待贬绝,居然显矣。恶内之言,传或失之。”“僖元年,公子友帅师,败宫师于丽,获莒。”传:“公子友谓莒曰:‘吾二人不相说,士卒何罪?’屏左右相搏。”解曰:“江熙曰:经书败莒师,而传云二人相搏,则师不战,何以得败?理自不通也。子所慎三战居其一,季友令德之人,岂当舍三军之整,佻身独斗,潜刃相害,以决胜负者哉!此又事之不然,传或失之。”《信十四年,季姬及增子遇子防,使缯子来朝。”传:“遇者,同谋也。”解曰:“鲁女无故远会诸侯,遂得淫通,此又事之不然。《左传》曰:‘缯季姬来宁,公怒之,以增子不朝,遇于防,而使来朝。’此近合人情。”“襄十一年,作三军。”传:“古者,天子六师,诸侯一军。作三军非正也,”解曰:“《周礼》、《司马法》:王六军,大国三军,次国二军,小国一军。总云诸侯一军,又非制也。”《昭十一年》:“楚子虔诱蔡侯般,杀之于申。”传:“夷狄之君诱中国之君而杀之,故谨而名之也。”解曰:“蔡侯般,杀父之贼,此人伦之所不容,王诛之所必加。礼,凡在官者杀无赦,岂得恶楚子杀般乎?若谓夷狄之君不得行礼于中国者,理既不通,事又不然。”“‘宣十一年,楚人杀陈夏徵舒,不言人。”传曰:“明楚之讨有罪也。似若上下违反,不两立之说。”《哀二年》:晋赵鞅帅师,纳卫世子刺胎于戚。”传:“纳者,内弗受也。何用弗受也?以辄不受也。以辄不受父之命,受之王父也。信父而辞王父,则是不尊王父也;其弗受,以尊王父也。”解曰:“江熙曰:齐景公废世子,世子还国,书篡。若灵公废蒯立辄,则蒯不得复称囊日世子也。称蒯为世子,则灵公不命辄审矣。此矛盾之喻也。然则从王父之言,传似失矣。经云‘纳卫世子’,‘郑世子忽复归于郑’,称世子明正也,明正则拒之者非邪。”以上皆纠正传文之失。
sòng wú yuán měi zuò wú zhěn xīn táng shū jiū miù xù yuē:" táng rén chēng dù zhēng nán yán mì shū wèi zuǒ qiū míng bān mèng jiān zhōng chén, jīn guān qí tuī guǎng fā míng, èr zi xìn yǒu gōng yǐ, zhì bān zuǒ yǔ yì guāi lì chù, wǎng wǎng qū wèi shuō yǐ fù huì zhī, ān zài qí wèi zhōng yě? jīn wú jūn yú ōu, sòng dà shǒu bǐ nǎi néng jiū miù zuǎn wù, lì bài qián quē, dài yàn zǐ suǒ wèi xiàn kě tì fǒu hé ér bù tóng zhě, cǐ qí zhōng hé rú zāi! rán zé táng rén zhī lùn zhōng yě lòu yǐ." kě wèi zhuō shí zhī yán.
宋吴元美作《吴缜〈新唐书纠谬〉序》曰:“唐人称杜征南、颜秘书为左丘明、班孟坚忠臣,今观其推广发明,二子信有功矣,至班、左语意乖戾处,往往曲为说以附会之,安在其为忠也?今吴君于欧,宋大手笔乃能纠谬纂误,力稗前缺,殆晏子所谓献可替否和而不同者,此其忠何如哉!然则唐人之论忠也陋矣。”可谓卓识之言。
zhù shū zhōng yǐn shū zhī wù ěr yǎ shì shān:" duō cǎo mù hù, wú cǎo mù gāi hài. shí dài tǔ wèi zhī cuī wéi, tǔ dài shí wèi qiě." máo chuán yǐn zhī hù xiāng fǎn. zhèng kāng chéng jiān shī cǎi fán, yǐn shǎo láo kuì shí lǐ:" zhǔ fù bèi hè" wù zuò lǐ jì. huáng yǐ yǐn zuǒ zhuàn:" zhèng gōng zǐ tū shǐ yǒng ér wú gāng zhě cháng kòu, ér sù qù zhī"," jìn shì huì ruò shǐ qīng zhě sì yān qí kě", wù hé wéi yī shì. zhù zhōu lǐ dà sī tú, yǐn zuǒ zhuàn chéng èr nián:" xiān wáng jiāng lǐ tiān xià", wù zuò" wú zi jiāng lǐ tiān xià". yǐn shī:" xī zhī shān chuān, tǔ tián fù yōng", wù zuò" tǔ dì". shè rén yǐn shè yì" míng hū qí jié zhī zhì, yǐ bù shī qí shì, zé gōng chéng ér dé xíng lì", wù zuò yuè jì. xiàn shì yǐn zuǒ zhuàn:" hán xiāng wèi gōng zú dài fū", wù zuò" hán xū". zhù lǐ jì yuè lìng, yǐn xià xiǎo zhèng:" bā yuè, dān niǎo xiū bái niǎo", wù zuò" jiǔ yuè". yǐn shī:" chēng bǐ xiōng xiàn, wàn shòu wú jiāng", wù zuò" shòu fú wú jiāng". fàn wǔ zi jiě yì liáng chuán rù zhuāng shí bā nián, yǐn yù zǎo:" tiān zǐ xuán miǎn ér cháo rì yú dōng mén zhī wài", wù zuò wáng zhì. guō jǐng chún zhù ěr yǎ, yǐn mèng zǐ:" zhǐ huò ní zhī", wù zuò" xíng huò ní zhī". yǐn yì:" gǒng yòng huáng niú zhī gé"," gù zhì yě", wù yǐ gé yù èr fù hé wéi yī chuán. wéi zhāo guó yǔ zhù" gōng fù wén bó mǔ fù lǜ yī zhī sān zhāng", wù yǐn" sì zhāng", gāo yòu huái nán zǐ zhù yǐn shī:" tuó gǔ féng féng", wù zuò" tuó gǔ yáng yáng". kǒng yǐng dá zuǒ zhuàn wén shí bā nián zhèng yì yǐn mèng zǐ:" liǔ xià huì, shèng zhī hé zhě yě", wù zuò" yī yǐn, shèng rén zhī hé zhě yě". sū shì shū chuán yī xùn yǐn mèng zǐ:" cóng liú xià ér wàng fǎn wèi zhī liú", wù zuò" cóng liú shàng ér wàng fǎn wèi zhī yóu". zhū zhèn yì zhuàn jǐng dà xiàng yǐn shī:" wéi cǐ zhé rén, wèi wǒ qú láo", wù zuò" zhī wǒ zhě wèi wǒ de láo". zhào rǔ méi yì jí wén jiǎn dà xiàng yǐn mèng zǐ:" wǒ bì bù rén, wǒ bì wú lǐ", wù zuò" wǒ bì bù rén bú yì". zhū yuán huì zhōng yōng zhāng jù yǐn shī:" hòu jì zhī sūn, shí wéi dài wáng. jū qí zhī yáng, shí shǐ jiǎn shāng", wù zuò" zhì yú dài wáng", shī jí chuán mǐn yǔ xiǎo zi yǐn chǔ cí:" sān gōng mù mù, dēng jiàng táng zhǐ", wù zuò" sān gōng yī ràng". zhū zǐ zhù lún yǔ:" xià rì hú, shāng yuē liǎn." cǐ réng gǔ zhù zhī wù. jì yuē:" xià hòu shì zhī sì liǎn, yīn zhī liù hú." shì xià rì liǎn, shāng rì hú yě. xiǎng lǐ zhù yǐn" fā qì mǎn róng", jīn yí lǐ wén zuò" fā qì yān yíng róng". hàn rén bì huì dì huì," yíng" zhī zì yuē" mǎn", cǐ dāng gǎi ér bù gǎi yě.
○注疏中引书之误《尔雅·释山》:“多草木岵,无草木赅亥。石戴土谓之崔嵬,土戴石为且。”毛传引之互相反。郑康成笺《诗·采蘩》,引《少牢馈食礼》:“主妇被褐”误作《礼记》。《皇矣》引《左传》:“郑公子突使勇而无刚者尝寇,而速去之”,“晋士会若使轻者肆焉其可”,误合为一事。注《周礼·大司徒》,引《左传·成二年》:“先王疆理天下”,误作“吾子疆理天下”。引《诗》:“锡之山川,土田附庸”,误作“土地”。《射人》引《射义》“明乎其节之志,以不失其事,则功成而德行立”,误作《乐记》。《县士》引《左传》:“韩襄为公族大夫”,误作“韩须”。注《礼记·月令》,引《夏小正》:“八月,丹鸟羞白鸟”,误作“九月”。引《诗》:“称彼兄献,万寿无疆”,误作“受福无疆”。范武子解《毅梁传入庄十八年,引《玉藻》:“天子玄冕而朝日于东门之外”,误作《王制》。郭景纯注《尔雅》,引《孟子》:“止或尼之”,误作“行或尼之”。引《易》:“巩用黄牛之革”,“固志也”,误以《革》《遇》二父合为一传。韦昭《国语》注“公父文伯母赋《绿衣》之三章”,误引“四章”,高诱《淮南子注》引《诗》:“鼍鼓逢逢”,误作“鼍鼓洋洋”。孔颖达《左传·文十八年》正义引《孟子》:“柳下惠,圣之和者也”,误作“伊尹,圣人之和者也”。苏拭《书传·伊训》引《孟子》:“从流下而忘反谓之流”,误作“从流上而忘反谓之游”。朱震《易传·井》大象引《诗》:“维此哲人,谓我劬劳”,误作“知我者谓我的劳”。赵汝梅《易辑闻·蹇》大象引《孟子》:“我必不仁,我必无礼”,误作“我必不仁不义”。朱元晦《中庸章句》引《诗》:“後稷之孙,实维大王。居岐之阳,实始翦商”,误作“至于大王”,《诗集传·闵予小子》引《楚辞》:“三公穆穆,登降堂只”,误作“三公揖让”。朱子注《论语》:“夏日瑚,商曰琏。”此仍古注之误。《记》曰:“夏後氏之四琏,殷之六瑚。”是夏日琏,商日瑚也。《享礼》注引“发气满容”,今《仪礼》文作“发气焉盈容”。汉人避惠帝讳,“盈”之字曰“满”,此当改而不改也。
mèng zǐ:" yǒu wéi shén nóng zhī yán" zhù:" shǐ qiān suǒ wèi nóng jiā zhě liú yě." rén shān jīn shì yuē:" tài shǐ gōng liù jiā tóng yì wú nóng jiā, bān gù yì wén zhì fēn jiǔ liú, shǐ yǒu nóng jiā zhě liú. jí zhù ǒu wù, wèi jí gǎi,"
《孟子》:“有为神农之言”注:“史迁所谓农家者流也。”仁山金氏曰:“太史公《六家同异》无农家,班固《艺文志》分九流,始有农家者流。《集注》偶误,未及改,”
yáng yòng xiū yán:" zhū zǐ zhōu yì běn yì yǐn hán fēi zǐ"' cān zhī yǐ bǐ wù, wǔ zhī yǐ hé xū', wù yǐ' hé xū' wèi' hé cān'. yuán qí gù, nǎi zì xún zǐ zhù zhōng yǐn lái, bù zì hán fēi zǐ cǎi chū yě." àn wǔ suǒ yǐ hé cān, ān dé wèi zhī hé xū? nǎi jīn hán fēi zǐ běn wù.
杨用修言:“朱子《周易本义》引《韩非子“‘参之以比物,伍之以合虚’,误以‘合虚’为‘合参’。原其故,乃自《荀子》注中引来,不自《韩非子》采出也。”按伍所以合参,安得谓之合虚?乃今《韩非子》本误。
xìng shì zhī wù yì liáng chuán yǐn jiǔ nián:" tiān wáng shǐ nán jì lái pìn, nán, shì xìng yě jì, zì yě." nán fēi xìng," xìng" zì yǎn wén. huán èr nián:" jí qí dài fū kǒng fù. kǒng shì, fù zì yì yě." fù fēi yì," yì" zì yǎn wén.
○姓氏之误《毅梁传》隐九年:“天王使南季来聘,南,氏姓也;季,字也。”南非姓,“姓”字衍文。桓二年:“及其大夫孔父。孔氏,父字溢也。”父非溢,“溢”字衍文。
shī bái huá jiān:" bāo sì, bāo rén suǒ rén zhī nǚ. sì, qí zì yě."" zì" dàng zuò" xìng", cǐ kāng chéng zhī wù. kǒng shì yuē:" bāo guó, nǐ xìng, yán nǐ qí zì zhě, fù rén yīn xìng wèi zì yě." nǎi shì qū wèi zhī jiě ěr.
《诗·白华》笺:“褒姒,褒人所人之女。姒,其字也。”“字”当作“姓”,此康成之误。孔氏曰:“褒国,拟姓,言拟其字者,妇人因姓为字也。”乃是曲为之解耳。
zhū zǐ zhù lún yǔ mèng zǐ, rú dà gōng jiāng xìng lǚ shì, míng shàng, qí bié xìng shì shén míng. zhì zi xià, kǒng zǐ dì zǐ, xìng bo míng shāng, zi qín xìng chén míng kàng, zǐ gòng xìng duān mù míng cì, zi wén xìng mén míng yì fàng tú zhī lèi, jiē yǐ shì wèi xìng. qí xuān wáng xìng tián shì, míng pì jiāng, zé bìng xìng shì ér wèi yī yǐ, qǐ chéng xī rén zhī wù ér wèi zhī zhèng yǔ?
朱子注《论语》、《孟子》,如大公姜姓吕氏,名尚,其别姓氏甚明。至子夏,孔子弟子,姓卜名商,子禽姓陈名亢,子贡姓端木名赐,子文姓门名毅放菟之类,皆以氏为姓。齐宣王姓田氏,名辟疆,则并姓氏而为一矣,岂承昔人之误而未之正与?
zuǒ zhuàn zhù yǐn wǔ nián," shǐ màn bó yǔ zi yuán qián jūn jūn qí hòu". àn zi yuán yí jí lì gōng zhī zì. zhāo shí yī nián, shēn wú zì zhī yán yuē:" zhèng zhuāng gōng chéng dòng ér zhì zi yuán yān, shǐ zhāo gōng bù lì." dù yǐ wéi bié shì yī rén, lì gōng yīn zhī yǐ shā màn bó ér qǔ dòng, fēi yě, gài zhuāng gōng zài shí jí yǐ dòng wèi zi yuán zhī yì, rú zhòng ěr zhī pú, yí wú zhī qū, gù lì gōng yú chū bēn zhī hòu qǔ zhī tè yì, ér màn bó zé wèi zhāo gōng shǒu lì zhě yě. jiǔ nián, gōng zǐ tū qǐng wèi sān fù yǐ bài róng. huán wǔ nián, zi yuán qǐng wèi èr jù yǐ bài wáng shī. gù jí lì gōng yī rén, ér huò chēng míng, huò chēng zì ěr. hé sān shì guān zhī, kě yǐ zhī lì gōng zhī cái lüè, ér yòu zī zhī yǐ qián yì, néng wú cuàn guó hū! shí yī nián," lì huán gōng ér tǎo qióng shì, yǒu sǐ zhě".
○左传注隐五年,“使曼伯与子元潜军军其後”。按子元疑即历公之字。昭十一年,申无字之言曰:“郑庄公城栋而置子元焉,使昭公不立。”杜以为别是一人,厉公因之以杀曼伯而取栋,非也,盖庄公在时即以栋为子元之邑,如重耳之蒲,夷吾之屈,故厉公于出奔之後取之特易,而曼伯则为昭公守栎者也。九年,公子突请为三覆以败戎。桓五年,子元请为二拒以败王师。固即厉公一人,而或称名,或称字耳。合三事观之,可以知厉公之才略,而又资之以虔邑,能无篡国乎!十一年,“立桓公而讨穷氏,有死者”。
yán fēi yǒu míng wèi zhī rén, gài wēi zhě ěr, rú sī mǎ zhāo zú chéng jì zhī lèi. jiě yuē:" yù yǐ shì jūn zhī zuì jiā xiě shì, ér fù bù néng zhèng fǎ zhū zhī." fēi yě.
言非有名位之人,盖微者尔,如司马昭族成济之类。解曰:“欲以弑君之罪加写氏,而复不能正法诛之。”非也。
huán èr nián," kǒng fù jiā wèi sī mǎ." dù shì yǐ kǒng fù míng ér jiā zì, fēi yě, kǒng fù zì ér jiā qí míng. àn jiā yǔ běn xìng piān yuē:" sòng gōng xī shēng fú fù hé, hé shēng sòng fù zhōu. zhōu shēng shì zǐ shèng, shèng shēng zhèng kǎo fù, kǎo fù shēng kǒng fù jiā, qí hòu yǐ kǒng wèi shì." rán zé zhòng ní shì kǒng, zhèng yǐ wáng fù zhī zì. ér chǔ chéng jiā zhèng gōng zǐ jiā jiē zì zi kǒng, yì qí zhèng yě.
桓二年,“孔父嘉为司马。”杜氏以孔父名而嘉字,非也,孔父字而嘉其名。按《家语·本姓篇》曰:“宋公熙生弗父何,何生宋父周。周生世子胜,胜生正考父,考父生孔父嘉,其後以孔为氏。”然则仲尼氏孔,正以王父之字。而楚成嘉、郑公子嘉皆字子孔,亦其证也。
zhèng kāng chéng zhù shì sāng lǐ yuē:" mǒu fǔ zì yě, ruò yán shān fǔ kǒng fǔ." shì yì yǐ kǒng fù wèi zì. liú yuán fù yǐ wéi jǐ míng qí jūn yú shàng, zé bù dé zì qí chén yú xià. qiè yì chūn qiū zhū hóu zú bì shū míng, ér dài fū zé mìng qīng chēng zì, wú shēng zú zhī bié. zì." yì wèi cháng yǐ míng zì wèi zūn bēi zhī fēn. huán shí yī nián, zhèng bó wù shēng zú. zàng zhèng zhuāng shàng. sòng rén zhí zhèng jì zhòng. shí qī nián, cài hóu fēng rén zú, cài jì zì chén guī yú cài. míng qí jūn yú shàng, zì qí chén yú xià yě. zhāo èr shí èr nián, liú zi dān zi yǐ wáng měng jū yú huáng, liú zi dān zi yǐ wáng měng rén yú sān chéng. èr shí sān nián, yǐn shì lì wáng zǐ cháo. èr shí liù nián, yǐn shì zhào bó máo bó yǐ wáng zǐ cháo bēn chǔ. jué qí chén yú shàng, míng qí jūn yú xià yě. rán zé kǒng fù dāng yì qí zì, ér xué zhě zhī yí kě yǐ huàn rán shì yǐ. jūn zhī míng, biàn yě mìng qīng zhī shū zì, cháng yě zhòng wáng mìng yì suǒ yǐ zūn jūn yě.
郑康成注《士丧礼》曰:“某甫字也,若言山甫、孔甫。”是亦以孔父为字。刘原父以为己名其君于上,则不得字其臣于下。窃意春秋诸侯卒必书名,而大夫则命卿称字,无生卒之别。字。”亦未尝以名字为尊卑之分。桓十一年,郑伯寤生卒。葬郑庄上。宋人执郑祭仲。十七年,蔡侯封人卒,蔡季自陈归于蔡。名其君于上,字其臣于下也。昭二十二年,刘子单子以王猛居于皇,刘子单子以王猛人于三城。二十三年,尹氏立王子朝。二十六年,尹氏、召伯、毛伯以王子朝奔楚。爵其臣于上,名其君于下也。然则孔父当亦其字,而学者之疑可以涣然释矣。君之名,变也;命卿之书字,常也;重王命亦所以尊君也。
" qí dì yǐ qiān mǔ zhī zhàn shēng". jiě yuē:" xī hé jiè xiū xiàn nán yǒu dì míng qiān mǔ." fēi yě. mù hóu shí, jìn jìng bù dé zhì jiè xiū. àn shǐ jì zhào shì jiā zhòng" zhōu xuān wáng dài róng, jí qiān mǔ zhàn." zhèng yì yuē:" kuò dì zhì yún: qiān mǔ yuán zài jìn zhōu yuè yáng xiàn běi jiǔ shí lǐ."
“其弟以千亩之战生”。解曰:“西河介休县南有地名千亩。”非也。穆侯时,晋境不得至介休。按《史记·赵世家众“周宣王代戎,及千亩战。”《正义》曰:“《括地志》云:千亩原在晋州岳阳县北九十里。”
wǔ nián," cài rén wèi rén chén rén cóng wáng fá zhèng", jiě yuē:" wáng shī bài, bù shū, bù yǐ gào." fēi yě. wáng shī bài, bù shū, bù kě shū yě, wèi zūn zhě huì.
五年,“蔡人、卫人、陈人从王伐郑”,解曰:“王师败,不书,不以告。”非也。王师败,不书,不可书也,为尊者讳。
liù nián," bù yǐ guó". jiě yuē:" guó jūn zhī zǐ bù zì yǐ běn guó wéi míng." yān yǒu jūn zhī zǐ ér zì míng qí guó zhě hū? wèi yǐ liè guó wéi míng, ruò dìng gōng míng sòng, āi gōng míng jiǎng.
六年,“不以国”。解曰:“国君之子不自以本国为名。”焉有君之子而自名其国者乎?谓以列国为名,若定公名宋,哀公名蒋。
bā nián," chǔ rén shàng zuǒ, jūn bì zuǒ, wú yǔ wáng yù". jiě yuē:" jūn, chǔ jūn yě." yú wèi jūn wèi suí hóu, wáng wèi chǔ wáng. liǎng jūn xiāng duì, suí zhī zuǒ dāng chǔ zhī yòu, yán chǔ shī zuǒ jiān yòu xiá, jūn dāng zài zuǒ yǐ gōng chǔ zhī yòu shī.
八年,“楚人上左,君必左,无与王遇”。解曰:“君,楚君也。”愚谓君谓随侯,王谓楚王。两军相对,随之左当楚之右,言楚师左坚右暇,君当在左以攻楚之右师。
shí sān nián," jí qí hóu sòng gōng wèi hóu yàn rén zhàn, qí shī sòng shī wèi shī yàn shī bài jī". jiě yuē:" huò chēng rén, huò chēng shī, shǐ yì cí yě." yú wèi yàn dú chēng rén, qí jūn bù zài shī.
十三年,“及齐侯、宋公、卫侯、燕人战,齐师、宋师、卫师、燕师败绩”。解曰:“或称人,或称师,史异辞也。”愚谓燕独称人,其君不在师。
zhuāng shí èr nián," xiāo shū dà xīn". jiě yuē:" shū xiāo, dài fū míng." àn dà xīn dàng shì qí míng, ér shū qí zì, yì fēi xiāo dài fū yě. èr shí sān nián," xiāo shū cháo gōng". jiě yuē:" xiāo, fù yōng guó. shū, míng." àn táng shū zǎi xiàng shì xì biǎo yún:" sòng dài gōng shēng zǐ yǎn, zì lè fù. yì sūn dà xīn, píng nán gōng zhǎng wàn yǒu gōng, fēng yú xiāo, yǐ wéi fù yōng, jīn xú zhōu xiāo xiàn shì yě. qí hòu chǔ miè xiāo."
庄十二年,“萧叔大心”。解曰:“叔萧,大夫名。”按大心当是其名,而叔其字,亦非萧大夫也。二十三年,“萧叔朝公”。解曰:“萧,附庸国。叔,名。”按《唐书·宰相世系表》云:“宋戴公生子衍,字乐父。裔孙大心,平南宫长万有功,封于萧,以为附庸,今徐州萧县是也。其後楚灭萧。”
shí sì nián," zhuāng gōng zhī zǐ yóu yǒu bā rén". jiě:" zhuāng gōng zǐ, chuán wéi jiàn sì rén:' yú hū zi zi yí bìng sǐ, dú lì gōng zài. bā rén míng zì jì zhuàn wú wén." àn yóu yǒu bā rén zhě, chú cǐ sì rén zhī wài, shàng yǒu bā rén jiàn zài yě. huán shí sì nián, zhèng bó shǐ qí dì yǔ lái méng, chuán chēng qí zì yuē" zi rén", yì qí yī yě.
十四年,“庄公之子犹有八人”。解:“庄公子,传惟见四人:‘于忽、子、子仪并死,独厉公在。八人名字记传无闻。”按犹有八人者,除此四人之外,尚有八人见在也。桓十四年,郑伯使其弟语来盟,传称其字曰“子人”,亦其一也。
èr shí èr nián," shān yuè zé pèi tiān". jiě yuē:" dé tài yuè zhī quán, zé yǒu pèi tiān zhī dà gōng." fēi yě, shī yuē:" sōng gāo wéi yuè, jùn jí yú tiān." yán tiān zhī gāo dà, wéi shān yuè zú yǐ pèi zhī. èr shí wǔ nián xià liù yuè," xīn wèi shuò, rì yǒu shí zhī, gǔ yòng shēng yú shè, fēi cháng yě", wéi zhēng yuè zhī shuò, tè wèi zuò, rì yǒu shí zhī, yú shì hū yòng shì yú shè, fá gǔ yú cháo. zhōu zhī liù yuè, xià zhī sì yuè, suǒ wèi zhēng yuè zhī shuò yě. rán zé cǐ qí cháng yě, ér yuē fēi cháng zhě hé? gài bù gǔ yú cháo ér gǔ yú shè, bù yòng shì ér yòng shēng, cǐ suǒ yǐ wèi zhī fēi cháng lǐ yě. dù shì bù dé qí shuō, ér yuē yǐ zhǎng lì tuī zhī, shì nián shī rùn. xīn wèi shí qī yuè shuò, fēi liù yuè yě. cǐ zé jiù zài sī lì, bù dàng zé qí fá gǔ yǐ. yòu àn." wéi zhēng yuè zhī shuò" yǐ xià nǎi zhāo shí qī nián jì píng zi zhī yán, jīn zài yú cǐ, huò kǒng yǒu wù.
二十二年,“山岳则配天”。解曰:“得太岳之权,则有配天之大功。”非也,《诗》曰:“崧高维岳,骏极于天。”言天之高大,惟山岳足以配之。二十五年夏六月,“辛未朔,日有食之,鼓用牲于社,非常也”,惟正月之朔,慝未作,日有食之,于是乎用市于社,伐鼓于朝。周之六月,夏之四月,所谓正月之朔也。然则此其常也,而曰非常者何?盖不鼓于朝而鼓于社,不用市而用牲,此所以谓之非常礼也。杜氏不得其说,而曰以长历推之,是年失闰。辛未实七月朔,非六月也。此则咎在司历,不当责其伐鼓矣。又按。“唯正月之朔”以下乃昭十七年季平子之言,今载于此,或恐有误。
xìn sì nián," zhāo wáng nán zhēng ér bù fù, guǎ rén shì wèn". jiě yuē:" bù zhī qí gù ér wèn zhī." fēi yě, gài qí hóu yǐ wéi chǔ zuì ér jiān zhī, rán zhāo wáng wǔ shí yī nián nán zhēng bù fù, zhì jīn huì wáng èr shí yī nián, jì sān bǎi sì shí qī nián, cǐ zé kǒng wén jǔ suǒ wèi dīng líng dào sū wǔ niú yáng, kě bìng àn zhě yě.
信四年,“昭王南征而不复,寡人是问”。解曰:“不知其故而问之。”非也,盖齐侯以为楚罪而间之,然昭王五十一年南征不复,至今惠王二十一年,计三百四十七年,此则孔文举所谓丁零盗苏武牛羊,可并案者也。
wǔ nián," tài bó bù cóng". bù cóng zhě wèi tài bó bù zài tài wáng zhī cè ěr. shǐ jì shù cǐ wén yuē:" tài bó yú zhòng, tài wáng zhī zǐ yě, tài bó zhī qù, shì yǐ bù sì." yǐ wáng qù wèi bù cóng, qí yì shén míng. dù shì wù yǐ bù cóng fù mìng wèi jiě, ér hòu rú suì fù hé lǔ sòng zhī wén, wèi tài wáng yǒu jiǎn shāng zhī zhì, tài bó bù cóng, cǐ yǔ qín huì zhī yán" mò xū yǒu" zhě hé yǐ yì zāi!
五年,“太伯不从”。不从者谓太伯不在太王之侧尔。《史记》述此文曰:“太伯虞仲,太王之子也,太伯之去,是以不嗣。”以亡去为不从,其义甚明。杜氏误以不从父命为解,而後儒遂傅合《鲁颂》之文,谓太王有翦商之志,太伯不从,此与秦桧之言“莫须有”者何以异哉!
liù nián," wéi xīn mì, zhèng suǒ yǐ bù shí chéng yě". shí mì, ér jīng yún xīn chéng, gù chuán shì zhī, yǐ wéi zhèng jù qí ér xīn zhù chéng, yīn wèi zhī xīn chéng yě. jiě yuē:" zhèng yǐ fēi shí xīng tǔ gōng, gù qí huán shēng qí zuì yǐ gào zhū hóu." fū zuì shú dà yú táo méng zhě? ér dàn zé qí fēi shí xīng tǔ gōng, bù yì xì hū? qiě shàng wén gù rì" yǐ qí táo shǒu zhǐ zhī méng gù yě", zé bù fán tiān cǐ yī jié yǐ.
六年,“围新密,郑所以不时城也”。实密,而经云新城,故传释之,以为郑惧齐而新筑城,因谓之新城也。解曰:“郑以非时兴土功,故齐桓声其罪以告诸侯。”夫罪孰大于逃盟者?而但责其非时兴土功,不亦细乎?且上文固日“以其逃首止之盟故也”,则不烦添此一节矣。
shí wǔ nián," shè hé, hóu chē bài". jiě yuē:" qín bó zhī jūn shè hé, zé jìn hóu chē bài." fēi yě. qín shī jí hán jìn shàng wèi chū, hé dé yán jìn hóu chē bài? dàng shì qín bó zhī chē bài, gù mù gōng yǐ wéi bù xiáng ér jié zhī ěr. cǐ èr jù nǎi shì shí, fēi bo rén zhī yán. ruò xià wén suǒ yún" bù bài hé dài", zé wèi jìn bài. gǔ rén yòng zì zì bù xiāng méng.
十五年,“涉河,侯车败”。解曰:“秦伯之军涉河,则晋侯车败。”非也。秦师及韩、晋尚未出,何得言晋侯车败?当是秦伯之车败,故穆公以为不祥而洁之耳。此二句乃事实,非卜人之言。若下文所云“不败何待”,则谓晋败。古人用字自不相蒙。
" sān bài jí hán", dāng yī zhèng yì yǐn liú xuàn zhī shuō, shì qín bó zhī chē sān bài.
“三败及韩”,当依《正义》引刘炫之说,是秦伯之车三败。
jí hán zài shè hé zhī hòu, cǐ hán zài hé dōng, gù yuē:" kòu shēn yǐ." shǐ jì zhèng yì yǐn kuò dì zhì yún:" hán yuán zài tóng zhōu hán chéng xiàn xī nán." fēi yě. dù shì jiě dàn yún" hán, jìn dì", què yǒu zhēn zhuó.
及韩在涉河之後,此韩在河东,故曰:“寇深矣。”《史记》正义引《括地志》云:“韩原在同州韩城县西南。”非也。杜氏解但云“韩,晋地”,却有斟酌。
shí bā nián," dí shī hái". jiě yuē:" xíng liú jù wèi." fēi yě. dí qiáng ér xíng ruò, xíng cóng yú dí ér fá zhě yě. yán dí shī hái, zé xíng kě zhī yǐ. qí xià nián," wèi rén fá xíng", gài dàn dí zhī qiáng, bù gǎn fá, ér dú yòng shī yú xíng yě. jiě yuē:" xíng bù sù tuì, suǒ yǐ dú jiàn fá." yì fēi.
十八年,“狄师还”。解曰:“邢留距卫。”非也。狄强而邢弱,邢从于狄而伐者也。言狄师还,则邢可知矣。其下年,“卫人伐邢”,盖惮狄之强,不敢伐,而独用师于邢也。解曰:“邢不速退,所以独见伐。”亦非。
èr shí èr nián," dà sī mǎ gù jiàn yuē". jiě yuē:" dà sī mǎ gù, zhuāng gōng zhī sūn gōng sūn gù yě." fēi yě. dà sī mǎ jí sī mǎ zǐ yú. gù jiàn, jiān cí yǐ jiàn yě. yǐn sān nián yán zhào dà sī mǎ kǒng fù ér shǔ shāng gōng yān, huán èr nián yán kǒng fù jiā wèi sī mǎ, zhī dà sī mǎ jí sī mǎ yě. wén bā nián shàng yán shā dà sī mǎ gōng zǐ mǎo, xià yán sī mǎ wò jié yǐ sǐ, zhī dà sī mǎ jí sī mǎ yě, dìng shí nián," gōng ruò mào gù jiàn yuē", zhī gù jiàn zhī wèi jiān cí yǐ jiàn zhī yě.
二十二年,“大司马固谏曰”。解曰:“大司马固,庄公之孙公孙固也。”非也。大司马即司马子鱼。固谏,坚辞以谏也。隐三年言召大司马孔父而属殇公焉,桓二年言孔父嘉为司马,知大司马即司马也。文八年上言杀大司马公子卯,下言司马握节以死,知大司马即司马也,定十年,“公若貌固谏曰”,知固谏之为坚辞以谏之也。
èr shí sì nián," jìn hóu qiú zhī bù huò, yǐ jiě shàng wèi zhī tián". gài zhī tuī jì yǐn, qiú zhī bù dé, wèi jǐ ér sǐ, gù yǐ tián lù qí zi ěr. chǔ cí jiǔ zhāng yún:" sī jiǔ gù zhī qīn shēn xī, yīn gǎo sù ér kū zhī." míng wén gōng zài shí zhī tuī yǐ sǐ. shǐ jì zé yún:" wén qí rù mián shàng shān zhōng, yú shì huán mián shàng shān zhōng ér fēng zhī, yǐ wéi jiè tuī tián, hào rì jiè shān." rán zé shòu cǐ tián zhě hé rén hū? yú yì yǒu suǒ bù tōng yǐ. sān shí sān nián," jìn rén jí jiāng róng, bài qín shī yú tóu." jiě yuē:" bù tóng chén, gù yán jí." fēi yě. jí zhě, shū róng dí zhī cí.
二十四年,“晋侯求之不获,以解上为之田”。盖之推既隐,求之不得,未几而死,故以田禄其子尔。《楚辞·九章》云:“思久故之亲身兮,因缟素而哭之。”明文公在时之推已死。《史记》则云:“闻其入绵上山中,于是环绵上山中而封之,以为介推田,号日介山。”然则受此田者何人乎?于义有所不通矣。三十三年,“晋人及姜戎,败秦师于骰。”解曰:“不同陈,故言及。”非也。及者,殊戎翟之辞。
wén yuán nián," yú shì rùn sān yuè, fēi lǐ yě". gǔ rén yǐ rùn wèi suì zhī yú, fán zhì rùn bì zài shí èr yuè zhī hòu, gù yuē guī yú yú zhōng. kǎo jīng wén zhī shū, rùn yuè zhě jiē zài suì mò. wén gōng liù nián rùn yuè bù gào yuè, yóu cháo yú miào āi gōng wǔ nián rùn yuè, zàng qí jǐng gōng shì yě. ér zuǒ zhuàn chéng gōng shí qī nián xiāng gōng jiǔ nián āi gōng shí wǔ nián jiē yǒu rùn yuè, yì bìng zài suì mò. yòu jīng zhuàn zhī wén, fán rùn bù yán qí yuè zhě, yán rùn jí suì zhī zhōng kě zhī yě. jīn lǔ gǎi lì fǎ, zhì rùn zài sān yuè, gù wèi fēi lǐ, hàn shū lǜ lì zhì yuē" lǔ lì bù zhèng, yǐ rùn yú yī zhī suì wéi shǒu" shì yě. yòu àn hàn shū gāo dì jì:" hòu jiǔ yuè", shī gǔ yuē:" qín zhī lì fǎ, yīng zhì rùn yuè zhě zǒng zhì zhī yú suì mò, gài qǔ zuǒ zhuàn suǒ wèi guī yú yú zhōng zhī yì. hé yǐ míng zhī? jù hàn shū biǎo jí shǐ jì hàn wèi gǎi qín lì zhī qián lǚ shū' hòu jiǔ yuè', shì zhī lì fǎ gù rán."
文元年,“于是闰三月,非礼也”。古人以闰为岁之余,凡置闰必在十二月之後,故曰归余于终。考经文之书,闰月者皆在岁末。文公六年闰月不告月,犹朝于庙;哀公五年闰月,葬齐景公是也。而《左传》成公十七年、襄公九年、哀公十五年皆有闰月,亦并在岁末。又经传之文,凡闰不言其月者,言闰即岁之终可知也。今鲁改历法,置闰在三月,故为非礼,《汉书·律历志》曰“鲁历不正,以闰馀一之岁为首“是也。又按《汉书·高帝纪》:“後九月”,师古曰:“秦之历法,应置闰月者总致之于岁末,盖取《左传》所谓归馀于终之意。何以明之?据《汉书·表》及《史记》汉未改秦历之前屡书‘後九月’,是知历法故然。”
èr nián," chén hóu wèi wèi qǐng chéng yú jìn, zhí kǒng dá yǐ shuō". cǐ jí shàng wén suǒ wèi wǒ cí zhī zhě yě, jiě wèi jìn bù tīng ér biàn jì zhě fēi.
二年,“陈侯为卫请成于晋,执孔达以说”。此即上文所谓我辞之者也,解谓晋不听而变计者非。
sān nián," yǔ chǔn yú sòng". jiě yuē:" sòng rén yǐ zhōng sǐ wèi dé tiān yòu, xǐ ér lái gào, gù shū." fū yǔn shí tuì, fēi xǐ ér lái gào yě.
三年,“雨蠢于宋”。解曰:“宋人以螽死为得天佑,喜而来告,故书。”夫陨石退,非喜而来告也。
qī nián," xuān zi yǔ zhū dài fū jiē huàn mù yíng, qiě wèi bī". jiě yuē:" wèi guó rén yǐ dà yì lái bī jǐ." fēi yě. wèi mù yíng zhī bī yě, yǐ jūn fū rén zhī zūn gù.
七年,“宣子与诸大夫皆患穆赢,且畏逼”。解曰:“畏国人以大义来逼己。”非也。畏穆赢之逼也,以君夫人之尊故。
shí sān nián," wén zi fù sì yuè". jiě yuē:" bù yù hái jìn." yǐ chuán kǎo zhī, dàn yún chéng èr guó, bù yán gōng fù huán jìn. sì yuè zhī shī dāng qǔ luàn lí huàn yǐ, wéi yǐ gào āi zhī yì ěr.
十三年,“文子赋《四月》”。解曰:“不欲还晋。”以传考之,但云成二国,不言公复还晋。《四月》之诗当取乱离痪矣,维以告哀之意尔。
xuān shí èr nián," xiāo jì, yì zhōng yè yǒu shēng". jiě yuē:" yán qí bīng zhòng, jiāng bù néng yòng." fēi yě, yán qí jūn xiāo, wú fù bù wǔ.
宣十二年,“宵济,亦终夜有声”。解曰:“言其兵众,将不能用。”非也,言其军嚣,无复部伍。
chéng liù nián," hán xiàn zǐ jiāng xīn zhōng jūn, qiě wèi pū dài fū". bì yán pū dài fū zhě, yǐ jūn zhī qīn chén, gù dú lìng zhī cóng gōng ér rù qǐn tíng yě. jiě wèi jí. dài fū, rú wáng zhī tài pú, zhǎng nèi cháo zhī shì.
成六年,“韩献子将新中军,且为仆大夫”。必言仆大夫者,以君之亲臣,故独令之从公而入寝庭也。解未及。大夫,如王之太仆,掌内朝之事。
shí liù nián," bì fù zhī shī, gǒu bó bù fù cóng". jiě yuē:" gǒu lín fù bēn zǒu, bù fù gù dào." fēi yě, wèi bù fù cóng shì yú chǔ.
十六年,“必阝之师,苟伯不复从”。解曰:“苟林父奔走,不复故道。”非也,谓不复从事于楚。
" zi zài jūn cè, bài zhě yī dà. wǒ bù rú zi, zi yǐ jūn miǎn". bài zhě yī dà, kǒng jūn zhī bù miǎn yě. wǒ bù rú zi, zi zhī cái néng yǐ jūn miǎn yě. jiě wèi jūn dà bēng wèi yī dà, jí yù yǔ chē yòu bù tóng zhě, fēi. xiāng sì nián," yǒu qióng yóu shì suì wáng". jiě yuē:" zhuó yīn yì shì, bù gǎi yǒu qióng zhī hào." fēi yě. āi yuán nián, chēng yǒu guò jiāo yǐ, cǐ tè chéng shàng sǐ yú qióng mén ér yán, yǐ jié suǒ yǐn xià xùn zhī wén ěr.
“子在君侧,败者壹大。我不如子,子以君免”。败者壹大,恐君之不免也。我不如子,子之才能以君免也。解谓军大崩为壹大,及御与车右不同者,非。襄四年,“有穷由是遂亡”。解曰:“浞因羿室,不改有穷之号。”非也。哀元年,称有过浇矣,此特承上死于穷门而言,以结所引夏训之文尔。
shí nián," zhèng huáng ěr shuài shī qīn wèi, chǔ lìng yě". yóu yún cóng chǔ zhī méng gù yě. jiě wèi" yì jiān shòu chǔ zhī chì mìng" zhě, fēi.
十年,“郑皇耳帅师侵卫,楚令也”。犹云从楚之盟故也。解谓“亦兼受楚之敕命”者,非。
shí yī nián," zhèng jiāng jí zi, zi bì bù néng". jiě wèi:" lǔ cì guó, ér wèi dà guó zhī zhì, gòng fù bì zhòng, gù yōu bù kān." fēi yě. yán lǔ guó zhī zhèng jiāng guī yú jì sūn, yǐ yī jūn zhī zhēng ér gōng bà guó zhī zhèng lìng, jiāng yǒu suǒ bù gěi, zé bì gǎi zuò. qí hòu sì fēn gōng shì ér jì shì zé èr, gài yì bù dé yǐ zhī jì, shū sūn gù jǐ yù jiàn zhī zhě.
十一年,“政将及子,子必不能”。解谓:“鲁次国,而为大国之制,贡赋必重,故忧不堪。”非也。言鲁国之政将归于季孙,以一军之征而供霸国之政令,将有所不给,则必改作。其後四分公室而季氏择二,盖亦不得已之计,叔孙固己豫见之者。
shí bā nián," qiàn fáng mén ér shǒu zhī guǎng lǐ". jiě yuē:" gù jīng shū' wéi'". fēi yě. wéi zhě, wéi qí yě, fēi wéi fáng mén yě.
十八年,“堑防门而守之广里”。解曰:“故经书‘围’”。非也。围者,围齐也,非围防门也。
èr shí yī nián," dé zuì yú wáng zhī shǒu chén". shǒu chén wèi jìn hóu. yù zǎo:" zhū hóu zhī yú tiān zǐ rì mǒu tǔ zhī shǒu chén mǒu" shì yě. jiě yǐ wéi fàn xuān zi, fēi.
二十一年,“得罪于王之守臣”。守臣谓晋侯。《玉藻》:“诸侯之于天子日某土之守臣某”是也。解以为范宣子,非。
èr shí sān nián," lǐ wèi lín guó quē". jiě yuē:" lǐ, zhū hóu jué qī, gù yǐ lín guó zé zhī." fēi yě. qǐ xiào gōng, jìn píng gōng zhī jiù. zūn tóng bù jiàng, dāng fú sī má sān yuè. yán lín guó zhī sàng, qiě yóu chè lè, ér kuàng yú mǔ zhī xiōng dì hū!
二十三年,“礼为邻国阙”。解曰:“礼,诸侯绝期,故以邻国责之。”非也。杞孝公,晋平公之舅。尊同不降,当服缌麻三月。言邻国之丧,且犹彻乐,而况于母之兄弟乎!
èr shí bā nián," chén wén zi wèi huán zǐ yuē:' huò jiāng zuò yǐ, wú qí hé dé?' duì yuē:' dé qìng shì zhī mù bǎi chē yú zhuāng.' wén zǐ yuē:' kě shèn shǒu yě yǐ:'" jiě yuē:" shàn qí bù zhì yú huò cái," fēi yě. shào guó xián yuē:" cǐ chén shì fù zǐ wèi yǐn yǔ yǐ xiāng yù yě." yú wèi: mù zhě, zuò shì zhī liáng cái zhuāng zhě, guó zhōng zhī yào lù. yán jiāng dài zhī zhí qí guó zhī quán.
二十八年,“陈文子谓桓子曰:‘祸将作矣,吾其何得?’对曰:‘得庆氏之木百车于庄。’文子曰:‘可慎守也已:’”解曰:“善其不志于货财,”非也。邵国贤曰:“此陈氏父子为隐语以相谕也。”愚谓:木者,作室之良材;庄者,国中之要路。言将代之执齐国之权。
sān shí yī nián," wǒ wèn shī gù". wèn qí rén yòng shī zhī gù. jiě yuē:" lǔ yǐ shī wǎng." fēi. zhāo wǔ nián," mín shí yú tā". jiě yuē:" lǔ jūn yǔ mín wú yì, wèi yǎng shí yú sān jiā." fēi yě. fū mín shēng yú sān, ér jūn shí zhī. jīn mín shí yú sān jiā ér bù zhī yǒu jūn, shì zhāo gōng wú yǎng mín zhī zhèng kě zhī yǐ. bā nián," yú pī yuán kè shā mǎ huǐ yù yǐ zàng". jiě yǐ yú wèi zhòng, jí wèi yù yǐ fēi lǐ hòu zàng āi gōng, jiē fēi yě. yú bì, pī dài fū yě, yán yú zhě zhǎng jūn zhī chéng chē, rú jìn qī yú dài fū zhī lèi. mǎ, chén hóu suǒ chéng. yù, chén hóu suǒ pèi. shā mǎ huǐ yù, bù yù shǐ chǔ rén dé zhī.
三十一年,“我问师故”。问齐人用师之故。解曰:“鲁以师往。”非。昭五年,“民食于他”。解曰:“鲁君与民无异,谓仰食于三家。”非也。夫民生于三,而君食之。今民食于三家而不知有君,是昭公无养民之政可知矣。八年,“舆劈袁克杀马毁玉以葬”。解以舆为众,及谓欲以非礼厚葬哀公,皆非也。舆嬖,劈大夫也,言舆者掌君之乘车,如晋七舆大夫之类。马,陈侯所乘。玉,陈侯所佩。杀马毁玉,不欲使楚人得之。
shí nián," qì dé kuàng zōng". wèi shǐ qí zōng miào kuàng ér bù bǎ. jiě yuē:" kuàng, kōng yě." wèi dāng. shí èr nián," zǐ chǎn xiāng zhèng bó, cí yú xiǎng, qǐng miǎn sàng ér hòu tīng mìng, lǐ yě". zǐ chǎn néng shǒu sāng zhì, jìn rén bù duó, jiē wèi hé lǐ. jiě dàn dé qí yī piān.
十年,“弃德旷宗”。谓使其宗庙旷而不把。解曰:“旷,空也。”未当。十二年,“子产相郑伯,辞于享,请免丧而後听命,礼也”。子产能守丧制,晋人不夺,皆为合礼。解但得其一偏。
shí wǔ nián," fú zuò zhī bù dēng, shū fù yān zài"? yán wàng qí yí qì, shì fú zhà zhī bù dēng, è zài qí wèi shū fù hū? jiě yǐ wéi" fú zuò bù zài shū fù, dāng fù zài shuí" zhě, fēi.
十五年,“福祚之不登,叔父焉在”?言忘其彝器,是福柞之不登,恶在其为叔父乎?解以为“福祚不在叔父,当复在谁”者,非。
shí qī nián," fū zǐ jiāng yǒu yì zhì, bù jūn jūn yǐ". rì zhě rén jūn zhī biǎo, bù jiù rì shí, shì yǒu wú jūn zhī xīn. jiě yǐ wéi" ān jūn zhī zāi" zhě, fēi.
十七年,“夫子将有异志,不君君矣”。日者人君之表,不救日食,是有无君之心。解以为“安君之灾”者,非。
shí bā nián," zhèn chú huǒ zāi", zhèn rú zhèn yī zhī zhèn, yóu huǒ zhī zhe yú yī, zhèn zhī zé qù yě, jiě yǐ zhèn wèi" qì", wèi dāng.
十八年,“振除火灾”,振如振衣之振,犹火之著于衣,振之则去也,解以振为“弃”,未当。
" zhèng yǒu tā jìng, wàng zǒu zài jìn". yán zhèng yǒu tā jìng zhī yōu yě. jiě wèi" suī yǔ tā guó wèi jìng" zhě, fēi.
“郑有他竟,望走在晋”。言郑有他竟之忧也。解谓“虽与他国为竞”者,非。
èr shí sān nián," xiān jūn zhī lì kě jì yě". xiān jūn wèi zhōu zhī xiān wáng, shū yán," xī wǒ xiān jūn wén wáng wǔ wáng" shì yě. jiě yǐ wéi" liú pén zhī fù xiàn gōng", fēi.
二十三年,“先君之力可济也”。先君谓周之先王,《书》言,“昔我先君文王、武王”是也。解以为“刘盆之父献公”,非。
èr shí qī nián," shì jūn rú zài guó". dāng shí zhū hóu chū bēn, qí guó jí bié lì yī jūn, wéi lǔ bù gǎn, gù zhāo gōng suī zài wài, ér yì rú yóu yǐ jūn lǐ shì zhī, fàn yāng suǒ yán zhèng wèi cǐ yě. jiě yǐ wéi" shū gōng xíng, gào gōng zhì", miù yǐ.
二十七年,“事君如在国”。当时诸侯出奔,其国即别立一君,惟鲁不敢,故昭公虽在外,而意如犹以君礼事之,范鞅所言正为此也。解以为“书公行,告公至”,谬矣。
sān shí èr nián," yuè dé suì, ér wú fá zhī, bì shòu qí xiōng". jiě yuē:" xīng jì, wú, yuè zhī fēn yě, suì xīng suǒ zài, qí guó yǒu fú. wú xiān yòng bīng, gù fǎn shòu qí yāng." fēi yě. wú, yuè suī tóng xīng jì, ér suǒ rén sù dù bù tóng, gù suì dú zài yuè.
三十二年,“越得岁,而吴伐之,必受其凶”。解曰:“星纪,吴,越之分也,岁星所在,其国有福。吴先用兵,故反受其殃。”非也。吴,越虽同星纪,而所人宿度不同,故岁独在越。
dìng wǔ nián," zú yú fáng". fáng yí jí" fáng" zì. gǔ fù zì zuò fù, tuō qí xià ér wèi hù fāng zì, hàn xiān rén táng gōng hù fāng bēi kě zhèng yě. hàn shū:" rǔ nán jùn wú fáng", yú kāng yuē:" běn fáng zi guó." ér shǐ jì xiàng yǔ jì fēng yáng wǔ wèi wú fáng hóu, zì yì zuò āi liù nián," chū lái mén ér gào zhī gù". jiě yuē:" lǔ guō mén yě," àn dìng jiǔ nián jiě yuē:" lái mén, yáng guān yì mén."
定五年,“卒于房”。房疑即“防”字。古 阝字作阜,脱其下而为〈户方〉字,汉《仙人唐公〈户方〉碑》可证也。《汉书》:“汝南郡吴房”,盂康曰:“本房子国。”而《史记·项羽纪》封阳武为吴防侯,字亦作哀六年,“出莱门而告之故”。解曰:“鲁郭门也,”按定九年解曰:“莱门,阳关邑门。”
shí yī nián," wèi wáng sūn shì". chuán zhōng yán zhī, yì yóu fū gài wáng bēn chǔ wèi táng xī shì yě, jiě yuē:" gǎi xìng, yù yǐ bì wú huò." fēi.
十一年,“为王孙氏”。传终言之,亦犹夫概王奔楚为堂溪氏也,解曰:“改姓,欲以避吴祸。”非。
fán shào lù fù sān xiān shēng zhī suǒ yǐ biàn zhě bù lù.
凡邵、陆、傅三先生之所已辩者不录。
kǎo gōng jì zhù kǎo gōng jì lún rén zhù:" zhèng sī nóng yún: chè dú wéi fēn róng chè cān zhī xuē." zhèng yì yuē:" cǐ gài yǒu wén, jīn jiǎn wèi dé." jīn àn sī mǎ xiàng rú shàng lín fù yún:" fēn róng wàng jì cao xuē cān, yī ní cóng fēng." zì zuò cao xuē, yīn xiāo. ér shàng wén" jì jiàn ér yí, chóng yú zhěn sì chǐ" zhù:" zhèng sī nóng yún: yí dú wéi yī yí cóng fēng zhī yí," zhèng yì zé yuē:" yǐn sī mǎ xiàng rú shàng lín fù." shū qí xià jù, wàng qí shàng jù, gài zhū rú shū yì bù chū yī rén zhī shǒu.
○考工记注《考工记·轮人》注:“郑司农云:掣读为纷容掣参之削。”正义曰:“此盖有文,今检未得。”今按司马相如《上林赋》云:“纷溶忘记{艹削}参,猗尼从风。”字作{艹削},音萧。而上文“既建而迤,崇于轸四尺”注:“郑司农云:迤读为猗移从风之移,”《正义》则曰:“引司马相如《上林赋》。”疏其下句,忘其上句,盖诸儒疏义不出一人之手。
ěr yǎ zhù ěr yǎ shì gǔ piān:" gù, zhí yě." gǔ rén yǐ jué wèi gù. lǐ jì zī yī yǐn shī:" yǒu jué dé xíng" zuò" yǒu gù dé xíng", zhù wèi yǐn.
○尔雅注《尔雅·释诂篇》:“梏,直也。”古人以觉为梏。《礼记·缁衣》引《诗》:“有觉德行”作“有梏德行”,注未引。
shì yán piān:" yóu, guò yě." zhù:" dào lù suǒ jīng guò, shì yǐ wéi yóu chuán zhī yóu." kǒng fēi. gǔ rén yǐ" yóu" wèi" yóu", shī bīn zhī chū yán" shì yuē jì zuì, bù zhī qí yóu", lǐ jì wáng zhì:" yóu fá lì yú shì", guó yǔ:" fū yóu ér xiào zhī, yóu yòu shén yān", jiā yǔ:" dì ér fèi qiú, tóu zhī wú yóu", hàn shū chéng dì jì:" tiān zhe biàn yì yǐ xiǎn zhèn yóu", wǔ xíng zhì:" hòu qiè dāng yǒu shī jié zhī yóu", jiǎ yì chuán:" bān fēn fēn qí lí cǐ yóu xī, yì fū zǐ zhī gù yě", gǔ yǒng chuán:" guà qì bèi luàn, jiù zhēng zhe yóu", wài qī chuán bān rén shén fù:" yóu bèi fù zài zhī hòu dé xī, bù fèi juān yú zuì yóu", xù chuán:" jī yuàn qiān qiè, zhèng jiàn jǔ yóu", jiē shì guò shī zhī yì. liè zǐ:" lǔ zhī jūn zǐ, mí zhī yóu zhě", zé yòu yǐ wéi guò shèn zhī yì.
《释言篇》:“邮,过也。”注:“道路所经过,是以为邮传之邮。”恐非。古人以“尤”为“邮”,《诗·宾之初筵》”是曰既醉,不知其邮”,《礼记·王制》:“邮罚丽于事”,《国语》:“夫邮而效之,邮又甚焉”,《家语》:“帝而废裘,投之无邮”,《汉书·成帝纪》:“天著变异以显朕邮”,《五行志》:“後妾当有失节之邮”,《贾谊传》:“般纷纷其离此邮兮,亦夫子之故也”,《谷永传》:“卦气悖乱,咎征著邮”,《外戚传》班亻什赋:“犹被覆载之厚德兮,不废捐于罪邮”,《叙传》:“讥苑扦惬,正谏举邮”,皆是过失之义。《列子》:“鲁之君子,迷之邮者”,则又以为过甚之义。
guó yǔ zhù guó yǔ zhī yán" gāo gāo xià xià" zhě èr. zhōu tài zǐ jìn jiàn líng wáng yuē:" sì yuè zuǒ yǔ, gāo gāo xià xià, shū chuān dào zhì, zhōng shuǐ fēng wù." wèi bù duò gāo, bù mái bēi, shùn qí zì rán zhī xìng yě. shēn kěn jiàn wú wáng yuē:" gāo gāo xià xià, yǐ bà mín yú gū sū." wèi tái yì zēng ér gāo, chí yì jùn ér shēn, yǐ jié mín zhī lì yě. yǔ tóng ér yì zé yì.
○国语注《国语》之言“高高下下”者二。周太子晋谏灵王曰:“四岳佐禹,高高下下,疏川道滞,钟水丰物。”谓不堕高,不埋卑,顺其自然之性也。申肯谏吴王曰:“高高下下,以罢民于姑苏。”谓台益增而高,池益浚而深,以竭民之力也。语同而意则异。
" xī zài yǒu yú, yǒu chóng bó gǔn". jù xià wén" yáo yòng jí zhī yú yǔ shān", dāng yán" yǒu táng", ér yuē" yǒu yú" zhě, yǐ qí shì zài yú yú shū.
“昔在有虞,有崇伯鲧”。据下文“尧用殛之于羽山”,当言“有唐”,而曰“有虞”者,以其事载于《虞书》。
" zhì yú xuán yuè, wáng zhào fàn lǐ ér wèn yān".
“至于玄月,王召范蠡而问焉”。
zhù yún:" lǔ āi gōng shí liù nián jiǔ yuè." fēi yě. dāng yún lǔ āi gōng shí liù nián shí yī yuè, xià zhī jiǔ yuè. chǔ cí zhù jiǔ zhāng xī wǎng rì:" gān kè sǐ ér liú wáng xī, kǒng huò yāng zhī yǒu zài". zhù wèi" zuì jí fù mǔ yǔ qīn shǔ" zhě, fēi yě. gài huái wáng yǐ bù tīng qū yuán ér zhào qín huò, jīn qǐng xiāng wáng fù tīng shàng guān dài fū zhī zèn, ér qiān zhī jiāng nán, yī shēn bù zú xī, qí rú shè jì hé! shǐ jì suǒ yún" chǔ rì yǐ xuē, shù shí nián jìng wèi qín suǒ miè", jí yuán suǒ wèi huò yāng zhī yǒu zài zhě yě.
注云:“鲁哀公十六年九月。”非也。当云鲁哀公十六年十一月,夏之九月。○楚辞注《九章·惜往日》:“甘溘死而流亡兮,恐祸殃之有再”。注谓“罪及父母与亲属”者,非也。盖怀王以不听屈原而召秦祸,今顷襄王复听上官大夫之谮,而迁之江南,一身不足惜,其如社稷何!《史记》所云“楚日以削,数十年竟为秦所灭”,即原所谓祸殃之有再者也。
dà zhāo:" qīng chūn shòu xiè". zhù yǐ xiè wèi qù, wèi míng. àn gǔ rén dú xiè wèi xù, yí lǐ xiāng shè lǐ:" yù zé gōu yíng nèi" zhù:" yù dú rú chéng zhōu xuān xiè zhī xiè, zhōu lǐ zuò' xù'." mèng zǐ:" xù zhě, shè yě." wèi sì shí zhī xù, zhōng zé yǒu shǐ, ér chūn shòu zhī ěr.
《大招》:“青春受谢”。注以谢为去,未明。按古人读谢为序,《仪礼·乡射礼》:“豫则钩楹内”注:“豫读如成周宣谢之榭,《周礼》作‘序’。”《孟子》:“序者,射也。”谓四时之序,终则有始,而春受之尔。
jiǔ sī:" sī dīng wén xī shèng míng zhé, āi píng chà xī mí miù yú. lǚ fù jǔ xī yīn zhōu xìng, jì xǐ pī zhuān xī è wú xū." cǐ yuán gǔ xián bù xiào jūn chén gè èr, dīng wèi shāng zōng wǔ dīng, jǔ fù shuō zhě yě. zhù yǐ dīng wèi dāng, fēi.
《九思》:“思丁文兮圣明哲,哀平差兮迷谬愚。吕傅举兮殷周兴,忌〈喜丕〉专兮鄂吴虚。”此援古贤不肖君臣各二,丁谓商宗武丁,举傅说者也。注以丁为当,非。
xún zǐ zhù xún zǐ:" àn jiǎo lù tuò lǒng zhǒng dōng lóng ér tuì ěr." zhù yún:" qí yì wèi xiáng. gài jiē cuī bài pī mǐ zhī mào." jīn kǎo zhī jiù táng shū dòu guǐ chuán:" gāo zǔ wèi guǐ yuē:' gōng zhī rén shǔ chē qí zhòu qí cóng zhě èr shí rén, wèi gōng suǒ zhǎn lüè jǐn, wǒ lǒng zhǒng chē qí, wèi zú gěi gōng.'" běi shǐ lǐ mù chuán:" máng shān zhī zhàn, zhōu wén dì mǎ zhōng liú shǐ, jīng yì zhuì dì. mù xià mǎ yǐ cè jī zhōu wén bèi, mà yuē:' lóng dòng jūn shì ěr! cáo zhǔ hé zài? ěr dú zhù cǐ?" gài zhōu suí shí rén shàng yǒu cǐ yǔ.
○荀子注《荀子》:“案角鹿唾陇种东笼而退耳。”注云:“其义未详。盖皆摧败披靡之貌。”今考之《旧唐书·窦轨传》:“高祖谓轨曰:‘公之人蜀车骑、骤骑从者二十人,为公所斩略尽,我陇种车骑,未足给公。’”《北史·李穆传》:“芒山之战,周文帝马中流矢,惊逸坠地。穆下马以策击周文背,骂曰:‘笼冻军士尔!曹主何在?尔独住此?”盖周、隋时人尚有此语。
huái nán zǐ zhù huái nán zǐ quán yán xùn:" nòng sǐ yú." zhù yún:", dà zhàng, yǐ táo mù wèi zhī, yǐ jī shā yì. zì shì yǐ lái guǐ wèi táo yě." shuō shān xùn:" yì sǐ táo bù bù gěi shè", zhù yún:" táo bù, dì míng." àn" bù" jí"" zì, yī rén zhù shū ér qián wǎng bù tóng ruò cǐ.
○淮南子注《淮南子·诠言训》:“弄死于。”注云:“,大杖,以桃木为之,以击杀羿。自是以来鬼畏桃也。”《说山训》:“羿死桃部不给射”,注云:“桃部,地名。”按“部”即“”字,一人注书而前往不同若此。
shǐ jì zhù qín shǐ huáng jì:" wǔ bǎi shí yǐ xià, bù lín, qiān wù duó jué." wǔ bǎi shí zhì bēi rèn qiǎn, gù dàn qiān ér bù duó jué. qí liù bǎi shí yǐ shàng zhī bù lín zhě yì qiān ér bù duó jué yě. shǐ wén jiǎn gǔ, jiān èr shì wèi yī tiáo." shān guǐ gù bù guò zhī yī suì shì yě." qí shí yǐ qiū, suì jiāng jǐn yǐ, jīn nián bù yàn zé bù yàn yǐ, shān guǐ qǐ néng zhī lái nián zhī shì zāi! tuì yán yuē: zǔ lóng zhě, rén zhī xiān yě, wèi chēng zǔ nǎi wáng zhě zhī cí, wú yǔ wǒ yě, jiē è yán sǐ zhī yì.
○史记注《秦始皇纪》:“五百石以下,不临,迁勿夺爵。”五百石秩卑任浅,故但迁而不夺爵。其六百石以上之不临者亦迁而不夺爵也。史文简古,兼二事为一条。“山鬼固不过知一岁事也。”其时已秋,岁将尽矣,今年不验则不验矣,山鬼岂能知来年之事哉!退言曰:祖龙者,人之先也,谓称祖乃亡者之辞,无与我也,皆恶言死之意。
shǐ huáng bēng yú shā qiū, nǎi yòu cóng jǐng xíng dǐ jiǔ yuán, rán hòu cóng zhí dào yǐ zhì xián yáng, huí rào sān sì gàn lǐ ér guī zhě, gài shǐ huáng xiān shǐ méng tián tōng dào, zì jiǔ yuán dǐ gān quán, qiàn shān yān gǔ qiān bā bǎi lǐ. ruò jìng guī xián yáng, bù guǒ xíng yóu, kǒng rén yí chuāi, gù zài wēn jīng là ér běi xíng. dàn yù yǐ qī tiān xià, suī jūn fù zhī shī chòu fǔ chē zhōng ér bù gù, yì cán rěn wú rén xīn zhī jí yǐ.
始皇崩于沙丘,乃又从井陉抵九原,然後从直道以至咸阳,回绕三四干里而归者,盖始皇先使蒙恬通道,自九原抵甘泉,堑山湮谷千八百里。若径归咸阳,不果行游,恐人疑揣,故载辒京辣而北行。但欲以欺天下,虽君父之尸臭腐车中而不顾,亦残忍无人心之极矣。
xiàng yǔ jì:" bó niú zhī méng, bù kě yǐ pò jǐ shī." yán méng zhī dà zhě néng bó niú ér bù néng pò shī, yù jù lù chéng xiǎo ér jiān, qín bù néng zú pò.
《项羽纪》:“搏牛之虻,不可以破虮虱。”言虻之大者能搏牛而不能破虱,喻距鹿城小而坚,秦不能卒破。
hóng mén zhī huì, pèi gōng dàn chēng yǔ wèi jiāng jūn, ér fán kuài zé chēng dài wáng, qí shí yǔ wèi wáng yě. zhāng liáng yuē:" tuī wèi dài wáng huà cǐ jì zhě?" qí shí pèi gōng yì wèi wáng yě. cǐ jiē chén xià zūn fèng zhī cí, shǐ jiā yīn ér shū zhī, jīn bǎi shì zhī xià, cí qì wǎn rán rú jiàn. yòu rú huáng xiē shàng qín zhāo wáng shū:" xiān dì wén wáng wǔ wáng." qí shí qín yì wèi dì. bì yǐ shū fǎ cái zhī, cǐ bù dá gǔ jīn zhě yǐ.
鸿门之会,沛公但称羽为将军,而樊哙则称大王,其时羽未王也。张良曰:“推为大王画此计者?”其时沛公亦未王也。此皆臣下尊奉之辞,史家因而书之,今百世之下,辞气宛然如见。又如黄歇上秦昭王书:“先帝文王、武王。”其时秦亦未帝。必以书法裁之,此不达古今者矣。
" bèi guān huái chǔ", wèi shě guān zhōng xíng shèng zhī dì ér dōu péng chéng. rú shī gǔ zhī jiě, nǎi bèi yuē, fēi bèi guān yě.
“背关怀楚”,谓舍关中形胜之地而都彭城。如师古之解,乃背约,非背关也。
gǔ rén wèi bèi wèi èr. qín dé bǎi èr, yán bǎi bèi yě. qí dé shí èr, yán shí bèi yě.
古人谓倍为二。秦得百二,言百倍也。齐得十二,言十倍也。
xiào wén jì:" tiān xià rén mín wèi yǒu zhuàn zhì", yǔ lè yì chuán:" xiān wáng yǐ wéi qiān yú zhì" tóng, jiē yàn zú zhī yì. xún zǐ:" chàng rán bù qiàn", yòu yuē:" yóu sú wèi zhī dào jǐn zhuàn yě", yòu yuē" xiàng wàn wù zhī měi ér bù néng zhuàn yě", yòu yuē" bù zì zhuàn qí xíng zhě yán làn guò" zhàn guó cè:" huán gōng yè bàn bù zhuàn", yòu yuē" shàn zán zhī zhuàn yú kǒu", bìng shì" qiàn" zì ér wù cóng kǒu. dà xué:" cǐ zhī wèi zì qiān", yì" qiàn" zì ér wù cóng yán. lǚ shì chūn qiū:" gǒu kě yǐ qiān jì mào biàn zhě, wú wú cí wèi yě", yì" qiàn" zì ér wù cóng rén.
《孝文纪》:“天下人民未有赚志”,与《乐毅传》:“先王以为谦于志”同,皆厌足之意。《荀子》:“怅然不慊”,又曰:“由俗谓之道尽赚也”,又曰“向万物之美而不能赚也”,又曰“不自赚其行者言滥过”;《战国策》:“桓公夜半不赚”,又曰“膳咱之赚于口”,并是“慊”字而误从口。《大学》:“此之谓自谦”,亦“慊”字而误从言。《吕氏春秋》:“苟可以谦剂貌辨者,吾无辞为也”,亦“慊”字而误从人。
" sān nián, fù jìn yáng zhōng dōu mín sān suì." zhèng yì yuē:" jìn yáng gù chéng zài fén zhōu píng yáo xiàn xī nán." cǐ dāng yán zhōng dōu gù chéng zài fén zhōu píng yáo xiàn xī nán yán jìn yáng wù yě, rán cǐ zhù yǐ jiàn juàn shǒu" zhōng dōu" xià." wén dì qián hòu sǐ, dòu shì, qiè yě." zhū hóu jiē tóng xìng, wèi wú shēng jiù zhī guó kě qǔ, suǒ yǐn jiě fēi.
“三年,复晋阳中都民三岁。”《正义》曰:“晋阳故城在汾州平遥县西南。”此当言中都故城在汾州平遥县西南、言晋阳误也,然此注已见卷首“中都”下。“文帝前後死,窦氏,妾也。”诸侯皆同姓,谓无甥舅之国可娶,《索隐》解非。
" shí yī yuè huì rì, yǒu shí zhī." hàn shū duō yǒu shí huì zhě, gài zhì shuò cēn cī zhī shī. qí yún" shí èr yuè wàng rì yòu shí", cǐ dàng zuò yuè ěr.
“十一月晦日,有食之。”《汉书》多有食晦者,盖置朔参差之失。其云“十二月望日又食”,此当作月耳。
" mín huò zhù zǔ shàng, yǐ xiāng yuē jié, ér hòu xiāng mán." wèi xiān gòng zhù zǔ, yǐ ér qī fù nǎi xiāng gào yán yě, gù zhào lìng ruò cǐ zhě wù tīng tái. zhù bìng fēi.
“民或祝诅上,以相约结,而後相谩。”谓先共祝诅,已而欺负乃相告言也,故诏令若此者勿听抬。注并非。
kǎo wǔ jì:" qí hòu sān nián, yǒu sī yán yuán yí yǐ tiān ruì mìng, bù yí yǐ yī èr shù. yī yuán rì jiàn yuán, èr yuán yǐ zhǎng xīng rì yuán guāng, sān yuán yǐ jiāo dé jiǎo shòu yī yuē yuán shòu yún." shì jiàn yuán yuán guāng zhī hào jiē zì hòu zhuī wèi zhī, ér wǔ dì jí wèi zhī chū yì dàn rú wén jǐng zhī yuán, shàng wèi yǒu nián hào yě.
《考武纪》:“其後三年,有司言元宜以天瑞命,不宜以一二数。一元日建元,二元以长星日元光,三元以郊得角兽一曰元狩云。”是建元、元光之号皆自後追为之,而武帝即位之初亦但如文、景之元,尚未有年号也。
tiān guān shū:" jí qí duì guó", wèi suǒ duì zhī guó. rú hàn shū wǔ xíng zhì suǒ wèi" suì zài shòu xīng, qí chōng jiàng lóu" zuǒ shì chuán xiāng èr shí bā nián:" suì qì qí cì, ér lǚ yú míng nián zhī cì, yǐ hài niǎo tǎng, zhōu chǔ è zhī". shè shì jiě wèi shī cì yú běi, huò chōng zài nán zhě yě.
《天官书》:“疾其对国”,谓所对之国。如《汉书·五行志》所谓“岁在寿星,其冲降娄”;《左氏传·襄二十八年》:“岁弃其次,而旅于明年之次,以害鸟帑,周楚恶之”。社氏解谓失次于北,祸冲在南者也。
" sì shǐ zhě hòu zhī rì", wèi suì shǐ yě, dōng zhì rì yě, là míng rì yě, lì chūn rì yě. zhèng yì zhuān zhǐ zhēng yuè dàn, fēi yě.
“四始者候之日”,谓岁始也,冬至日也,腊明日也,立春日也。正义专指正月旦,非也。
" xīng yǔn rú yǔ", nǎi sòng mǐn gōng zhī wǔ nián yán xiāng gōng zhě, shǐ wén zhī wù. zhèng yì yǐ" xī gōng shí wǔ nián yǔn shí yú sòng wǔ" zhù zhī, fēi yě.
“星陨如雨”,乃宋闵公之五年;言襄公者,史文之误。正义以“僖公十五年陨石于宋五”注之,非也。
fēng shàn shū:" chéng shān dòu rén hǎi." wèi xié qū rén zhī rú dǒu bǐng rán, gǔ rén yǔ yě, xiōng nú chuán:" hàn yì qì shàng gǔ zhī dòu pì xiàn zào yáng dì yǐ yǔ hú", yòu yún" xiōng nú yǒu dòu rén hàn dì, zhí zhāng yè jùn"." gè yǐ shèng rì jià chē bì è guǐ." shèng rì wèi wǔ háng xiāng kè zhī rì yě, suǒ yǐn fēi.
《封禅书》:“成山斗人海。”谓斜曲人之如斗柄然,古人语也,《匈奴传》:“汉亦弃上谷之斗辟县造阳地以予胡”,又云“匈奴有斗人汉地,直张掖郡”。“各以胜日驾车避恶鬼。”胜日谓五行相克之日也,索隐非。
" tiān zǐ bìng dǐng hú shén." hú dàng zuò" hú", dǐng hú, gōng míng, hàn shū yáng xióng chuán:" nán zhì yí chūn dǐng hú, yù sù kūn wú" shì yě.
“天子病鼎湖甚。”湖当作“胡”,鼎胡,宫名,《汉书·杨雄传》:“南至宜春鼎胡,御宿昆吾”是也。
gù zú qǐ xìng gān quán ér xíng yòu nèi shǐ jiè. suǒ yǐn yǐ wéi hú xiàn, zài jīn zhī wén xiāng, jué yuǎn, qiě wú xíng gōng." wéi shòu mìng ér dì zhě, xīn zhī qí yì ér hé dé yān." àn cǐ jí wèi wǔ dì, fú qián yǐ wéi gāo zǔ, fēi." fèng chē zi hóu bào bìng yī rì sǐ." sǐ yú hǎi shàng, fēi sǐ yú tài shān yě. suǒ yǐn suǒ yǐn xīn lùn zhī yán shū miù.
故卒起幸甘泉而行右内史界。索隐以为湖县,在今之阌乡,绝远,且无行宫。“唯受命而帝者,心知其意而合德焉。”按此即谓武帝,服虔以为高祖,非。“奉车子侯暴病一日死。”死于海上,非死于泰山也。索隐所引《新论》之言殊谬。
hé qú shū:" yǐn luò shuǐ zhì shāng yán xià." fú qián yuē:" yán yīn yá." yá dàng zuò' àn'. hàn shū gǔ jīn rén biǎo tú àn jiǎ zuò" tú yán jiǎ" shì yě. shī gǔ zhù wèi shān lǐng xiàng rén zhī yán é zhě fēi, qí zhǐ shāng shān zhě yóu fēi. liú yǐ biàn zhī.
《河渠书》:“引洛水至商颜下。”服虔曰:“颜音崖。”崖当作‘岸’。《汉书·古今人表》屠岸贾作“屠颜贾”是也。师古注谓山领象人之颜额者非,其指商山者尤非。刘已辩之。
wèi shì jiā:" qǐng hóu hòu lù zhōu yí wáng, yí wáng mìng wèi wèi hóu." shì qǐng hóu yǐ qián zhī chēng bó zhě nǎi" bó zǐ nán" zhī bó yě, suǒ yǐn yǐ wéi" fāng bó" zhī bó, suī yǒu shī xù" máo qiū zé wèi bó" zhī wén kě jù, rán fēi tài shǐ gōng yì yě, qiě gǔ yì wú yǐ fāng bó zhī bó ér xì yì zhě.
《卫世家》:“顷侯厚赂周夷王,夷王命卫为侯。”是顷侯以前之称伯者乃“伯子男”之伯也,索隐以为“方伯”之伯,虽有《诗序》“旄丘责卫伯”之文可据,然非太史公意也,且古亦无以方伯之伯而系溢者。
chǔ shì jiā:" wǔ tǔ shǐ suí rén qǐng wáng shì zūn wú hào, wáng fú tīng. hái bào chǔ, chǔ wáng nù, nǎi zì lì, wèi chǔ wǔ wáng."" nǎi zì lì" wèi yī jù," wèi chǔ wǔ wáng" wèi yī jù, gài yán zì lì wèi wáng, hòu shì wèi wǔ wáng ěr. gǔ wén jiǎn, gù lián shǔ yán zhī. rú guǎn cài shì jiā:" chǔ gōng zǐ wéi shì qí wáng jiá áo, ér zì lì, wèi líng wáng." wèi shì jiā zhèng shì jiā jiē yún chǔ gōng zǐ qì jí shì líng wáng, zì lì, wèi píng wáng. sī mǎ ráng zhí chuán:" zhì cháng zēng sūn hé yīn zì lì, wèi qí wēi yù." yòu rú hán shì jiā:" jìn zuò liù qīng, ér hán jué zài yī qīng zhī wèi, hào wèi xiàn zi." yǔ cǐ wén shì zhèng tóng. liú xuàn yún hào wèi wǔ, wǔ fēi yì yě, cǐ shuō záo yǐ. xiàng liáng lì chǔ huái wáng sūn xīn wèi chǔ huái wáng, wèi máng zì lì wèi nán yuè wǔ dì, cǐ hòu shì shì ěr." xī qǐ qín huàn, běi jué qí jiāo, zé liǎng guó zhī bīng bì zhì." cǐ liǎng guó jí wèi qín qí yě, suǒ yǐn yǐ wéi hán wèi, fēi yě. yuè shì jiā:" nǎi fā xí liú èr qiān." xí liú wèi shì cù zhòng zhī shàn qiú zhě, bié wèi yī jūn. suǒ yǐn nǎi yuē" liú fàng zhī zuì rén", fēi yě. yǔ xìn āi jiāng nán fù:" bǐ jù yá ér gōu guā, yòu xún jiāng ér xí liú."
《楚世家》:“武土使随人请王室尊吾号,王弗听。还报楚,楚王怒,乃自立,为楚武王。”“乃自立”为一句,“为楚武王”为一句,盖言自立为王,後谥为武王耳。古文简,故连属言之。如《管蔡世家》:“楚公子围弑其王郏敖,而自立,为灵王。”《卫世家》、《郑世家》皆云;楚公子弃疾弑灵王,自立,为平王。《司马穰直传》:“至常曾孙和因自立,为齐威玉。”又如《韩世家》:“晋作六卿,而韩厥在一卿之位,号为献子。”与此文势正同。刘炫云号为武,武非溢也,此说凿矣。项梁立楚怀王孙心为楚怀王,尉忙自立为南越武帝,此後世事尔。“西起秦患,北绝齐交,则两国之兵必至。”此两国即谓秦、齐也,索隐以为韩、魏,非也。《越世家》:“乃发习流二千。”习流谓士卒中之善泅者,别为一军。索隐乃曰“流放之罪人”,非也。庾信《哀江南赋》:“彼锯牙而钩瓜,又巡江而习流。”
" bù zhě qiě dé zuì", yán yù bīng zhī.
“不者且得罪”,言欲兵之。
yuè shì jiā:" wú yǒu suǒ jiàn zi xī yě." xī zhě, fēn míng zhī yì, yì dà yǒu xiàng chuán:" míng biàn yě." jí cǐ zì. yīn zhé, yòu yīn zhì. suǒ yǐn wù yǐ wéi" zhèng zi" zhī.
《越世家》:“吾有所见子晰也。”晰者,分明之意,《易·大有》象传:“明辨也。”即此字。音折,又音制。索隐误以为“郑子”之。
wèi shì jiā:" wáng zhī shǐ zhě chū guò, ér è ān líng shì yú qín." ān líng shì, wèi zhī bié fēng. gài wèi wáng zhī shǐ guò ān líng, yǒu suǒ bù kuài, ér huǐ zhī yú qín yě.
《魏世家》:“王之使者出过,而恶安陵氏于秦。”安陵氏,魏之别封。盖魏王之使过安陵,有所不快,而毁之于秦也。
kǒng zǐ shì jiā:" yú dī huí liú zhī bù néng qù yún." àn yù piān, chì bù:" chì dī, chú jī qiè. dǐ huái, yóu pái huái yě." rán zé zì běn dàng zuò" dǐ huái", shěng wèi" dī huí" ěr. jīn dú wéi" gāo dī" zhī dī, shī zhī. chǔ cí jiǔ zhāng chōu sī:" dī huí yí yóu, sù běi gū xī."" dī" yī zuò" pái".
《孔子世家》:“余低回留之不能去云。”按《玉篇,彳部》:“彳氐,除饥切。抵徊,犹徘徊也。”然则字本当作“抵徊”,省为“低回”耳。今读为“高低”之低,失之。《楚辞·九章·抽思》:“低徊夷犹,宿北姑兮。”“低”一作“徘”。
tāo hóu shì jiā:" cǐ bù zú jūn suǒ hū?"
《绦侯世家》:“此不足君所乎?”
wèi cǐ qǐ bù mǎn jūn yì hū? gài bì tiáo hóu cí sè zhī jiān lù qí bù píng zhī yì, gù dì yǒu cǐ yán, ér tiáo hóu miǎn guān xiè yě.
谓此岂不满君意乎?盖必条侯辞色之间露其不平之意,故帝有此言,而条侯免冠谢也。
" jiàn dé dài hóu zuò zhòu jīn bù shàn, yuán dǐng wǔ nián, yǒu zuì, guó chú." dāng yún" yuán dǐng wǔ nián, zuò zhòu jīn bù shàn, guó chú", yǎn" yǒu zuì" èr zì.
“建德代侯坐酎金不善,元鼎五年,有罪,国除。”当云“元鼎五年,坐酎金不善,国除”,衍“有罪”二字。
liáng xiào wáng shì jiā:" chéng bù chē." wèi wēi fú ér xíng, shǐ rén bù zhī ěr, wú xiáng fú zì bǐ sàng rén zhī yì.
《梁孝王世家》:“乘布车。”谓微服而行,使人不知耳,无降服自比丧人之意。
bó yí chuán:" qí zhòng ruò bǐ", wèi sú rén zhī zhòng fù guì yě" qí qīng ruò cǐ", wèi qīng shì zhī qīng fù guì yě.
《伯夷传》:“其重若彼”,谓俗人之重富贵也;“其轻若此”,谓清士之轻富贵也。
guǎn yàn chuán:" fāng yàn zǐ fú zhuāng gōng shī kū zhī, chéng lǐ rán hòu qù, qǐ suǒ wèi jiàn yì bù wéi wú yǒng zhě xié?" cǐ yán yàn zǐ zhī yǒng yú wèi yì yě. gǔ rén zhù shū, yǐn chéng yǔ ér fǎn qí yì zhě duō yǐ. zuǒ zhuàn xī jiǔ nián:" jūn zǐ yuē: shī suǒ wèi' zì guī zhī diàn, shàng kě mó yě sī yán zhī diàn, bù kě wèi yě", gǒu xī yǒu yān," yán gǒu xī zhī néng bù diàn qí yán yě. hòu rén chí lùn guò gāo, yǐ gǒu xī zàn xiàn gōng lì shǎo wèi shī yán, yǐ yàn zǐ bù tǎo cuī xíng wéi wú yǒng, fēi zuǒ shì, tài shǐ gōng zhī zhǐ.
《管晏传》:“方晏子伏庄公尸哭之,成礼然後去,岂所谓见义不为无勇者邪?”此言晏子之勇于为义也。古人著书,引成语而反其意者多矣。《左传·僖九年》:“君子曰:《诗》所谓‘自圭之玷,尚可磨也;斯言之玷,不可为也”,苟息有焉,”言苟息之能不玷其言也。後人持论过高,以苟息赞献公立少为失言,以晏子不讨崔行为无勇,非左氏,太史公之指。
sūn bìn chuán:" zhòng shè." wèi yǐ qiān jīn shè yě. suǒ yǐn jiě yǐ wéi hǎo shè, fēi.
《孙殡传》:“重射。”渭以千金射也。索隐解以为好射,非。
" pī kàng dǎo xū", suǒ yǐn yuē:" kàng yán dí rén xiāng kàng jù yě." fēi yě. cǐ yǔ liú jìng chuán:" shou yì qí āng" zhī āng tóng, zhāng yàn yuē:" hóu lóng yě." xià wén suǒ wèi" jù qí jiē lù" shì yě. yǐ dí rén suǒ bù jí bèi, gù wèi zhī xū.
“批亢捣虚”,索隐曰:“亢言敌人相亢拒也。”非也。此与《刘敬传》:“扌益其肮”之肮同,张晏曰:“喉咙也。”下文所谓“据其街路”是也。以敌人所不及备,故谓之虚。
sū qín chuán:" qián yǒu lóu quē xuān yuán." dàng zuò" xuān xiàn". zhōu lǐ xiǎo xū:" zhèng lè xiàn zhī wèi, wáng gōng xiàn, zhū hóu xuān xiàn." zhù wèi:" xuān xiàn zhě, quē qí nán miàn."
《苏秦传》:“前有楼阙轩辕。”当作“轩县”。《周礼·小胥》:“正乐县之位,王宫县,诸侯轩县。”注谓:“轩县者,阙其南面。”
" shū ér zǒu." shuō wén xì chuán yuē:" duàn jué fēn xī yuē shū." wèi duàn zhī tǐ ér wèi jí sǐ. chū lǐ zǐ chuán:" jīn fá pú rén yú wèi, wèi bì zhé ér cóng zhī." cǐ wén wù, dāng yī suǒ yǐn suǒ yǐn zhàn guó cè wén wèi zhèng. wèi".
“殊而走。”《说文系传》曰:“断绝分析曰殊。”谓断支体而未及死。《樗里子传》:“今伐蒲人于魏,卫必折而从之。”此文误,当依索隐所引《战国策》文为正。魏”。
gān mào chuán:" qí jū yú qín lěi shì, zhòng yǐ." wèi lì shì huì wáng wǔ wáng zhāo wáng.
《甘茂传》:“其居于秦累世,重矣。”谓历事惠王、武王、昭王。
mèng zǐ gǒu qīng chuán:" shǐ yě làn ěr." làn zhě, fàn ér wú jié zhī wèi. yóu zhuāng zi zhī yáng zì zì yě, zhù yǐn làn shāng zhī yì, yǐ wéi chū zhě, fēi.
《孟子苟卿传》:“始也滥耳。”滥者,泛而无节之谓。犹《庄子》之洋自恣也,注引滥觞之义,以为初者,非。
" tǎng yì yǒu niú dǐng zhī yì hū?" wèi yī yǐn fù dǐng, bǎi lǐ xī fàn niú zhī yì, jí cǐ shuō yǐ gàn shí, fēi yǒu zhòng ní mèng zǐ shǒu zhèng bù ē zhī lùn yě.
“傥亦有牛鼎之意乎?”谓伊尹负鼎,百里奚饭牛之意,藉此说以干时,非有仲尼、孟子守正不阿之论也。
mèng cháng jūn chuán:" yīng zú, yì wèi jìng guō jūn." yǐ hào wèi shì, yóu zhī yǐ shì wèi xìng, jiē hàn chū shí rén yǔ yě. lǚ bù wéi chuán:" shì wèi dì tài hòu", yǔ cǐ tóng, wáng bāo fù" xìng de yì wèi dòng xiāo xī", yì shì zuò hào zì yòng.
《孟尝君传》:“婴卒,溢为靖郭君。”以号为谥,犹之以氏为姓,皆汉初时人语也。《吕不韦传》:“谥为帝太後”,与此同,王褒赋“幸得溢为洞萧兮”,亦是作号字用。
píng yuán jūn chuán:" fēi yǐ jūn wèi yǒu gōng yě ér yǐ guó rén wú xūn." dàng zuò yī jù dòu, yán fēi guó rén wú gōng ér bù fēng, jūn dú yǒu gōng ér fēng yě.
《平原君传》:“非以君为有功也而以国人无勋。”当作一句读,言非国人无功而不封,君独有功而封也。
xìn líng jūn chuán:" rú jī zī zhī sān nián." wèi yǐ zī cái qiú kè bào chóu.
《信陵君传》:“如姬资之三年。”谓以资财求客报仇。
" tú háo jǔ ěr", wèi tè mào wèi háo jié, jǔ dòng fēi zhēn, yù qiú yǒu yòng zhī shì yě.
“徒豪举耳”,谓特貌为豪杰,举动非真,欲求有用之士也。
cài zé chuán:" qǐ dào dé zhī fú, ér shèng rén suǒ wèi jí xiáng shàn shì zhě yǔ?"" qǐ" xià dāng yǒu" fēi" zì.
《蔡泽传》:“岂道德之符,而圣人所谓吉祥善事者与?”“岂”下当有“非”字。
lè yì chuán:" shì yǒu yǔ, bù xiāng jǐn, yǐ gào lín lǐ." wèi yī shì zhī zhōng yǒu bù hé zhī yǔ, nǎi bù zì xiāng guī quàn, ér gào zhī lín lǐ, cǐ wéi qíng zhī báo yǐ, zhèng yì wèi bì gào zhě fēi.
《乐毅传》:“室有语,不相尽,以告邻里。”谓一室之中有不和之语,乃不自相规劝,而告之邻里,此为情之薄矣,正义谓必告者非。
lǔ zhòng lián chuán:" zōu lǔ zhī chén shēng zé bù dé shì yǎng, sǐ zé bù dé fù yī suì." wèi èr guó pín xiǎo, shēng sǐ zhī lǐ bù bèi. suǒ yǐn wèi jūn ruò chén qiáng zhě fēi.
《鲁仲连传》:“邹鲁之臣生则不得事养,死则不得赙衤遂。”谓二国贫小,生死之礼不备。索隐谓君弱臣强者非。
" chǔ gōng qí zhī nán yáng." nán yáng zhě, tài shān zhī yáng. mèng zǐ:" yī zhàn shèng qí, suì yǒu nán yáng." jiǎ shēng chuán:" wò qì zhōu dǐng xī, ér bǎo kāng hù." yīng shào yuē:" wò yīn., zhuǎn yě."" wò liú ér qiān xī, huò tuī ér hái." suǒ yǐn yuē:" wò yīn wū huó fǎn. wò, zhuǎn yě." yì tóng ér yīn yì. jīn shuō wén yún:" wò, lí bǐng yě. cóng dòu, cháo shēng. yáng xióng dù lín shuō jiē yǐ wéi yáo chē lún wò. wū kuò qiè." àn cháo zì, gǔ àn qiè. shuō wén jì yún cháo shēng, zé bù dé wèi wū kuò qiè yǐ. yán shī gǔ kuāng miù zhèng sú yún:" shēng lèi zì lín bìng yīn guǎn." jiǎ yì fú niǎo fù yún:" wò liú ér qiān." zhāng huà lì zhì shī yún:" dà yí wò yùn." jiē wèi zhuǎn yě. chǔ cí yún:" wéi yān xì?" cǐ yì yǔ wò tóng, zì jí wéi"". gù zhī wò guǎn èr zhě bù shū, jìn dài liú sú yīn wū kuò qiè, fēi yě. hàn shū shí huò zhì:" fú shí qí mín yù shàn wò shān hǎi zhī huò." shī gǔ yuē:" wò wèi zhǔ lǐng yě, dú yǔ guǎn tóng."
“楚攻齐之南阳。”南阳者,泰山之阳。《孟子》:“一战胜齐,遂有南阳。”《贾生传》:“斡弃周鼎兮,而宝康瓠。”应劭曰:“斡音。,转也。”“斡流而迁兮,或推而还。”《索隐》曰:“斡音乌活反。斡,转也。”义同而音异。今《说文》云:“斡,蠡柄也。从斗,朝声。杨雄、杜林说皆以为轺车轮斡。乌括切。”按朝字,古案切。《说文》既云朝声,则不得为乌括切矣。颜师古《匡谬正俗》云:“《声类》《字林》并音管。”贾谊《服鸟赋》云:“斡流而迁。”张华《励志诗》云:“大仪斡运。”皆为转也。《楚辞》云:“维焉系?”此义与斡同,字即为“”。故知斡、管二者不殊,近代流俗音乌括切,非也。《汉书·食货志》:“浮食奇民欲擅斡山海之货。”师古曰:“斡谓主领也,读与管同。”
zhāng áo chuán:" yào zhī zhì." zhì, yì yě. rú hàn xiàng guó shì jiā:" qǔ qí shàn zhì", tián héng chuán:" zhì shī xiāng jiù zhì" zhī" zhì", hàn shū féng fèng shì jiā:" fán shāo zhì tíng." huái yīn hóu chuán:" róng róng wú suǒ yǐ." róng róng jí" yǔ yǔ" zì.
《张敖传》:“要之置。”置,驿也。如《汉相国世家》:“取祁善置”,《田横传》:“至尸乡厩置”之“置”,《汉书·冯奉世家》:“燔烧置亭。”《淮阴侯传》:“容容无所倚。”容容即“禹禹”字。
lú suō chuán:" xiōng nú yǐ wéi dōng hú lú wáng," fēng zhī wèi dōng hú wáng yě, yǐ qí xìng lú, gù yuē dōng hú lú wáng.
《卢缩传》:“匈奴以为东胡卢王,”封之为东胡王也,以其姓卢,故曰东胡卢王。
tián róng chuán:" róng dì héng shōu qí sǎn bīng, de shù wàn rén, fǎn jī xiàng yǔ yú chéng yáng." zhèng yì yǐ wéi pú zhōu léi zé xiàn, fēi yě. hàn shū chéng yáng jùn zhì jǔ shǐ jì lǚ hòu jì yán qí wáng nǎi shàng chéng yáng zhī jùn xiào wén jì yán yǐ qí jù jùn lì zhū xū hóu zhāng wèi chéng yáng wáng ér huái yīn hóu chuán yán jī shā lóng qiě yú wéi shuǐ shàng, qí wáng wáng qù, xìn suì zhuī běi zhì chéng yáng, jiē cǐ dì. àn zhàn guó cè diāo bó duì xiāng wáng yuē:" xī wáng bù néng shǒu wáng zhī shè jì, zǒu ér zhī chéng yáng zhī shān zhōng, ān píng jūn yǐ bì zú qī qiān qín dí, fǎn qiān lǐ zhī qí, dàng shì shí, yán chéng yáng ér wáng tiān xià, mò zhī néng zhǐ, rán wèi zhàn dào mù gé ér yíng wáng yǔ hòu yú chéng yáng zhī shān zhōng, wáng nǎi fù fǎn, zi lín bǎi xìng." zé gǔ qí shí yǐ míng chéng yáng yǐ.
《田荣传》:“荣弟横收齐散兵,得数万人,反击项羽于城阳。”正义以为濮州雷泽县,非也。《汉书》城阳郡治莒;《史记·吕後纪》言齐王乃上城阳之郡;《孝文纪》言以齐剧郡立朱虚侯章为城阳王;而《淮阴侯传》言击杀龙且于潍水上,齐王亡去,信遂追北至城阳,皆此地。按《战国策》貂勃对襄王曰:“昔王不能守王之社稷,走而之城阳之山中,安平君以敝卒七千禽敌,反千里之齐,当是时,阎城阳而王天下,莫之能止,然为栈道木阁而迎王与後于城阳之山中,王乃复反,子临百姓。”则古齐时已名城阳矣。
" wú bù shàn huà zhě mò néng tú", wèi yǐ héng xiōng dì zhī xián ér bù néng cún qí.
“无不善画者莫能图”,谓以横兄弟之贤而不能存齐。
lù jiǎ chuán:" wèi tuó nǎi jué rán qǐ, zuò xiè lù shēng." zuò zhě, guì yě.
《陆贾传》:“尉佗乃蹶然起,坐谢陆生。”坐者,跪也。
" shuò jiàn bù xiān", yì bì qín shí rén yǔ, yóu jīn rén suǒ wèi" cháng lái zhī kè bù shā jī" yě. jiǎ nǎi yǐn cǐ yǐ wéi fù zhī yú zi yì bù yù jiǔ, dāng shí zhī báo sú kě zhī yǐ.
“数见不鲜”,意必秦时人语,犹今人所谓“常来之客不杀鸡”也。贾乃引此以为父之于子亦不欲久,当时之薄俗可知矣。
yuán àng chuán:" diào wèi lǒng xī dū wèi." cǐ jīn rì diào guān zì suǒ běn. diào yǒu gēng yì zhī yì, yóu qín sè zhī gēng zhāng nǎi diào yě. rú chún xùn wèi xuǎn, wèi jǐn.
《袁盎传》:“调为陇西都尉。”此今日调官字所本。调有更易之意,犹琴瑟之更张乃调也。如淳训为选,未尽。
biǎn què chuán:" yī zhī suǒ bìng bìng dào shǎo." yán yī zhī suǒ huàn huàn yòng qí dào zhě shǎo, jí xià wén liù zhě shì yě.
《扁鹊传》:“医之所病病道少。”言医之所患患用其道者少,即下文六者是也。
cāng gōng chuán:" chén yì nián jǐn sān nián, nián sān shí jiǔ suì yě." àn xú guǎng zhù, gāo hòu bā nián, yì nián èr shí liù, dàng zuò" nián jǐn shí sān nián, nián sān shí jiǔ suì yě", tuō" shí" zì. xiào wén běn jì:" shí sān nián, chú ròu xíng."
《仓公传》:“臣意年尽三年,年三十九岁也。”按徐广注,高後八年,意年二十六,当作“年尽十三年,年三十九岁也”,脱“十”字。《孝文本纪》:“十三年,除肉刑。”
wǔ ān chuán:" yǔ zhǎng rú gòng yī lǎo tū wēng." wèi ěr wǒ jiē chuí mù zhī nián, wú suǒ gù xī, dāng zhí yán yǐ jué cǐ shì yě, suǒ yǐn yǐ wéi gòng zhì yī lǎo tū wēng zhě fēi.
《武安传》:“与长孺共一老秃翁。”谓尔我皆垂暮之年,无所顾惜,当直言以决此事也,索隐以为共治一老秃翁者非。
" yīn xiōng nú fàn sāi, ér yǒu wèi huò zhī gōng." gù xù xiōng nú yú wèi jiāng jūn zhòu qí chuán zhī qián.
“因匈奴犯塞,而有卫、霍之功。”故序匈奴于卫将军、骤骑传之前。
nán yuè wèi tuó chuán:" fā bīng shǒu yào hài chù." àn hàn shū xī nán yí chuán zhù:" shī gǔ yuē: yào hài zhě, zài wǒ wèi yào, yú dí wéi hài yě." cǐ jiě wèi jǐn, yào hài wèi gōng shǒu bì zhēng zhī dì, wǒ kě yǐ hài bǐ, bǐ kě yǐ hài wǒ, wèi zhī hài. rén shēn yì yǒu yào hài, sù wèn:" qí bó duì huáng dì yuē:' mài yǒu yào hài.'" hòu hàn shū lái shè chuán:" zhōng chén yào hài."
《南越尉佗传》:“发兵守要害处。”按《汉书·西南夷传》注:“师古曰:要害者,在我为要,于敌为害也。”此解未尽,要害谓攻守必争之地,我可以害彼,彼可以害我,谓之害。人身亦有要害,《素问》:“岐伯对黄帝曰:‘脉有要害。’”《後汉书·来歙传》:“中臣要害。”
sī mǎ xiàng rú chuán:" qí wèi huò yě bù yì nán yǐ." yǎn" yì" zì.
《司马相如传》:“其为祸也不亦难矣。”衍“亦”字。
jí àn chuán:" yú mín ān zhī" wèi yī jù.
《汲黯传》:“愚民安知”为一句。
zhèng dāng shí chuán:" gāo zǔ lìng zhū gù xiàng jí chén míng jí." wèi zòu shì yǒu shè xiàng wáng zhě, bì chì qí míng yuē" xiàng jí" yě.
《郑当时传》:“高祖令诸故项籍臣名籍。”谓奏事有涉项王者,必斥其名曰“项籍”也。
kù lì chuán:" shī wáng qù, guī zàng." yán qí jiā rén qiè zài shī ér táo yě. wèi shī néng zì fēi qù, guài yǐ!
《酷吏传》:“尸亡去,归葬。”言其家人窃载尸而逃也。谓尸能自飞去,怪矣!
yóu xiá chuán:" jìn shì yán líng mèng cháng chūn shēn píng yuán xìn líng zhī tú, jiē yīn wáng zhě qīn shǔ jí yú yǒu tǔ qīng xiàng zhī fù hòu." yán líng wèi jì zhá, yǐ qí biàn yóu shàng guó, yǔ míng qīng xiàng jié, jiě qiān jīn zhī jiàn, ér xì zhǒng shù, yǒu xiá shì zhī fēng yě.
《游侠传》:“近世延陵、孟尝、春申、平原、信陵之徒,皆因王者亲属藉于有土卿相之富厚。”延陵谓季札,以其遍游上国,与名卿相结,解千金之剑,而系冢树,有侠士之风也。
huò zhí chuán:" lián lì jiǔ jiǔ gèng fù, lián jiǎ guī fù." yòu yuē:" tān jiǎ sān zhī, lián jiǎ wǔ zhī." fū fàng yú lì ér xíng, duō yuàn. lián zhě zhī qǔ zhī yǔ, wú qiú duō yú rén, yì rán hòu qǔ, rén bù yàn qí qǔ. shì yǐ qǔ zhī suī shǎo, ér jiǔ jiǔ gèng fù, lián zhě zhī suǒ de nǎi yǒu qí wǔ yě. zhù fēi.
《货殖传》:“廉吏久久更富,廉贾归富。”又曰:“贪贾三之,廉贾五之。”夫放于利而行,多怨。廉者知取知予,无求多于人,义然後取,人不厌其取。是以取之虽少,而久久更富,廉者之所得乃有其五也。注非。
" luò yáng jiē jū zài qí qín chǔ zhào zhī zhōng." shuō wén:" jiē, sì tòng dào." yán tiě lùn:" yàn zhī zhuō jì, zhào zhī hán dān, wèi zhī wēn zhǐ, hán zhī xíng yáng, qí zhī lín zī, chǔ zhī wǎn qiū, zhèng zhī yáng dí, èr zhōu zhī sān chuān, jiē wèi tiān xià míng dōu, jū wǔ zhū hóu zhī qú, kuà jiē chōng zhī lù."
“洛阳街居在齐、秦、楚、赵之中。”《说文》:“街,四通道。”《盐铁论》:“燕之涿蓟,赵之邯郸,魏之温轵,韩之荥阳,齐之临淄,楚之宛丘,郑之阳翟,二周之三川,皆为天下名都,居五诸侯之衢,跨街冲之路。”
" jǐn chuí mái qù jiù, yǔ shí fǔ yǎng." chuí mái dàng shì" tuī yí" èr zì zhī wù.
“尽椎埋去就,与时俯仰。”椎埋当是“推移”二字之误。
tài shǐ gōng zì xù:" shēn lǚ xiào yǐ." xiào nǎi" xuē" zì, tuō qí páng ěr. yǔ mèng zǐ:" lǔ zhī xuē yě zī shén" yì tóng, xú guǎng zhù yǐ wéi zhě fēi.
《太史公自序》:“申吕肖矣。”肖乃“削”字,脱其旁耳。与《孟子》:“鲁之削也滋甚”义同,徐广注以为者非。
hàn shū zhù hàn shū xù lì, yán shī gǔ zhuàn. qí suǒ liè xìng shì dèng zhǎn wén yǐng xià yì yún:" wèi jiàn ān zhōng", jiàn ān nǎi hàn xiàn dì nián hào, suī zhèng chū cáo shì, bù dé jù míng yǐ wèi.
○汉书注《汉书叙例》,颜师古撰。其所列姓氏邓展、文颖下亦云:“魏建安中”,建安乃汉献帝年号,虽政出曹氏,不得遽名以魏。
gāo dì jì:" zhū hóu bà xì xià, gè jiù guó." zhù yǐn yī shuō yún:" shí cóng xiàng yǔ zài xì shuǐ zhī shàng." cǐ shuō wéi shì. gài yǔ rù xián yáng, ér zhū hóu zì liú jūn xì xià ěr. tā chǔ gù yǒu yǐ xì wèi huī zhě, dàn yún bà huī xià shì bù chéng wén.
《高帝纪》:“诸侯罢戏下,各就国。”注引一说云:“时从项羽在戏水之上。”此说为是。盖羽入咸阳,而诸侯自留军戏下尔。他处固有以戏为麾者,但云罢麾下似不成文。
" bù yīn qí jǐ ér suì qǔ zhī." xùn jǐ wèi wēi, wèi dāng. jǐ jí" jī" zì, rú shū:" ruò yú jī zhāng" zhī jī.
“不因其几而遂取之。”训几为危,未当。几即“机”字,如《书》:“若虞机张”之机。
" qiǎn yì xiàng guó fǔ, shǔ xíng yì nián." wèi shū qí píng rì wéi rén zhī shí jī, rú zhāo dì jì:" yuán fèng yuán nián sān yuè, cì jùn guó suǒ xuǎn yǒu xíng yì zhě zhuō jùn hán fú děng wǔ rén bó", xuān dì jì:" lìng jùn guó jǔ xiào dì yǒu xíng yì wén yú xiāng lǐ zhě gè yī rén" shì yě. liú gǎi" yì" wèi" yí", wèi ruò jīn tuán mào, fēi.
“遣诣相国府,署行义年。”谓书其平日为人之实迹,如《昭帝纪》:“元凤元年三月,赐郡国所选有行义者涿郡韩福等五人帛”,《宣帝纪》:“令郡国举孝弟有行义闻于乡里者各一人”是也。刘改“义”为“仪”,谓若今团貌,非。
wǔ dì jì: yuán fēng yuán nián," zhào yòng shì bā shén." wèi dōng xún hǎi shàng ér cí bā shén yě, jí fēng shàn shū suǒ wèi bā shén. yī yuē tiān zhǔ, cí tiān qí zhī shǔ. wén yǐng yǐ wéi jì tài yī, kāi bā tōng zhī guǐ dào zhě, fēi.
《武帝纪》:元封元年,“诏用事八神。”谓东巡海上而祠八神也,即《封禅书》所谓八神。一曰天主,祠天齐之属。文颖以为祭太一,开八通之鬼道者,非。
" tiān hàn yuán nián qiū, bì chéng mén, dà sōu." yǔ èr nián jí zhēng hé yuán nián zhī dà sōu tóng, jiē sōu suǒ hǎo rén yě, fēi yú chǐ zhě yě.
“天汉元年秋,闭城门,大搜。”与二年及征和元年之大搜同,皆搜索好人也,非逾侈者也。
zhāo dì jì:" sān fǔ tài cháng jùn dé yǐ shū sù dāng fù." hàn shí tián zū běn shì shū sù, jīn bìng kǒu suàn zá zhēng zhī, yòng qián zhě jiē lìng yǐ shū sù dāng zhī. qí dú xíng yú sān fǔ tài cháng jùn zhě, bù dú wèi jiàn shāng nóng, yì yǐ jiǎn cáo sān bǎi wàn dàn, lǜ chǔ shì zhī fá yě.
《昭帝纪》:“三辅太常郡得以叔粟当赋。”汉时田租本是叔粟,今并口算杂征之,用钱者皆令以叔粟当之。其独行于三辅太常郡者,不独为贱伤农,亦以减漕三百万石,虑储侍之乏也。
yuán dì jì: yǒng guāng yuán nián," qiū, bà." rú chún yuē:" dāng yán bà mǒu guān mǒu shì, làn tuō shī zhī." shì yě. zuǒ zhuàn chéng èr nián:" xià, yǒu." yì shì quē wén, dù shì jiě yuē:" shī xīn zhù zhàn shì."
《元帝纪》:永光元年,“秋,罢。”如淳曰:“当言罢某官某事,烂脱失之。”是也。《左传·成二年》:“夏,有。”亦是缺文,杜氏解曰:“失新筑战事。”
jiàn zhāo sān nián," wù jǐ xiào wèi". shī gǔ yuē:" wù jǐ xiào wèi zhě, zhèn ān xī yù, wú cháng zhì chù. yì yóu jiǎ yǐ bǐng dīng gēng xīn rén guǐ gè yǒu zhèng wèi, ér wù jǐ sì jì jì wáng, gù yǐ míng guān yě. shí yǒu wù xiào wèi, yòu yǒu jǐ xiào wèi. yī shuō wù jǐ wèi zài zhōng yāng, jīn suǒ zhì xiào wèi chù sān shí liù guó zhī zhōng, gù yuē wù jǐ yě." bǎi guān gōng qīng biǎo zhù yì zài èr shuō. hàn guān yí yuē:" wù jǐ zhōng yāng, zhèn fù sì fāng." yòu" kāi qú bō zhǒng, yǐ wéi yàn shèng, gù chēng wù jǐ yān." àn mǎ róng guǎng chéng sòng yuē:" xiào duì àn bù, qián hòu yǒu tún, jiǎ yǐ xiāng wǔ, wù jǐ wèi jiān." zé bù dú xī yù, suī píng shí xiào liè, yì yǒu bù wǔ yě. yòu zhī qí jiǎ yǐ bā míng jiē yǒu, ér xī yù zé dàn zhì cǐ wù jǐ èr guān ěr. chē shī chuán:" zhì wù jǐ xiào wèi, tún tián, jū chē shī gù dì." wū sūn chuán:" hàn xǐ jǐ xiào tún gū mò," ér hòu hàn shū gěng gōng chuán:" gōng wèi wù xiào wèi, tún hòu wáng bù jīn pú chéng yè zhě guān chǒng wèi jǐ xiào wèi, tún qián wáng liǔ zhōng chéng." gù shī gǔ yǐ wéi wú cháng zhì.
建昭三年,“戊己校尉”。师古曰:“戊己校尉者,镇安西域,无常治处。亦犹甲乙丙丁庚辛壬癸各有正位,而戊己四季寄王,故以名官也。时有戊校尉,又有己校尉。一说戊己位在中央,今所置校尉处三十六国之中,故曰戊己也。”《百官公卿表》注亦载二说。《汉官仪》曰:“戊己中央,镇覆四方。”又“开渠播种,以为厌胜,故称戊己焉。”按马融《广成颂》曰:“校队案部,前後有屯,甲乙相伍,戊己为坚。”则不独西域,虽平时校猎,亦有部伍也。又知其甲乙八名皆有,而西域则但置此戊己二官尔。《车师传》:“置戊己校尉,屯田,居车师故地。”《乌孙传》:“汉徙己校屯姑墨,”而《後汉书·耿恭传》:“恭为戊校尉,屯後王部金蒲城;谒者关宠为己校尉,屯前王柳中城。”故师古以为无常治。
āi dì jì:" fēi shè lìng yě, jiē juān chú zhī," yóu chéng dì jì yán" qí lì yě qiān èr děng" tóng yī wén fǎ. gài shè lìng bù kě fù fǎn, gù dàn cǐ yī shì bù juān chú yě.
《哀帝纪》:“非赦令也,皆蠲除之,”犹《成帝纪》言“其吏也迁二等”同一文法。盖赦令不可复反,故但此一事不蠲除也。
wáng zǐ hóu biǎo:" xìng guā jié hóu xī chéng yáng qǐng wáng zǐ." shī gǔ yuē:" xìng guā jí' hù' zì yě. yòu yīn gū." dì lǐ zhì běi hǎi jùn xià" xìng guā hóu guó", shī gǔ yuē:" xìng guā jí' zhí' zì." èr yīn bù tóng. ér gōng chén biǎo:" xìng guā yán niè hóu gān" zhě, shī gǔ yuē:" fán hú tóng." hé dōng jùn xià zuò" hú yán niè", yòu wèi zhī jí cǐ yī zì fǒu yě.
《王子侯表》:“〈幸瓜〉节侯息城阳顷王子。”师古曰:“〈幸瓜〉即‘瓠’字也。又音孤。”《地理志》北海郡下“〈幸瓜〉侯国”,师古曰:“〈幸瓜〉即‘执’字。”二音不同。而《功臣表》:“〈幸瓜〉讠聂侯酐”者,师古曰:“钒狐同。”河东郡下作“狐讠聂”,又未知即此一字否也。
bǎi guān biǎo:" zhǎng shuǐ xiào wèi zhǎng zhǎng shuǐ xuān qū hú qí." shī gǔ yuē:" zhǎng shuǐ, hú míng yě, xuān qū, guān míng. hú qí zhī tún yú xuān qū zhě." àn zhǎng shuǐ fēi hú míng yě. jiāo zhù zhì:" bà chǎn fēng lào, jìng wèi zhǎng shuǐ, yǐ jìn xián yáng, jǐn dé bǐ shān chuān cì." shǐ jì suǒ yǐn yuē:" bǎi guān biǎo yǒu zhǎng shuǐ xiào wèi." shěn yuē sòng shū yún:" yíng jìn zhǎng shuǐ, yīn míng." shuǐ jīng yún:" zhǎng shuǐ chū bái lù yuán, jīn zhī jīng xī shuǐ shì yě."
《百官表》:“长水校尉掌长水、宣曲胡骑。”师古曰:“长水,胡名也,宣曲,观名。胡骑之屯于宣曲者。”按长水非胡名也。《郊祝志》:“霸产丰涝,径渭长水,以近咸阳,尽得比山川伺。”《史记》索隐曰:“《百官表》有长水校尉。”沈约《宋书》云:“营近长水,因名。”《水经》云:“长水出白鹿原,今之荆溪水是也。”
yuán fèng sì nián, pú hóu sū chāng wèi tài cháng. shí yī nián," zuò jí huò shān shū xiè mì shū, miǎn." shī gǔ yuē:" yǐ mì shū jiè huò shān." fēi yě. gài jí mò huò shān zhī shū zhōng yǒu mì jì, dāng mì zòu zhī" ér zhé yǐ shì rén, gù yǐ xuān xiè zuì zhī ěr, shān běn chuán yán:" shān zuò xiě mì shū, xiǎn wèi shàng shū, xiàn chéng xī dì, rén mǎ qiān pǐ, yǐ shú shān zuì." ruò shān zhī mì shū cóng chāng jiè zhī, chāng zhī zuì jiāng bù zhǐ miǎn guān. ér yuán kāng sì nián, chāng fù wèi tài cháng, báo zé chāng ér hòu shéng shān, fēi fǎ zhī píng yě. qiě rú yán shuō, dāng yún" zuò jiè huò shān mì shū, miǎn" zú yǐ, hé yòng wén zhī zhòng cí zhī fù hū?
元凤四年,蒲侯苏昌为太常。十一年,“坐籍霍山书泄秘书,免。”师古曰:“以秘书借霍山。”非也。盖籍没霍山之书中有秘记,当密奏之“而辄以示人,故以宣泄罪之耳,山本传言:“山坐写秘书,显为上书,献城西第,人马千匹,以赎山罪。”若山之秘书从昌借之,昌之罪将不止免官。而元康四年,昌复为太常,薄责昌而厚绳山,非法之平也。且如颜说,当云“坐借霍山秘书,免”足矣,何用文之重辞之复乎?
jiàn zhāo sān nián qī yuè wù chén," wèi wèi lǐ yán shòu wèi yù shǐ dài fū yī xìng fán". shī gǔ yuē:" fán yīn pú yuán fǎn." chén tāng chuán:" yù shǐ dài fū fán yán shòu." shī gǔ yuē:" fán yīn pú hú fǎn." xiāo wàng zhī chuán shī gǔ jìn pó. gǔ yǒng chuán shī gǔ yīn pú hé fǎn. pú yuán zé yīn pán, pú hú zé yīn pú, pú hé zé yīn pó, sān yīn hù xiàn, bìng wèi guī yī. rán fán zì shì yǒu pó yīn, zuǒ zhuàn dìng sì nián:" yīn mín shí zú fán shì." fán yīn bù hé fǎn. yí lǐ xiāng shè lǐ zhù:" jīn wén' pí shù' wèi' fán shù'. pí gǔ yīn pó." shǐ jì zhāng chéng xiàng shì jiā:" chéng xiàng sī zhí fán jūn." suǒ yǐn yuē:" fán yīn pó." wén xuǎn" fán xiū bó", lǚ xiàng yīn bù xiàng fǎn. zé fán zhī yīn pó xiāng chuán jiǔ yǐ.
建昭三年七月戊辰,“卫尉李延寿为御史大夫一姓繁”。师古曰:“繁音蒲元反。”《陈汤传》:“御史大夫繁延寿。”师古曰:“繁音蒲胡反。”《萧望之传》师古晋婆。《谷永传》师古音蒲河反。蒲元则音盘,蒲胡则音蒲,蒲河则音婆,三音互见,并未归一。然繁字似有婆音,《左传·定四年》:“殷民十族繁氏。”繁音步何反。《仪礼·乡射礼》注:“今文‘皮树’为‘繁竖’。皮古音婆。”《史记·张丞相世家》:“丞相司直繁君。”索隐曰:“繁音婆。”《文选》“繁休伯”,吕向音步向反。则繁之音婆相传久矣。
lǜ lì zhì:" shòu wáng hòu kè bǐ sān nián xià." wèi kè jū xià yě. xià wén yán" jìng yǐ xià lì", nǎi shì xià yù, shī gǔ zhù fēi.
《律历志》:“寿王候课比三年下。”谓课居下也。下文言“竟以下吏”,乃是下狱,师古注非。
shí huò zhì:" xué liù jiǎ wǔ fāng shū jì zhī shì." liù jiǎ zhě, sì shí liù shí jiǎ zǐ zhī lèi wǔ fāng zhě, jiǔ zhōu yuè dú liè guó zhī míng shū zhě, liù shū jì zhě, jiǔ shù. zàn shuō wèi jǐn.
《食货志》:“学六甲五方书计之事。”六甲者,四时六十甲子之类;五方者,九州岳读列国之名;书者,六书;计者,九数。瓒说未尽。
" guó wáng juān jí zhě." jí, gǔ"" zì, wèi sǐ ér bù zàng zhě yě. lóu jìng chuán" tú jiàn yíng lǎo ruò", shǐ jì zuò" jí". hòu hàn shū péng chéng jìng wáng gōng chuán:" huǐ guò lǐ." dà dài lǐ:" yíng chǒu yǐ." jiē shì" jí" zì. zé cǐ jí nǎi zì zhī wù, dāng cóng mèng kāng zhī shuō." kè dé yì jiē duō qí páng tián, mǔ yī xié yǐ shàng." gài nuò dì nǎi jiǔ bù gēng zhī dì. dì lì yǒu xú, qí shōu bì duō, suǒ yǐ zuò dài tián zhī fǎ yě.
“国亡捐瘠者。”瘠,古“”字,谓死而不葬者也。《娄敬传》“徒见赢老弱”,《史记》作“瘠”。《後汉书·彭城靖王恭传》:“毁过礼。”《大戴礼》:“赢丑以。”皆是“瘠”字。则此瘠乃字之误,当从孟康之说。“课得毅皆多其旁田,亩一斜以上。”盖懦地乃久不耕之地。地力有徐,其收必多,所以作代田之法也。
" tiān xià dà shì wú lǜ jiē zhù jīn qián yǐ." wú lǜ yóu yún wú suàn, yán duō yě.
“天下大氏无虑皆铸金钱矣。”无虑犹云无算,言多也。
" bù huò shí pǐn," shī gǔ yuē:" bù jí qián ěr. wèi zhī bù zhě, yán qí fēn bù liú xíng yě." àn běn wén, qián bù zì shì èr pǐn, ér xià wén fù zài, gǎi zuò huò bù zhī zhì, ān dé wèi bù jí qián hū? mǎng chuán yuē:" huò bù zhǎng èr cùn wǔ fēn, guǎng yī cùn, zhí huò qián èr shí wǔ." jīn huò bù jiàn cún, shàng xiá xià guǎng ér qí, qí xià zhōng yǒu yī kǒng, shī gǔ dāng rì huò wèi zhī jiàn yě.
“布货十品,”师古曰:“布即钱耳。谓之布者,言其分布流行也。”按本文,钱、布自是二品,而下文复载,改作货布之制,安得谓布即钱乎?《莽传》曰:“货布长二寸五分,广一寸,直货钱二十五。”今货布见存,上狭下广而歧,其下中有一孔,师古当日或未之见也。
jiāo bǎ zhì:" wén gōng huò ruò shí, yún yú chén cāng běi bǎn chéng cí zhī, qí shén huò suì bù zhì, huò suì shù lái yě. cháng yǐ yè, guāng huī ruò liú xīng, cóng dōng fāng lái, jí yú cí chéng. ruò xióng jī, qí shēng yīn, yún yě jī yè míng." rú chún yuē:" yě jī, zhì yě. lǚ hòu míng zhì, gǎi yuē yě jī." wǔ xíng zhì:" tiān shuǐ jì nán shān, dà shí míng shēng lóng lóng rú léi. yǒu qǐng zhǐ, jī jiē míng." shī gǔ rì zhì yě." qiè wèi yě jī zhě, yě zhōng zhī jī ěr. zhù jū yú gǒu yuè yún:" huì zhì zhī zì rì yě jī." fū huì" héng" rì cháng, huì" qǐ" yuē kāi, shǐ gù yǒu yán cháng yán kāi zhě, qǐ bì qí jiē wèi héng yǔ qǐ hū? yòu cǐ wén běn shǐ jì fēng shàn shū, qí shàng wén yún" yǒu zhì dēng dǐng ěr gòu", qí xià wén yún" gōng sūn qīng yán, jiàn xiān rén jī hóu shì chéng shàng, yǒu wù rú zhì wǎng lái chéng shàng", yòu yún" zòng yuǎn fāng qí shòu fēi qín jí bái zhì zhū wù", bìng wú suǒ huì. ér hàn shū dì lǐ zhì nán yáng jùn yǒu zhì xiàn, jiāng xià jùn yǒu xià zhì xiàn wǔ xíng zhì:" wáng yīn děng shàng yán, zhì zhě tīng chá, xiān wén léi shēng", zé hàn shí wèi cháng huì zhì yě.
《郊把志》:“文公获若石,云于陈仓北坂城祠之,其神或岁不至,或岁数来也。常以夜,光辉若流星,从东方来,集于祠城。若雄鸡,其声殷,云野鸡夜鸣。”如淳曰:“野鸡,雉也。吕後名雉,改曰野鸡。”《五行志》:“天水冀南山,大石鸣声隆隆如雷。有顷止,鸡皆鸣。”师古日/雉也。”窃谓野鸡者,野中之鸡耳。注拘于苟悦云:“讳雉之字日野鸡。”夫讳“恒”日常,讳“启”曰开,史固有言常言开者,岂必其皆为恒与启乎?又此文本《史记·封禅书》,其上文云“有雉登鼎耳雊”,其下文云“公孙卿言,见仙人迹喉氏城上,有物如雉往来城上”,又云“纵远方奇兽飞禽及白雉诸物”,并无所讳。而《汉书·地理志》南阳郡有雉县,江夏郡有下雉县;《五行志》:“王音等上言,雉者听察,先闻雷声”,则汉时未尝讳雉也。
" mù yù lóng yī sì, mù yù chē mǎ yī sì." lǐ qí yuē:" yù, qí yě. jì shēng lóng xíng yú mù." cǐ shuō kǒng fēi. gǔ wén yī yù tōng yòng, mù yù, mù ǒu yě, shǐ jì xiào wǔ jì:" zuò mù ǒu mǎ", ér hán yán shòu chuán yuē" mài ǒu chē mǎ xià lǐ wěi wù zhě, qì zhī shì dào". gǔ rén yòng yǐ shì shén jí sòng sǐ jiē mù ǒu rén mù ǒu mǎ, jīn rén dài yǐ rén zhǐ mǎ. yòu shǐ jì yīn běn jì:" dì wǔ yǐ wú dào, wèi ǒu rén, wèi zhī tiān shén." suǒ yǐn yuē:" ǒu yīn yù." kù lì chuán:" xiōng nú zhì wéi ǒu rén, xiàng zhì dōu." suǒ yǐn yuē:" hàn shū zuò yù rén." kě yǐ zhèng yù zhī wèi ǒu yǐ.
“木寓龙一驷,木寓车马一驷。”李奇曰:“寓,奇也。寄生龙形于木。”此说恐非。古文伊、寓通用,木寓,木偶也,《史记·孝武纪》:“作木偶马”,而《韩延寿传》曰“卖偶车马下里伪物者,弃之市道”。古人用以事神及送死皆木偶人木偶马,今人代以人纸马。又《史记·殷本纪》:“帝武乙无道,为偶人,谓之天神。”索隐曰:“偶音寓。”《酷吏传》:“匈奴至为偶人,象郅都。”索隐曰:“《汉书》作寓人。”可以证寓之为偶矣。
wǔ xíng zhì:" wú wáng bì fēng yǒu sì jùn wǔ shí yú chéng."" sì" dàng zuò" sān", gǔ sì zì jī huà yǐ chéng, yǔ sān yì hùn, yóu zuǒ zhuàn:" chén cài bù gēng sān guó" zhī wèi sì guó yě.
《五行志》:“吴王濞封有四郡五十余城。”“四”当作“三”,古四字积划以成,与三易混,犹《左传》:“陈蔡不羹三国”之为四国也。
" yǐn gōng sān nián èr yuè jǐ sì, rì yǒu shí zhī, qí hòu zhèng huò lǔ yǐn." àn hú rǎng zhī zhàn shì zài qí qián, nǎi yǐn gōng wèi gōng zǐ shí, cǐ liú xiàng wù shuō, bān shǐ yīn zhī, bù bì qū wèi zhī jiě.
“隐公三年二月己巳,日有食之,其後郑获鲁隐。”按狐壤之战事在其前,乃隐公为公子时,此刘向误说,班、史因之,不必曲为之解。
gōu xù zhì:" nèi shǐ dào tián zū qiè zhòng." qiè, piān yě, shuō wén yǒu yòng zì. zhù yún:" jiǎo yī fǔ yī yǎng," yì tóng.
》沟洫志》:“内史稻田租挈重。”挈,偏也,《说文》有用字。注云:“角一俯一仰,”意同。
chǔ yuán wáng chuán:" sūn qīng", shī gǔ yuē:" xún kuàng, hàn yǐ bì xuān dì huì gǎi zhī." àn hàn rén bù bì xián míng, xún zhī wèi" sūn", rú mèng mǎo zhī wèi" máng mǎo", sī tú zhī wèi" shēn tú", yǔ yīn zhī zhuǎn yě.
《楚元王传》:“孙卿”,师古曰:“荀况,汉以避宣帝讳改之。”按汉人不避嫌名,荀之为“孙”,如孟卯之为“芒卯”,司徒之为“申徒”,语音之转也。
" shàng shù yù yòng xiàng wèi jiǔ qīng, zhé bù wéi wáng shì jū wèi zhě jí chéng xiàng yù shǐ suǒ chí, gù zhōng bù qiān." yǎn yī" bù" zì, dāng yún" zhé wèi wáng shì jū wèi zhě jí chéng xiàng yù shǐ suǒ chí". chí zhě, xié chí zhī yì, ér fēi xié zhù zhī jiě yě.
“上数欲用向为九卿,辄不为王氏居位者及丞相御史所持,故终不迁。”衍一“不”字,当云“辄为王氏居位者及丞相御史所持”。持者,挟持之义,而非挟助之解也。
jì bù chuán:" nán jìn", wèi lìng rén wèi ér yuǎn zhī. shī gǔ yǐ jìn wèi jìn tiān zǐ, wèi dà chén, fēi yě.
《季布传》:“难近”,谓令人畏而远之。师古以近为近天子,为大臣,非也。
fán kuài chuán:" xiàng yǔ jí xiǎng jūn shì, zhōng jiǔ." zhōng jiǔ wèi jiǔ bàn yě. lǚ shì chūn qiū wèi zhī" zhōng yǐn". fán shì zhī bàn rì zhōng. zuǒ zhuàn zhāo gōng èr shí bā nián:" zhōng zhì", wèi kuì zhī bàn yě. bì. shǐ jì hé qú shū:" zhōng zuò ér jué", wèi gōng zhī bàn yě. lǚ shì chūn qiū:" zhōng guān ér zhǐ", wèi guān gōng xián zhèng bàn ér ér zhǐ yě. zhōng jiǔ yóu jīn rén yán bàn xí. shī gǔ jiě yǐ bù zuì bù xǐng, gù wèi zhī zhōng, shī zhī yǐ.
《樊哙传》:“项羽即飨军士,中酒。”中酒谓酒半也。《吕氏春秋》谓之“中饮”。凡事之半日中。《左传·昭公二十八年》:“中置”,谓馈之半也。毕。《史记·河渠书》:“中作而觉”,谓工之半也。《吕氏春秋》:“中关而止”,谓关弓弦正半而而止也。中酒犹今人言半席。师古解以不醉不醒,故谓之中,失之矣。
huái nán lì wáng chuán:" mìng cóng zhě xíng zhī", shǐ jì zuò" jǐng zhī", dāng cóng jǐng, yīn xiāng jìn ér é. xià wén" tài zǐ zì xíng bù shū", yòu yún" wáng zì xíng shā", shǐ jì yì jiē zuò" jǐng" yě." xiào xiān zì gào fǎn, gào chú qí zuì." àn shǐ jì wú xià" gào" zì, shì yǎn wén, shī gǔ qū wèi zhī shuō.
《淮南厉王传》:“命从者刑之”,《史记》作“刭之”,当从刭,音相近而讹。下文“太子自刑不殊”,又云“王自刑杀”,《史记》亦皆作“刭”也。“孝先自告反,告除其罪。”按《史记》无下“告”字,是衍文,师古曲为之说。
wàn dàn jūn chuán:" nèi shǐ zuò chē zhōng, zì rú gù dāng zhě." fǎn yán zhī yě, yán guì ér jiāo rén, dāng rú cǐ hū?
《万石君传》:“内史坐车中,自如固当者。”反言之也,言贵而骄人,当如此乎?
jiǎ yì chuán:" shàng shù shuǎng qí yōu." wèi qín zhī suǒ yōu zhě zài gū lì, ér hàn zhī suǒ yōu zhě zài zhū hóu hàn chū zhī suǒ yōu zhě zài yì xìng, ér jīn zhī suǒ yōu zhě zài tóng xìng.
《贾谊传》:“上数爽其忧。”谓秦之所忧者在孤立,而汉之所忧者在诸侯;汉初之所忧者在异姓,而今之所忧者在同姓。
zhāng áo bù fǎn, gù tiān yī" guàn gāo wèi xiāng" jù, gǔ rén wén zì zhī mì.
张敖不反,故添一“贯高为相”句,古人文字之密。
" zhí yí fù, cháo wěi qiú, ér tiān xià bù luàn." bì gǔ yǒu shì yǔ, suǒ wèi" jūn hōng ér shì zǐ shēng" zhě yě, jì huán zi mìng qí chén zhèng cháng yuē:" nán rú zǐ zhī zǐ nán yě, zé yǐ gào ér lì zhī." yí fù zhī wèi sì, zì rén jūn yǐ zhì yú dài fū, yī yě.
“植遗腹,朝委裘,而天下不乱。”必古有是语,所谓“君薨而世子生”者也,季桓子命其臣正常曰:“南孺子之子男也,则以告而立之。”遗腹之为嗣,自人君以至于大夫,一也。
zōu yáng chuán:" sòng rèn zǐ rǎn zhī jì, qiú mò dí." shǐ jì zuò" zi hǎn". wén yǐng yuē:" zi rǎn, zi hǎn yě." àn zi hǎn shì lǔ xiāng gōng shí rén, mò dí zài kǒng zǐ zhī hòu, zi rǎn dāng bié shì yī rén." qín huáng dì rèn zhōng shù zǐ méng zhī yán." shī gǔ yuē:" méng zhě, shù zǐ míng yě." jīn liú sú shū běn" méng" xià zhé jiā" tián" zì, fēi yě. àn shǐ jì, qín wáng chǒng chén zhōng shù zǐ méng jiā wèi xiān yán yú qín wáng, fēi méng tián, méng yì fēi míng, chuán wén tuō yī" jiā" zì.
《邹阳传》:“宋任子冉之计,囚墨翟。”《史记》作“子罕”。文颖曰:“子冉,子罕也。”按子罕是鲁襄公时人,墨翟在孔子之後,子冉当别是一人。“秦皇帝任中庶子蒙之言。”师古曰:“蒙者,庶子名也。”今流俗书本“蒙”下辄加“恬”字,非也。按《史记》,秦王宠臣中庶子蒙嘉为先言于秦王,非蒙恬,蒙亦非名,传文脱一“嘉”字。
zhào wáng péng zǔ chuán:" chuí mái", jí jué zhǒng yě. xīn zàng zhě wèi zhī mái. shī gǔ yuē:" chuí shā rén ér mái zhī." kǒng fēi.
《赵王彭祖传》:“椎埋”,即掘冢也。新葬者谓之埋。师古曰:“椎杀人而埋之。”恐非。
lǐ guǎng chuán:" mí jié bái tán." mí yǔ" mǐ" tóng. sī mǎ xiàng rú chuán:" yú shì chǔ wáng nǎi ěr jié pái huái." zhù" guō pú yuē:" ěr yóu dī yě. jié, suǒ zhàng xìn jié yě."
《李广传》:“弥节白檀。”弥与“弭”同。《司马相如传》:“于是楚王乃饵节徘徊。”注“郭璞曰:“洱犹低也。节,所杖信节也。”
" líng dāng fā chū sài, nǎi zhào qiáng nǔ dū wèi, lìng yíng jūn." yán dāng qí líng chū sài zhī hòu, nǎi zhào bó dé yíng zhī.
“陵当发出塞,乃诏强弩都尉,令迎军。”言当俟陵出塞之後,乃诏博德迎之。
sū wǔ chuán:" líng è zì cì wǔ, shǐ qí qī cì wǔ niú yáng shù shí tóu." jīn rén sòng wù yú rén, ér tuō qí míng yú qī zhě, wǎng wǎng yǒu zhī. qí wèi zhī cì zhě, líng zài xiōng nú jǐ lì wèi wáng gù yě, yún è zì cì wǔ, gài xián yú zì jū qí míng ěr. shī gǔ zhù wèi, ruò shì jǐ yú xiōng nú zhōng fù ráo yǐ kuā wǔ zhě, fēi.
《苏武传》:“陵恶自赐武,使其妻赐武牛羊数十头。”今人送物与人,而托其名于妻者,往往有之。其谓之赐者,陵在匈奴己立为王故也,云恶自赐武,盖嫌于自居其名耳。师古注谓,若示己于匈奴中富饶以夸武者,非。
sī mǎ xiàng rú chuán: zǐ xū zhī fù nǎi" yóu liáng shí zuò". dàng shì chǐ liáng wáng tián liè zhī shì ér wèi yán ěr. hòu gèng wéi chǔ chēng qí nán ér guī zhī tiān zǐ, zé fēi dāng rì zhī běn wén yǐ. ruò dàn rú jīn suǒ zài zǐ xū zhī yán, bù chéng yī piān jié gòu.
《司马相如传》:《子虚之赋》乃“游梁时作”。当是侈梁王田猎之事而为言耳。後更为楚称齐难而归之天子,则非当日之本文矣。若但如今所载子虚之言,不成一篇结构。
zhāng ān shì chuán:" wú zi, yú ān shì xiǎo nán péng zǔ." wèi hè wú jiàn cún zhī zǐ, ér yǐ ān shì xiǎo nán wèi zi, qí zǎo sǐ zhī zǐ bié yǒu yī zi, nǎi xià wén suǒ wèi gū sūn bà, fēi wú yú yě.
《张安世传》:“无子,于安世小男彭祖。”谓贺无见存之子,而以安世小男为子,其早死之子别有一子,乃下文所谓孤孙霸,非无于也。
dù zhōu chuán:" lì suǒ zēng jiā shí yǒu yú wàn." wèi cí wài zhū lián zhī rén.
《杜周传》:“吏所增加十有余万。”谓辞外株连之人。
zhāng qiān chuán:" jìng bù néng de yuè shì yào lǐng." gǔ rén shàng yī xià shang, jǔ shang zhě zhí yào, jǔ yī zhě zhí lǐng.
《张骞传》:“竟不能得月氏要领。”古人上衣下裳,举裳者执要,举衣者执领。
guǎng líng wáng xū chuán:" nǚ xū wèi yuē:' xiào wǔ dì xià wǒ yán.'" xiào wǔ dì jiàng píng qí shēn ér yán." qiān lǐ mǎ xī zhù dài lù." yán shén hún fēi yáng, jiāng chéng cǐ mǎ ér yuǎn shì qiān lǐ zhī wài, zhāng yàn zhù yǐ wéi yì mǎ, fēi.
《广陵王胥传》:“女须位曰:‘孝武帝下我言。’”孝武帝降凭其身而言。“千里马兮驻待路。”言神魂飞扬,将乘此马而远适千里之外,张晏注以为驿马,非。
yán zhù chuán:" chén wén dào lù yán: mǐn yuè wáng dì jiǎ shì ér shā zhī." jí xià wén suǒ yún" huì mǐn yuè wáng dì yú shàn, shā wáng yǐ jiàng" zhě yě. dāng huái nán wáng shàng shū zhī shí, bù zhī qí míng, gù wèi zhī jiǎ, yóu yún mǒu jiǎ ěr. shī gǔ yuē:" jiǎ zhě, mǐn yuè wáng dì zhī míng." fēi.
《严助传》:“臣闻道路言:闽越王弟甲弑而杀之。”即下文所云“会闽越王弟余善,杀王以降”者也。当淮南王上书之时,不知其名,故谓之甲,犹云某甲耳。师古曰:“甲者,闽越王弟之名。”非。
zhū mǎi chén chuán:" mǎi chén rén jiā zhōng." jí kuài jī dǐ zhōng yě. dǐ rú jīn jīng shī zhī huì guǎn.
《朱买臣传》:“买臣人家中。”即会稽邸中也。邸如今京师之会馆。
dōng fāng shuò chuán:" yǐ jiàn gē ròu ér qù zhī." péi sōng zhī zhù:" wèi zhì yún: gǔ rén wèi cáng wèi qù." sū wǔ chuán:" jué yě shǔ qù C030 shí ér shí zhī." shī gǔ yuē:" qù wèi cáng zhī yě." yáng hún chuán:" tíng wèi dāng yùn dà nì wú dào" zhě, yǐ shū zhōng yǒu" jūn fù sòng zhōng" zhī yǔ.
《东方朔传》:“以剑割肉而去之。”裴松之注:“《魏志》云:古人谓藏为去。”《苏武传》:“掘野鼠去[C030]实而食之。”师古曰:“去谓藏之也。”《杨浑传》:“廷尉当恽大逆无道”者,以书中有“君父送终”之语。
méi fú chuán:" zhū hóu duó zōng." rú dì zhì lì bù shàn, bēng, ér yáo zì táng hóu shēng wèi tiān zǐ shì yě. méi fú zhuàn zàn:" yīn jiàn bù yuǎn, xià hòu suǒ wén." wèi fú yǐn lǚ huò shàng guān zhī shì yǐ guī qiè wáng shì. shī gǔ zhù wèi fēng kǒng zǐ hòu, fēi.
《梅福传》:“诸侯夺宗。”如帝挚立不善,崩,而尧自唐侯升为天子是也。《梅福传》赞:“殷鉴不远,夏後所闻。”谓福引吕霍上官之事以规切王氏。师古注谓封孔子後,非。
huò guāng chuán:" zhāng zhāng děng yán huò shì jiē chóu yǒu gōng." jìn de yuē:" chóu, děng yě." fēi yě, cǐ rú shī:" wú yán bù chóu" zhī chóu. zuǒ zhuàn xī wǔ nián:" wú sàng ér yōu, bì chóu yān." zhù:" chóu yóu duì yě." lǜ lì zhì:" guǎng yán xuān wèn, yǐ lǐ xīng dù, wèi néng chóu yě." zhèng dé yuē:" xiāng yìng wèi chóu yě." jiāo sì zhì:" qí fāng jǐn duō bù chóu." wǔ bèi zhuàn zàn:" zhōng bù zhōng ér zhà chóu." wèi qí chuán:" shàng shǐ yù shǐ bù zé yīng, suǒ yán guàn fū pō bù chóu."
《霍光传》:“张章等言霍氏皆雠有功。”晋的曰:“雠,等也。”非也,此如《诗》:“无言不雠”之雠。《左传·僖五年》:“无丧而忧,必雠焉。”注:“雠犹对也。”《律历志》:“广延宣问,以理星度,未能雠也。”郑德曰:“相应为雠也。”《郊祀志》:“其方尽多不雠。”《伍被传》赞:“忠不终而诈雠。”《魏其传》:“上使御史簿责婴,所言灌夫颇不雠。”
zhào chōng guó chuán:" wēi jiāng jūn, shuí bù lè cǐ zhě?" yán qǐ dú jiāng jūn gǒu ān tān biàn. rén rén jiē yù wèi zhī. shī gǔ zhù yǐ" wēi" zì shǔ shàng jù dòu, fēi.
《赵充国传》:“微将军,谁不乐此者?”言岂独将军苟安贪便。人人皆欲为之。师古注以“微”字属上句读,非。
xīn qìng jì chuán:" wèi qīng zài wèi, huái nán qǐn móu." wèi wǔ bèi yán dà jiàng jūn shù jiāng xí bīng, wèi yì dāng yòu yán suī gǔ míng jiàng bù guò shì, wèi huái nán suǒ dàn.
《辛庆忌传》:“卫青在位,淮南寝谋。”谓伍被言大将军数将习兵,未易当;又言虽古名将不过是,为淮南所惮。
yú dìng guó chuán:" wàn fāng zhī shì dà lù yú jūn." àn jīn suǒ chuán wáng sù zhù shùn diǎn" nà yú dà lù" yuē:" lù, lù yě. nà shùn, shǐ dà lù wàn jī zhī zhèng." gài xī jīng shí yǐ yǒu cǐ jiě, gù zhào shū yòng zhī.
《于定国传》:“万方之事大录于君。”按今所传王肃注《舜典》“纳于大麓”曰:“麓,录也。纳舜,使大录万机之政。”盖西京时已有此解,故诏书用之。
yú dìng guó zhuàn zàn:" āi guān zhé yù." máo shī lǐ jì fán guān guǎ zhī guān jiē zuò" jīn", cǐ yì jīn zhī wù. zhé zé" zhé" zhī wù yě. shī gǔ yǐ chuán zhōng yǒu āi guān guǎ yǔ, suì yǐ shì cǐ wén, ér yǐ zhé wèi" míng zhé" zhī zhé.
《于定国传》赞:“哀鳏哲狱。”《毛诗》、《礼记》凡鳏寡之鳏皆作“矜”,此亦矜之误。哲则“折”之误也。师古以传中有哀鳏寡语,遂以释此文,而以哲为“明哲”之哲。
gōng shèng chuán:" wù suí sú dòng wú jiā, zhǒng bǎi zuò cí táng," shī gǔ yuē:" duō shè qì bèi, kǒng bèi fā jué, wèi dòng wú jiā." fēi yě. gǔ rén zú zàng, shèng bì yǐ zì yǒu mù, ruò suí sú rén zhī yì, gèng yú jiā shàng zhǒng bǎi zuò cí táng, zé shì dòng wú jiā yě. gài yǐ cháo dài qiān gé, yī qiè shì zhōng zhī lǐ jù bù yù yòng.
《龚胜传》:“勿随俗动吾家,种柏作祠堂,”师古曰:“多设器备,恐被发掘,为动吾家。”非也。古人族葬,胜必已自有墓,若随俗人之意,更于家上种柏作祠堂,则是动吾家也。盖以朝代迁革,一切饰终之礼俱不欲用。
wéi xián chuán:" suì yuè qí zǔ, nián qí dǎi. yú xī jūn zǐ, shù xiǎn yú hòu." mèng zì yán nián lǎo, mù xī zhī jūn zǐ chuí lìng míng yú hòu, yù wáng xìn lǎo chéng zhī yán ér yòng zhī yě. zài zōu shī yuē" jì qiě lòu", zé cǐ wèi mèng zhī zì shù kě zhī.
《韦贤传》:“岁月其祖,年其逮。於昔君子,庶显于後。”孟自言年老,慕昔之君子垂令名于後,欲王信老成之言而用之也。在邹诗曰“既且陋”,则此为孟之自述可知。
" xià cóng zhě yǔ zài sòng zhī." xià rú ài àng chuán:" xià zhào tán" zhī xià, yǔ zhī gòng zài, fù sòng zhì qí jiā yě.
“下从者与载送之。”下如《爱盎传》:“下赵谈”之下,与之共载,复送至其家也。
yǐn wēng guī chuán:" gāo zhì yú sǐ." gāo wèi zuì míng zhī shàng zhě, yóu yán shàng xíng.
《尹翁归传》:“高至于死。”高谓罪名之上者,犹言上刑。
wáng zūn chuán:" wěi bèi gòng gōng zhī dà è." wèi yù shǐ dài fū hé zòu zūn yǐ jìng yán yōng wéi, xiàng gòng tāo tiān.
《王尊传》:“猥被共工之大恶。”谓御史大夫劾奏尊以靖言庸违,象共滔天。
xiāo yù chuán:" è míng zéi liáng zǐ zhèng." míng zéi yóu yán míng wáng, wèi zéi zhī yǒu míng hào zhě yě. shī gǔ yuē:" míng zéi zhě, zì xiǎn qí míng, wú suǒ bì nì, yán qí qiáng yě." fēi.
《萧育传》:“鄂名贼梁子政。”名贼犹言名王,谓贼之有名号者也。师古曰:“名贼者,自显其名,无所避匿,言其强也。”非。
xuān yuán liù wáng zhuàn zàn:" tān rén bài lèi." dà yá sāng róu zhī shī, shī gǔ zhuāng wù yǐ wéi dàng.
《宣元六王传》赞:“贪人败类。”《大雅·桑柔》之诗,师古庄误以为《荡》。
zhāng yǔ chuán:" liǎng rén jiē wén zhī, gè zì de yě." chóng yǐ yǔ wèi qīn zhī, xuān yǐ yǔ wèi jìng zhī, gù gè zì dé.
《张禹传》:“两人皆闻知,各自得也。”崇以禹为亲之,宣以禹为敬之,故各自得。
dí fāng jìn chuán:" wàn suì zhī qī, jìn shèn zhāo mù." wèi gōng chē yàn jià, gù xià wén láng bēn lì yǐ wéi kě yí yú xiāng yě.
《翟方进传》:“万岁之期,近慎朝暮。”谓宫车晏驾,故下文郎贲丽以为可移于相也。
yáng xióng chuán:" bù zhī bó qiáo zhōu hé bié yě." wèi bù zhī shì hé wáng zhī bié zǐ.
《杨雄传》:“不知伯侨周何别也。”谓不知是何王之别子。
" guān lún kuí néng." néng zì dāng shǔ shàng jù, yán wèi néng chén zhī shǒu.
“冠伦魁能。”能字当属上句,言为能臣之首。
shǐ shū zhī wén zhōng yǒu wù zì, yào dāng páng zhèng yǐ qiú qí shì, bù bì qū wèi zhī shuō. rú cǐ chuán jiě cháo piān zhōng" yù tán zhě wǎn shé ér gù shēng", gù nǎi" tóng" zhī wù" dōng fāng shuò gē míng yú xì jūn", míng nǎi" zhì" zhī wù, yǒu wén xuǎn kě zhèng. ér bì yù xùn zhī wèi gù wéi míng, cǐ xiǎo yán zhī xuǎn yě. yán shì jiā xùn yún:" yì liáng chuán:" mèng láo zhě, lǔ zhī bǎo dāo yě." yǒu jiāng zhòng yuè, dú dāo wèi" lì", wèi gōng zǐ zuǒ yòu xìng mèng míng láo, duō lì zhī rén, wèi guó suǒ bǎo. yǔ wú kǔ jìng. qīng hé jùn shǒu xíng zhì, dāng shì shuò rú, zhù wú zhèng zhī, nǎn rán ér fú. cǐ chuán" gē míng" zhī jiě dé wú lèi zhī.
史书之文中有误字,要当旁证以求其是,不必曲为之说。如此传《解嘲篇》中“欲谈者宛舌而固声”,固乃“同”之误;“东方朔割名于细君”,名乃“炙”之误,有《文选》可证。而必欲训之为固、为名,此小颜之癣也。《颜氏家训》云:“《毅梁传》:“孟劳者,鲁之宝刀也。”有姜仲岳,读刀为“力”,谓公子左右姓孟名劳,多力之人,为国所宝。与吾苦净。清河郡守邢峙,当世硕儒,助吾证之,赧然而服。此传“割名”之解得无类之。
rú lín chuán:" dì zǐ xíng suī bù bèi, ér zhì yú dài fū láng zhǎng gù yǐ bǎi shù." wèi bù bì jiē yǒu xíng yì, ér duō xiǎn guān.
《儒林传》:“弟子行虽不备,而至于大夫郎掌故以百数。”谓不必皆有行谊,而多显官。
huò zhí chuán:" wèi píng líng shí shì chí qián." chí qián yóu jīn rén yán zhǎng cái yě. rú shì zhí shì jiē píng líng fù rén, ér shí shì jiē yì cì zhī.
《货殖传》:“为平陵石氏持钱。”持钱犹今人言掌财也。如氏、直氏皆平陵富人,而石氏皆亦次之。
yóu xiá chuán:" jiǔ shì zhào jūn dōu jiǎ zi guāng." fú qián yuē:" jiǔ shì zhōng rén yě." fēi yě. àn wáng zūn chuán:" cháng ān sù háo dà huá jiàn zhāng jìn jiǔ zhào fàng." jìn de yuē:" cǐ èr rén zuò jiàn zuò jiǔ zhī jiā." jīn cǐ shàng wén yǒu jiàn zhāng huí, jí zhāng jìn yě. jūn dōu yì shào fàng yě, míng ǒu yì ěr.
《游侠传》:“酒市赵君都、贾子光。”服虔曰:“酒市中人也。”非也。按《王尊传》:“长安宿豪大猾箭张禁、酒赵放。”晋的曰:“此二人作箭作酒之家。”今此上文有箭张回,即张禁也。君都亦邵放也,名偶异耳。
nìng xìng chuán:" zhèn wéi shì fū zhī ēn wèi rěn." shì qǔ yì kuí liù wǔ" jué zōng shì fū", yán guì qī zhī qīng, ēn wèi rěn jué.
《佞幸传》:“朕惟噬肤之恩未忍。”是取《易·暌》六五“厥宗噬肤”,言贵戚之卿,恩未忍绝。
xiōng nú chuán:" gū fèn zhī jūn." fèn rú zuǒ zhuàn:" zhāng mài fèn xīng" zhī fèn. cāng gōng chuán suǒ wèi" bìng dé zhī yù nán zǐ ér bù kě de yě".
《匈奴传》:“孤偾之君。”愤如《左传》:“张脉偾兴”之偾。《仓公传》所谓“病得之欲男子而不可得也”。
" wèi lǜ wèi chán yú móu chuān jǐng zhù chéng zhì lóu yǐ cáng, yǔ qín rén shǒu zhī." shī gǔ yuē:" qín shí yǒu rén wáng rù xiōng nú zhě, jīn qí zǐ sūn shàng hào qín rén." fēi yě, bǐ shí xiōng nú wèi zhōng guó rén wéi qín rén, yóu jīn yán hàn rén ěr. xī yù chuán:" xiōng nú fù mǎ qián hòu zú, zhì chéng xià, chí yán:' qín rén, wǒ gài ruò mǎ!'" shī gǔ yuē:" wèi zhōng guó rén wéi qín rén, xí gù yán yě." shì yǐ. qí yán yǔ qín rén shǒu zhě, xiōng nú yǐ zhuǎn xǐ wèi yè, bù xí shǒu yù, fán chuān jǐng zhù chéng zhī shì, fēi qín rén bù néng wéi yě, dà yuān chuán:" wén wǎn chéng zhōng xīn dé qín rén, zhī chuān jǐng." yì wèi zhōng guó rén.
“卫律为单于谋穿井筑城治楼以藏,与秦人守之。”师古曰:“秦时有人亡入匈奴者,今其子孙尚号秦人。”非也,彼时匈奴谓中国人为秦人,犹今言汉人耳。《西域传》:“匈奴缚马前後足,置城下,驰言:‘秦人,我匄若马!’”师古曰:“谓中国人为秦人,习故言也。”是矣。其言与秦人守者,匈奴以转徙为业,不习守御,凡穿井筑城之事,非秦人不能为也,《大宛传》:“闻宛城中新得秦人,知穿井。”亦谓中国人。
" qù hú lái wáng táng dōu." shī gǔ yuē:" wèi qí qù hú ér lái jiàng hàn, gù yǐ wéi wáng hào." fēi yě. xī yù chuán:" qiāng guó wáng hào qù hú lái wáng."
“去胡来王唐兜。”师古曰:“为其去胡而来降汉,故以为王号。”非也。《西域传》:“羌国王号去胡来王。”
" chén zhī fù hū hán xié chán yú méng wú liàng zhī ēn." qí shí shàng wèi gēng míng, dāng yuē" chén náng zhī yá sī." zuò shǐ zhě cóng qí jìng gēng míng lù zhī ěr.
“臣知父呼韩邪单于蒙无量之恩。”其时尚未更名,当曰“臣囊知牙斯。”作史者从其径更名录之耳。
gù yìn jǐ huài, nǎi yún" yīn shàng shū qiú gù yìn" zhě, qiú gèng zhù rú gù yìn zhī shì, qù xīn zì ér yán xǐ. nán yuè chuán:" zhèn gāo huáng dì cè shì zhī zǐ." shī gǔ yuē:" yán fēi zhèng dí suǒ shēng." fēi yě. chūn qiū zuǒ shì huán gōng èr nián chuán yuē:" qīng zhì cè shì." dù jiě:" cè shì, zhòng zi yě." wén gōng shí èr nián chuán yuē:" zhào yǒu cè shì yuē chuān."
故印己坏,乃云“因上书求故印”者,求更铸如故印之式,去新字而言玺。《南粤传》:“朕高皇帝侧室之子。”师古曰:“言非正嫡所生。”非也。《春秋·左氏桓公二年传》曰:“卿置侧室。”杜解:“侧室,众子也。”《文公十二年传》曰:“赵有侧室曰穿。”
xī yù chuán:" kāng jū guó wáng dōng jī shì xiōng nú." yán bù chún chén, dàn jī mí shì zhī, yǔ wū sūn jī zhǔ yì tóng, dāng yòng bǐ zhù shān cǐ zhù.
《西域传》:“康居国王东羁事匈奴。”言不纯臣,但羁縻事之,与乌孙羁属意同,当用彼注删此注。
" yí gěi zú, bù kě fá." dàng zuò" kě bù fá".
“宜给足,不可乏。”当作“可不乏”。
wài qī chuán:" cháng yǔ sǐ wéi wǔ." yán bīn yú sǐ.
《外戚传》:“常与死为伍。”言滨于死。
" qí tiáo cì shǐ dà zhǎng qiū lái zì zhī."" shǐ" dàng zuò" shǐ". yuán shì" shǐ" zì.
“其条刺史大长秋来自之。”“史”当作“使”。元是“使”字。
" chéng zhī shì hé děng ér yě." yán cáng zhī yǐ biàn shì nán fēi nǚ. shī gǔ zhù fēi.
“丞知是何等儿也。”言藏之以辨是男非女。师古注非。
" nài hé lìng cháng xìn dé wén zhī." wèi hé dào lìng tài hòu wén zhī.
“奈何令长信得闻之。”谓何道令太後闻之。
" zhōng méi, zhì nǎi pèi shí yú zuǒ zuò." wèi hé zàng wèi líng, pèi shí yuán dì.
“终没,至乃配食于左坐。”谓合葬渭陵,配食元帝。
wáng mǎng chuán:" zhì zhě zhǎng kòu dài fū chén chéng zì miǎn qù guān." gài xiān jǐ ér qù.
《王莽传》:“治者掌寇大夫陈成自免去官。”盖先几而去。
zì chēng" fèi hàn dà jiàng jūn" zhě, zì chēng hàn dà jiàng jūn yě, xià wén yún" wáng hàn jiāng jūn" tóng cǐ yì. zì mǎng yán, wèi zhī fèi hàn wáng hàn ěr.
自称“废汉大将军”者,自称汉大将军也,下文云“亡汉将军”同此意。自莽言,谓之废汉、亡汉耳。