wén xū yǒu yì yú tiān xià wén zhī bù kě jué yú tiān dì jiān zhě, yuē míng dào yě, jì zhèng shì yě, chá mín yǐn yě, lè dào rén zhī shàn yě. ruò cǐ zhě yǒu yì yú tiān xià, yǒu yì yú jiāng lái, duō yī piān, duō yī piān zhī yì yǐ. ruò fú guài lì luàn shén zhī shì, wú jī zhī yán, chāo xí zhī shuō, yú nìng zhī wén, ruò cǐ zhě, yǒu sǔn yú jǐ, wú yì yú rén, duō yī piān, duō yī piān zhī sǔn yǐ.
○文须有益于天下文之不可绝于天地间者,曰明道也,纪政事也,察民隐也,乐道人之善也。若此者有益于天下,有益于将来,多一篇,多一篇之益矣。若夫怪力乱神之事,无稽之言,剿袭之说,谀佞之文,若此者,有损于己,无益于人,多一篇,多一篇之损矣。
wén bù guì duō èr hàn wén rén suǒ zhe jué shǎo, shǐ yú qí chuán mò měi yún: suǒ zhe fán ruò gān piān. wéi dǒng zhòng shū zhì bǎi sān shí piān, ér qí yú bù guò wǔ liù shí piān, huò shí shù piān, huò sān sì piān. shǐ zhī lù qí shù, gài chēng zhī, fēi shǎo zhī yě. nǎi jīn rén zhù zuò zé yǐ duō wèi fù, fū duō zé bì bù néng gōng, jí gōng yì bì bù jiē yǒu yòng yú shì, qí bù chuán yí yǐ. xī jīng shàng cí fù, gù hàn shū yì wén zhì suǒ zài zhǐ shī fù èr jiā. qí zhū yǒu míng wén rén, lù jiǎ fù zhǐ sān piān, jiǎ yì fù zhǐ qī piān, méi chéng fù zhǐ jiǔ piān, sī mǎ xiàng rú fù zhǐ èr shí jiǔ piān, ér kuān fù zhǐ èr piān, sī mǎ qiān fù zhǐ bā piān, wáng bāo fù zhǐ shí liù piān, yáng xióng fù zhǐ shí èr piān, ér zuì duō zhě zé huái nán wáng fù bā shí èr piān, méi gāo fù bǎi èr shí piān. ér yú méi gāo chuán yún:" gāo wéi wén jí, shòu zhào zhé chéng, gù suǒ fù zhě duō. sī mǎ xiàng rú shàn wéi wén ér chí, gù suǒ zuò shǎo ér shàn yú gāo. gāo fù cí zhōng zì yán wèi fù bù rú xiàng rú, qí wén wěi gǔ pí, qū suí qí shì, jiē dé qí yì, pō huī xiào, bù shèn xián mí, fán kě dú zhě bù èr shí piān, qí yóu xì bù kě dú zhě shàng shù shí piān." shì cí fù duō ér bù bì shàn yě. dōng hàn duō bēi lěi shū xù lùn nàn zhī wén yòu qí shí chóng zhòng jīng shù, fù duō xùn gǔ. fán chuán zhōng lù qí piān shù zhě sì shí jiǔ rén, qí zhōng duō zhě rú cáo bāo yīng shào liú táo cài yōng xún shuǎng wáng yì gè bǎi yú piān, shǎo zhě lú zhí liù piān, huáng xiāng wǔ piān liú yú cuī liè cáo zhòng, cáo shuò gè sì piān, huán bīn sān piān, ér yú zhèng xuán chuán yún:" xuán yī lún yǔ zuò zhèng zhì bā piān, suǒ zhù zhū jīng bǎi yú wàn yán, tōng rén pō jī qí fán." shì jiě jīng duō ér bù bì shàn yě qín yán qún shuō yáo diǎn piān mù liǎng zì zhī shuō shí yú wàn yán, dàn shuō" rì ruò jī gǔ" sān wàn yán, cǐ yán zhī tuī jiā xùn suǒ wèi yè xià yàn yún" bó shì mǎi lǘ, shū quàn sān zhǐ, wèi yǒu lǘ zì" zhě yě.
○文不贵多二汉文人所著绝少,史于其传末每云:所著凡若干篇。惟董仲舒至百三十篇,而其馀不过五六十篇,或十数篇,或三四篇。史之录其数,盖称之,非少之也。乃今人著作则以多为富,夫多则必不能工,即工亦必不皆有用于世,其不传宜矣。西京尚辞赋,故《汉书·艺文志》所载止诗、赋二家。其诸有名文人,陆贾赋止三篇,贾谊赋止七篇,枚乘赋止九篇,司马相如赋止二十九篇,儿宽赋止二篇,司马迁赋止八篇,王褒赋止十六篇,杨雄赋止十二篇,而最多者则淮南王赋八十二篇,枚皋赋百二十篇。而于《枚皋传》云:“皋为文疾,受诏辄成,故所赋者多。司马相如善为文而迟,故所作少而善于皋。皋赋辞中自言为赋不如相如,其文委〈骨皮〉,曲随其事,皆得其意,颇诙笑,不甚闲靡,凡可读者不二十篇,其尤戏不可读者尚数十篇。”是辞赋多而不必善也。东汉多碑诔书序论难之文;又其时崇重经术,复多训诂。凡传中录其篇数者四十九人,其中多者如曹褒、应劭、刘陶、蔡邕、荀爽、王逸各百馀篇,少者卢植六篇,黄香五篇、刘余、崔烈、曹众,曹朔各四篇,桓彬三篇,而于《郑玄传》云:“玄依《论语》作《郑志》八篇,所注诸经百馀万言,通人颇讥其繁。”是解经多而不必善也秦延群说《尧典》篇目两字之说十馀万言,但说“日若稽古”三万言,此颜之推《家训》所谓邺下谚云“博士买驴,书券三纸,未有驴字”者也。
wén yǐ shǎo ér shèng, yǐ duō ér shuāi. yǐ èr hàn yán zhī, dōng dōu zhī wén duō yú xī jīng, ér wén shuāi yǐ. yǐ sān dài yán zhī, chūn qiū yǐ jiàng zhī wén duō yú liù jīng, ér wén shuāi yǐ. jì yuē:" tiān xià wú dào, zé yán yǒu zhī yè."
文以少而盛,以多而衰。以二汉言之,东都之文多于西京,而文衰矣。以三代言之,春秋以降之文多于《六经》,而文衰矣。《记》曰:“天下无道,则言有枝叶。”
suí zhì zài gǔ rén wén jí, xī jīng wéi liú xiàng liù juǎn, yáng xióng liú xīn gè wǔ juǎn, wèi zhì duō yǐ, tā bù guò yī juàn èr juǎn. ér jiāng zuǒ liáng jiǎn wén dì zhì bā shí wǔ juǎn, yuán dì zhì wǔ shí èr juǎn, shěn yuē zhì yī bǎi yī juàn, suǒ wèi suī duō yì xī yǐ wéi?
《隋志》载古人文集,西京惟刘向六卷,杨雄、刘歆各五卷,为至多矣,他不过一卷、二卷。而江左梁简文帝至八十五卷,元帝至五十二卷,沈约至一百一卷,所谓虽多亦奚以为?
zhù shū zhī nán zǐ shū zì yú xún zhī wài, rú lǎo zhuāng guǎn shāng shēn hán, jiē zì chéng yī jiā yán. zhì lǚ shì chūn qiū huái nán zǐ, zé bù néng zì chéng, gù qǔ zhū zǐ zhī yán huì ér wèi shū, cǐ zǐ shū zhī yī biàn yě, jīn rén shū jí yī yī jǐn chū qí shǒu, bì bù néng duō, dà dǐ rú lǚ lǎn huái nán zhī lèi ěr. qí bì gǔ rén zhī suǒ wèi jí jiù, hòu shì zhī suǒ bù kě wú, ér hòu wèi zhī, shù hū qí chuán yě yǔ? sòng rén shū rú sī mǎ wēn gōng zī zhì tōng jiàn mǎ guì yǔ wén xiàn tōng kǎo, jiē yǐ yī shēng jīng lì chéng zhī, suì wèi hòu shì bù kě wú zhī shū. ér qí zhōng xiǎo yǒu chuǎn lòu, shàng yì bù miǎn. ruò hòu rén zhī shū yù duō ér yù chuǎn lòu, yù sù ér yù bù chuán, suǒ yǐ rán zhě, qí shì chéng shū tài yì, ér jí yú qiú míng gù yě. yī chuān xiān shēng wǎn nián zuò yì zhuàn, chéng, mén rén qǐng shòu, xiān shēng yuē:" gèng qí xué yǒu suǒ jìn. zi bù yún hū: wàng shēn zhī lǎo yě, bù zhī nián shù zhī bù zú yě, rén miǎn yān rì zī zī, bì ér hòu jǐ."
○著书之难子书自盂、荀之外,如老、庄、管、商、申、韩,皆自成一家言。至《吕氏春秋》、《淮南子》,则不能自成,故取诸子之言汇而为书,此子书之一变也,今人书集一一尽出其手,必不能多,大抵如《吕览》、《淮南》之类耳。其必古人之所未及就,後世之所不可无,而後为之,庶乎其传也与?宋人书如司马温公《资治通鉴》、马贵与《文献通考》,皆以一生精力成之,遂为後世不可无之书。而其中小有舛漏,尚亦不免。若後人之书愈多而愈舛漏,愈速而愈不传,所以然者,其视成书太易,而急于求名故也。伊川先生晚年作《易传》,成,门人请授,先生曰:“更俟学有所进。子不云乎:忘身之老也,不知年数之不足也,亻免焉日孳孳,毙而後己。”
zhí yán zhāng zi yǒu yún:" mín wú tóng bāo. jīn rì zhī mín, wú yǔ dá ér zài shàng wèi zhě zhī suǒ gòng yě. jiù mín yǐ shì, cǐ dá ér zài shàng wèi zhě zhī zé yě jiù mín yǐ yán, cǐ yì qióng ér zài xià wèi zhě zhī zé yě."
○直言张子有云:“民吾同胞。今日之民,吾与达而在上位者之所共也。救民以事,此达而在上位者之责也;救民以言,此亦穷而在下位者之责也。”
" tiān xià yǒu dào, zé shù rén bù yì." rán zé zhèng jiào fēng sú gǒu fēi jǐn shàn, jí xǔ shù rén zhī yì yǐ. gù pán gēng zhī gào yuē:" wú huò gǎn fú xiǎo rén zhī yōu zhēn, ér guó yǒu dà yí, bo zhū shù mín zhī cóng nì." zǐ chǎn bù huǐ xiāng xiào, hàn wén zhǐ niǎn shòu yán, jiē yǐ cǐ yě. táng zhī zhōng shì, cǐ yì yóu cún. lǔ shān lìng yuán dé xiù qiǎn yuè gōng shù rén lián mèi gē yú, xuán zōng wèi zhī gǎn dòng bái jū yì wèi wèi, zuò yuè fǔ jí shī bǎi yú piān, guī fěng shí shì, liú wén jìn zhōng, xiàn zōng zhào rù hàn lín. yì jìn yú chén liè guó zhī fēng, tīng yú rén zhī sòng zhě yǐ. shī zhī wèi jiào, suī zhǔ yú wēn róu dūn hòu, rán yì yǒu zhí chì qí rén ér bù huì zhě. rú yuē" hè hè shī yǐn, bù píng wèi hé" rú yuē" hè hè zōng zhōu, bāo sì miè zhī" rú yuē" huáng fù qīng shì, fān wéi sī tú, jiā bó jiā zǎi, zhòng yǔn shàn fū, jù zi nèi shǐ, jué wéi qù mǎ, yǔ wéi shī mín, yàn qī shān fāng chù" rú yuē" yī shuí yún cóng, wéi bào zhī yún", zé jiē zhí chì qí guān zú míng zì, gǔ rén bù yǐ wéi xián yě. chǔ cí lí sāo:" yú yǐ lán wèi kě shì xī, qiāng wú shí ér róng zhǎng." wáng yì zhāng jù wèi:" huái wáng shǎo dì sī mǎ zǐ lán."" jiāo zhuān nìng yǐ màn xin yǎo xī." zhāng jù wèi:" chǔ dài fū zi jiāo." hóng xìng zǔ bǔ zhù:" gǔ jīn rén biǎo yǒu lìng yǐn zi jiāo." rú dù fǔ lì rén xíng:" cì míng dà guó guó yǔ qín, shèn mò jìn qián chéng xiàng chēn." jìn yú shí yuè zhī jiāo shī rén zhī yì yǐ.
“天下有道,则庶人不议。”然则政教风俗苟非尽善,即许庶人之议矣。故《盘庚之诰》曰:“无或敢伏小人之攸箴,而国有大疑,卜诸庶民之从逆。”子产不毁乡校,汉文止辇受言,皆以此也。唐之中世,此意犹存。鲁山令元德秀遣乐工数人连袂歌于,玄宗为之感动;白居易为尉,作乐府及诗百馀篇,规讽时事,流闻禁中,宪宗召入翰林。亦近于陈列国之风,听舆人之诵者矣。诗之为教,虽主于温柔敦厚,然亦有直斥其人而不讳者。如曰“赫赫师尹,不平谓何”;如曰“赫赫宗周,褒姒灭之”;如曰“皇父卿士,番维司徒,家伯家宰,仲允膳夫,聚子内史,蹶维趣马,禹维师民,艳妻煽方处”;如曰“伊谁云从,维暴之云”,则皆直斥其官族名字,古人不以为嫌也。《楚辞·离骚》:“余以兰为可恃兮,羌无实而容长。”王逸章句谓:“怀王少弟司马子兰。”“椒专佞以慢忄舀兮。”章句谓:“楚大夫子椒。”洪兴祖补注:“《古今人表》有令尹子椒。”如杜甫《丽人行》:“赐名大国虢与秦,慎莫近前丞相嗔。”近于《十月之交》诗人之义矣。
kǒng zhì běi shān yí wén míng chì zhōu róng, liú xiào biāo guǎng jué jiāo lùn yīn jī dào gài. yuán chǔ kè guī hún yuán zhōng yǒu shí shī zhī shū, hán tuì zhī fěng yáng chéng zuò zhēng chén zhī lùn. cǐ jiē gǔ rén fēng sú zhī hòu.
孔稚《北山移文》明斥周容,刘孝标《广绝交论》阴讥到溉。袁楚客规魂元忠有十失之书,韩退之讽阳城作争臣之论。此皆古人风俗之厚。
lì yán bù wéi yī shí tiān xià zhī shì, yǒu yán zài yī shí, ér qí xiào jiàn yú shù shí bǎi nián zhī hòu zhě. wèi zhì:" sī mǎ lǎng yǒu fù jǐng tián zhī yì, wèi wǎng zhě yǐ mín gè yǒu lěi shì zhī yè, nán zhōng duó zhī. jīn chéng dà luàn zhī hòu, mín rén fēn sǎn, tǔ yè wú zhǔ, jiē wèi gōng tián, yí jí cǐ shí fù zhī." dāng shì wèi zhī xíng yě, jí tuò bá shì zhī yǒu zhōng yuán, lìng hù jué zhě xū zhái sāng yú jǐn wèi gōng tián, yǐ gěi shòu ér kǒu fēn, shì yè zhī zhì zì cǐ ér qǐ, qì yú suí táng shǒu zhī. wèi shū:" wǔ dìng zhī chū, sī zhù làn è. qí wén xiāng wáng yì, chèn qián yī wén, zhòng wǔ zhū zhě, tīng rén shì yòng, tiān xià zhōu zhèn jùn xiàn zhī shì gè zhì èr chēng, xuán yú shì mén, ruò zhòng bù wǔ zhū, huò suī zhòng wǔ zhū ér zá qiān, bìng bù tīng yòng." dāng shì wèi zhī xíng yě. jí suí wén dì zhī yǒu tiān xià, gèng zhù xīn qián, wén rì" wǔ zhū", zhòng rú qí wén. zhì yàng yú guān, bù rú yàng zhě méi guān xiāo huǐ zhī. ér kāi tōng yuán bǎo zhī shì zì cǐ ér zhǔn, zhì sòng shí yóu fǎng zhī.
立言不为一时天下之事,有言在一时,而其效见于数十百年之後者。《魏志》:“司马朗有复井田之议,谓往者以民各有累世之业,难中夺之。今承大乱之後,民人分散,土业无主,皆为公田,宜及此时复之。”当世未之行也,及拓跋氏之有中原,令户绝者墟宅桑榆尽为公田,以给授而口分,世业之制自此而起,迄于隋唐守之。《魏书》:“武定之初,私铸滥恶。齐文襄王议,称钱一文,重五铢者,听人市用,天下州镇郡县之市各置二称,悬于市门,若重不五铢,或虽重五铢而杂铅,并不听用。”当世未之行也。及隋文帝之有天下,更铸新钱,文日“五铢”,重如其文。置样于关,不如样者没官销毁之。而开通元宝之式自此而准,至宋时犹仿之。
táng shū:" lǐ shū míng wèi jiàn nán jié dù shǐ, shàng shū yán dào fú zhī bì, qǐng běn dào dìng sì wèi sān děng, guān wèi èr děng: shàng sì liú sēng èr shí yī, shàng guān dào shì shí sì, měi děng jiàng shā yǐ qī, jiē zé yǒu xíng zhě, yú hái wèi mín. dé zōng shàn zhī, yǐ wéi kě xíng zhī tiān xià. zhào xià shàng shū shěng yì, jǐ ér bà zhī." zhì wǔ zōng huì chāng wǔ nián, bìng shěng tiān xià sì guàn, chì shàng dōu dōng dōu liǎng jiē gè liú èr sì, měi sì liú sēng sān shí rén. tiān xià jié dù guān chá shǐ zhì suǒ jí tóng huá shāng rǔ zhōu gè liú yī sì, fēn wéi sān děng: shàng děng liú sēng èr shí rén, zhōng děng liú shí rén, xià děng wǔ rén, fán huǐ sì sì qiān liù bǎi yú qū, guī sú sēng ní èr shí liù wàn wǔ bǎi rén, dà qín mù hù xiān sēng èr qiān yú rén. ér yǒu míng hóng wǔ zhōng yì shāo xíng qí fǎ. yuán shǐ:"" jīng shī shì dōng nán yùn liáng, jié mín lì yǐ háng bù cè. tài dìng zhōng, yú jí jiàn yán:' jīng dōng shù qiān lǐ, běi jí liáo hǎi, nán bīn qīng qí, huán wěi zhī chǎng, hǎi cháo rì zhì, yū wèi wò rǎng, yòng zhè rén zhī fǎ, zhù dī hàn shuǐ wèi tián. tīng fù mín yù de guān zhě, hé qí zhòng ér shòu yǐ dì: néng yǐ wàn fū gēng zhě, shòu yǐ wàn fū zhī tián, wèi wàn fū zhǎng qiān fū bǎi fū yì rú zhī. sān nián shì qí chéng, yǐ dì zhī gāo xià dìng wèi zhēng é wǔ nián yǒu jī chù, mìng yǐ guān, jiù suǒ chǔ gěi yǐ lù shí nián pèi zhī fú yìn, dé yǐ chuán zǐ sūn, rú jūn guān zhī fǎ. rú cǐ, kě yǐ kuān dōng nán zhī yùn, yǐ shū mín lì, ér yóu shǒu zhī tú jiē yǒu suǒ guī,' shì bù guǒ xíng." jí shùn dì zhì zhèng zhōng, hǎi yùn bù zhì, cóng chéng xiàng tuì tuì yán, nǎi lì fēn sī, nóng sī yú jiāng nán, zhào mù néng zhǒng shuǐ tián jí xiū zhù wéi yàn zhī rén gè yī qiān míng wéi nóng shī, suì nǎi dà rěn, zhì jīn shuǐ tián yí lì yóu yǒu cún zhě, ér qī jiāng jūn jì guāng fù xiū zhī jì zhèn, shì jiē lì yì zhī rén suǒ bù jí jiàn. ér qióng zé biàn, biàn zé tōng, tōng zé jiǔ, tiān xià zhī lǐ gù bù chū hū cǐ yě. kǒng zǐ yán xíng xià zhī shí, gù bù yǐ wàng zhī lǔ zhī dìng āi, zhōu zhī jǐng jìng yě, ér dú yǐ gào yán yuān. jí hàn wǔ dì tài chū zhī yuán, jǐ sān bǎi nián yǐ, ér suì xíng zhī. kǒng zǐ zhī gào yán yuān, gào hàn wǔ yě. mèng zǐ zhī yù yòng qí yě, yuē:" yǐ qí wáng yóu fǎn shǒu yě, ruò xī zé bù kě yòng yě," ér gào wén gōng zhī yán yì wèi cháng biǎn yú qí, liáng, yuē:" yǒu wáng zhě qǐ, bì lái qǔ fǎ." shì wèi wáng zhě shī yě. míng hū, tiān xià zhī shì, yǒu qí shí zhě, bù bì zāo qí shí ér dāng qí shí zhě, huò wú qí shí, rán zé kāi wù zhī gōng, lì yán zhī yòng, qí kě shǎo zāi.
《唐书》:“李叔明为剑南节度使,上疏言道佛之弊,请本道定寺为三等,观为二等:上寺留僧二十一,上观道士十四,每等降杀以七,皆择有行者,馀还为民。德宗善之,以为可行之天下。诏下尚书省议,己而罢之。”至武宗会昌五年,并省天下寺观,敕上都、东都两街各留二寺,每寺留僧三十人。天下节度观察使治所及同、华、商、汝州各留一寺,分为三等:上等留僧二十人,中等留十人,下等五人,凡毁寺四千六百馀区,归俗僧尼二十六万五百人,大秦穆护祆僧二千馀人。而有明洪武中亦稍行其法。《元史》:““京师恃东南运粮,竭民力以航不测。泰定中,虞集建言:‘京东数千里,北极辽海,南滨青、齐,萑苇之场,海潮日至,淤为沃壤,用浙人之法,筑堤捍水为田。听富民欲得官者,合其众而授以地:能以万夫耕者,授以万夫之田,为万夫长;千夫、百夫亦如之。三年视其成,以地之高下定为征额;五年有积畜,命以官,就所储给以禄;十年佩之符印,得以传子孙,如军官之法。如此,可以宽东南之运,以纾民力,而游手之徒皆有所归,’事不果行。”及顺帝至正中,海运不至,从丞相脱脱言,乃立分司,农司于江南,召募能种水田及修筑围堰之人各一千名为农师,岁乃大稔,至今水田遗利犹有存者,而戚将军继光复修之蓟镇,是皆立议之人所不及见。而穷则变,变则通,通则久,天下之理固不出乎此也。孔子言行夏之时,固不以望之鲁之定、哀,周之景、敬也,而独以告颜渊。及汉武帝太初之元,几三百年矣,而遂行之。孔子之告颜渊,告汉武也。孟子之欲用齐也,曰:“以齐王犹反手也,若膝则不可用也,”而告文公之言亦未尝贬于齐,梁,曰:“有王者起,必来取法。”是为王者师也。鸣呼,天下之事,有其识者,不必遭其时;而当其时者,或无其识,然则开物之功,立言之用,其可少哉。
zhū zǐ zuò shī chuán, zhì yú qín huáng wū zhī piān, wèi qí chū tè chū yú róng dí zhī sú, ér wú míng wáng xián bó yǐ tǎo qí zuì, yú shì xí yǐ wéi cháng, zé suī yǐ mù gōng zhī xián, ér bù miǎn lùn qí shì zhě, yì tú mǐn sān liáng zhī bù xìng, ér tàn qín zhī shuāi. zhì yú wáng zhèng bù gāng, zhū hóu shàn mìng, shā rén bù jì, zhì yú rú cǐ, zé mò zhī qí wèi fēi yě. lì dài xiāng yán, zhì xiān cháo yīng miào shǐ gé qiān gǔ zhī bì. fú dú zhèng tǒng sì nián liù yuè yǐ yǒu shū yǔ xiáng fú wáng yǒu jué yuē:" zhōu wáng hōng shì, shēn qiē tòng dào, qí cún rì cháng zòu, zàng zé jìn dì, cóng jiǎn yuē, yǐ shěng mín lì. zì fēi fū rén yǐ xià, bù bì cóng sǐ. nián shào yǒu fù mǔ zhě, gè qiǎn guī qí jiā." gài shang yù jí zhī chū, jí yǒu gǎn yú xiàn wáng zhī zòu, ér yì zhū zǐ shī chuán yǒu yǐ fā qí tiān cōng yě. wū hū, rén zāi!
朱子作《诗传》,至于秦《黄乌》之篇,谓其初特出于戎翟之俗,而无明王贤伯以讨其罪,于是习以为常,则虽以穆公之贤,而不免论其事者,亦徒闵三良之不幸,而叹秦之衰。至于王政不纲,诸侯擅命,杀人不忌,至于如此,则莫知其为非也。历代相沿,至先朝英庙始革千古之弊。伏读正统四年六月乙酉书与祥符王有爝曰:“周王薨逝,深切痛悼,其存日尝奏,葬择近地,从俭约,以省民力。自妃夫人以下,不必从死。年少有父母者,各遣归其家。”盖上御极之初,即有感于宪王之奏,而亦朱子《诗传》有以发其天聪也。呜呼,仁哉!
wén rén zhī duō táng sòng yǐ xià, hé wén rén zhī duō yě! gù yǒu bù shí jīng shù, bù tōng gǔ jīn, ér zì mìng wéi wén rén zhě yǐ. hán wén gōng fú dú shū chéng nán shī yuē:" wén zhāng qǐ bù guì, jīng xùn nǎi. huáng lǎo wú gēn yuán, cháo mǎn xī jǐ chú. rén bù tōng gǔ jīn, mǎ niú ér jīn jū. xíng shēn xiàn bú yì, kuàng wàng duō míng yù," ér sòng liú zhì zhī xùn zǐ sūn, měi yuē:" shì dāng yǐ qì shí wèi xiān, yī hào wéi wén rén, wú zú guān yǐ." rán zé yǐ wén rén míng yú shì, yān zú zhòng zāi. cǐ yáng zi yún suǒ wèi" zhí wǒ huá, ér bù shí wǒ shí" zhě yě.
○文人之多唐宋以下,何文人之多也!固有不识经术,不通古今,而自命为文人者矣。韩文公《符读书城南诗》曰:“文章岂不贵,经训乃。潢潦无根源,朝满夕己除。人不通古今,马牛而襟裾。行身陷不义,况望多名誉,”而宋刘挚之训子孙,每曰:“士当以器识为先,一号为文人,无足观矣。”然则以文人名于世,焉足重哉。此扬子云所谓“摭我华,而不食我实”者也。
huáng lǔ zhí yán:" shù shí nián lái, xiān shēng jūn zǐ dàn yòng wén zhāng tí jiǎng hòu shēng, gù huá ér bù shí." běn cháo jiā jìng yǐ lái yì yǒu cǐ fēng, ér lù wén yù suǒ jì liú wén jìng gào jí shì zhī yán, kōng tóng dà yǐ wéi bù píng yǐ. sòng shǐ yán: ōu yáng yǒng shū yǔ xué zhě yán, wèi cháng jí wén zhāng, wéi tán lì shì. wèi wén zhāng zhǐ yú rùn shēn, zhèng shì kě yǐ jí wù.
黄鲁直言:“数十年来,先生君子但用文章提奖後生,故华而不实。”本朝嘉靖以来亦有此风,而陆文裕所记刘文靖告吉士之言,空同大以为不平矣。《宋史》言:欧阳永叔与学者言,未尝及文章,惟谈吏事。谓文章止于润身,政事可以及物。
qiǎo yán shī yún:" qiǎo yán rú huáng, yán zhī hòu yǐ." ér kǒng zǐ yì yuē:" qiǎo yán lìng sè, xiān yǐ rén." yòu yuē:" qiǎo yán luàn dé," fū qiǎo yán bù dàn yán yǔ, fán jīn rén suǒ zuò shī fù bēi zhuàng zú yǐ yuè rén zhī wén, jiē qiǎo yán zhī lèi yě. bù néng bù zú yǐ wéi tōng rén, fū wéi néng zhī ér xià wèi, nǎi tiān xià zhī dà yǒng yě, gù fū zǐ yǐ gāng yì mù nè wèi jìn rén. xué zhě suǒ yòng lì zhī tú zài cǐ, bù zài bǐ yǐ.
○巧言《诗》云:“巧言如簧,颜之厚矣。”而孔子亦曰:“巧言令色,鲜矣仁。”又曰:“巧言乱德,”夫巧言不但言语,凡今人所作诗赋、碑状足以悦人之文,皆巧言之类也。不能不足以为通人,夫惟能之而下为,乃天下之大勇也,故夫子以刚毅木讷为近仁。学者所用力之途在此,不在彼矣。
tiān xià bù rén zhī rén yǒu èr: yī wèi hǎo fàn shàng hǎo zuò luàn zhī rén, yī wèi qiǎo yán lìng sè zhī rén. zì yòu ér bù sūn dì, yǐ zhì yú shì fù yǔ jūn, jiē hǎo fàn shàng hǎo zuò luàn zhī tuī yě. zì xié jiān zhōu xiào, wèi tóng ér yán yǐ zhì yú gǒu huàn shī zhī, wú suǒ bù zhì, jiē qiǎo yán lìng sè zhī tuī yě. rán ér èr zhě zhī rén cháng xiāng yīn yǐ lì yú shì. yǒu wáng mǎng zhī cuàn shì, zé bì yǒu yáng xióng zhī měi xīn yǒu cáo cāo zhī chán dài, zé bì yǒu pān yuē zhù zhī jiǔ xī. shì gù luàn zhī suǒ yóu shēng yě, fàn shàng zhě wèi zhī kuí, qiǎo yán zhě wèi zhī fǔ. gù dà yǔ wèi zhī qiǎo yán lìng sè kǒng rén ér yǔ dōu yǒu miáo tóng wèi yī lèi. shén zāi, qí kě wèi yě. rán zé xué zhě yí rú zhī hé? bì xiān zhī yǐ xiào dì, yǐ xiāo qí bèi nì líng bào zhī xīn jì zhī yǐ zhōng xìn, yǐ qù qí biàn pì cè mèi zhī xí. shǐ yī yán yī dòng jiē chū yú qí běn xīn, ér bù shǐ bù rén zhě jiā hū qí shēn, fū rán hòu kě yǐ xiū shēn ér zhì guó yǐ.
天下不仁之人有二:一为好犯上好作乱之人,一为巧言令色之人。自幼而不孙弟,以至于弑父与君,皆好犯上好作乱之推也。自胁肩诌笑,未同而言、以至于苟患失之,无所不至,皆巧言令色之推也。然而二者之人常相因以立于世。有王莽之篡弑,则必有扬雄之美新;有曹操之禅代,则必有潘{曰助}之九锡。是故乱之所由生也,犯上者为之魁,巧言者为之辅。故大禹谓之巧言令色孔壬而与兜、有苗同为一类。甚哉,其可畏也。然则学者宜如之何?必先之以孝弟,以消其悖逆陵暴之心;继之以忠信,以去其便辟侧媚之习。使一言一动皆出于其本心,而不使不仁者加乎其身,夫然後可以修身而治国矣。
shì yán wèi zhōng xián chū bù zhī shū, ér kǒu hán tiān xiàn, zé yǒu yī èr wén rén dài wéi zhī. hòu hàn shū yán liáng jì cái néng shū jì, qí wū zòu tài wèi lǐ gù shí, fú fēng mǎ róng wèi jì zhāng cǎo. táng shū yán lǐ lín fǔ zì wú xué shù, jǐn néng bǐng bǐ, ér guō shèn wēi yuàn xián, wén shì zhī rōng zhě dài wéi tí chǐ. yòu yán gāo pián shàng shū, sì wèi chǒu bèi, xié yāo tiān zǐ, ér wú rén gù yún yǐ wén cí yuán zé qí jiān. sòng shǐ yán zhāng yòng shì, cháng yuē:" yuán chū sī mǎ guāng zuò xiāng, yòng sū shì zhǎng zhì, suǒ yǐ néng gǔ dòng sì fāng." nǎi shǐ lín xī diǎn shū mìng, chěng dú yú yuán zhū chén, wū hū, hé dài wú wén rén, yǒu guó zhě bù kě bù shēn wéi huá shí zhī biàn yě, wén cí qī rén gǔ lái yǐ wén cí qī rén zhě, mò ruò xiè líng yùn, cì zé wáng wéi, líng yùn shēn wéi yuán xūn zhī hòu, xí fēng guó gōng. sòng shì gé mìng, bù néng yǔ xú guǎng táo qián wèi lín quán zhī lǚ. jì wèi sòng chén, yòu yǔ lú líng wáng yì zhēn kuǎn mì. zhì yuán jiā zhī jì, lèi qiān shì zhōng. zì yǐ míng liú, yīng cān shí zhèng, wén dì wéi yǐ wén yì jiē zhī, yǐ zhì jué wàng. yòu shàng shū quàn fá hé běi, zhì lǚ yīng zuì hé, xīng bīng jù bǔ. nǎi zuò shī yuē:" hán wáng zǐ fáng fèn, qín dì lǔ lián chǐ. běn zì jiāng hǎi rén, zhōng yì dòng jūn zǐ." jí qí lín xíng, yòu zuò shī yuē:" gōng shèng wú yú shēng, lǐ yè yǒu zhōng jǐn." ruò wèi yù xiào zhōng yú jìn zhě, hé xiān hòu zhī máo dùn hū! shǐ chén shū zhī yǐ nì, bù wéi kē yǐ. wáng wéi wèi jǐ shì zhōng, ān lù shān xiàn liǎng dū, jū yú pǔ shī sì, pò yǐ wěi shǔ. lù shān yàn qí tú yú níng bì chí, wéi zuò shī yuē:" wàn hù shāng xīn shēng yě yān, bǎi guān hé rì zài cháo tiān? qiū huái yè luò kōng gōng lǐ, níng bì chí tóu zòu guǎn xián." zéi píng, xià yù, huò yǐ shī wén yú xíng zài, qí dì xíng bù shì láng jìn qǐng xuē guān yǐ shú xiōng zuì, sù zōng nǎi tè yòu zhī, zé shòu tài zǐ zhōng yǔn. xiāng wáng jiàn hào, bī lǐ zhěng wèi hàn lín xué shì. zhěng jì wū wěi shǔ, xīn bù zì ān. shí zhū méi bǐng zhèng, bǎi kuí wú xù. zhěng cháng cháo tuì, zhù mǎ guó mén, wèi shī yuē:" zǐ chén cháo bà zhuì péng luán, dān fèng lóu qián lì mǎ kàn. wéi yǒu zhōng nán shān sè zài, qíng míng yī jiù mǎn cháng ān." yín yǐ, tì xià. jí wáng xíng yú shā zhū méi, xiāng wáng chū bēn, zhěng wèi luàn bīng suǒ shā. èr rén zhī shī tóng yě, yī sǐ yī bù sǐ, ér wén mò jiāo yóu zhī shì duō hù wáng wéi, rú dù fǔ wèi zhī" gāo rén wáng yòu chéng", tiān xià yǒu gāo rén ér shì zéi zhě hū? jīn yǒu diān pèi zhī yú, tóu shēn yì xìng, zhì bìn chì bù róng, ér hòu fā wèi zhōng fèn zhī lùn, yǔ fū míng wū wěi jí ér zì tuō nǎi xīn, bǐ yú kāng lè yòu chéng zhī bèi, wú jiàn qí yù xià yǐ.
世言魏忠贤初不知书,而口含天宪,则有一二文人代为之。《後汉书》言梁冀裁能书计,其诬奏太尉李固时,扶风马融为冀章草。《唐书》言李林甫自无学术,仅能秉笔,而郭慎微、苑咸,文士之茸者代为题尺。又言高骈上书,肆为丑悖,胁邀天子,而吴人顾云以文辞缘泽其奸。《宋史》言章用事,尝曰:“元初司马光作相,用苏轼掌制,所以能鼓动四方。”乃使林希典书命,逞毒于元诸臣,呜呼,何代无文人,有国者不可不深惟华实之辨也,○文辞欺人古来以文辞欺人者,莫若谢灵运,次则王维,灵运身为元勋之後,袭封国公。宋氏革命,不能与徐广、陶潜为林泉之侣。既为宋臣,又与庐陵王义真款密。至元嘉之际,累迁侍中。自以名流,应参时政,文帝惟以文义接之,以致觖望。又上书劝伐河北,至屡婴罪劾,兴兵拒捕。乃作诗曰:“韩亡子房奋,秦帝鲁连耻。本自江海人,忠义动君子。”及其临刑,又作诗曰:“龚胜无馀生,李业有终尽。”若谓欲效忠于晋者,何先後之矛盾乎!史臣书之以逆,不为苛矣。王维为给事中,安禄山陷两都,拘于普施寺,迫以伪署。禄山宴其徒于凝碧池,维作诗曰:“万户伤心生野烟,百官何日再朝天?秋槐叶落空宫里,凝碧池头奏管弦。”贼平,下狱,或以诗闻于行在,其弟刑部侍郎缙请削官以赎兄罪,肃宗乃特宥之,责授太子中允。襄王僭号,逼李拯为翰林学士。拯既污伪署,心不自安。时朱玫秉政,百揆无叙。拯尝朝退,驻马国门,为诗曰:“紫宸朝罢缀鹏鸾,丹凤楼前立马看。惟有终南山色在,晴明依旧满长安。”吟已,涕下。及王行瑜杀朱玫,襄王出奔,拯为乱兵所杀。二人之诗同也,一死一不死,而文墨交游之士多护王维,如杜甫谓之“高人王右丞”,天下有高人而仕贼者乎?今有颠沛之馀,投身异姓,至摈斥不容,而後发为忠愤之论,与夫名污伪籍而自托乃心,比于康乐、右丞之辈,吾见其愈下矣。
mò shì rén qíng mí qiǎo, wén ér bù cán, gù yǒu zhāo fù cǎi wēi zhī piān, ér xī yǒu pěng xí zhī xǐ zhě. gǒu yǐ qí yán qǔ zhī, zé chē zài lǔ lián, dòu liàng wáng yǐ. yuē: shì bù rán, shì yǒu zhī yán zhě chū yān, zé qí rén zhī zhēn wěi jí yǐ qí yán biàn zhī, ér zú mò néng táo yě. shǔ lí zhī dài fū, shǐ ér yáo yáo, zhōng ér rú yē, jì ér rú zuì, wú kě nài hé, ér fù zhī cāng tiān zhě, zhēn yě mì luó zhī zōng chén, yán zhī zhòng, cí zhī fù, xīn fán yì luàn, ér qí cí bù néng yǐ cì zhě, zhēn yě lì lǐ zhī zhēng shì, dàn rán ruò wàng yú shì, ér gǎn fèn zhī huái yǒu shí bù néng zì zhǐ, ér wēi jiàn qí qíng zhě, zhēn yě. qí jí jí yú zì biǎo bào ér wèi yán zhě, wěi yě. yì yuē:" jiāng pàn zhě qí cí cán, zhōng xīn yí zhě qí cí zhī, shī qí shǒu zhě qí cí qū." shī yuē:" dào yán kǒng gān, luàn shì yòng dàn." fū jìng qíng wěi, píng dào yán, jūn zǐ zhī dào, xìng wáng zhī shì, mò xiān hū cǐ.
末世人情弥巧,文而不惭,固有朝赋《采薇》之篇,而夕有捧檄之喜者。苟以其言取之,则车载鲁连,斗量王矣。曰:是不然,世有知言者出焉,则其人之真伪即以其言辨之,而卒莫能逃也。《黍离》之大夫,始而摇摇,中而如噎,既而如醉,无可奈何,而付之苍天者,真也;汨罗之宗臣,言之重,辞之复,心烦意乱,而其词不能以次者,真也;栗里之徵士,淡然若忘于世,而感愤之怀有时不能自止,而微见其情者,真也。其汲汲于自表暴而为言者,伪也。《易》曰:“将叛者其辞惭,中心疑者其辞枝,失其守者其辞屈。”《诗》曰:“盗言孔甘,乱是用啖。”夫镜情伪,屏盗言,君子之道,兴王之事,莫先乎此。
xiū cí diǎn mó yáo xiàng, cǐ èr dì sān wáng zhī yán yě. lún yǔ xiào jīng, cǐ fū zǐ zhī yán yě. wén zhāng zài shì, xìng yǔ tiān dào yì bù wài hū shì. gù yuē: yǒu dé zhě bì yǒu yán. shàn hū! yóu dìng fū zhī yán yuē:" bù néng wén zhāng ér yù wén xìng yǔ tiān dào, pì yóu zhù shù rèn zhī qiáng, ér fú āi jù mò yǐ wéi jī, wú shì lǐ yǐ." hòu zhī jūn zǐ, yú xià xué zhī chū jí tán xìng dào, nǎi yǐ wén zhāng wèi xiǎo jì, ér bù bì yòng lì. rán zé fū zǐ bù yuē:" qí zhǐ yuǎn, qí cí wén" hū? bù yuē:" yán zhī wú wén, xíng ér bù yuǎn" hū? zēng zǐ yuē:" chū cí qì, sī yuǎn bǐ bèi yǐ." cháng jiàn jīn jiǎng xué xiān shēng cóng yǔ lù rù mén zhě, duō bù shàn yú xiū cí, huò nǎi fǎn zǐ gòng zhī yán yǐ jī zhī yuē:" fū zǐ zhī yán xìng yǔ tiān dào kě dé ér wén, fū zǐ zhī wén zhāng bù kě dé ér wén yě." yáng yòng xiū yuē:" wén, dào yě. shī, yán yě, yǔ lù chū ér wén yǔ dào pàn yǐ, shī huà chū ér shī yǔ yán lí yǐ."
○修辞典谟、爻象,此二帝三王之言也。《论语》、《孝经》,此夫子之言也。文章在是,性与天道亦不外乎是。故曰:有德者必有言。善乎!游定夫之言曰:“不能文章而欲闻性与天道,譬犹筑数仞之墙,而浮埃聚沫以为基,无是理矣。”後之君子,于下学之初即谈性道,乃以文章为小技,而不必用力。然则夫子不曰:“其旨远,其辞文”乎?不曰:“言之无文,行而不远”乎?曾子曰:“出辞气,斯远鄙倍矣。”尝见今讲学先生从语录入门者,多不善于修辞,或乃反子贡之言以讥之曰:“夫子之言性与天道可得而闻,夫子之文章不可得而闻也。”杨用修曰:“文,道也。诗,言也,语录出而文与道判矣,诗话出而诗与言离矣。”
zì jiā jìng yǐ hòu, rén zhī yǔ lù zhī bù wén, yú shì wáng yuán měi zhī zhá jì fàn jiè rú zhī fū yǔ, shàng guī zi yún, xià fǎ wén zhōng, suī suǒ de yǒu qiǎn shēn zhī bù tóng, rán kě wèi zhī yán zhě yǐ.
自嘉靖以後,人知语录之不文,于是王元美之《札记》、范介儒之《肤语》,上规子云,下法文中,虽所得有浅深之不同,然可谓知言者矣。
wén rén mó fǎng zhī bìng jìn dài wén zhāng zhī bìng quán zài mó fǎng, jí shǐ bī xiào gǔ rén, yǐ fēi jí yì, kuàng yí qí shén lǐ ér dé qí pí máo zhě hū. qiě gǔ rén zuò wén, shí yǒu lì dùn, liáng jiǎn wén yǔ xiāng dōng wáng shū yún:" jīn rén yǒu xiào xiè lè kāng péi hóng lú wén zhě, xué xiè zé bù jiè qí jīng huá, dàn dé qí rǒng cháng shī péi zé miè qì qí suǒ zhǎng, wéi dé qí suǒ duǎn." sòng sū zǐ zhān yún:" jīn rén xué dù fǔ shī, dé qí cū sú ér yǐ." jīn yuán yù zhī shī yún:" shǎo líng zì yǒu lián chéng bì, zhēng nài wēi zhī shí fù." wén zhāng yī dào, yóu rú zhě zhī mò shì, nǎi yù rú lù shì héng suǒ wèi" xiè cháo huá yú yǐ pī, qǐ xī xiù yú wèi zhèn" zhě, jīn qiě wèi jiàn qí rén, jìn cǐ ér kuī zhù shù zhī lín, yì nán zhī yǐ. xiào chǔ cí zhě, bì bù rú chǔ cí xiào qī fā zhě, bì bù rú qī fā. gài qí yì zhōng xiān yǒu yī rén zài qián, jì kǒng shī zhī, ér qí bǐ lì fù bù néng zì suì, cǐ shòu líng yú zi xué bù hán dān zhī shuō yě. hóng shì róng zhāi suí bǐ yuē:" méi chéng zuò qī fā, chuàng yì zào duān, lì cí yú zhǐ, shàng báo sāo xiē, gù wèi kě xǐ. qí hòu jì zhī zhě rú fù yì qī jī, zhāng héng qī biàn, cuī qī yī, mǎ róng qī guǎng, cáo zhí qī qǐ, wáng càn qī shì, zhāng xié qī mìng zhī lèi, guī fǎng tài qiè, liǎo wú xīn yì. fù xuán yòu jí zhī, yǐ wéi qī lín, shǐ rén dú wèi zhōng piān, wǎng wǎng qì zhī jǐ gé. liǔ zi hòu jìn wèn nǎi yòng qí tǐ, ér chāo rán bié lì jī shū jī yuè qīng zhuàng, hàn jìn zhū wén shì zhī bì yú shì yī xǐ yǐ. dōng fāng shuò dá kè nán, zì shì wén zhōng jié chū, yáng xióng nǐ zhī, wèi jiě cháo, shàng yǒu chí chěng zì dé zhī miào, zhì yú cuī dá zhǐ, bān gù bīn xì, zhāng héng yīng jiān, jiē zhāng mó jù xiě, qí bìng yǔ qī lín tóng. jí hán tuì zhī jìn xué jiě chū, yú shì yī xǐ yǐ." qí yán shén dāng, rán cǐ yǐ cí zhī gōng zhuō lùn ěr, ruò qí yì zé zǒng bù néng chū yú gǔ rén fàn wéi zhī wài yě.
○文人摹仿之病近代文章之病全在摹仿,即使逼肖古人,已非极诣,况遗其神理而得其皮毛者乎。且古人作文,时有利钝,梁简文《与湘东王书》云:“今人有效谢乐康、裴鸿胪文者,学谢则不届其精华,但得其冗长;师裴则蔑弃其所长,惟得其所短。”宋苏子瞻云:“今人学杜甫诗,得其粗俗而已。”金元裕之诗云:“少陵自有连城壁,争奈微之识赋。”文章一道,犹儒者之末事,乃欲如陆士衡所谓“谢朝华于已披,启夕秀于未振”者,今且未见其人,进此而窥著述之林,益难之矣。效《楚辞》者,必不如《楚辞》;效《七发》者,必不如《七发》。盖其意中先有一人在前,既恐失之,而其笔力复不能自遂,此寿陵馀子学步邯郸之说也。洪氏《容斋随笔》曰:“枚乘作《七发》,创意造端,丽辞腴旨,上薄骚些,故为可喜。其後继之者如傅毅《七激》,张衡《七辩》,崔る《七依》,马融《七广》,曹植《七启》,王粲《七释》,张协《七命》之类,规仿太切,了无新意。傅玄又集之,以为《七林》,使人读未终篇,往往弃之几格。柳子厚《晋问》乃用其体,而超然别立机抒、激越清壮,汉晋诸文士之弊于是一洗矣。东方朔《答客难》,自是文中杰出,扬雄拟之,为《解嘲》,尚有驰骋自得之妙,至于崔る《达旨》,班固《宾戏》,张衡《应间》,皆章摹句写,其病与《七林》同。及韩退之《进学解》出,于是一洗矣。”其言甚当,然此以辞之工拙论尔,若其意则总不能出于古人范围之外也。
rú yáng xióng nǐ yì ér zuò tài xuán, wáng mǎng yī zhōu shū ér zuò dà gào, jiē xīn láo ér rì zhuō zhě yǐ, qū lǐ zhī xùn" wú chāo shuō, wú léi tóng", cǐ gǔ rén lì yán zhī běn.
如杨雄拟《易》而作《太玄》,王莽依《周书》而作《大诰》,皆心劳而日拙者矣,《曲礼》之训“毋剿说,毋雷同”,此古人立言之本。
wén zhāng fán jiǎn hán wén gōng zuò fán zōng shī mù míng yuē:" wéi gǔ yú cí bì jǐ chū, jiàng ér bù néng nǎi piāo zéi, hòu jiē zhǐ qián gōng xiāng xí, cóng hàn qì jīn yòng yī lǜ." cǐ jí zhōng jīn rén zhī bìng. ruò zōng shī zhī wén, zé chéng shí rén zhī shī ér yòu shī zhī zhě yě. zuò shū xū zhù, cǐ zì qín hàn yǐ qián kě ěr ruò jīn rì zuò shū ér fēi zhù bù kě jiě, zé shì qiú jiǎn ér dé fán, liǎng shī zhī yǐ. zǐ yuē:" cí dá ér yǐ yǐ."
○文章繁简韩文公作《樊宗师墓铭》曰:“维古于辞必己出,降而不能乃剽贼,後皆指前公相袭,从汉迄今用一律。”此极中今人之病。若宗师之文,则惩时人之失而又失之者也。作书须注,此自秦汉以前可耳;若今日作书而非注不可解,则是求简而得繁,两失之矣。子曰:“辞达而已矣。”
cí zhǔ hū dá, bù lùn qí fán yǔ jiǎn yě, fán jiǎn zhī lùn xìng, ér wén wáng yǐ, shǐ jì zhī fán chù bì shèng yú hàn shū zhī jiǎn chù, xīn táng shū zhī jiǎn yě, bù jiǎn yú shì ér jiǎn yú wén, qí suǒ yǐ bìng yě." shí zi yīn chén zi ér yǐ gào mèng zǐ, chén zi yǐ shí zi zhī yán gào mèng zǐ", cǐ bù xū shì jiàn ér yì yǐ míng." qí rén yǒu yī qī yī qiè ér chù shì zhě, qí liáng rén chū, zé bì yàn jiǔ ròu ér hòu fǎn. qí qī wèn suǒ yǔ yǐn shí zhě, zé jǐn fù guì yě, qí qī gào qí qiè yuē:' liáng rén chū, zé bì yàn jiǔ ròu ér hòu fǎn. wèn qí yǔ yǐn shí zhě, jǐn fù guì yě, ér wèi cháng yǒu xiǎn zhě lái. wú jiāng jiān liáng rén zhī suǒ zhī yě.'"" yǒu kuì shēng yú yú zhèng zǐ chǎn, zǐ chǎn shǐ xiào rén chù zhī chí. xiào rén pēng zhī, fǎn mìng yuē:' shǐ shě zhī, yǔ yǔ yān, shǎo zé yáng yáng yān, yōu rán ér shì.' zǐ chǎn yuē:' dé qí suǒ zāi? dé qí suǒ zāi!' xiào rén chū, yuē:' shú wèi zǐ chǎn zhì? yǔ jì pēng ér shí zhī, yuē: dé qí suǒ zāi! dé qí suǒ zāi!'" cǐ bì xū chóng dié ér qíng shì nǎi jǐn, cǐ mèng zǐ wén zhāng zhī miào. shǐ rén xīn táng shū, yú qí rén zé bì yuē:" qí qī yí ér jiān zhī", yú zǐ chǎn zé bì yuē:" xiào rén chū ér xiào zhī", liǎng yán ér yǐ yǐ, shì gù cí zhǔ hū dá, bù zhǔ hū jiǎn. liú qì zhī yuē:" xīn táng shū xù shì hǎo jiǎn lüè qí cí, gù qí shì duō yù ér bù míng, cǐ zuò shǐ zhī bìng yě. qiě wén zhāng qǐ yǒu fán jiǎn xié? xī rén zhī lùn wèi rú fēng xíng shuǐ shàng, zì rán chéng wén ruò bù chū yú zì rán, ér yǒu yì yú fán jiǎn, zé shī zhī yǐ. dāng rì jìn xīn táng shū biǎo yún:" qí shì zé zēng yú qián, qí wén zé shěng yú jiù." xīn táng shū suǒ yǐ bù jí gǔ rén zhě, qí bìng zhèng zài cǐ liǎng jù shàng, huáng shì rì chāo yán:" sū zǐ yóu gǔ shǐ gǎi shǐ jì, duō yǒu bù dàng. rú chū lǐ zǐ chuán, shǐ jì yuē:' mǔ, hán nǚ yě. chū lǐ zǐ huá jī duō zhì.' gǔ shǐ yuē:' mǔ, hán nǚ yě, huá jī duō zhì.' shì yǐ mǔ wèi huá jī yǐ, rán zé' chū lǐ zǐ' sān zì qí kě shěng hū? gān mào chuán, shǐ jì yuē:' gān mào zhě, xià cài rén yě. shì xià cài shǐ jǔ, xué bǎi jiā zhī shuō.' gǔ shǐ yuē:' xià cài shǐ jǔ xué bǎi jiā zhī shuō.' shì shǐ jǔ zì xué bǎi jiā yǐ, rán zé' shì' zhī yī zì qí kě shěng hū? yǐ shì zhī wén bù kě yǐ shěng zì wèi gōng, zì ér kě shěng, tài shǐ gōng shěng zhī jiǔ yǐ."
辞主乎达,不论其繁与简也,繁简之论兴,而文亡矣,《史记》之繁处必胜于《汉书》之简处,《新唐书》之简也,不简于事而简于文,其所以病也。“时子因陈子而以告孟子,陈子以时子之言告孟子”,此不须市见而意已明。“齐人有一妻一妾而处室者,其良人出,则必餍酒肉而後反。其妻问所与饮食者,则尽富贵也,其妻告其妾曰:‘良人出,则必餍酒肉而後反。问其与饮食者,尽富贵也,而未尝有显者来。吾将间良人之所之也。’”“有馈生鱼于郑子产,子产使校人畜之池。校人烹之,反命曰:‘始舍之,圉圉焉,少则洋洋焉,悠然而逝。’子产曰:‘得其所哉?得其所哉!’校人出,曰:‘孰谓子产智?予既烹而食之,曰:得其所哉!得其所哉!’”此必须重叠而情事乃尽,此孟子文章之妙。使人《新唐书》,于齐人则必曰:“其妻疑而间之”,于子产则必曰:“校人出而笑之”,两言而已矣,是故辞主乎达,不主乎简。刘器之曰:“《新唐书》叙事好简略其辞,故其事多郁而不明,此作史之病也。且文章岂有繁简邪?昔人之论谓如风行水上,自然成文;若不出于自然,而有意于繁简,则失之矣。当日《进〈新唐书〉表》云:“其事则增于前,其文则省于旧。”《新唐书》所以不及古人者,其病正在此两句上,《黄氏日钞》言:“苏子由《古史》改《史记》,多有不当。如《樗里子传》,《史记》曰:‘母,韩女也。樗里子滑稽多智。’《古史》曰:‘母,韩女也,滑稽多智。’似以母为滑稽矣,然则‘樗里子’三字其可省乎?《甘茂传》,《史记》曰:‘甘茂者,下蔡人也。事下蔡史举,学百家之说。’《古史》曰:‘下蔡史举学百家之说。’似史举自学百家矣,然则‘事’之一字其可省乎?以是知文不可以省字为工,字而可省,太史公省之久矣。”
wén rén qiú gǔ zhī bìng hòu zhōu shū liǔ qiú chuán:" shí rén lùn wén tǐ yǒu jīn gǔ zhī yì, qiú yǐ wéi shí yǒu jīn gǔ, fēi wén yǒu jīn gǔ." cǐ zhì dāng zhī lùn. fū jīn zhī bù néng wéi èr hàn, yóu èr hàn zhī bù néng wéi shàng shū zuǒ shì. nǎi qiú qǔ shǐ hàn zhōng wén fǎ yǐ wéi gǔ, shèn zhě liè qí yī èr zì jù yòng zhī yú wén, shū wèi bù chēng.
○文人求古之病《後周书·柳虬传》:“时人论文体有今古之异,虬以为时有今古,非文有今古。”此至当之论。夫今之不能为《二汉》,犹《二汉》之不能为《尚书》、《左氏》。乃虬取《史》、《汉》中文法以为古,甚者猎其一二字句用之于文,殊为不称。
yǐ jīn rì zhī dì wèi bù gǔ, ér xī gǔ dì míng yǐ jīn rì zhī guān wèi bù gǔ, ér jiè gǔ guān míng shě jīn rì héng yòng zhī zì, ér jiè gǔ zì zhī tōng yòng zhě, jiē wén rén suǒ yǐ zì gài qí lǐ qiǎn yě.
以今日之地为不古,而惜古地名;以今日之官为不古,而借古官名;舍今日恒用之字,而借古字之通用者,皆文人所以自盖其俚浅也。
táng shū: zhèng yú qìng zòu yì lèi yòng gǔ yǔ, rú" yǎng jǐ xiàn guān mǎ wàn tí", yǒu sī bù xiǎo hé děng yǔ, rén zī qí bù shì shí.
《糖书》:郑馀庆奏议类用古语,如“仰给县官马万蹄”,有司不晓何等语,人訾其不适时。
sòng lù wù guān bá qián hàn tōng yòng gǔ zì yùn yuē:" gǔ rén dú shū duō, gù zuò wén shí ǒu yòng yī èr gǔ zì, chū bù yǐ wéi gōng, yì zì bù zhī shú wèi gǔ shú wèi jīn yě. jìn shí nǎi huò chāo duō shǐ hàn zhōng zì rù wén cí zhōng, zì wèi gōng miào, bù zhī yǒu xiào zhī zhě. ǒu jiàn cǐ shū, wèi zhī tài xī, shū yǐ wéi hòu shēng jiè." yuán táo zōng yí chuò gēng lù yuē:" fán shū guān xián, jù dāng cóng shí, rú lián fǎng shǐ zǒng guǎn zhī lèi, ruò gǎi zhī yuē' jiān sī'' tài shǒu', shì luàn qí guān zhì, jiǔ yuǎn diàn kě kǎo yǐ.
宋陆务观《跋前汉通用古字韵》曰:“古人读书多,故作文时偶用一二古字,初不以为工,亦自不知孰为古、孰为今也。近时乃或钞掇《史》、《汉》中字入文辞中,自谓工妙,不知有笑之者。偶见此书,为之太息,书以为後生戒。”元陶宗仪《辍耕录》曰:“凡书官衔,俱当从实,如廉访使、总管之类,若改之曰‘监司’、‘太守’,是乱其官制,久远奠可考矣。
hé mèng chūn shī dōng xù lù yuē:" jīn rén chēng rén xìng bì yì yǐ shì wàng, chēng guān bì yòng qián dài zhí míng, chēng fǔ zhōu xiàn bì yòng qián dài jùn yì míng, yù yǐ wéi yì, bù zhī wén zì jiān zhe cǐ, hé yì yú gōng zhuō? cǐ bù wéi yú lǐ wú qǔ, qiě yú shì fù yǒu ài yǐ. lǐ xìng zhě chēng' lǒng xī gōng', dù yuē' jīng zhào', wáng yuē' láng yá', zhèng yuē' xíng yáng', yǐ yī xìng zhī wàng ér gài zhòng rén, kě hū? cǐ qí shī, zì táng wèi wǔ jì jiān sūn guāng xiàn bèi shǐ. běi mèng suǒ yán chēng féng juān wèi' cháng lè gōng', lěng zhāi yè huà chēng táo yì wèi' wǔ liǔ gōng', lèi yǐ xī rén zhī hào ér gài tóng xìng, yóu shì kě bǐ. guān zhí jùn yì zhī jiàn zhì, dài yǒu yán gé, jīn bì yòng qián dài míng hào ér chēng zhī, hòu jiāng hé suǒ kǎo yān? cǐ suǒ wèi yú lǐ wú qǔ, ér shì fù yǒu ài zhě yě."
何孟春《诗冬序录》曰:“今人称人姓必易以世望,称官必用前代职名,称府州县必用前代郡邑名,欲以为异,不知文字间著此,何益于工拙?此不惟于理无取,且于事复有碍矣。李姓者称‘陇西公’,杜曰‘京兆’,王曰‘琅邪’,郑曰‘荥阳’,以一姓之望而概众人,可乎?此其失,自唐未五季间孙光宪辈始。《北梦琐言》称冯涓为‘长乐公’,《冷斋夜话》称陶毅为‘五柳公’,类以昔人之号而概同姓,尤是可鄙。官职郡邑之建置,代有沿革,今必用前代名号而称之,後将何所考焉?此所谓于理无取,而事复有碍者也。”
yú shèn xíng bǐ zhǔ yuē:" shǐ hàn wén zì zhī jiā běn zì yǒu zài, fēi wèi qí guān míng dì míng zhī gǔ yě. jīn rén mù qí wén zhī yǎ, wǎng wǎng qǔ qí guān míng dì míng yǐ shī yú jīn, cǐ yīng wèi gǔ rén xiào yě. shǐ hàn zhī wén rú yù fù gǔ, hé bù yǐ sān dài guān míng shī yú dāng rì, ér dàn jì qí shí xié? wén zhī yǎ sú gù bù zài cǐ, tú hùn xiáo shī shí, wú yǐ shì yuǎn, dà jiā bù wéi yě. yǔ sù bù gōng wén cí, wú suǒ mó nǐ, zhì yú míng yì zhī wēi, zé bù gǎn gǒu. xún cháng xiǎo zuò, huò yǒu qiān jiù jīn shí zhī wén, duàn bù gǎn yú guān míng dì míng yǐ gǔ yì jīn. qián bèi míng jiā yì duō rú cǐ."
于慎行《笔麈》曰:“《史》、《汉》文字之佳本自有在,非谓其官名地名之古也。今人慕其文之雅,往往取其官名地名以施于今,此应为古人笑也。《史》、《汉》之文如欲复古,何不以三代官名施于当日,而但记其实邪?文之雅俗固不在此,徒混淆失实,无以示远,大家不为也。予素不工文辞,无所模拟,至于名义之微,则不敢苟。寻常小作,或有迁就金石之文,断不敢于官名地名以古易今。前辈名家亦多如此。”
gǔ rén jí zhōng wú rǒng fù gǔ rén zhī wén bù tè yī piān zhī zhōng wú rǒng fù yě, yī jí zhī zhōng yì wú rǒng fù. qiě rú chēng rén zhī shàn, jiàn yú jì wén, zé bù fù jiàn yú zhì jiàn yú zhì, zé bù fù jiàn yú tā wén: hòu zhī rén dú qí quán jí, kě yǐ hù xiàn yě. yòu yǒu hù xiàn yú tā rén zhī wén zhě, rú ōu yáng gōng zuò yǐn shī lǔ zhì, bù yán jìn rì gǔ wén zì shī lǔ shǐ, yǐ wéi fàn gōng jì wén yǐ yán zhī, kě yǐ hù xiàn, bù bì chóng chū. gài ōu yáng gōng zì xìn jǐ yǔ fàn gōng zhī wén bìng kě chuán yú hòu shì yě, yì kě yǐ jiàn gǔ rén zhī zhòng ài qí yán yě.
○古人集中无冗复古人之文不特一篇之中无冗复也,一集之中亦无冗复。且如称人之善,见于祭文,则不复见于志;见于志,则不复见于他文:後之人读其全集,可以互见也。又有互见于他人之文者,如欧阳公作《尹师鲁志》,不言近日古文自师鲁始,以为范公祭文已言之,可以互见,不必重出。盖欧阳公自信己与范公之文并可传于後世也,亦可以见古人之重爱其言也。
liú mèng dé zuò liǔ zi hòu wén jí xù yuē:" fán zǐ hòu míng shì yǔ shì yǔ nián jì xíng jǐ zhī dà fāng, yǒu tuì zhī zhī zhì ruò jì wén zài." yòu kě jiàn gǔ rén bù bì qí wén zhī chū yú jǐ
刘梦得作《柳子厚文集序》曰:“凡子厚名氏与仕与年暨行己之大方,有退之之志若祭文在。”又可见古人不必其文之出于己
shū bù dàng liǎng xù huì shì lù xiāng shì lù zhǔ kǎo shì guān xù qí shǒu, fù zhù kǎo xù qí hòu, zhí yě. fán shū yì yóu shì yǐ. qiě rú guó chū shí, fǔ zhōu xiàn zhì shū chéng, bì tuī qí xiāng xiān shēng zhī chǐ zūn ér yǒu wén zhě xù zhī, bù zé guān yú qí fǔ zhōu xiàn zhě yě. qǐng zhě bì dāng qí rén, qí rén yì bì zì shěn qí wú kě ràng ér hòu wèi zhī. guān yú shì zhě, qí wén yōu, qí yú shì shū yě yǒu gōng, zé bù ràng yú xiāng yǐ. xiāng zhī xiān shēng, qí wén yōu, qí yú shì shū yě yǒu gōng, zé guān bù gǎn zuò yǐ. yì qǔ yú dú duàn, zé yǒu zì wèi zhī ér bù ràng yú xiāng yǔ guān yǐ. fán cǐ zhě, suǒ wèi zhí yě. gù qí xù zhǐ yī piān, huò bié yǒu fā míng, zé wèi hòu xù. yì yǒu dàn jì suì yuè ér wú xù zhě. jīn zé yǒu liǎng xù yǐ, yǒu lèi sān sì xù ér bù zhǐ zhě yǐ. liǎng xù fēi tǐ yě, bù dàng qí rén fēi zhí yě, shì zhī jūn zǐ bù xué ér hǎo duō yán yě.
○书不当两序《会试录》、《乡试录》主考试官序其首,副柱考序其後,职也。凡书亦犹是矣。且如国初时,府州县志书成,必推其乡先生之齿尊而有文者序之,不则官于其府州县者也。请者必当其人,其人亦必自审其无可让而後为之。官于是者,其文优,其于是书也有功,则不让于乡矣。乡之先生,其文优,其于是书也有功,则官不敢作矣。义取于独断,则有自为之而不让于乡与官矣。凡此者,所谓职也。故其序止一篇,或别有发明,则为後序。亦有但纪岁月而无序者。今则有两序矣,有累三四序而不止者矣。两序非体也,不当其人非职也,世之君子不学而好多言也。
fán shū yǒu suǒ fā míng, xù kě yě wú suǒ fā míng, dàn jì chéng shū zhī suì yuè kě yě. rén zhī huàn zài hǎo wéi rén xù.
凡书有所发明,序可也;无所发明,但纪成书之岁月可也。人之患在好为人序。
táng dù mù dá zhuāng chōng shū yuē:" zì gǔ xù qí wén zhě, jiē hòu shì zōng shī qí rén ér wèi zhī. jīn wú yǔ zú xià bìng shēng jīn shì, yù xù zú xià wèi yǐ zhī wén, gù bù kě yě." dú cǐ yán, jīn zhī hǎo wéi rén xù zhě kě yǐ zhǐ yǐ.
唐杜牧《答庄充书》曰:“自古序其文者,皆後世宗师其人而为之。今吾与足下并生今世,欲序足下未已之文,固不可也。”读此言,今之好为人序者可以止矣。
lóu jiān zhòng kè yuán shì cháng qìng jí xù yuē:" xù zhě, xù suǒ yǐ zuò zhī zhǐ yě. gài shǐ yú zi xià zhī xù shī, qí hòu liú xiàng yǐ jiào shū wèi zhí, měi yī biān chéng, jí yǒu xù, zuì wéi yǎ xún yǐ. zuǒ sī fù sān dū chéng, zì yǐ míng bù shèn zhe, qiú xù yú huáng fǔ mì. zì shì zhuì wén zhī shì, duō yǒu tuō yú rén yǐ chuán zhě, jiē jí jí yú míng, ér wéi kǒng rén zhī bù wú zhī yě, zhì yú qí chuán jì jiǔ, kè běn zhī cún zhě, huò màn huàn bù kě dú, yǒu shàn xiě ér zhòng kè zhī. zé rén fù xù zhī, shì yí xù suǒ yǐ kè zhī yì kě yě, ér jīn zhī shù zhě fēi zhuī lùn xī xián, wàng wéi yōu liè zhī biàn, jí guò chēng hǎo shì, duō shè yóu yáng zhī cí, jiē wǒ suǒ bù qǔ yě." dú cǐ yán, jīn zhī hǎo wèi gǔ rén wén jí xù zhě kě yǐ zhǐ yǐ.
娄坚《重刻〈元氏长庆集〉序》曰:“序者,叙所以作之指也。盖始于子夏之序《诗》,其後刘向以校书为职,每一编成,即有序,最为雅驯矣。左思赋三都成,自以名不甚著,求序于皇甫谧。自是缀文之士,多有托于人以传者,皆汲汲于名,而惟恐人之不吾知也,至于其传既久,刻本之存者,或漫漶不可读,有缮写而重刻之。则人复序之,是宜叙所以刻之意可也,而今之述者非追论昔贤,妄为优劣之辨,即过称好事,多设游扬之辞,皆我所不取也。”读此言,今之好为古人文集序者可以止矣。
gǔ rén bù wéi rén lì zhuàn liè zhuàn zhī míng shǐ yú tài shǐ gōng, gài shǐ tǐ yě. bù dàng zuò shǐ zhī zhí, wú wéi rén lì zhuàn zhě kǎo. gù yǒu bēi yǒu zhì yǒu zhuàng ér wú chuán. liáng rèn wén zhāng yuán qǐ yán chuán shǐ yú dōng fāng shuò zuò fēi yǒu xiān shēng chuán, shì yǐ yù yán ér wèi zhī chuán. hán wén gōng jí zhōng chuán sān piān: dà xué shēng hé fān wū zhě wáng chéng fú máo yǐng. liǔ zi hòu jí zhōng chuán liù piān: sòng qīng guō tuó tuó tóng qū jì zǐ rén lǐ chì, fù bǎn, hé fān, jǐn cǎi qí yī shì ér wèi zhī chuán, wáng chéng fú zhī bèi jiē wēi zhě, ér wèi zhī chuán máo yǐng lǐ chì fù bǎn zé xì ěr, ér wèi zhī chuán, gài bǐ yú bài guān zhī shǔ ěr. ruò duàn tài wèi, zé bù yuē chuán, yuē yì shì zhuàng, zi hòu zhī bù gǎn chuán duàn tài wèi. yǐ bù dàng shǐ rèn yě. zì sòng yǐ hòu, nǎi yǒu wéi rén lì zhuàn zhě, qīn shǐ guān zhī zhí yǐ. tài píng yù lǎn shū mù liè gǔ rén bié zhuàn shù shí zhǒng, wèi zhī bié zhuàn, suǒ yǐ bié yú shǐ jiā.
○古人不为人立传列传之名始于太史公,盖史体也。不当作史之职,无为人立传者考。故有碑、有志、有状而无传。梁任《文章缘起》言传始于东方朔作《非有先生传》,是以寓言而谓之传。《韩文公集》中传三篇:大学生何蕃、圬者王承福、毛颖。《柳子厚集》中传六篇:宋清、郭橐驼、童区寄、梓人李赤,负版,何蕃,仅采其一事而谓之传,王承福之辈皆微者,而谓之传;毛颖、李赤、负版则戏耳,而谓之传,盖比于稗官之属耳。若段太尉,则不曰传,曰逸事状,子厚之不敢传段太尉。以不当史任也。自宋以後,乃有为人立传者,侵史官之职矣。《太平御览》书目列古人别传数十种,谓之别传,所以别于史家。
zhì zhuàng bù kě wàng zuò zhì zhuàng zài wén zhāng jiā wèi shǐ zhī liú, shàng zhī shǐ guān, chuán zhī hòu rén, wèi shǐ zhī běn. shǐ yǐ jì shì, yì yǐ zài yán. gù bù dú qí rén yī shēng suǒ zhe zhī wén, bù kě yǐ zuò qí rén shēng ér zài gōng qīng dà chén zhī wèi zhě, bù xī yī zhāo zhī dà shì, bù kě yǐ zuò qí rén shēng ér zài cáo shǔ zhī wèi zhě, bù xī yī sī zhī zhǎng gù, bù kě yǐ zuò qí rén shēng ér zài jiān sī shǒu lìng zhī wèi zhě, bù xī yī fāng zhī dì xíng tǔ sú, yīn gé lì bìng, bù kě yǐ zuò, jīn zhī rén wèi tōng hū cǐ, ér wàng wéi rén zuò zhì shǐ jiā yòu bù kǎo ér chéng yòng zhī, shì yǐ dǐ wǔ bù hé. zǐ yuē:" gài yǒu bù zhī ér zuò zhī zhě." qí wèi shì yǔ?
○志状不可妄作志状在文章家为史之流,上之史官,传之後人,为史之本。史以记事,亦以载言。故不读其人一生所著之文,不可以作;其人生而在公卿大臣之位者,不悉一朝之大事,不可以作;其人生而在曹署之位者,不悉一司之掌故,不可以作;其人生而在监司守令之位者,不悉一方之地形土俗,因革利病,不可以作,今之人未通乎此,而妄为人作志;史家又不考而承用之,是以抵牾不合。子曰:“盖有不知而作之者。”其谓是与?
míng chén shuò dé zhī zǐ sūn, bù bì jiē dú fù shū dú fù shū zhě bù bì néng tōng yǒu sī zhǎng gù. ruò fú wéi rén zuò zhì zhě, bì yī shí wén yuàn míng shì, nǎi bù néng xiáng jiū, ér yuē:" zǐ sūn zhī zhuàng yún ěr, wú zé yīn zhī." fū dà chén jiā kě yǒu bù shí zì zhī zǐ sūn, ér wén zhāng jiā bù kě yǒu bù tōng lìng zhī zōng jiàng, nǎi yù shǐ jí tán bó lǔ zhī liú wéi wén rén rèn qí guò, jiē hū, ruò shì zé jǐn tiān xià ér wén rén yǐ.
名臣硕德之子孙,不必皆读父书;读父书者不必能通有司掌故。若夫为人作志者,必一时文苑名士,乃不能详究,而曰:“子孙之状云尔,吾则因之。”夫大臣家可有不识字之子孙,而文章家不可有不通令之宗匠,乃欲使籍谈、伯鲁之流为文人任其过,嗟乎,若是则尽天下而文人矣。
zuò wén rùn bǐ cài bó jiē jí zhōng wéi shí guì bēi lěi zhī zuò shèn duō, rú hú guǎng chén gè sān bēi, qiáo xuán yáng cì hú shuò gè èr bēi, zhì yú yuán mǎn lái nián shí wǔ hú gēn nián qī suì, jiē wèi zhī zuò bēi. zì fēi lì qí rùn bǐ, bù zhì wéi cǐ, shǐ chuán yǐ qí míng zhòng, yǐn ér bù yán ěr. wén rén shòu qiú, qǐ dú hán tuì zhī yú mù jīn zāi. wáng yě kè cóng shū yuē:" zuò wén shòu xiè, fēi qǐ yú jìn sòng. guān chén huáng hòu shī chǒng yú hàn wǔ dì, bié zài cháng mén gōng, wén sī mǎ xiàng rú tiān xià gōng wéi wén, fèng huáng jīn bǎi jīn wéi wén jūn qǔ jiǔ, xiàng rú yīn wéi wén, yǐ wù zhǔ shàng, huáng hòu fù de xìng. cǐ fēng xī hàn yǐ rán,"
○作文润笔《蔡伯喈集》中为时贵碑诔之作甚多,如胡广、陈各三碑,桥玄、杨赐、胡硕各二碑,至于袁满来年十五、胡根年七岁,皆为之作碑。自非利其润笔,不至为此,史传以其名重,隐而不言耳。文人受赇,岂独韩退之谀墓金哉。王《野客丛书》曰:“作文受谢,非起于晋宋。观陈皇後失宠于汉武帝,别在长门宫,闻司马相如天下工为文,奉黄金百斤为文君取酒,相如因为文,以悟主上,皇後复得幸。此风西汉已然,”
dù fǔ zuò bā āi shī, lǐ qǐ yī piān yuē:" gān yè mǎn qí mén, bēi bǎn zhào sì yì, fēng wū shān hú gōu, qí lín zhī chéng tǎn, zǐ liú suí jiàn jǐ, yì qǔ wú xū suì." liú yǔ xī jì hán yù wén yuē:" gōng dǐng hóu bēi, zhì suì biǎo qiān, yī zì zhī jià, niǎn jīn rú shān." kě wèi fā lù zhēn zāng zhě yǐ. xī yáng zi yún yóu bù kěn shòu gǔ rén zhī qián, zài zhī fǎ yán, ér dù nǎi wèi zhī" yì qǔ", zé yòu bù ruò táng yín zhī zhí yǐ wéi lì yě. jiè ān màn bǐ yán:" táng zǐ wèi yǒu yī jù cè, zì lù suǒ zuò, wén bù miàn tí yuē' lì shì'."
杜甫作《八哀诗》,李岂一篇曰:“干谒满其门,碑版照四裔,丰屋珊瑚钩,麒麟织成毯,紫骝随剑几,义取无虚岁。”刘禹锡《祭韩愈文》曰:“公鼎侯碑,志隧表阡,一字之价,辇金如山。”可谓发露真赃者矣。昔扬子云犹不肯受贾人之钱,载之《法言》,而杜乃谓之“义取”,则又不若唐寅之直以为利也。《戒庵漫笔》言:“唐子畏有一巨册,自录所作,文簿面题曰‘利市’。”
xīn táng shū wéi guàn zhī chuán yán:" péi jūn zi chí wàn jiān, qǐng zhuàn xiān míng. dá yuē:' wú níng è sǐ, qǐ néng wéi shì?'" jīn zhī mài wén wèi huó zhě kě yǐ kuì yǐ.
《新唐书·韦贯之传》言:“裴均子持万缣,请撰先铭。答曰:‘吾宁饿死,岂能为是?’”今之卖文为活者可以愧矣。
sī kōng tú chuán yán:" yǐn jū zhōng tiáo shān, wáng zhòng róng fù zǐ yǎ zhòng zhī, shù kuì yí, fú shòu. cháng wèi zuò bēi, zèng juàn shù qiān, tú zhì yú xiāng, shì rén dé qǔ zhī, yī rì jǐn," jì bù yǒu qí zèng, ér shòu zhī hé jū, bù dé yǐ yě, shì yòu qí cì yě.
《司空图传》言:“隐居中条山,王重荣父子雅重之,数馈遗,弗受。尝为作碑,赠绢数千,图置虞乡,市人得取之,一日尽,”既不有其赠,而受之何居,不得已也,是又其次也。
yuán shǐ:" yáo suì yǐ wén jiù zhèng yú xǔ héng, héng jiè zhī yuē:' gōng shǐ wèi wù, yǐ dài dào yě, shǐ dào dé zhī, yì jiāng dài rén. wén zhāng gù fā wén shì zǐ zhī lì qì, rán xiān yǒu néng yī shì zhī míng jiàng hé yǐ yīng rén zhī jiàn yì zhě zāi. fēi qí rén ér yǔ zhī, yǔ fēi qí rén ér jù zhī, jūn zuì yě, fēi zhōu shēn sī shì zhī dào yě. wú guān qián dài mǎ róng, chéng yú dèng shì, bù gǎn fù wéi wǔ shì jiā, suì wèi liáng jì cǎo zòu. lǐ gù yòu zuò dà jiàng jūn xī dì sòng, yǐ cǐ pō wéi zhèng zhí suǒ xiū. xú guǎng wéi cí bù láng shí, kuài jī wáng shì zǐ yuán xiǎn lù shàng shū, yù shǐ bǎi liáo zhì jìng, tái nèi shǐ guǎng lì yì, yóu shì nèi wài bìng zhí xià guān lǐ, guǎng cháng wèi kuì hèn. lù yóu wǎn nián zài chū, wèi hán chà zhòu zhuàn nán yuán yuè gǔ quán jì, jiàn jī qīng yì. zhū wén gōng cháng yán qí néng tài gāo, jī tài jìn, kǒng wèi yǒu lì zhě suǒ qiān wǎn, bù dé quán qí wǎn jié. shì jiē fēi qí rén ér yǔ zhī zhě yě. fū huò huàn zhī lái, qīng yú chǐ rǔ, bì bù dé jǐ, yǔ qí yǔ yě níng jù. zhì nǎi jiǎn dé hán zhāng, qí yòng yǒu xiān hū cǐ zhě, zé yòu guì zhī wēi zhī jūn zǐ yǐ." shào nián wèi dá, tóu zhī qiú jiàn zhī wén yì bù kě qīng zuò. hán chāng lí jí yǒu shàng jīng zhào yǐn lǐ shí shū, yuē:" yù lái jīng shī, yú jīn shí wǔ nián. suǒ jiàn gōng qīng dà chén bù kě shèng shǔ, jiē néng shǒu guān fèng zhí, wú guò shī ér yǐ. wèi jiàn yǒu chì xīn shì shàng, yōu guó rú jiā rú gé xià zhě. jīn nián yǐ lái, bù yǔ zhě bǎi yǒu yú rì, zhǒng bù rù tǔ, yě wú qīng cǎo, ér dào zéi bù gǎn qǐ, jià bù gǎn guì, bǎi fāng bǎi èr shí sī liù jūn èr shí sì xiàn zhī rén jiē ruò gé xià qīn lín qí jiā, lǎo hǎo sù zāng, xiāo suō cuī jǔ, hún wáng pò sàng, yǐng miè jī jué, fēi gé xià tiáo lǐ zhèn fú, bù xuān tiān yú wēi dé, qí hé néng jí cǐ." zhì qí wèi shùn zōng shí lù, shū biǎn jīng zhào yǐn lǐ shí wèi tōng zhōu zhǎng shǐ, zé yuē:" shí chǎn shì lǐ qí yùn, zhòu qiān zhì jīng zhào yǐn, shì chǒng qiáng fù, bù gù wén fǎ. shì shí chūn xià hàn, jīng jī fá shí, shí yī bù yǐ jiè yì, lì wù jù liǎn zhēng qiú, yǐ gěi bèng fèng. měi zòu duì zhé yuē:' jīn nián suī hàn ér yí shén hǎo.' yóu shì zū shuì jiē bù miǎn, rén qióng zhì huài wū mài wǎ mù, dài mài miáo yǐ yīng guān. líng lì gōng qīng yǐ xià, suí xǐ nù, wū zòu qiān chù, cháo tíng wèi jì zhī. cháng yǒu zhào miǎn jī nèi bū zū, shí bù xíng, yòng zhào shū zhēng zhī rú chū, xiǎo yǒng yú shā hài, rén lì bù liáo shēng. zhì qiǎn, shì lǐ huān hū, jiē xiù wǎ lì, zhē dào cì zhī, shí yóu jiān dào huò miǎn." yǔ qián suǒ shàng zhī shū jiǒng ruò dà yuān yǐ. qǐ fēi shào nián wèi dá, tóu zhī qiú jiàn zhī wén, ér bù zì jué qí shī yán zhě xié? hòu zhī jūn zǐ, kě yǐ wéi jiè.
《元史》:“姚燧以文就正于许衡,衡戒之曰:‘弓矢为物,以待盗也,使盗得之,亦将待人。文章固发闻士子之利器,然先有能一世之名将何以应人之见役者哉。非其人而与之,与非其人而拒之,均罪也,非周身斯世之道也。吾观前代马融,惩于邓氏,不敢复违忤势家,遂为梁冀草奏。李固又作《大将军西第颂》,以此颇为正直所羞。徐广为祠部郎时,会稽王世子元显录尚书,欲使百僚致敬,台内使广立议,由是内外并执下官礼,广常为愧恨。陆游晚年再出,为韩诧胄撰《南园阅古泉记》,见讥清议。朱文公尝言其能太高,迹太近,恐为有力者所牵挽,不得全其晚节。是皆非其人而与之者也。夫祸患之来,轻于耻辱,必不得己,与其与也宁拒。至乃俭德含章,其用有先乎此者,则又贵知微之君子矣。”少年未达,投知求见之文亦不可轻作。《韩昌黎集》有《上京兆尹李实书》,曰:“愈来京师,于今十五年。所见公卿大臣不可胜数,皆能守官奉职,无过失而已。未见有赤心事上,忧国如家如阁下者。今年以来,不雨者百有馀日,种不入土,野无青草,而盗贼不敢起,价不敢贵,百坊百二十司六军二十四县之人皆若阁下亲临其家,老好宿赃,销缩摧沮,魂亡魄丧,影灭迹绝,非阁下条理镇服,布宣天于威德,其何能及此。”至其为《顺宗实录》,书贬京兆尹李实为通州长史,则曰:“实谄事李齐运,骤迁至京兆尹,恃宠强腹,不顾文法。是时春夏旱,京畿乏食,实一不以介意,力务聚敛征求,以给迸奉。每奏对辄曰:‘今年虽旱、而仪甚好。’由是租税皆不免,人穷至坏屋卖瓦木,贷麦苗以应官。陵轹公卿已下,随喜怒,诬奏迁黜,朝廷畏忌之。尝有诏免畿内逋租,实不行,用诏书征之如初,小勇于杀害,人吏不聊生。至谴,市里欢呼,皆袖瓦砾,遮道伺之,实由间道获免。”与前所上之书迥若大渊矣。岂非少年未达,投知求见之文,而不自觉其失言者邪?後之君子,可以为戒。
jiǎ shè zhī cí gǔ rén wéi fù, duō jiǎ shè zhī cí. xù shù wǎng shì, yǐ wéi diǎn zhuì, bù bì yī yī fú tóng yě. zǐ xū wáng shì gōng wū yǒu xiān shēng zhī wén, yǐ zhào shǐ yú xiàng rú yǐ. hòu zhī zuò zhě shí zǔ cǐ yì, xiè zhuāng yuè fù" chén wáng chū sàng yīng liú, duān yōu duō xiá," yòu yuē:" chōu háo jìn dú, yǐ mìng zhòng xuān." àn wáng càn yǐ jiàn ān èr shí yī nián cóng zhēng wú, èr shí èr nián chūn dào bìng zú. xú chén yīng liú yī shí jù shì, yì shì suì yě. zhì míng dì tài hé liù nián, zhí fēng chén wáng, qǐ kě yǐ yē shǐ chuán, yǐ yì cǐ fù zhī bù hé zāi. gēng xìn kū shù fù jì yán yīn zhòng wén chū wèi dōng yáng tài shǒu, nǎi fù yǒu huán dà sī mǎ, yì tóng cǐ lì. ér cháng mén fù suǒ yún, chén huáng hòu fù de xìng zhě, yì běn wú qí shì. pái xié zhī wén bù dàng yǔ zhī zhuāng lùn yǐ.
○假设之辞古人为赋,多假设之辞。序述往事,以为点缀,不必一一符同也。子虚、亡是公、乌有先生之文,已肇始于相如矣。後之作者实祖此意,谢庄《月赋》“陈王初丧应、刘,端忧多暇,”又曰:“抽毫进牍,以命仲宣。”按王粲以建安二十一年从征吴,二十二年春道病卒。徐、陈、应、刘一时俱逝,亦是岁也。至明帝太和六年,植封陈王,岂可椅掖史传,以议此赋之不合哉。庚信《枯树赋》既言殷仲文出为东阳太守,乃复有桓大司马,亦同此例。而《长门赋》所云,陈皇後复得幸者,亦本无其事。徘谐之文不当与之庄论矣。
chén hòu fù xìng zhī yún, zhèng rú mǎ róng cháng dí fù suǒ wèi" qū píng shì lè guó, jiè tuī hái shòu lù" yě.
陈後复幸之云,正如马融《长笛赋》所谓“屈平适乐国,介推还受禄”也。
gǔ wén wèi zhèng zhī yǐn lù jī biàn wáng lùn, qí chēng jìn jūn, shàng piān wèi zhī" wáng shī", xià piān wèi zhī" qiáng wén xìn guó zhǐ nán lù xù zhōng" běi" zì jiē" lǔ" zì yě. hòu rén bù zhī qí yì, bù néng gǎi zhī, xiè gāo yǔ xī tái tòng kū jì, běn dāng yún" wén xìn gōng", ér miù yún" yán lǔ gōng", běn dāng yún" jì sòng", ér yún" jì hàn". fán cǐ jiē yǒu dài yú hòu rén zhī gǎi zhèng zhě yě. hú shēn zhī zhù tōng jiàn, zhì èr bǎi bā shí juǎn shí jìng táng yǐ shān hòu shí liù zhōu lù qì dān zhī shì, ér yún" zì shì zhī hòu liáo miè jìn, jīn pò sòng", qí xià quē wén yī xíng, wèi méng gǔ miè jīn qǔ sòng, yī tǒng tiān xià, ér huì zhī bù shū, cǐ yǒu dài yú hòu rén zhī bǔ wán zhě yě, hàn rén yán chūn qiū suǒ biǎn sǔn dà rén dāng shì jūn chén yǒu wēi quán shì lì zhě, qí shì jiē jiàn yú shū, gù dìng āi zhī jiān duō wēi cí yǐ, kuàng yú yì xìng gǎi wù, zhì yǒu huá xià zhě hū. mèng zǐ yuē:" bù zhī qí rén kě hū? shì yǐ lùn qí shì yě, xí qí dú ér bù zhī, wú wéi guì jūn zǐ yǐ."
○古文未正之隐陆机《辨亡论》,其称晋军,上篇谓之“王师”,下篇谓之“强文信国《指南录序》中“北”字皆“卤”字也。後人不知其意,不能改之,谢皋羽《西台恸哭记》,本当云“文信公”,而谬云“颜鲁公”,本当云“季宋”,而云“季汉”。凡此皆有待于後人之改正者也。胡身之注《通鉴》,至二百八十卷石敬瑭以山後十六州赂契丹之事,而云“自是之後辽灭晋,金破宋”,其下阙文一行,谓蒙古灭金取宋,一统天下,而讳之不书,此有待于後人之补完者也,汉人言《春秋》所贬损大人当世君臣有威权势力者,其事皆见于书,故定、哀之间多微辞矣,况于易姓改物,制有华夏者乎。孟子曰:“不知其人可乎?是以论其世也,习其读而不知,无为贵君子矣。”
zhèng suǒ nán xīn shǐ shū wén chéng xiàng shì, yán gōng zì xù běn mò, wèi yǒu chēng bǐ yuē" dà guó" yuē" chéng xiàng", yòu zì chēng" tiān xiáng", jiē fēi gōng běn yǔ, jiù běn jiē zhí chì bǐ qiú míng. rán zé jīn zhī jí běn huò jiē chuán shū zhě suǒ gǎi.
郑所南《心史》书文丞相事,言公自序本末,未有称彼曰“大国”、曰“丞相”,又自称“天祥”,皆非公本语,旧本皆直斥彼酋名。然则今之集本或皆传书者所改。
jīn shǐ gē shí liè yá wú tǎ chuán" běi zhōng yì qiǎn táng qìng děng wǎng lái yì hé", wán yán hé dá chuán" běi zhōng dà chén yǐ yú dì tú zhǐ shì zhī", wán yán sài bù chuán" àn chūn zì běi zhōng táo huí"." běi zhōng" èr zì bù chéng wén, gài" lǔ zhōng" yě, xiū shǐ zhě réng jīn rén zhī cí wèi gǎi.
《金史·纥石列牙吾塔传》“北中亦遣唐庆等往来议和”,《完颜合达传》“北中大臣以舆地图指示之”,《完颜赛不传》“按春自北中逃回”。“北中”二字不成文,盖“卤中”也,修史者仍金人之辞未改。
jìn shū liú yuán hǎi shí jì lóng, zuò shǐ zhě zì bì táng huì, hòu zhī yǐn shū zhě duō bù zhī ér xí zhī, wéi tōng jiàn bìng gǎi cóng běn míng.
《晋书》刘元海、石季龙,作史者自避唐讳,後之引书者多不知而袭之,惟《通鉴》并改从本名。