liù jīng zhī wén bù xiāng shī yě, ér hòu shì bù gǎn xuān zhì. hòu zhī wèi wén zhě, wú huò yǐ.
六經之文不相師也,而後世不敢軒輊。後之為文者,吾惑矣。
nǐ hán lín liǔ, xiào mǎ xué bān, dài xiāng zǔ shù, qiè qí zāo pò, miù yǐ. fū wén yǐ zài dào yě, gǒu wén zú yǐ míng dào, wèi wú zhī wén wèi liù jīng kě yě. hé yě? yǔ liù jīng bù xiāng pàn yě. fǒu zé, fā míng shēn hán zhī xué shù, shì yǐ liù jīng zhī wén fǎ, yǒu dào jūn zǐ yǐ zhī fù bù yǐ.
擬韓臨柳,效馬學班,代相祖述,竊其糟粕,謬矣。夫文以載道也,苟文足以明道,謂吾之文為六經可也。何也?與六經不相叛也。否則,發明申、韓之學術,飾以六經之文法,有道君子以之覆瓿矣。
shī cí wén fù, dōu yào yǒu gè yōu jūn ài guó zhī yì, jì rén lì wù zhī xīn, chūn fēng wǔ yú zhī qù, dá tiān jiàn xìng zhī jīng bù wèi zhuì yán, bù xí yú xù, bù dào bǐ yū, bù yán yōu pì, bù shì kè xuē, bù xùn piān zhí.
詩、詞、文、賦,都要有個憂君愛國之意,濟人利物之心,春風舞雩之趣,達天見性之精;不為贅言,不襲餘緒,不道鄙迂,不言幽僻,不事刻削,不徇偏執。
yī xiān dá wèi wén shì yǔ, lìng gǎi zhī, yǔ qiān ràng. xiān dá yuē: mǒu bù hù duǎn, jí lìng gōng xiào wǒ, zhǐ shì yī rén xiào. ruò wèi wǒ huí hù, shì lìng tiān xià xiào yě. yǔ jí fú qí chéng, yòu fú qí zhì. jiē fū! è yī rén miàn zhǐ, ér ān shòu tiān xià zhī bèi xiào zhě, qǐ dú wén zāi? qǐ dú yī èr rén zāi? guān cǐ kě yǐ wù yǐ.
一先達為文示予,令改之,予謙讓。先達曰:「某不護短,即令公笑我,只是一人笑。若為我回護,是令天下笑也。」予極服其誠,又服其智。嗟夫!惡一人面指,而安受天下之背笑者,豈獨文哉?豈獨一二人哉?觀此可以悟矣。
yì lùn zhī jiā, páng yǐn gēn jù, rán ér, jù chuán mò rú jù jīng, jù jīng mò rú jù lǐ.
議論之家,旁引根據,然而,據傳莫如據經,據經莫如據理。
gǔ jīn zài jí zhī yán lǜ yǒu qī zhǒng: yī yuē tiān fèn yǔ. shēn wèi dào zhù, xīn shì lǐ chéng, zì rán ér rán, háo wú suǒ wèi, shēng zhī ān xíng zhī shèng rén. èr yuē xìng fēn yǔ. lǐ suǒ dāng rán, zhí suǒ dāng jǐn, wù mǎn fèn liàng, bì ér hòu yǐ, xué zhī lì xíng zhī shèng rén.
古今載籍之言率有七種:一曰天分語。身為道鑄,心是理成,自然而然,毫無所為,生知安行之聖人。二曰性分語。理所當然,職所當盡,務滿分量,斃而後已,學知利行之聖人。
sān yuē shì fēi yǔ. wèi shàn zhě wèi jūn zǐ, wèi è zhě wèi xiǎo rén, yǐ quàn xián zhě. sì yuē lì hài yǔ. zuò shàn jiàng zhī bǎi xiáng, zuò bù shàn jiàng zhī bǎi yāng, yǐ cè zhòng rén. wǔ yuē quán biàn yǔ. tuō cí huà cè yǐ yīng wù. liù yuē wēi lìng yǔ. wǔ xíng yǐ fáng yín. qī yuē wú nài yǔ. wǔ bīng yǐ jìn luàn. cǐ yǔ zhī wài, jiē luàn dào zhī tán yě, xué zhě zhī suǒ wù biàn yě.
三曰是非語。為善者為君子,為惡者為小人,以勸賢者。四曰利害語。作善降之百祥,作不善降之百殃,以策眾人。五曰權變語。託詞畫策以應務。六曰威令語。五刑以防淫。七曰無奈語。五兵以禁亂。此語之外,皆亂道之談也,學者之所務辨也。
shū kuáng zhī rén duō háo xìng, qí shī xióng, dú zhī lìng rén sǎ luò, yǒu qǐ nuò zhī gōng.
疏狂之人多豪興,其詩雄,讀之令人灑落,有起懦之功。
qīng yì zhī rén duō fāng xìng, qí shī jùn, dú zhī lìng rén zì ài, tuō cū bǐ zhī tài. chén qián zhī rén duō yōu xìng, qí shī dàn, dú zhī lìng rén jì jìng, dòng shēn yuǎn zhī sī. chōng dàn zhī rén duō yǎ xìng, qí shī lǎo, dú zhī lìng rén píng yì, xiāo tóng zhì zhī qì.
清逸之人多芳興,其詩俊,讀之令人自愛,脫粗鄙之態。沉潛之人多幽興,其詩淡,讀之令人寂靜,動深遠之思。沖淡之人多雅興,其詩老,讀之令人平易,消童稚之氣。
chóu hóng yuàn lǜ, shì ér nǚ yǔ, duì bái chōu huáng, shì sāo mò yǔ, tàn lǎo jiē bēi, shì hán suān yǔ, mù shān fù xīng, shì qǐ gài yǔ.
愁紅怨綠,是兒女語,對白抽黃,是騷墨語,嘆老嗟卑,是寒酸語,慕膻附腥,是乞丐語。
jiān yǔ shēn cí, xiǎn jù guài zì, wén zhāng zhī yāo ér dào zhī zéi yě, hòu xué zhī yāng ér mù zhī zāi yě. lù běn píng, ér shān xī zhī, rì yuè běn míng, ér yún wù zhī. wú yì lǐ, yǒu yì yán, wú shēn qíng, yǒu shēn yǔ. shì rén bù jiè, ér shì shū bù fén, yǒu shì jiào zhī zé zhě zhī zuì yě. ruò yuē qí rén xué bó ér shí shēn, yì ào ér yǔ qí, rán zé kǒng yú zhī yán qiǎn bǐ shén yǐ.
艱語深辭,險句怪字,文章之妖而道之賊也,後學之殃而木之災也。路本平,而山溪之,日月本明,而雲霧之。無異理,有異言,無深情,有深語。是人不誡,而是書不焚,有世教之責者之罪也。若曰其人學博而識深,意奧而語奇,然則孔、盂之言淺鄙甚矣。
shèng rén bù zuò wú yòng wén zhāng, qí lùn dào zé wèi yǒu dé zhī yán, qí lùn shì zé wèi yǒu jiàn zhī yán, qí xù shù gē yǒng zé wèi yǒu yì shì jiào zhī yán.
聖人不作無用文章,其論道則為有德之言,其論事則為有見之言,其敘述歌詠則為有益世教之言。
zhēn zì yào rú shèng rén yàn jū wēi zuò, duān zhuāng ér hé qì zì zài, cǎo zì yào rú shèng rén yīng wù, jìn tuì cún wáng, cí shòu qǔ yǔ, biàn huà bù cè, yīn shì yì shī ér bù shī qí zhōng.
真字要如聖人燕居危坐,端莊而和氣自在,草字要如聖人應物,進退存亡,辭受取予,變化不測,因事異施而不失其中。
yào zhī tóng guī yú rèn qí zì rán, bù shì zào zuò.
要之同歸於任其自然,不事造作。
shèng rén zuò jīng, yǒu zhǐ shí wù zhě, yǒu zhǐ shí shì zhě, yǒu zhǐ fāng shì zhě, yǒu lùn xīn shì zhě, dāng shí jīng yì yǔ shēn wǎng yǐ. huà yán suǒ yí, bù néng xiě xīn zhī shí yī, ér rú zhě yǐ hòu shì zhī shì wù, yī jǐ zhī yì jiàn dù zhī, bù dé zé qiáng wèi xùn gǔ. wū hū!
聖人作經,有指時物者,有指時事者,有指方事者,有論心事者,當時精意與身往矣。話言所遺,不能寫心之十一,而儒者以後世之事物,一己之意見度之,不得則強為訓詁。嗚呼!
hàn sòng zhū rú bù shēng, zé xiān shèng jīng zhǐ hòu shì chéng bù dé shí yī, rán yǐ qiān hé fù huì ér shī qí zì rán zhī zhǐ zhě, yì bù shǎo yě.
漢宋諸儒不生,則先聖經旨後世誠不得十一,然以牽合附會而失其自然之旨者,亦不少也。
shèng rén chuí shì zé wèi chí héng zhī yán, jiù shì zé yǒu piān zhòng zhī yán. chí héng zhī yán dá zhī tiān xià wàn shì zhě yě, kě yǐ shì jí, piān zhòng zhī yán yīn shì yīn rén zhě yě, kě yǐ jiǎo wǎng.
聖人垂世則為持衡之言,救世則有偏重之言。持衡之言達之天下萬世者也,可以示極,偏重之言因事因人者也,可以矯枉。
ér bù shàn dú shū zhě, měi yǐ piān zhòng zhī yán chuí xùn, luàn dào yě fū! wū shèng yě fū!
而不善讀書者,每以偏重之言垂訓,亂道也夫!誣聖也夫!
yán yǔ zhě, shèng rén zhī zāo pò yě. shèng rén bù kě yán zhī miào, fēi yán yǔ suǒ néng xíng róng. hàn sòng yǐ lái, jiě jīng zhū rú ní wén jū zì, pò suì qiān hé, shī shèng rén tiān rán zì dé zhī qù, huì tiān xià běn rán zì zài zhī dào, bù jìn rén qíng, bù hé wù lǐ, shǐ hòu shì xué zhě wú suǒ shì cóng. qiě qí fù yī shì zhī gāo míng, xì qiān gǔ zhī zhòng wàng, suì chéng bǎi shì bù kān zhī diǎn. hòu xué zhě qǐ wú qiān lǜ yī de, fā qián shèng zhī xīn chuán, ér jiù xiān rú zhī xiǎo shī? rán yī xià bǐ kāi huì, fǔ rú sú shì bù biàn shì fēi, shì zhǐ ér jīng, yǎn kǒu ér xiào, qiě yuē: zī xiān zhé zhī míng xùn yě, ān dé wàng yì? yī! cǐ chéng xìn ér hào gǔ zhī yì yě. ní chuán lí jīng, miǎn cóng qiáng xìn, shì xiān rú ā yì qū cóng zhī zǐ yě. xī zhū zǐ jiāng zhōng, shàng gǎi chéng yì zhù shuō, shǐ zhū zǐ xiān yī nián ér zú, zé chéng yì zhāng bì fēi jīng dào zhī yǔ shǐ tiān jiǎ zhū zǐ shù nián, suǒ gǎi níng zhǐ chéng yì zhāng zāi?
言語者,聖人之糟粕也。聖人不可言之妙,非言語所能形容。漢宋以來,解經諸儒泥文拘字,破碎牽合,失聖人天然自得之趣,晦天下本然自在之道,不近人情,不合物理,使後世學者無所適從。且其負一世之高明,系千古之重望,遂成百世不刊之典。後學者豈無千慮一得,發前聖之心傳,而救先儒之小失?然一下筆開喙,腐儒俗士不辨是非,噬指而驚,掩口而笑,且曰:「茲先哲之明訓也,安得妄議?」噫!此誠信而好古之義也。泥傳離經,勉從強信,是先儒阿意曲從之子也。昔朱子將終,尚改誠意注說,使朱子先一年而卒,則誠意章必非精到之語;使天假朱子數年,所改寧止誠意章哉?
shèng rén zhī yán, jiǎn dàn míng zhí zhōng yǒu wú qióng zhī wèi, dà gēng xuán jiǔ yě xián rén zhī yán, yī jiàn biàn tòu, ér lǐ qù chōng yì, dú zhī shǐ rén huò rán, kuài zhì zhēn xiū yě.
聖人之言,簡淡明直中有無窮之味,大羹玄酒也;賢人之言,一見便透,而理趣充溢,讀之使人豁然,膾炙珍羞也。
shèng rén zhōng rì xìn kǒu kāi hé, qiān yán wàn yǔ, suí shì wèn dá, wú yī zì bù kě wèi xùn. xián zhě shēn chén ér sī, jī liú ér yīng, píng qì ér yán, yì xīn ér yǔ, shǐ miǎn yú guò. chū cǐ èr zhě, ér zì kǒu fàng yán, jiē kuáng mí zuì mèng yǔ yě, zhōng rì yán wú yī zì jìn dào, hé yǐ duō wèi?
聖人終日信口開闔,千言萬語,隨事問答,無一字不可為訓。賢者深沉而思,稽留而應,平氣而言,易心而語,始免於過。出此二者,而恣口放言,皆狂迷醉夢語也,終日言無一字近道,何以多為?
shī dī chù zài mì gù shì xún duì tóu, gāo chù zài xiě xiōng zhōng zì dé zhī qù, shuō yǎn qián jiàn zài zhī jǐng
詩低處在覓故事尋對頭,高處在寫胸中自得之趣,說眼前見在之景
zì kǒng zǐ shí biàn shuō shǐ bù què wén, yòu yuē wén shèng zhì zé shǐ, bǎ shǐ zì jiù zuò le yī wěi zì kàn. rú jīn dú shǐ zhǐ kàn tā zhì luàn xìng wáng, zú wèi fǎ jiè, zhì yú shì fēi zhēn wěi, zǒng shì chú wài dǐ. pì zhī tīng xì wén yì bān, hé xū wèn tā zhēn jiǎ, zhǐ shì zú wèi gǎn chuàng, biàn yú fēng huà yǒu guān. dàn yǒu yī zhuāng kě hèn chù, zhǐ yuán dāng zhēn kàn, bǎ wěi dǐ dāng zhēn, zhǐ yuán dāng wěi kàn, yòu bǎ zhēn dǐ dāng wěi. zhè lǐ pián yí le duō shào xiǎo rén, kuī wǎng le duō shǎo jūn zǐ.
自孔子時便說「史不闕文」,又曰「文勝質則史」,把史字就作了一偽字看。如今讀史只看他治亂興亡,足為法戒,至於是非真偽,總是除外底。譬之聽戲文一般,何須問他真假,只是足為感創,便於風化有關。但有一樁可恨處,只緣當真看,把偽底當真,只緣當偽看,又把真底當偽。這裡便宜了多少小人,虧枉了多少君子。
shī cí yào rú kū xiào, fā hū qíng zhī bù róng yǐ, zé zhēn qiè ér yǒu wèi. guǒ zhēn yǐ, bù bì jiào gōng zhuō. hòu shì zhǐ yào xué shī cí, rán gōng ér shī zhēn, fēi shī cí zhī běn yì yǐ.
詩辭要如哭笑,發乎情之不容已,則真切而有味。果真矣,不必較工拙。後世只要學詩辭,然工而失真,非詩辭之本意矣。
gù shī cí yǐ qíng zhēn qiè yǔ zì rán zhě wèi dì.
故詩辭以情真切、語自然者為第-。
gǔ rén wú wú yì zhī wén zhāng, qí míng dào yě bù dé bù xíng ér wèi yán, qí fā yán yě bù dé bù chéng ér wèi wén. suǒ wèi yīn wén jiàn dào zhě yě, qí wén zhī gǔ jīn gōng zhuō wú lùn.
古人無無益之文章,其明道也不得不形而為言,其發言也不得不成而為文。所謂因文見道者也,其文之古今工拙無論。
táng sòng yǐ lái, jiàn shàng wén zhāng, rán yóu yǐ dào shì wén, yì suī fēi gǔ, ér wén yóu kě chuán, hòu shì zé zhuān wèi wén zhāng yǐ. gōng qí cí yǔ, huàn qí bō lán, liàn qí zì jù, guài qí jī zhóu, shēn qí yì zhǐ, ér dào zé pò suì zhī lí, huì máng pǐ sè yǐ, shì dào zhī zéi yě.
唐宋以來,漸尚文章,然猶以道飾文,意雖非古,而文猶可傳,後世則專為文章矣。工其辭語,渙其波瀾,煉其字句,怪其機軸,深其意指,而道則破碎支離,晦盲否塞矣,是道之賊也。
ér wú shí zhě yóu yǐ wén zhāng chóng shàng zhī, āi zāi!
而無識者猶以文章崇尚之,哀哉!
wén zhāng yǒu bā yào, jiǎn qiè míng jǐn zhèng dà wēn yǎ. bù jiǎn zé shī zhī fán rǒng, bù qiè zé shī zhī fú fàn, bù míng zé shī zhī hán hu, bù jǐn zé shī zhī shū yí, bù zhèng zé lǐ bù zú yǐ fú rén, bù dà zé shī guān miǎn zhī tǐ, bù wēn zé bào lì kè xuē, bù yǎ zé bǐ lòu qiǎn sú. miào táng wén yào yǒu tiān fù dì zài, shān lín wén yào yǒu xiān fēng dào gǔ, zhēng fá wén yào yǒu tūn xiàng shí niú, zòu duì wén yào yǒu zhōng gān yì dǎn. zhū rú cǐ lèi, kě yǐ lì qiú.
文章有八要,簡、切、明、盡、正、大、溫、雅。不簡則失之繁冗,不切則失之浮泛,不明則失之含糊,不盡則失之疏遺,不正則理不足以服人,不大則失冠冕之體,不溫則暴厲刻削,不雅則鄙陋淺俗。廟堂文要有天覆地載,山林文要有仙風道骨,征伐文要有吞象食牛,奏對文要有忠肝義膽。諸如此類,可以例求。
xué zhě dú shū zhǐ tì qián rén jiě shuō, quán bù xiàng zì jiā shēn shàng zhào yī zhào. pì zhī xiǎo láng tì rén fù huò, nǔ jǐn jīn lì, mì dé jǐ wén qián, gèng bù zhī cǐ zhōng shì hé xì ruǎn zhēn zhòng.
學者讀書只替前人解說,全不向自家身上照一照。譬之小郎替人負貨,努盡筋力,覓得幾文錢,更不知此中是何細軟珍重。
tài xuán suī zhōng shēn bù kàn yì kě.
《太玄》雖終身不看亦可。
zì xiāng jǔ lǐ xuǎn zhī fǎ fèi, ér hòu shì lǜ shàng cí zhāng. táng yǐ shī fù qiú zhēn cái, gèng wèi kě tàn. sòng yǐ jīng yì qǔ shì, ér wǒ cháo yīn zhī. fū qǔ shì yǐ wén, yǐ wèi yán jǔ rén yǐ. rán yóu yuē: yán, xīn shēng yě. yīn wén kě dé qí xīn, yīn xīn kě zhī qí rén.
自鄉舉里選之法廢,而後世率尚詞章。唐以詩賦求真才,更為可嘆。宋以經義取士,而我朝因之。夫取士以文,已為言舉人矣。然猶曰:言,心聲也。因文可得其心,因心可知其人。
qí wén shuǎng liàng zhě, qí xīn bì guāng míng, ér chá qí cū qiǎn zhī bìng qí wén jìn zhí zhě, qí rén bì gāng fāng, ér chá qí háo hàn zhī bìng qí wén zǎo lì zhě, qí rén bì wén cǎi, ér chá qí mí màn zhī bìng qí wén zhuāng zhòng zhě, qí rén bì duān yán, ér chá qí liáo luò zhī bìng qí wén piāo yì zhě, qí rén bì liú dòng, ér chá qí fú báo zhī bìng qí wén diǎn yǎ zhě, qí rén bì zhì shí, ér chá qí pǔ dùn zhī bìng qí wén xióng chàng zhě, qí rén bì huī huò, ér chá qí chí tuò zhī bìng qí wén wēn rùn zhě, qí rén bì hé shùn, ér chá qí xùn ruǎn zhī bìng qí wén jiǎn jié zhě, qí rén bì xiū jǐn, ér chá qí jū luán zhī bìng qí wén shēn chén zhě, qí rén bì jīng xì, ér chá qí yīn xiǎn zhī bìng qí wén chōng dàn zhě, qí rén bì tián yǎ, ér chá qí lǎn sàn zhī bìng qí wén biàn huà zhě, qí rén bì yuán tōng, ér chá qí jī xiè zhī bìng qí wén qí qiǎo zhě, qí rén bì cōng míng, ér chá qí guài dàn zhī bìng qí wén cāng lǎo zhě, qí rén bì bù sú, ér chá qí yū fǔ zhī bìng. yǒu wén zhī zhǎng, ér wú wén zhī bìng, zé qí rén kě zhī yǐ, wén jí wèi chún, bì bù kě qì. jīn yě dàn qǔ qí wén ér yǐ. jiàn yù shēn suì, diào yù xīn tuō, yì yù qí tè, jù yù dìng dòu, duàn liàn yù gōng, tài dù yù qiào, fěn dài yù nóng, miàn pí yù hòu. shì yǐ yè jǔ zhī jiā, qì lǐ ér gōng cí, wàng wǒ ér xùn shì, piāo qiè còu pō, quán wú zì jǐ shén qíng, kǒu yǔ bǐ duān, yíng hé zhǔ sī hào shàng. yán xí zhī diào jì chéng, běn rán zhī tiān bù lù, ér xiào wén zhě yì mí yú shì diào, qǔ qí wén ér wàng qí rén, hé yì àn mō ér biàn cāng huáng, gé bì ér chá yán chī? yù de zhēn cái, qǐ bù nán zāi?
其文爽亮者,其心必光明,而察其粗淺之病;其文勁直者,其人必剛方,而察其豪悍之病;其文藻麗者,其人必文采,而察其靡曼之病;其文莊重者,其人必端嚴,而察其寥落之病;其文飄逸者,其人必流動,而察其浮薄之病;其文典雅者,其人必質實,而察其樸鈍之病;其文雄暢者,其人必揮霍,而察其弛跅之病;其文溫潤者,其人必和順,而察其巽軟之病;其文簡潔者,其人必修謹,而察其拘攣之病;其文深沉者,其人必精細,而察其陰險之病;其文沖淡者,其人必恬雅,而察其懶散之病;其文變化者,其人必圓通,而察其機械之病;其文奇巧者,其人必聰明,而察其怪誕之病;其文蒼老者,其人必不俗,而察其迂腐之病。有文之長,而無文之病,則其人可知矣,文即未純,必不可棄。今也但取其文而已。見欲深邃,調欲新脫,意欲奇特,句欲飣餖,鍛煉欲工,態度欲俏,粉黛欲濃,麵皮欲厚。是以業舉之家,棄理而工辭,忘我而徇世,剽竊湊泊,全無自己神情,口語筆端,迎合主司好尚。沿習之調既成,本然之天不露,而校文者亦迷於世調,取其文而忘其人,何異暗摸而辨蒼黃,隔壁而察妍媸?欲得真才,豈不難哉?
lóng qìng wù chén, yǒng chéng hú jūn gé chéng dēng dì, sān chǎng wén zì jiē tú mǒ guò bàn, xī ān zhèng gěi jiàn dà jīng suǒ qǔ shì yě, rén jiē xiào zhī. hòu yú yuè qí juǎn, nǎi tàn yuē: tú mǒ jí jǐn, qì zhì bù néng, hé zhě? qí huāng shū kuáng dàn, shéng zhī yǐ jǔ yè, zì dāng luò dì, ér yī duàn xióng wěi qì dù shuǎng lǎng jīng shén, yīng yīng rán yī shì háo jié rú duì qí miàn, qí rén zhī kě shōu, zì zài wén zhāng zhī wài ěr. hú jūn bù jī zhī cái, nán cuò zhī qì, tūn niú shí xiàng, dào hǎi chōng shān, zì fēi xún cháng yōng zhòng rén. xī yě! yǐ bù hé shì diào, jìng shǐ chén lún. yú yīn niān chū yǐ wèi qǔ shì zhě bù zhuān zài shù piān gōng zhuō, dāng dé zhī pìn mǔ lí huáng zhī wài yě.
隆慶戊辰,永城胡君格誠登第,三場文字皆塗抹過半,西安鄭給諫大經所取士也,人皆笑之。後余閱其卷,乃嘆曰:「塗抹即盡,棄擲不能,何者?其荒疏狂誕,繩之以舉業,自當落地,而一段雄偉器度、爽朗精神,英英然一世豪傑如對其面,其人之可收,自在文章之外耳。胡君不羈之才,難挫之氣,吞牛食象,倒海沖山,自非尋常庸眾人。惜也!以不合世調,竟使沉淪。」余因拈出以為取士者不專在數篇工拙,當得之牝牡驪黃之外也。
wàn lì bǐng xū ér hòu, jǔ yè wén zì rú huì yè nóng yīn fēng dì xué, bì mù méng bèi miè dēng guāng yòu rú mù zhōng rén shuō guǐ huà, diān kuáng rén shuō fēng huà, fú zhāng rén shuō tiān huà, yòu rú léng yán kǒng què, zhòu yǔ zhēn yán, shì dào zhī dà yāo yě. qí míng jiā yún: wén dào rén bù xǐng dé chù cái zhōng, dào zì jiā bù xǐng dé chù cái gāo zhōng. bù zhòng qí fǎ, rén xīn rì qū yú chī mèi wǎng liǎng yǐ. huò yuē: wén zhāng guān shén me rén xīn shì dào? jiē jiē! cǐ zuì shēng mèng sǐ yǔ yě. guó jiā yǐ wén qǔ shì, fēi qǔ qí wén, yīn wén ér zhī qí xīn, yīn xīn ér zhī qí rén, gù qǔ zhī ěr. yán ruò cǐ yǐ, wèi qí rén yuē guāng míng zhèng dà zhī jūn zǐ, wú bù xìn yě. qiě lù qí rén yuē zhōng shì, jìn chéng qí wén yuē zhōng shì zhī wén, shì wèn qí shì ān zài nǎi?
萬曆丙戌而後,舉業文字如晦夜濃陰封地穴,閉目蒙被滅燈光;又如墓中人說鬼話,顛狂人說風話,伏章人說天話,又如楞嚴孔雀,咒語真言,世道之大妖也。其名家云:「文到人不省得處才中,到自家不省得處才高中。」不重其法,人心日趨於魑魅魍魎矣。或曰:「文章關甚麼人心世道?」嗟嗟!此醉生夢死語也。國家以文取士,非取其文,因文而知其心,因心而知其人,故取之耳。言若此矣,謂其人曰光明正大之君子,吾不信也。且錄其人曰中式,進呈其文曰中式之文,試問其式安在乃?
gāo huáng dì suǒ wèi wén lǐ píng tōng, míng shùn diǎn shí zhě yě, jīn yǐ biān zào huì sè wàng dàn fàng zì zhī cí wèi shì, bèi diǎn shén yǐ. jīn zhī xuǎn shì guān zhě, bì yǐ gāo kē, qí gāo kē suǒ zhōng, biàn fēi míng shùn diǎn shí zhī wén. qí diǎn shì yě, ān dé bù chù míng shùn diǎn shí zhī shì hū? rén xīn qiǎo wěi, jiē cǐ wén wèi zhī suì ěr. yī! shì yán yě, xiàng shuí rén dào? bù guò yǎng wū zhǎng tài xī ér yǐ. shǐ lǐ cáo lǐ kē dé zhèng dà guāng míng zhí chí fēng lì zhī shì, wú suǒ wèi xùn, zhòng yī chéng chuàng, yī liǎng kē hòu, wú liú jǐ yǐ.
高皇帝所謂文理平通,明順典實者也,今以編造晦澀妄誕放恣之辭為式,悖典甚矣。今之選試官者,必以高科,其高科所中,便非明順典實之文。其典試也,安得不黜明順典實之士乎?人心巧偽,皆此文為之祟耳。噫!是言也,向誰人道?不過仰屋長太息而已。使禮曹禮科得正大光明、執持風力之士,無所畏徇,重一懲創,一兩科後,無劉幾矣。
zuǒ chuán guó yǔ zhàn guó cè, chūn qiū zhī shí wén yě, wèi cháng jiàn chūn qiū shí rén xué sān dài. shǐ jì hàn shū, xī hàn zhī shí wén yě, wèi cháng jiàn bān mǎ xué guó zuǒ. jīn zhī shí wén, ān zhī fēi hòu shì zhī gǔ wén? ér bù nǐ guó zuǒ, zé nǐ shǐ hàn, lòu yǐ, rén zhī qì jǐ ér xí rén yě! liù jīng sì shū, sān dài yǐ shàng zhī gǔ wén yě, ér bù nǐ zhě hé? xí jiàn yě. shén yǐ rén zhī yàn cháng ér xǐ yì yě! yú yǐ wèi wén guì lǐ shèng, de lǐ, hé gǔ hé jīn? gǒu lǐ bù rú rén ér mó fǎng yú jù zì zhī jiān, yǐ xī bó qià zhī yù, yǒu shí zhě chǐ zhī.
《左傳》、《國語》、《戰國策》,春秋之時文也,未嘗見春秋時人學三代。《史記》、《漢書》,西漢之時文也,未嘗見班、馬學《國》、《左》。今之時文,安知非後世之古文?而不擬《國》、《左》,則擬《史》、《漢》,陋矣,人之棄己而襲人也!六經四書,三代以上之古文也,而不擬者何?習見也。甚矣人之厭常而喜異也!余以為文貴理勝,得理,何古何今?苟理不如人而摹仿於句字之間,以希博洽之譽,有識者恥之。
shī jiā wú jū bǐ zhī qì, rán lìng rén fàng kuàng cí jiā wú bào lì zhī qì, rán lìng rén yín mǐ. dào xué zì yǒu tài ér bù jiāo lè ér bù yín qì xiàng, suī jì yì yú shī cí, ér zhuì jǐng yán qíng jiē zì yì lǐ zhōng liú chū, suǒ wèi yín fēng nòng yuè, yǒu wú yǔ diǎn yě zhī yì.
詩家無拘鄙之氣,然令人放曠;詞家無暴戾之氣,然令人淫靡。道學自有泰而不驕、樂而不淫氣象,雖寄意於詩詞,而綴景言情皆自義理中流出,所謂吟風弄月,有「吾與點也」之意。