rén zhǔ zhī suǒ yǐ jìn shǐ zhě, shǎng fá yě. shǎng suí gōng, fá suí zuì. gù lùn gōng chá zuì, bù kě bù shěn yě. fū shǎng gāo fá xià, ér shàng wú bì zhī qí dào yě, yǔ wú dào tóng yě. fán zhī dào zhě, shì shù yě. gù xiān wáng bù shì qí qiáng, ér shì qí shì bù shì qí xìn, ér shì qí shù. jīn fū fēi péng yù piāo fēng ér xíng qiān lǐ, chéng fēng zhī shì yě tàn yuān zhě zhī qiān rèn zhī shēn, xiàn shéng zhī shù yě. gù tuō qí shì zhě, suī yuǎn bì zhì shǒu qí shù zhě, suī shēn bì děi. jīn fū yōu yè, shān líng zhī dà, ér lí lóu bù jiàn qīng cháo rì, zé shàng bié fēi niǎo, xià chá qiū háo. gù mù zhī jiàn yě, tuō rì zhī shì yě. dé shì zhī zhì, bù cān guān ér jié, chén shù ér wù dāng. jīn shì duō guān zhòng lì, guān lì chéng jiān. fū zhì chéng lì jiān zhě, qiě yǐ jìn rén zhī wèi lì yě ér chéng jiān yì yù wèi lì, zé hé yǐ xiāng jìn? gù shì chéng jiān ér zhì zhě, jǐn cún zhī zhì yě. tōng shù zhě bù rán yě. bié qí shì, nán qí dào, gù yuē: qí shì nán nì zhě, suī zhí bù wèi fēi yān. gù xiān wáng guì shì.
人主之所以禁使者,賞罰也。賞隨功,罰隨罪。故論功察罪,不可不審也。夫賞高罰下,而上無必知其道也,與無道同也。凡知道者,勢、數也。故先王不恃其強,而恃其勢;不恃其信,而恃其數。今夫飛蓬遇飄風而行千里,乘風之勢也;探淵者知千仞之深,縣繩之數也。故托其勢者,雖遠必至;守其數者,雖深必得。今夫幽夜,山陵之大,而離婁不見;清朝日,則上別飛鳥,下察秋豪。故目之見也,托日之勢也。得勢之至,不參官而潔,陳數而物當。今恃多官眾吏,官立丞、監。夫置丞立監者,且以禁人之為利也;而丞、監亦欲為利,則何以相禁?故恃丞、監而治者,僅存之治也。通數者不然也。別其勢,難其道,故曰:其勢難匿者,雖跖不為非焉。故先王貴勢。
huò yuē: rén zhǔ zhí xū hòu yǐ yīng, zé wù yīng jī yàn jī yàn, zé jiān dé. jūn yǐ wèi bù rán. fū lì zhuān zhì jué shì yú qiān lǐ zhī wài, shí èr yuè ér jì shū yǐ dìng, shì yǐ yī suì bié jì, ér zhǔ yǐ yī tīng, jiàn suǒ yí yān, bù kě bì, yuán bù zú. fū wù zhì, zé mù bù dé bù jiàn yán báo, zé ěr bù dé bù wén. gù wù zhì zé biàn, yán zhì zé lùn. gù zhì guó zhī zhì, mín bù dé bì zuì, rú mù bù néng yǐ suǒ jiàn dùn xīn. jīn luàn guó bù rán, shì duō guān zhòng lì. lì suī zhòng, tóng tǐ yī yě. fū tóng tǐ yī zhě xiāng bù kě. qiě fú lì yì ér hài bù tóng zhě. xiān wáng suǒ yǐ wèi bǎo yě. gù zhì zhì, fū qī jiāo yǒu bù néng xiāng wèi qì è gài fēi, ér bù hài yú qīn, mín rén bù néng xiāng wèi yǐn. shàng yǔ lì yě, shì hé ér lì yì zhě yě. jīn fū zōu yú yǐ xiāng jiān, bù kě, shì hé ér lì yì zhě yě. ruò shǐ mǎ yān néng yán, zé zōu yú wú suǒ táo qí è yǐ, lì yì yě. lì hé ér è tóng zhě, fù bù néng yǐ wèn zi, jūn bù néng yǐ wèn chén. lì zhī yǔ lì, lì hé ér è tóng yě. fū shì hé ér lì yì zhě, xiān wáng zhī suǒ yǐ wèi duān yě. mín zhī bì zhǔ, ér bù hài yú gài. xián zhě bù néng yì, bù xiào zhě bù néng sǔn. gù yí xián qù zhī, zhì zhī shù yě.
或曰:「人主執虛、後以應,則物應稽驗;稽驗,則奸得。」君以為不然。夫吏專制決事於千里之外,十二月而計書以定,事以一歲別計,而主以一聽,見所疑焉,不可蔽,員不足。夫物至,則目不得不見;言薄,則耳不得不聞。故物至則變,言至則論。故治國之制,民不得避罪,如目不能以所見遁心。今亂國不然,恃多官眾吏。吏雖眾,同體一也。夫同體一者相不可。且夫利異而害不同者。先王所以為保也。故至治,夫妻、交友不能相為棄惡蓋非,而不害於親,民人不能相為隱。上與吏也,事合而利異者也。今夫騶、虞以相監,不可,事合而利異者也。若使馬、焉能言,則騶、虞無所逃其惡矣,利異也。利合而惡同者,父不能以問子,君不能以問臣。吏之與吏,利合而惡同也。夫事合而利異者,先王之所以為端也。民之蔽主,而不害於蓋。賢者不能益,不肖者不能損。故遺賢去知,治之數也。