rén zhǔ zhī suǒ yǐ jìn shǐ zhě, shǎng fá yě. shǎng suí gōng, fá suí zuì. gù lùn gōng chá zuì, bù kě bù shěn yě. fū shǎng gāo fá xià, ér shàng wú bì zhī qí dào yě, yǔ wú dào tóng yě. fán zhī dào zhě, shì shù yě. gù xiān wáng bù shì qí qiáng, ér shì qí shì bù shì qí xìn, ér shì qí shù. jīn fū fēi péng yù piāo fēng ér xíng qiān lǐ, chéng fēng zhī shì yě tàn yuān zhě zhī qiān rèn zhī shēn, xiàn shéng zhī shù yě. gù tuō qí shì zhě, suī yuǎn bì zhì shǒu qí shù zhě, suī shēn bì děi. jīn fū yōu yè, shān líng zhī dà, ér lí lóu bú jiàn qīng cháo rì, zé shàng bié fēi niǎo, xià chá qiū háo. gù mù zhī jiàn yě, tuō rì zhī shì yě. dé shì zhī zhì, bù cān guān ér jié, chén shù ér wù dāng. jīn shì duō guān zhòng lì, guān lì chéng jiān. fū zhì chéng lì jiān zhě, qiě yǐ jìn rén zhī wèi lì yě ér chéng jiān yì yù wèi lì, zé hé yǐ xiāng jìn? gù shì chéng jiān ér zhì zhě, jǐn cún zhī zhì yě. tōng shù zhě bù rán yě. bié qí shì, nán qí dào, gù yuē: qí shì nán nì zhě, suī zhí bù wéi fēi yān. gù xiān wáng guì shì.
人主之所以禁使者,赏罚也。赏随功,罚随罪。故论功察罪,不可不审也。夫赏高罚下,而上无必知其道也,与无道同也。凡知道者,势、数也。故先王不恃其强,而恃其势;不恃其信,而恃其数。今夫飞蓬遇飘风而行千里,乘风之势也;探渊者知千仞之深,县绳之数也。故托其势者,虽远必至;守其数者,虽深必得。今夫幽夜,山陵之大,而离娄不见;清朝日,则上别飞鸟,下察秋豪。故目之见也,托日之势也。得势之至,不参官而洁,陈数而物当。今恃多官众吏,官立丞、监。夫置丞立监者,且以禁人之为利也;而丞、监亦欲为利,则何以相禁?故恃丞、监而治者,仅存之治也。通数者不然也。别其势,难其道,故曰:其势难匿者,虽跖不为非焉。故先王贵势。
huò yuē:" rén zhǔ zhí xū hòu yǐ yīng, zé wù yīng jī yàn jī yàn, zé jiān dé." jūn yǐ wéi bù rán. fū lì zhuān zhì jué shì yú qiān lǐ zhī wài, shí èr yuè ér jì shū yǐ dìng, shì yǐ yī suì bié jì, ér zhǔ yǐ yī tīng, jiàn suǒ yí yān, bù kě bì, yuán bù zú. fū wù zhì, zé mù bù dé bú jiàn yán báo, zé ěr bù dé bù wén. gù wù zhì zé biàn, yán zhì zé lùn. gù zhì guó zhī zhì, mín bù dé bì zuì, rú mù bù néng yǐ suǒ jiàn dùn xīn. jīn luàn guó bù rán, shì duō guān zhòng lì. lì suī zhòng, tóng tǐ yī yě. fū tóng tǐ yī zhě xiāng bù kě. qiě fú lì yì ér hài bù tóng zhě. xiān wáng suǒ yǐ wéi bǎo yě. gù zhì zhì, fū qī jiāo yǒu bù néng xiāng wèi qì è gài fēi, ér bù hài yú qīn, mín rén bù néng xiāng wèi yǐn. shàng yǔ lì yě, shì hé ér lì yì zhě yě. jīn fū zōu yú yǐ xiāng jiān, bù kě, shì hé ér lì yì zhě yě. ruò shǐ mǎ yān néng yán, zé zōu yú wú suǒ táo qí è yǐ, lì yì yě. lì hé ér è tóng zhě, fù bù néng yǐ wèn zi, jūn bù néng yǐ wèn chén. lì zhī yǔ lì, lì hé ér è tóng yě. fū shì hé ér lì yì zhě, xiān wáng zhī suǒ yǐ wéi duān yě. mín zhī bì zhǔ, ér bù hài yú gài. xián zhě bù néng yì, bù xiào zhě bù néng sǔn. gù yí xián qù zhī, zhì zhī shù yě.
或曰:“人主执虚、后以应,则物应稽验;稽验,则奸得。”君以为不然。夫吏专制决事于千里之外,十二月而计书以定,事以一岁别计,而主以一听,见所疑焉,不可蔽,员不足。夫物至,则目不得不见;言薄,则耳不得不闻。故物至则变,言至则论。故治国之制,民不得避罪,如目不能以所见遁心。今乱国不然,恃多官众吏。吏虽众,同体一也。夫同体一者相不可。且夫利异而害不同者。先王所以为保也。故至治,夫妻、交友不能相为弃恶盖非,而不害于亲,民人不能相为隐。上与吏也,事合而利异者也。今夫驺、虞以相监,不可,事合而利异者也。若使马、焉能言,则驺、虞无所逃其恶矣,利异也。利合而恶同者,父不能以问子,君不能以问臣。吏之与吏,利合而恶同也。夫事合而利异者,先王之所以为端也。民之蔽主,而不害于盖。贤者不能益,不肖者不能损。故遗贤去知,治之数也。