kǒng zǐ shì wǔ xíng zào shēn, liǎng yí chéng xìng. qí yú shèng rén dé jīn qì duō zhě zé gāng míng guǒ duàn, dé mù qì duō zhě zé pǔ sù zhì zhí, dé huǒ qì duō zhě zé fā yáng fèn xùn, dé shuǐ qì duō zhě zé míng chè yuán róng, dé tǔ qì duō zhě zé zhèn jìng hún hòu, dé yáng qì duō zhě zé guāng míng xuān huō, dé yīn qì duō zhě zé chén mò jīng xì. qì zhì jì yǒu suǒ xiàn, suī zào qí jí, zhōng shì yī piān dǐ shèng rén. cǐ qī zǐ zhě, gòng shì duō bù xiāng hé, gòng yán duō bù xiāng rù, suǒ tóng zhě dà gēn běn dà jié mù ěr.
孔子是五行造身,兩儀成性。其餘聖人得金氣多者則剛明果斷,得木氣多者則樸素質直,得火氣多者則發揚奮迅,得水氣多者則明徹圓融,得土氣多者則鎮靜渾厚,得陽氣多者則光明軒豁,得陰氣多者則沉默精細。氣質既有所限,雖造其極,終是一偏底聖人。此七子者,共事多不相合,共言多不相入,所同者大根本大節目耳。
kǒng yán qióng jū, bù hài qí wèi rén fù tiān xià, hé zé? rén fù tiān xià zhī jù zài wǒ, ér rén fù tiān xià zhī xīn wèi cháng yī rì wàng yě.
孔顏窮居,不害其為仁覆天下,何則?仁覆天下之具在我,而仁覆天下之心未嘗一日忘也。
shèng rén bù là qì zhì, xián rén bù hún hòu biàn zhí fāng, biàn zhe le qì zhì sè xiàng shèng rén bù dài fēng tǔ, xián rén shēng yàn zhào zé kāng kǎi, shēng wú yuè zé kuān róu, jiù rǎn le fēng tǔ qì xí.
聖人不落氣質,賢人不渾厚便直方,便着了氣質色相;聖人不帶風土,賢人生燕趙則慷慨,生吳越則寬柔,就染了風土氣習。
xìng zhī shèng rén, zhǐ shì gè yǔ lǐ xiāng wàng, yǔ dào wèi tǐ, bù dài sī, wéi héng xíng zhí zhuàng, qià yǔ shí zhōng wěn hé. fǎn zhī, shèng rén cháng cháng xiǎo xīn, xún guī dǎo jǔ, qián wàng hòu gù, cái zhí dé zhòng zì, shāo fàng sōng biàn yǒu guò bù jí zhī chà. shì yǐ xī shèng jūn zǐ xīn shàng wú yī shí rèn qíng zì yì chù.
性之聖人,只是個與理相忘,與道為體,不待思,惟橫行直撞,恰與時中吻合。反之,聖人常常小心,循規蹈矩,前望後顧,才執得中字,稍放鬆便有過不及之差。是以希聖君子心上無一時任情恣意處。
shèng rén yī, shèng rén quán, yī zé dú yì qí jí, quán zé gè zhēn qí miào. xī zāi!
聖人一,聖人全,一則獨詣其極,全則各臻其妙。惜哉!
zhì rén yǒu shèng rén zhī gōng ér wú shèng rén zhī quán zhě, yòu yú jiàn yě.
至人有聖人之功而無聖人之全者,囿於見也。
suǒ guì hū gāng zhě, guì qí néng shèng jǐ yě, fēi yǐ qí néng shèng rén yě. zǐ lù bù shèng qí hǎo yǒng zhī sī, shì wèi yǒng zì suǒ fú, zhōng bù chéng gè gāng zhě. shèng mén chēng gāng zhě shuí? wú yǐ wèi xún xún zhī yán zi, qí cì lǔ dùn zhī zēng zǐ ér yǐ, yú wú wén yě.
所貴乎剛者,貴其能勝己也,非以其能勝人也。子路不勝其好勇之私,是為勇字所伏,終不成個剛者。聖門稱剛者誰?吾以為恂恂之顏子,其次魯鈍之曾子而已,餘無聞也。
tiān xià gǔ jīn yī tiáo dà lù, yuē dà zhōng zhì zhèng, shì tiān zào dì shè de. zhè gè lù shàng gǔ jīn bù duō jǐ rén zǒu, yuē yáo shùn yǔ tāng wén wǔ zhōu kǒng yán zēng sī mèng, qí yú shí dé de zhōu chéng zhāng zhū, suī zǒu bú dào jǐn tóu, bì jìng shì zhè lù shàng rén. jiāng zhè gè lù lái bǐ jiào gǔ jīn rén, suī bó yí yī huì yě shì yì duān, gèng nà shuō nà fó lǎo yáng mò yīn yáng shù shù zhū jiā. ruò lùn gè fēn xiǎo, bó yí yī huì shì páng xíng de, fó lǎo yáng mò shì xié xíng de, yīn yáng xīng shù shì qí xíng de. běn yuán chù dōu cóng zhèng lù qǐ, què niàn tóu yī chà, zǒu xià lù qù, yù yuǎn yù móu. suǒ yǐ shuō, yì duān yán běn yuán bù yì ér fā duān yì yě. hé yě? fú zhī xū wú shì wú dào zhōng jì rán bù dòng chà qù, lǎo zhī wú wèi shì wú dào zhōng shǒu yuē shī bó chà qù, wèi wǒ shì wú dào zhōng zhèng jìng zì shǒu chà qù, jiān ài shì wú dào zhōng wàn wù yī tǐ chà qù, yīn yáng jiā shì wú dào zhōng jìng shòu rén shí chà qù, shù shù jiā shì wú dào zhōng zhì chéng qián zhī chà qù. kàn lái dà lù shàng rén shí wèi fú, shí wèi lǎo, shí wèi yáng, shí wèi mò, shí wèi yīn yáng shù shù, shì hé shù jiā zhī suǒ zhǎng. chà lù shàng rén fú shì fú, lǎo shì lǎo, yáng shì yáng, mò shì mò, yīn yáng shù shù shì yīn yáng shù shù, shū shī shèng rén zhī chū yì. pì zhī wǔ wèi bù shì jūn bù kě yǐ zhuān yòng yě, sì shí bù cuò xíng bù kě yǐ zhuān jīn yě.
天下古今一條大路,曰大中至正,是天造地設的。這個路上古今不多幾人走,曰堯、舜、禹、湯、文、武、周、孔、顏、曾、思、孟,其餘識得的周、程、張、朱,雖走不到盡頭,畢竟是這路上人。將這個路來比較古今人,雖伯夷、伊、惠也是異端,更那說那佛、老、楊、墨、陰陽術數諸家。若論個分曉,伯夷、伊、惠是旁行的,佛、老、楊、墨是斜行的,陰陽星數是歧行的。本原處都從正路起,卻念頭一差,走下路去,愈遠愈繆。所以說,異端言本原不異而發端異也。何也?佛之虛無是吾道中寂然不動差去,老之無為是吾道中守約施博差去,為我是吾道中正靜自守差去,兼愛是吾道中萬物一體差去,陰陽家是吾道中敬授人時差去,術數家是吾道中至誠前知差去。看來大路上人時為佛,時為老,時為楊,時為墨,時為陰陽術數,是合數家之所長。岔路上人佛是佛,老是老,楊是楊,墨是墨,陰陽術數是陰陽術數,殊失聖人之初意。譬之五味不適均不可以專用也,四時不錯行不可以專今也。
shèng rén zhī dào bù qí, cái qí biàn shì xián zhě.
聖人之道不奇,才奇便是賢者。
zhàn guó shì gè cǎn kù de qì yùn, qiǎo wěi de shì dào, jūn fēi fù qiáng zhī shù bù jiǎng, chén fēi gōng lì zhī cè bù xíng, liù hé zhèng qì dú zhōng zài mèng zǐ shēn shàng. gù zài dāng shí jí shì tài yán, yōu mín shén qiè.
戰國是個慘酷的氣運,巧偽的世道,君非富強之術不講,臣非功利之策不行,六合正氣獨鍾在孟子身上。故在當時疾世太嚴,憂民甚切。
qīng rèn hé shí, shì mèng zǐ yǔ sì shèng rén yì dìng de shì fǎ. zǔ shù yáo shùn, xiàn zhāng wén wǔ, shàng lǜ tiān shí, xià xí shuǐ tǔ, shì zi sī zuò zhòng ní de zàn yǔ.
清任和時,是孟子與四聖人議定的諡法。祖術堯、舜,憲章文、武,上律天時,下襲水土,是子思作仲尼的贊語。
shèng xián yǎng dé tiān suǒ fù zhī lǐ wán, xiān jiā yǎng dé tiān suǒ fù zhī qì wán. rán chū yáng tuō ké, xiān jiā wèi cháng bù sǐ, tè liú dé cǐ qì cháng cún. xìng jǐn dào quán, shèng xián wèi cháng bù sǐ, zhǐ shì wèi cǐ lǐ cháng cún. ruò xiū duǎn cún wáng, zé yòu xì hū qì zhì zhī hòu bó, shèng xián bù jì yě.
聖賢養得天所賦之理完,仙家養得天所賦之氣完。然出陽脫殼,仙家未嘗不死,特留得此氣常存。性盡道全,聖賢未嘗不死,只是為此理常存。若修短存亡,則又系乎氣質之厚薄,聖賢不計也。
xián rén zhī yán shì shèng rén wèi miǎn yǒu bìng, cǐ qí dà jiào ěr. kě guài sú rú jiàn shuō shì shèng rén yǔ, biàn huí hù qí duǎn ér tuī lèi yǐ qiú tōng jiàn shuō shì xián rén zhī yán, biàn xǐ suǒ qí cī ér shēn wén yǐ qiú guò. shè yǒu fù huì zhě cóng ér qī zhī, zé yáng hǔ yōu mèng jiē shī qí zhēn, ér bù miǎn xùn míng dé xiàng zhī jī yǐ. shì gù rú zhě yào rèn lǐ, lǐ zhī suǒ zài, suī kuáng fū zhī yán, bù yì yú shèng rén. shèng rén qǐ wú chū yú yī shí zhī gǎn, ér bù kě wèi dāng rán bù yì zhī xùn zhě zāi?
賢人之言視聖人未免有病,此其大較耳。可怪俗儒見說是聖人語,便回護其短而推類以求通;見說是賢人之言,便洗索其疵而深文以求過。設有附會者從而欺之,則陽虎優孟皆失其真,而不免徇名得象之譏矣。是故儒者要認理,理之所在,雖狂夫之言,不異於聖人。聖人豈無出於一時之感,而不可為當然不易之訓者哉?
yáo shùn gōng yè rú cǐ zhī dà, dào dé rú cǐ zhī quán, kǒng zǐ chēng zàn bù chì kǒu chū.
堯、舜功業如此之大,道德如此之全,孔子稱讚不啻口出。
zài yáo shùn xīn shàng yǒu duō shǎo quē rán bù mǎn zú chù! dào yuán tǐ bù jǐn, xīn yuán chèn bù mǎn, shì fēn bù kě qiáng, lì liàng bù kě miǎn, shèng rén zěn fàng de xià? shì yǐ shèng rén shēn yòu yú shì fēn, lì liàng zhī zhōng, xīn zhǎng yú shì fēn lì liàng zhī wài, cái jué zú le, biàn bú shì yáo shùn.
在堯、舜心上有多少缺然不滿足處!道原體不盡,心原趁不滿,勢分不可強,力量不可勉,聖人怎放得下?是以聖人身囿於勢分,力量之中,心長於勢分、力量之外,才覺足了,便不是堯、舜。
yī yǐn kàn tiān xià rén wú yī gè bú shì kě lián de, bó yí kàn tiān xià rén wú gè bú shì kě è de, liǔ xià huì kàn tiān xià rén wú gè bú shì kě yǔ de.
伊尹看天下人無一個不是可憐的,伯夷看天下人無-個不是可惡的,柳下惠看天下人無個不是可與的。
hào rán zhī qì kǒng zǐ fēi wú, dàn yòng de miào ěr. mèng zǐ yī shēng shòu yòng quán shì zhè liǎng zì. wǒ cháng yún: mèng yú shì hào rán zhī qì, kǒng yú shì hún rán zhī qì. hún rán shì hào rán de guī sù. hào rán shì hún rán de zuò yòng. xī yě! mèng zǐ wèi néng dào hún rán ěr.
浩然之氣孔子非無,但用的妙耳。孟子一生受用全是這兩字。我嘗云:「孟於是浩然之氣,孔於是渾然之氣。渾然是浩然的歸宿。浩然是渾然的作用。惜也!孟子未能到渾然耳。」
shèng xué zhuān zé rén shì, zhuān yán shí lǐ.
聖學專責人事,專言實理。
èr nǚ shì shùn, suǒ wèi shū bù kě jǐn xìn yě, qiě mò shuō xuán dé shēng wén, sì yuè gòng jiàn. yǐ shèng rén yù shèng rén, yī jiàn ér rén pǐn kě dìng, yī yǔ ér xīn lǐ xiāng fú, yòu hé xū shì? jí dì jiān zhī rén, hái xū yī shì, jiǎ ruò shùn bù néng xié èr nǚ, jiāng ruò zhī hé? shì yáo qīng shì gǔ ròu, ér yǐ èr nǚ wèi shì huò yě, yǒu shì zāi?
二女試舜,所謂書不可盡信也,且莫說玄德升聞,四岳共薦。以聖人遇聖人,一見而人品可定,一語而心理相符,又何須試? 即帝艱知人,還須一試,假若舜不能諧二女,將若之何?是堯輕視骨肉,而以二女為市貨也,有是哉?
zì gǔ gōng yè, wéi kǒng mèng zuì dà qiě jiǔ. shí yōng fēng dòng, jīn rì bǎi xìng yě méi shòu yòng chù, lài kǒng mèng yǔ zhī fā huī, ér yáo shùn zhī yè zhì jīn zài.
自古功業,惟孔孟最大且久。時雍風動,今日百姓也沒受用處,賴孔孟與之發揮,而堯、舜之業至今在。
yáo shùn zhōu kǒng zhī dào, rú jiǔ dá zhī qú, wú suǒ bù tōng rú dài míng zhī rì yuè, wú suǒ bù zhào. qí yú yǒu suǒ míng, bì yǒu suǒ hūn, yí yǐn liǔ xià huì hūn yú qīng rèn hé, fú shì hūn yú jì, lǎo shì hūn yú yì, yáng shì hūn yú yì, mò shì hūn yú rén, guǎn shāng hūn yú fǎ. qí xīn yǒu suǒ xiàng yě, pì zhī juān gē zhī nán qí xīn yǒu suǒ yàn yě, pì zhī hé dàn è yè. qǐ bù chún rán chéng yī jiā rén wù? jìng shì piān qì.
堯、舜、周、孔之道,如九達之衢,無所不通;如代明之日月,無所不照。其餘有所明,必有所昏,夷、尹、柳下惠昏於清、任、和,佛氏昏於寂,老氏昏於裔,楊氏昏於義,墨氏昏於仁,管、商昏於法。其心有所向也,譬之鵑鴿知南;其心有所厭也,譬之盍旦惡夜。豈不純然成一家人物?競是偏氣。
yáo shùn yǔ wén zhōu kǒng, zhèn gǔ shèng rén wú yī háo piān yǐ, rán wǔ xíng suǒ zhōng, gè yǒu suǒ hòu, bì jìng gè rén yǒu gè rén qì zhì. yáo dūn dà zhī qì duō, shùn jīng míng zhī qì duō, yǔ shōu liǎn zhī qì duō, wén wáng róu jiā zhī qì duō, zhōu gōng wén wèi zhī qì duō, kǒng zǐ zhuāng yán zhī qì duō, shú dú jīng shǐ zì jiàn. ruò shuō tiān zòng shèng rén, rú tài hé yuán qì liú xíng lüè bù zhān zhe yī xiē, sì shí zhī qì chún shì dé xìng, yòng shì bù là yī háo qì zhì, zé liù shèng rén xū suǒ yī gè qì xiàng wú háo fà bù tóng fāng shì.
堯、舜、禹、文、周、孔,振古聖人無一毫偏倚,然五行所鍾,各有所厚,畢竟各人有各人氣質。堯敦大之氣多,舜精明之氣多,禹收斂之氣多,文王柔嘉之氣多,周公文為之氣多,孔子莊嚴之氣多,熟讀經史自見。若說天縱聖人,如太和元氣流行略不沾着一些,四時之氣純是德性,用事不落一毫氣質,則六聖人須索一個氣象無毫髮不同方是。
dú shū yào kàn shèng rén qì xiàng xìng qíng. xiāng dǎng jiàn kǒng zǐ qì xiàng shí jiǔ zhì qí qī qíng.
讀書要看聖人氣象性情。鄉黨見孔子氣象十九至其七情。
rú huí fēi zhù wǒ niú dāo gē jī, jiàn qí xǐ chù yóu zhī sè, yóu zhī shǐ mén rén wèi chén, réng rán yú jǔ nì zhī duì, jiàn qí nù chù sàng yǔ zhī tòng, huò lín zhī qì, jiàn qí āi chù shì cè yán zhì zhī wèn, yǔ rén gē hé zhī shí, jiàn qí lè chù shān liáng cí zhì zhī tàn, jiàn qí ài chù chì yóu zhī nìng, dá zi gòng jūn zǐ yǒu è zhī yǔ, jiàn qí è chù zhōu gōng zhī mèng, dōng zhōu zhī xiǎng, jiàn qí yù chù. biàn jiàn tā fā ér jiē zhōng jié chù.
如回非助我牛刀割雞,見其喜處;由之瑟,由之使門人為臣,仍然於沮溺之對,見其怒處;喪予之慟,獲麟之泣,見其哀處;侍側言志之問,與人歌和之時,見其樂處;山樑雌雉之嘆,見其愛處;斥由之佞,答子貢「君子有惡」之語,見其惡處;周公之夢,東周之想,見其欲處。便見他發而皆中節處。
fèi zǎi zhī cí, zhǎng fǔ zhī zhǐ, kàn mǐn zi yì lùn, quán shì yī gè jī zhóu, biàn jiàn tā hé yuè ér zhèng. chù rén lùn shì zhī fǎ, mò miào yú mǐn yú tiān shēng de yī duàn zhōng píng zhī qì.
費宰之辭,長府之止,看閔子議論,全是一個機軸,便見他和悅而諍。處人論事之法,莫妙於閔於天生的一段中平之氣。
shèng rén miào chù zài zhuǎn yí rén bù jué, xián zhě yǐ xià biàn lù guī jiǎo, fèi shēng sè, zuò chū lái zhǐ jiàn zhāng huáng.
聖人妙處在轉移人不覺,賢者以下便露圭角,費聲色,做出來只見張皇。
huò wèn, kǒng mèng zhōu liú, dào chù yù xíng qí dào, shì jì yǎng de? yuē: shèng xián zì jiā kàn de fēn shù zhēn, tiān shēng chū wǒ lái, bào qiān gǔ dì wáng dào shù, yǒu xuán gān zhuǎn kūn shǒu tóu, zhǐ wù wù jiā jū, shèn shì zì fù, suǒ yǐ biàn xíng tiān xià yǐ qiú yù fū kě xíng zhī jūn. jì ér tiān xià jiē wú yī yù, yóu yǒu jiǔ yí fú hǎi zhī sī, gōng shān fú xī zhī wǎng.
或問,「孔、孟周流,到處欲行其道,似技癢的?」曰:「聖賢自家看的分數真,天生出我來,抱千古帝王道術,有旋乾轉坤手投,只兀兀家居,甚是自負,所以遍行天下以求遇夫可行之君。既而天下皆無一遇,猶有九夷、浮海之思,公山佛肸之往。
fū zǐ qǐ zhēn yù rú cǐ? zhǐ jiàn wú dào yǒu qǐ sǐ huí shēng zhī lì, tiān xià yǒu chuí sǐ yù shēng zhī mín, bì děi jūn ér hòu shù kě shī yě. pì zhī tā rén rú zǐ rù jǐng yǔ yǐ wú gàn, jì zài jǐng pàn, yòu zhī jiù fǎ, qǐ rěn xiù shǒu?
夫子豈真欲如此?只見吾道有起死回生之力,天下有垂死欲生之民,必得君而後術可施也。譬之他人孺子入井與已無干,既在井畔,又知救法,豈忍袖手?
míng dào dá ān shí néng shǐ kuì qū, yī chuān dá zi yóu, suì jī chéng sān dǎng, kě yǐ guān èr gōng suǒ de.
明道答安石能使愧屈,伊川答子由,遂激成三黨,可以觀二公所得。
xiū zuò shì shàng lìng yī zhǒng rén, xíng yī shì zhī duǎn. shèng rén yě zhǐ shì yǔ rén yì bān, cái shǐ rén jué yì yàng biàn bú shì shèng rén.
休作世上另一種人,形一世之短。聖人也只是與人一般,才使人覺異樣便不是聖人。
píng shēng bù zuò yuán ruǎn tài, cǐ shì zhàng fū. néng ruǎn ér bù shī gāng fāng zhī qì, cǐ shì dà zhàng fū. shèng xián zhī suǒ yǐ fēn yě.
平生不作圓軟態,此是丈夫。能軟而不失剛方之氣,此是大丈夫。聖賢之所以分也。
shèng rén yú wàn shì yě, yǐ wú dìng tǐ wèi dìng tǐ, yǐ wú dìng yòng wèi dìng yòng, yǐ wú dìng jiàn wèi dìng jiàn, yǐ wú dìng shǒu wèi dìng shǒu. xián rén yǒu dìng tǐ, yǒu dìng yòng, yǒu dìng jiàn, yǒu dìng shǒu. gù shèng rén wèi cóng xīn suǒ yù, xián rén wèi lì shēn xíng jǐ, zì yǒu fǎ dù.
聖人於萬事也,以無定體為定體,以無定用為定用,以無定見為定見,以無定守為定守。賢人有定體,有定用,有定見,有定守。故聖人為從心所欲,賢人為立身行己,自有法度。
shèng xián zhī sī shū, kě yǔ tiān xià rén jiàn mì shì, kě yǔ tiān xià rén zhī bù yì zhī yán, kě yǔ tiān xià rén wén àn shì zhī zhōng, kě yǔ tiān xià rén kuī.
聖賢之私書,可與天下人見;密事,可與天下人知;不意之言,可與天下人聞;暗室之中,可與天下人窺。
hǎo wèn hǎo chá shí, zhe yī wǒ zì bù dé, cǐ zhī wèi néng wàng. zhí liǎng duān shí, zhe yī rén zì bù dé, cǐ zhī wèi néng dìng. yù jiàn zhī shī xíng, lüè wú rén jǐ zhī xián, cǐ zhī wèi néng huà.
好問、好察時,着一我字不得,此之謂能忘。執兩端時,着一人字不得,此之謂能定。欲見之施行,略無人己之嫌,此之謂能化。
wú guò zhī wài, gèng wú shèng rén wú bìng zhī wài, gèng wú hǎo rén. xián zhì zhě yú wú guò zhī wài qiú qí, cǐ dào zhī zéi yě.
無過之外,更無聖人;無病之外,更無好人。賢智者於無過之外求奇,此道之賊也。
jī ài suǒ yí, suī zhì è bù néng nù, niǔ yú ài gù yě jī è suǒ xí, suī zhì gǎn mò néng huí, niǔ yú è gù yě. wéi shèng rén zhī yòng qíng bù niǔ.
積愛所移,雖至惡不能怒,狃於愛故也;積惡所習,雖至感莫能回,狃於惡故也。惟聖人之用情不狃。
shèng rén yǒu gōng yú tiān dì, zhǐ shì rén shì èr zì. qí jǐn rén shì yě, bù yán tiān mìng, fēi bù zhī huí tiān wú lì, rén shì dāng rán, chéng bài bù xiá jì yě.
聖人有功於天地,只是人事二字。其盡人事也,不言天命,非不知回天無力,人事當然,成敗不暇計也。
huò wèn: kuáng zhě dòng chēng gǔ rén, ér xíng bù yǎn yán, wú nǎi xíng běn gù yán hū? kǒng zǐ xī qǔ yān? yuē: cǐ yǔ xíng bù gù yán zhě rén pǐn xuán jué. pì zhī yú shè, lì gǒng bǎ yú bǎi bù zhī wài, jiǔ shǐ cān lián, cǐ yǎng yóu jī néng shì yě. càn fū zhuō shè, yǐn xián zhī chū, yì wàng gǒng bǎ ér cóng shì yān, jí fā, bù chū shí bù zhī yuǎn, zhōng bù jìn fāng zhàng zhī hú, hé hài qí wèi zhì shì? yòu ān zhī rì guān gōng, yuè chōu shǐ, bái shǒu zhōng shēn, yǒu bù wèi yóu jī zhě hū? shì gù xué zhě guì yǒu zhì, shèng rén qǔ yǒu zhì. juàn zhě yán chǐ xíng chǐ, jiàn cùn shǒu cùn, kǒng zǐ yǐ wèi cì zhě, qǔ qí shǒu zhī què, ér hèn qí zhì zhī ài yě. jīn rén ān yú fán lòu, è bǐ jī áng, yī qiè yǐ xíng bù gù yán jǔ zhī, yòu shèn zhě, yǐ yán shì xíng fēi bàng zhī, bù zhī shèng rén qǐ yǒu yī cù kě zhì zhī lǐ? xī shèng rén qǐ yǒu yī zhāo jìng dùn zhī shù? zhǐ yǒu yǒu zhì ér fèi yú bàn tú, wèi yǒu wú zhì ér néng xíng kuǐ bù zhě. huò yuē: bù yán ér gōng xíng hé rú? yuē: cǐ shàng zhì yě, zhōng rén yǐ xià xū yào jiǎng qiú bó xué shěn wèn míng biàn, yǔ tóng zhì zhī rén xiāng dǐ lì fèn fā, jiē suǒ yǐ jiǎng qiú zhī yě, ān dé bù yán?
或問:「狂者動稱古人,而行不掩言,無乃行本顧言乎?孔子奚取焉?」曰:「此與行不顧言者人品懸絕。譬之於射,立拱把於百步之外,九矢參連,此養由基能事也。孱夫拙射,引弦之初,亦望拱把而從事焉,即發,不出十步之遠,中不近方丈之鵠,何害其為志士?又安知日關弓,月抽矢,白首終身,有不為由基者乎?是故學者貴有志,聖人取有志。狷者言尺行尺,見寸守寸,孔子以為次者,取其守之確,而恨其志之隘也。今人安於凡陋,惡彼激昂,一切以行不顧言沮之,又甚者,以言是行非謗之,不知聖人豈有一蹴可至之理?『希聖人豈有一朝徑頓之術?只有有志而廢於半途,未有無志而能行跬步者。」或曰:「不言而躬行何如?」曰:「此上智也,中人以下須要講求博學、審問、明辯,與同志之人相砥礪奮發,皆所以講求之也,安得不言?
ruò xíng bù gù yán, zé yán rú cǐ ér xíng rú bǐ, kǒu gǔ rén ér xīn shuāi shì, qǐ dé yǔ kuáng zhě tóng rì yǔ zāi?
若行不顧言,則言如此而行如彼,口古人而心衰世,豈得與狂者同日語哉?「
jūn zǐ lì shēn xíng yǐ zì yǒu fǎ dù, cǐ yǒu dào zhī yán yě. dàn fǎ dù zì yáo shùn yǔ tāng wén wǔ zhōu kǒng yǐ lái zhǐ yǒu yī gè, pì rú lǜ lìng yì bān, tiān xià gǔ jīn suǒ gòng shǒu zhě. ruò jiā zì wèi lǜ, rén zì wèi lìng, zé wèi bó yí yī yǐn liǔ xià huì zhī fǎ dù. gù yǐ dào wèi fǎ dù zhě, shí zhōng zhī shèng yǐ qì zhì wèi fǎ dù zhě, yī piān zhī shèng.
君子立身行已自有法度,此有道之言也。但法度自堯、舜、禹、湯、文、武、周、孔以來只有一個,譬如律令一般,天下古今所共守者。若家自為律,人自為令,則為伯夷、伊尹、柳下惠之法度。故以道為法度者,時中之聖;以氣質為法度者,一偏之聖。
shèng rén shì wù lái shùn yīng, zhòng rén yě shì wù lái shùn yīng. shèng rén zhī shùn yīng yě, cóng kuò rán tài gōng lái, gù yán zhī yīng rén rú xiǎng, ér wěn hé hū dāng yán zhī lǐ xíng zhī yīng wù yě, rú qǔ yì gōng zhōng, ér wěn hé hū dāng xíng zhī lǐ. zhòng rén zhī shùn yīng yě, cóng rèn qíng xìn yì lái, gù yán zhī yīng rén yě, hǎo yǒu zì kǒu, ér xiān yǔ lǐ hé shì zhī yīng wù yě, kě fǒu wéi yù, ér xiān yǔ lǐ hé. jūn zǐ zé bù rán, qí bù néng shùn yīng yě, bù gǎn yǐ shùn yīng yě. yì zhī ér hòu yán, yán yóu kǒng yóu yě nǐ zhī ér hòu dòng, dòng yóu kǒng huǐ yě.
聖人是物來順應,眾人也是物來順應。聖人之順應也,從廓然太公來,故言之應人如響,而吻合乎當言之理;行之應物也,如取詣宮中,而吻合乎當行之理。眾人之順應也,從任情信意來,故言之應人也,好莠自口,而鮮與理合;事之應物也,可否惟欲,而鮮與理合。君子則不然,其不能順應也,不敢以順應也。議之而後言,言猶恐尤也;擬之而後動,動猶恐悔也。
què cóng cún yǎng xǐng chá lái. yī! jīn zhī wù lái shùn yīng zhě, rén rén shì yě, guǒ shèng rén hū?
卻從存養省察來。噫!今之物來順應者,人人是也,果聖人乎?
kě āi yě yǐ!
可哀也已!
shèng rén yǔ zhòng rén yì bān, zhǐ shì jǐn dé zhòng rén de dào lǐ, qí bù tóng zhě, nǎi zhòng rén zì yì yú shèng rén yě.
聖人與眾人一般,只是盡得眾人的道理,其不同者,乃眾人自異於聖人也。
tiān dào yǐ wú cháng wèi cháng, yǐ wú wèi wèi wèi. shèng rén yǐ wú xīn wèi xīn, yǐ wú shì wèi shì.
天道以無常為常,以無為為為。聖人以無心為心,以無事為事。
wàn wù zhī qíng, gè qiú zì suì zhě yě. wéi shèng rén zhī xīn, zé yù suì wàn wù ér zhì zì suì.
萬物之情,各求自遂者也。惟聖人之心,則欲遂萬物而志自遂。
wèi yǔ zhòu wán rén shén nán, zì chū shēng yǐ zhì shǔ kuàng, chè tóu chè wěi wú xiē zǐ pò zhàn yóu nán, kǒng gèn gǔ yǐ lái bù duō jǐ rén. qí xú shèng rén dōu shì bàn jié rén, qián miàn pò zhàn, hòu lái xiū bǔ, yǐ zhì zhōng nián wǎn suì, cái dé gān jìng chéng jiù le yī gè hǎo rén, hái tiān fù běn lái miàn mù, gù yuē tāng wǔ fǎn zhī yě. yuē fǎn, zé wèi fǎn zhī qián biàn yǒu xǔ duō qiàn quē chù. jīn rén yǒu guò biàn gān zì qì, yǐ wèi bù kě fù rù shèng rén jìng yù, bù zhī dào zéi yě xǔ gǎi è cóng shàn, hé hài qí wèi yǒu guò zāi? zhǐ kàn guī sù chù chéng gè shén rén, yǐ qián dōu ráo dé guò.
為宇宙完人甚難,自初生以至屬纊,徹頭徹尾無些子破綻尤難,恐亘古以來不多幾人。其徐聖人都是半截人,前面破綻,後來修補,以至終年晚歲,才得乾淨成就了一個好人,還天付本來面目,故曰湯武反之也。曰反,則未反之前便有許多欠缺處。今人有過便甘自棄,以為不可復入聖人境域,不知盜賊也許改惡從善,何害其為有過哉?只看歸宿處成個甚人,以前都饒得過。
shèng rén dī áng qì huà, wǎn huí shì shì, rú diào jì qì xuè, sǔn qí chǐ bù yì qí qiáng, bǔ qí xū bù shèn qí ruò, yào guī yú píng ér yǐ. bù píng zé piān, piān zé bìng, dà piān zé dà bìng, xiǎo piān zé xiǎo bìng. shèng rén suī yù bù píng, bù kě de yě.
聖人低昂氣化,挽回事勢,如調劑氣血,損其侈不益其強,補其虛不甚其弱,要歸於平而已。不平則偏,偏則病,大偏則大病,小偏則小病。聖人雖欲不平,不可得也。
shèng rén jué sì, bù wéi xiān chén wēi zhàng wú chù zhe jiǎo, jí wàn lǐ yì wú zuò yòng chù, suǒ wèi shùn wàn shì ér wú qíng yě.
聖人絕四,不惟纖塵微障無處着腳,即萬理亦無作用處,所謂順萬事而無情也。
shèng rén xiōng zhōng wàn lǐ hún rán, jì shí zé rú xuán héng jiàn, gǎn zhī zé ruò jué jiāng hé, wèi yǒu wú gù zì fā yī shàn niàn. shàn niàn zhī fā, xiōng zhōng bù chún shàn zhī gù yě. gù wéi dàn zhòu zhī gù shí, rán hòu yǒu yè qì zhī qīng míng. shèng rén wú shí bù yè qì, shì yǐ xiōng zhōng wú wú gù zì jiàn guāng jǐng.
聖人胸中萬理渾然,寂時則如懸衡鑑,感之則若決江河,未有無故自發一善念。善念之發,胸中不純善之故也。故惟旦晝之牿食,然後有夜氣之清明。聖人無時不夜氣,是以胸中無無故自見光景。
fǎ lìng suǒ xíng, kě yǐ shǐ tǔ ǒu bēn qū huì zé suǒ jìn, kě yǐ shǐ kū mù méng niè jiào huà suǒ fú, kě yǐ shǐ niǎo shòu fú xún jīng shén suǒ jí, kě yǐ shǐ guǐ shén gǎn gé, wú bì yǐ wèi shèng rén yǐ.
法令所行,可以使土偶奔趨;惠澤所浸,可以使枯木萌孽;教化所孚,可以使鳥獸伏馴;精神所極,可以使鬼神感格,吾必以為聖人矣。
shèng rén bù qiáng rén yǐ tài nán, zhǐ shì bō zhuǎn tā yī diǎn zì rán dǐ kěn xīn.
聖人不強人以太難,只是撥轉他一點自然底肯心。
cān zàn huà yù dǐ shèng rén, suī zài rén lèi zhōng, qí shí shì gè huó tiān, wú cháng wèi zhī rén tiān.
參贊化育底聖人,雖在人類中,其實是個活天,吾嘗謂之人天。
kǒng zǐ zhǐ shì yī gè tōng, tōng wài gèng wú kǒng zǐ.
孔子只是一個通,通外更無孔子。
shèng rén bù suí qì yùn zǒu. bù suí fēng sú zǒu, bù suí qì zhì zǒu.
聖人不隨氣運走。不隨風俗走,不隨氣質走。
shèng rén píng tiān xià, bú shì yí shān tián hǎi, gāo yī cùn hái tā yī cùn, dī yī fēn hái tā yī fēn.
聖人平天下,不是夷山填海,高一寸還他一寸,低一分還他一分。
shèng ér bù kě zhī zhī zhī wèi shén. bù kě zhī, kě zhī zhī zǔ yě. wú bù kě zhī zuò kě zhī bù chū, wú kě zhī zé bù kě zhī hé suǒ fù shǔ?
聖而不可知之之謂神。不可知,可知之祖也。無不可知做可知不出,無可知則不可知何所附屬?
zhǐ wèi duō le zhè zhī jué, biàn shēng chū xǔ duō qíng yuán, tiān le xǔ duō kǔ nǎo. luò huā fēi xù qǐ wú sǐ shēng? tā zhǐ nèn wěi hé wěi shùn ér yǐ. huò yuē: shèng xué dāng rú shì hū?
只為多了這知覺,便生出許多情緣,添了許多苦惱。落花飛絮豈無死生?他只恁委和委順而已。或曰:「聖學當如是乎?」
yuē: fù guì pín jiàn shòu yāo chǒng rǔ, shèng rén mò cháng bù là huā fēi xù zhī ěr. suī yǒu zhī jué, xīn bù wèi zhī jué kǔ.
曰:「富貴、貧賤、壽夭、寵辱,聖人末嘗不落花飛絮之耳。雖有知覺,心不為知覺苦。」
shèng rén xīn shàng zài wú fēn háo bù zì zài chù. nèi shěng bù jiù, jì wú yōu jù, wài zhì zhī huàn, yòu bù yuàn yóu, zhǐ shì yī duàn bù shì rán, què shì wèi tiān mìng, bēi rén qióng yě.
聖人心上再無分毫不自在處。內省不疚,既無憂懼,外至之患,又不怨尤,只是一段不釋然,卻是畏天命,悲人窮也。
dìng jìng ān lǜ, shèng rén wú yī kè bù rú cǐ. huò yuē: xǐ nù āi lè dào miàn qián hé rú? yuē: zhǐ nèn xǐ nù āi lè, dìng jìng ān lǜ, xiōng cì wú fēn háo jiā sǔn.
定靜安慮,聖人無一刻不如此。或曰:「喜怒哀樂到面前何如?」曰:「只恁喜怒哀樂,定靜安慮,胸次無分毫加損。」
yǒu xiāng yǔ zhě, wèi miàn shàng bù wèi duō guì, chù chù zhǐ zhī. yǔ yuē: suǒ yōu bù zài cǐ yě. rǔ xiāng yǔ yī xīn yào bāo cáng dé tiān xià lǐ, xiāng yǔ liǎng jiān yào dān dāng dé tiān xià shì, xiāng yǔ liǎng jiǎo yào tà dé wàn shì dìng, suī bù guì, zi xī yōu? bù rán, yǔ yǒu kuì yú miàn yě.
有相予者,謂面上部位多貴,處處指之。予曰:「所憂不在此也。汝相予一心要包藏得天下理,相予兩肩要擔當得天下事,相予兩腳要踏得萬事定,雖不貴,子奚憂?不然,予有愧於面也。」
wù zhī rù wù zhě rǎn wù, rù yú wù zhě rǎn yú wù wéi shèng rén wú suǒ rù, wàn wù yì bù dé ér rù zhī. wéi wú suǒ rù, gù wú suǒ bù rù. wéi bù wèi wù rù, gù wù yì bù dé ér lí zhī.
物之入物者染物,入於物者染於物;惟聖人無所入,萬物亦不得而入之。惟無所入,故無所不入。惟不為物入,故物亦不得而離之。
rén yú chī fàn chuān yī, bù céng shuō wǒ dāng rán bù dé bù rán, zhì yú wǔ cháng bǎi xíng, què shuō shì dāng rán bù dé bù rán, yòu jìng bù néng rán.
人於吃飯穿衣,不曾說我當然不得不然,至於五常百行,卻說是當然不得不然,又竟不能然。
kǒng zǐ qī shí ér hòu cóng xīn, liù shí jiǔ suì wèi gǎn cóng yě. zhòng rén yī shēng zhǐ shì cóng xīn, cóng xīn ān dé hǎo? shèng xué zhàn zhàn jīng jīng, zhǐ shì xiáng fú yī gè cóng zì, bù yuē jiè shèn kǒng jù, zé rì yōu qín tì lì, fáng qí cóng yě. qǐ wú lè de, lè yě zhǐ shì lè tiān. zhòng rén zhī lè zé yì shì yǐ. rèn yì ruò bù lí dào, shèng xián xìng bù yǔ rén shū, hé kǔ ruò cǐ?
孔子七十而後從心,六十九歲未敢從也。眾人一生只是從心,從心安得好?聖學戰戰兢兢,只是降伏一個從字,不曰戒慎恐懼,則日憂勤惕勵,防其從也。豈無樂的,樂也只是樂天。眾人之樂則異是矣。任意若不離道,聖賢性不與人殊,何苦若此?
rì zhī yú wàn xíng yě, jiàn zhī yú wàn xiàng yě, fēng zhī yú wàn lài yě, chǐ dù quán héng zhī yú qīng zhòng zhǎng duǎn yě, shèng rén zhī yú wàn shì wàn wù yě, yīn qí běn rán fù yǐ zì rán, fēn háo wǒ wú suǒ yǔ yān. rán hòu gǎn zhě cháng píng, yīng zhě cháng yì, xǐ yì tiān, nù yì tiān, ér wú xīn zhī tiān rú gù yě. wàn gǎn kuāng ráng, zhòng dòng jiāo gé, ér wú xīn zhī tiān rú gù yě.
日之於萬形也,鑒之於萬象也,風之於萬籟也,尺度權衡之於輕重長短也,聖人之於萬事萬物也,因其本然付以自然,分毫我無所與焉。然後感者常平,應者常逸,喜亦天,怒亦天,而吾心之天如故也。萬感劻勷,眾動轇轕,而吾心之天如故也。
píng shēng wú yī shì kě mán rén, cǐ shì dà kuài lè.
平生無一事可瞞人,此是大快樂。
yáo shùn suī shì shēng zhī ān xíng, rán yáo shùn zì yǒu yáo shùn gōng fū. xué wèn dàn cōng míng ruì zhì, qiān bǎi zhòng rén qǐ néng bù zī jiàn wén, bù dài sī suǒ? zhū wén gōng yún: shèng rén shēng zhī ān xíng, gèng wú jī lèi zhī jiàn. shèng rén yǒu shèng rén dǐ jī lèi, qǐ rú zhě suǒ néng cè shí zāi?
堯、舜雖是生知安行,然堯、舜自有堯、舜工夫。學問但聰明睿智,千百眾人豈能不資見聞,不待思索?朱文公云:聖人生知安行,更無積累之漸。聖人有聖人底積累,豈儒者所能測識哉?
shèng rén bù jiǎo.
聖人不矯。
shèng rén yī wú suǒ hūn.
聖人一無所昏。
mèng zǐ wèi wén wáng qǔ zhī, ér yàn mín bù yuè zé wù qǔ, suī fēi wén wáng zhī xīn, zuì kàn de shí shì dìng. wén wáng fēi lì tiān xià ér qǔ zhī, yì fēi è fù guì ér táo zhī, shùn tiān mìng zhī yǔ duó, tīng rén xīn zhī xiàng bèi, ér wǒ bù yǔ yān. dāng shì shí, sān fēn tiān xià cái yǒu qí èr, jí wǔ wáng yì dòng shǒu bù dé, ruò sān fēn tiān xià yǒu qí sān, jí wén wáng yì shù shǒu bù dé. zhuó zhī shī yuē: zūn yǎng shí huì, shí chún xī yǐ, shì yòng dà jiè. tiān mìng rén xīn yī háo jiǎ jiè bù dé. shāng jiā gēn shēn dì gù, xū yào shī tiān mìng rén xīn dào jí chù, zhōu jiā jī gōng lèi rén, xū yào shōu tiān mìng rén xīn dào jí chù, rán hòu dé shī jiè xiàn jué jué jié jìng, wú yī háo nián dài. rú guā shú zì luò, lì shú zì zhuì, bù dài bō zhāi zhī lì qiě mò dào wén wáng shí dòng dé shǒu, jí dào wǔ wáng shí, zhòu yòu shī le jǐ nián rén xīn, wǔ wáng yòu shōu le jǐ nián rén xīn. mù shì wǔ chéng qǔ de, hé děng fèi chún shé! duō shì duō fāng shǒu dé, hé děng dān jīng pà zé wǔ wáng zhě, shēng zhāi jìn bō zhī suǒ zhì yě. yòu pì zhī chuāng luò jiā jī chū luǎn, zhēng yī kè bù dé. ruò wén wáng dào wǔ wáng shí dìng bù fàn shǒu, huò ràng wèi wēi jī wèi nán hé yáng chéng zhī bì, xú guān tiān mìng rén xīn zhī suǒ shǔ, shǔ wǒ wǒ bù què zhī shǐ qù, bù shǔ wǒ wǒ bù zhāo zhī shǐ lái, ān xīn dìng zhì, rèn qí zì qù lái ěr. cǐ wén wáng zhī suǒ yǐ wèi zhì dé. shǐ ān shòu èr fēn zhī guī, bù wéi zhì dé yǒu sǔn, ruò zhòu fā bīng ér wèn, pàn rén jí bù shèng, wén wáng jiāng hé cí? suī wàn wàn chū wén wáng xià zhě, yì bù gǎn ān shòu shāng zhī pàn guó yě. yòng shì jiàn wén wáng rén shú zhì jīng, suǒ yǐ wèi xuān zhé zhī shèng yě.
孟子謂文王取之,而燕民不悅則勿取,雖非文王之心,最看得時勢定。文王非利天下而取之,亦非惡富貴而逃之,順天命之予奪,聽人心之向背,而我不與焉。當是時,三分天下才有其二,即武王亦動手不得,若三分天下有其三,即文王亦束手不得。《酌》之詩曰:「遵養時晦,時純熙矣,是用大介。」天命人心一毫假借不得。商家根深蒂固,須要失天命人心到極處,周家積功累仁,須要收天命人心到極處,然後得失界限決絕潔淨,無一毫黏帶。如瓜熟自落,栗熟自墜,不待剝摘之力;且莫道文王時動得手,即到武王時,紂又失了幾年人心,武王又收了幾年人心。牧誓武成取得,何等費唇舌!多士多方守得,何等耽驚怕;則武王者,生摘勁剝之所致也。又譬之瘡落痂、雞出卵,爭一刻不得。若文王到武王時定不犯手,或讓位微箕為南河陽城之避,徐觀天命人心之所屬,屬我我不卻之使去,不屬我我不招之使來,安心定志,任其自去來耳。此文王之所以為至德。使安受二分之歸,不惟至德有損,若紂發兵而問,叛人即不勝,文王將何辭?雖萬萬出文王下者,亦不敢安受商之叛國也。用是見文王仁熟智精,所以為宣哲之聖也。
tāng dǎo sāng lín yǐ shēn wèi xī, cǐ shǐ shì zhī wàng yě. àn tāng shì shí bā nián hàn, zhì èr shí sān nián dǎo sāng lín zé liù shì, yú shì zǎo qī nián yǐ, tiān nǎi yǔ. fū nóng shì dōng hàn bù jīn sān yuè, xià hàn bù jīn shí rì, shǐ tāng chí qī nián ér hòu dǎo, zé mín yǐ wú jié yí yǐ, hé yǐ wèi shèng rén? jí tāng yǐ shēn dǎo ér tiān bù yǔ, jiāng zì shā, yǔ shì jué mín yě, jiāng bù zì shā, yǔ shì yào tiān yě, tāng yǒu yī shēn néng gōng jǐ dǎo? tiān suī xiǎng jì, níng yù shí tāng zāi? shì qī nián zhī jiān, suì suì yǒu zǎo, wèi bì bù dǎo, suì suì dǎo yǔ, wèi bì bù yīng, liù shì zì zé, shǐ yī tè jì qí yī shí rán ěr. yǐ rén dǎo, duàn duàn hū qí wú yě.
湯禱桑林以身為犧,此史氏之妄也。按湯世十八年旱,至二十三年禱桑林責六事,於是早七年矣,天乃雨。夫農事冬旱不禁三月,夏旱不禁十日,使湯持七年而後禱,則民已無孑遺矣,何以為聖人?即湯以身禱而天不雨,將自殺,與是絕民也,將不自殺,與是要天也,湯有一身能供幾禱?天雖享祭,寧欲食湯哉?是七年之間,歲歲有早,未必不禱,歲歲禱雨,未必不應,六事自責,史醫特紀其一時然耳。以人禱,斷斷乎其無也。
bó yí jiàn guān bù zhèng, wàng wàng rán qù zhī, hé bù gào zhī shǐ zhèng? liǔ xià huì jiàn tǎn xī luǒ chéng, ér yóu yóu yǔ xié, hé bù gào zhī shǐ yī? gù yuē: bù yí bù huì, jūn zǐ hòu shēn zhī zhēn yě.
伯夷見冠不正,望望然去之,何不告之使正?柳下惠見袒裼裸程,而由由與偕,何不告之使衣?故曰:不夷不惠,君子後身之珍也。
gèn gǔ wǔ dì sān wáng bù sàn zhī jīng yīng, zhù chéng yī gè kǒng zǐ, yú zhě yóu chéng yán céng yǐ xià zhū xián zhì sī mèng, ér tiān dì chún cuì zhī qì suǒ rán yī kōng yǐ. chūn qiū zhàn guó jūn chén zhī bù xiào yě yí zāi! hòu hū cǐ zhě wú shèng rén chū yān. jìn kǒng mèng zhū xián zhī jīng yīng, ér wèi jǐn xiè yǔ!
亘古五帝三王不散之精英,鑄成一個孔子,餘者猶成顏、曾以下諸賢至思、孟,而天地純粹之氣索然一空矣。春秋戰國君臣之不肖也宜哉!後乎此者無聖人出焉。靳孔、孟諸賢之精英,而未盡泄與!
zhōu zi wèi: shèng kě xué hū? yuē wú yù. yú wèi shèng rén bù néng wú yù, qī qíng zhōng hé xià yǒu yù. kǒng zǐ yuē jǐ yù lì yù dá. mèng zǐ yǒu yún: guǎng tǔ zhòng mín, jūn zǐ yù zhī. tiān yù bù kě wú, rén yù bù kě yǒu. tiān yù, gōng yě rén yù, sī yě. zhōu zi yún shèng wú yù, yú yún: bù rú shèng wú sī. cǐ èr zì zhě, sān shì zhī suǒ yǐ yì yě.
周子謂:「聖可學乎?曰無欲。」愚謂聖人不能無欲,七情中合下有欲。孔子曰己欲立欲達。孟子有云:「廣土眾民,君子欲之。」天欲不可無,人慾不可有。天欲,公也;人慾,私也。周子云「聖無欲」,愚云:「不如聖無私。」此二字者,三氏之所以異也。
shèng rén méi zì jiā dǐ jiàn shí.
聖人沒自家底見識。
duì jìng wàng qíng, yóu fēn bǐ wǒ, shèng rén kě néng rù chén bù rǎn, zé jìng wǒ wèi yī yǐ. ér hún rán wú diǎn rǎn, suǒ wèi rù shuǐ bù nì, rù huǒ bù fén, fēi shèng rén zhī zhì zhě bù néng yě. ruò chén wèi wǒ yì, huà ér wèi yī, zé tiān yǐ.
對境忘情,猶分彼我,聖人可能入塵不染,則境我為一矣。而渾然無點染,所謂「入水不溺,入火不焚」,非聖人之至者不能也。若塵為我役,化而為一,則天矣。
shèng rén xué wèn zhǐ shì rén dìng shèng tiān.
聖人學問只是人定勝天。
shèng rén zhī sī, gōng zhòng rén zhī gōng, sī.
聖人之私,公;眾人之公,私。
shèng rén wú yè qì.
聖人無夜氣。
yī jǐn shàng jiōng, zì shì xué zhě zuò yòng, shèng rén wú shàng.
「衣錦尚絅」,自是學者作用,聖人無尚。
shèng wáng bù bì tiān ér bì wǒ, wǒ zhī tiān dìng ér tiān zhī tiān suí zhī.
聖王不必天而必我,我之天定而天之天隨之。
shēng zhī zhī shèng rén bù zhǎng jìn.
生知之聖人不長進。
xué wèn dào kǒng zǐ dì wèi cái suàn de gè tōng, tōng zhī wài wú xué wèn yǐ.
學問到孔子地位才算得個通,通之外無學問矣。
shèng rén cháng zì shì bù rú rén, gù tiān xià wú yǒu rú shèng zhě, fēi shèng rén zhī guò xū yě, sì hǎi zhī guǎng, zhào mín zhī zhòng, qí yī cái yī zhì wèi bì jiē chū shèng rén xià yě. yǐ shèng rén wú suǒ bù néng, qǐ wú yī háo zhī wèi zhì yǐ zhòng rén zhī wú suǒ néng, qǐ wú yī jiàn zhī dú jīng. yǐ dú jīng bǔ wèi zhì, gù shèng rén zhī suǒ lè qǔ yě. cǐ shèng rén zhī xīn rì qiàn rán bù zì mǎn zú, rì jí jí rán bù yǐ yú qǔ shàn yě.
聖人嘗自視不如人,故天下無有如聖者,非聖人之過虛也,四海之廣,兆民之眾,其一才一智未必皆出聖人下也。以聖人無所不能,豈無一毫之未至;以眾人之無所能,豈無一見之獨精。以獨精補未至,固聖人之所樂取也。此聖人之心日歉然不自滿足,日汲汲然不已於取善也。
shèng rén bù shì rén yǐ nán fǎ, qí suǒ xíng zhě, tiān xià wàn shì zhī kě néng zhě yě qí suǒ yán zhě, tiān xià wàn shì zhī kě zhī zhě yě. fēi shèng rén biǎn yǐ xùn rén yě, shèng rén suī yù xíng qí suǒ bù néng, yán qí suǒ bù zhī, ér bù kě de yě. dào běn rú shì, qí yì zhī yì cóng yě.
聖人不示人以難法,其所行者,天下萬世之可能者也;其所言者,天下萬世之可知者也。非聖人貶以徇人也,聖人雖欲行其所不能,言其所不知,而不可得也。道本如是,其易知易從也。