fū rén shū jī zhī fā, wěi wěi bù qióng, bì yǒu xú yīn zú jù, wèi qí shǐ mò. shì yǐ yī wéi fū gài, fā yǔ zhī duān yě yān zāi yǐ xī, duàn jù zhī zhù yě. qù zhī zé yán yǔ bù zú, jiā zhī zé zhāng jù huò quán. ér shǐ zhī xù shì, yì yǒu shí lèi cǐ. gù jiāng shù jìn líng gōng hòu liǎn diāo qiáng, zé qiě yǐ bù jūn wèi chēng yù yún sī mǎ ān sì zhì jiǔ qīng, ér xiān yǐ qiǎo huàn biāo mù. suǒ wèi shuō shì zhī duān yě. yòu shū zhòng ěr fá yuán shì xìn, ér xù yǐ yī zhàn ér bà, wén zhī jiào yě zài xiōng nú wèi ǒu rén xiàng zhì dōu, jīn chí shè mò néng zhōng, zé yún qí jiàn dàn rú cǐ. suǒ wèi lùn shì zhī zhù yě.
夫人樞機之發，亹亹不窮，必有徐音足句，為其始末。是以伊、惟、夫、蓋，發語之端也；焉、哉、矣、兮，斷句之助也。去之則言語不足，加之則章句獲全。而史之敘事，亦有時類此。故將述晉靈公厚斂雕牆，則且以不君為稱；欲雲司馬安四至九卿，而先以巧宦標目。所謂說事之端也。又書重耳伐原示信，而續以一戰而霸，文之教也；載匈奴為偶人象郅都，今馳射莫能中，則雲其見憚如此。所謂論事之助也。

xī ní fù cái jīng, yì zài bāo biǎn, míng rú rì yuè, chí yòng bù kān. ér shǐ chuán suǒ shū, guì hū bó lù ér yǐ. zhì yú běn shì zhī wài, shí jì yì yáng, cǐ nǎi dé shī bǐng yú piàn yán, shì fēi yóu yú yī jù, tán hé róng yì, kě bù shèn yú! dàn jìn dài zuò zhě, nì yú fán fù, zé yǒu fā yán shī zhōng, jiā zì bù qiè, suì lìng hòu zhī lǎn zhě, nán yǐ qǔ xìn. gài shǐ jì shì jiā yǒu yún: zhào yāng zhū zi, wú xù zuì xián. fū xián zhě dāng yǐ rén shù wèi xiān, lǐ ràng jū běn. zhì rú wěi huì lín guó, jìn jì xíng qiāng, bǐ tóng qì nǚ xiōng, mó jī yǐn jué, cǐ zé zhà ér ān rěn, tān ér wú qīn, jīng ní shì chóu, quǎn shǐ bù ruò, yān dé wèi zhī xián zāi? yòu hàn shū yún: xiāo hé zhī hán xìn xián. àn xián zhě chù shì, yí xiǎn ruò yī, bù yǔn huò yú pín jiàn, bù chōng qū yú fù guì. yì chuán yuē: zhī jìn tuì cún wáng zhě, qí wéi shèng rén hū! rú huái yīn chū zài zè wēi, duò yè yuán xíng, hòu jū róng guì, mǎn yíng sù huò gōng wèi nì shàng, míng lì è tú. zhōu shēn zhī fáng mí wén, zhī zú zhī qíng ān zài? měi qí shàn jiāng, hū wèi cái lüè zé kě yǐ, bì yǐ xián wèi mù, bù qí miù hū? yòu yún: yán yán nián jīng hàn mǐn jié, suī zi gòng rǎn yǒu tōng yú zhèng shì, bù néng jué yě. fū yǐ biān míng kù lì, liè hào tú bó, ér zhé bǐ kǒng mén dá zhě, qǐ qí lún zāi! qiě yǐ chūn qiū zhì hàn, duō lì nián suǒ, bì yán mào qǔ rén, ěr mù bù jiē, yòu yān zhī qí cái shù xiāng lèi, zī zhū wú shuǎng, ér yún bù néng jué hū?
昔尼父裁經，義在褒貶，明如日月，持用不刊。而史傳所書，貴乎博錄而已。至於本事之外，時寄抑揚，此乃得失稟於片言，是非由於一句，談何容易，可不慎歟！但近代作者，溺於煩富，則有發言失中，加字不愜，遂令後之覽者，難以取信。蓋《史記》世家有云：「趙鞅諸子，無恤最賢。」夫賢者當以仁恕為先，禮讓居本。至如偽會鄰國，進計行戕，俾同氣女兄，摩笄引決，此則詐而安忍，貪而無親，鯨鯢是儔，犬豕不若，焉得謂之賢哉？又《漢書》云：「蕭何知韓信賢。」案賢者處世，夷險若一，不隕穫於貧賤，不充詘於富貴。《易傳》曰：「知進退存亡者，其唯聖人乎！」如淮陰初在仄微，墮業元行，後居榮貴，滿盈速禍；躬為逆上，名隸惡徒。周身之防靡聞，知足之情安在？美其善將，呼為才略則可矣，必以賢為目，不其謬乎？又云：「嚴延年精悍敏捷，雖子貢、冉有通於政事，不能絕也。」夫以編名《酷吏》，列號「屠伯」，而輒比孔門達者，豈其倫哉！且以春秋至漢，多歷年所，必言貌取人，耳目不接，又焉知其才術相類，錙銖無爽，而雲不能絕乎？

gài gǔ zhī jì shì yě, huò xiān jīng zhāng běn, huò hòu chuán zhōng yán, fēn bù suī shū, cuò zōng yú mì. jīn zhī jì shì yě zé bù rán. huò gé juǎn yì piān, jù xiāng máo dùn huò lián xíng jiē jù, dùn chéng guāi jiǎo. shì yǐ qí shǐ zhī lùn wèi shōu, liáng zhí xié qū, sān shuō gè yì zhōu shū zhī píng tài zǔ, kuān rén hǎo shā, èr lǐ bù tóng. fēi wéi yán wú zhǔn de, gù yì shì chéng shǒu shǔ zhě yǐ. fū rén yǒu yī yán, ér shǐ cí zài sān, liáng yǐ hǎo fā wú yīn, bù qiú dǎng lǐ, ér yán zhī fǎn fù, guān zhě huò yān.
蓋古之記事也，或先經張本，或後傳終言，分布雖疏，錯綜逾密。今之記事也則不然。或隔卷異篇，遽相矛盾；或連行接句，頓成乖角。是以《齊史》之論魏收，良直邪曲，三說各異；《周書》之評太祖，寬仁好殺，二理不同。非惟言無準的，固亦事成首鼠者矣。夫人有一言，而史辭再三，良以好發蕪音，不求讜理，而言之反覆，觀者惑焉。

yì yǒu kāi guó chéng jiā, měi è zhāo lù, jiǎo rú xīng hàn, fēi mí jǔ suǒ yí, ér qīng shì chén diǎn, qū jiā fěn shì. qiú zhū jìn shǐ, cǐ lèi yóu duō. rú wèi shū chēng dēng guó yǐ niǎo míng guān, zé yún hào shàng chún pǔ, yuǎn shī shǎo hào shù dào wǔ jié hūn fān luò, zé yuē zhāo xié huāng fú, zhuī mù hàn gāo. zì yú suǒ shuō, duō lèi rú cǐ. àn wèi shì shǐ xìng biān shuò, shǎo shí diǎn fén zuò lì mán yí, yì wéi qín jìn. ér niǎo guān chuàng zhì, qǐ guān tán zi zhī yán? máo tóu ér ǒu, xī jiǎ fèng chūn zhī cè? shē yán wú xiàn, hé qí hòu yán! yòu zhōu shǐ chēng yuán xíng gōng yīn qí miè dé huí, yǔ xìn zèng qí shī yuē: guó wáng chuí jí fǎn, qí píng bǎo dǐng guī. chén zhōu hóng zhèng lái pìn, zài guǎn zèng wéi xiòng shī yuē: dé xīng yóu wèi dòng, zhí chē jù kěn lái? qí wèi xìn hóng zhèng suǒ zhòng rú cǐ. fū wén yǐ hài yì, zì gǔ ér rán, nǐ fēi qí lún, yóu lái shàng yǐ. bì yǐ yǔ zhōu suǒ zuò, jiē wèi shí lù, zé qí suǒ bāo biǎn, fēi zhǐ yī rén, xián yí qǔ qí zhǐ guī, hé zhǐ cǎi qí sì jù ér yǐ? ruò nǎi tí mù bù dìng, shǒu wěi xiāng wéi, zé bǎi yào dé fēn shì yě xīn xié ài zēng, cí duō chū méi, zé wèi shōu niú hóng shì yě. sī jiē jiàn cái fēi yuǎn, zhì shí bù zhōu, ér qīng nòng bǐ duān, sì qíng gāo xià. gù mí fèng suī qià, ér jué jī gèng zhāng, qǔ huò wú zhī, jiàn chī yǒu shí.
亦有開國承家，美惡昭露，皎如星漢，非靡沮所移，而輕事塵點，曲加粉飾。求諸近史，此類尤多。如《魏書》稱登國以鳥名官，則雲「好尚淳樸，遠師少皞」；述道武結婚蕃落，則曰「招攜荒服，追慕漢高」。自余所說，多類如此。案魏氏始興邊朔，少識典、墳；作儷蠻夷，抑惟秦、晉。而鳥官創置，豈關郯子之言？髦頭而偶，奚假奉春之策？奢言無限，何其厚顏！又《周史》稱元行恭因齊滅得回，庾信贈其詩曰：」虢亡垂棘反，齊平寶鼎歸。」陳周弘正來聘，在館贈韋敻詩曰：「德星猶未動，直車詎肯來？」其為信、弘正所重如此。夫文以害意，自古而然，擬非其倫，由來尚矣。必以庾、周所作，皆為實錄，則其所褒貶，非止一人，咸宜取其指歸，何止采其四句而已？若乃題目不定，首尾相違，則百藥、德棻是也；心挾愛憎，詞多出沒，則魏收、牛弘是也。斯皆鑒裁非遠，智識不周，而輕弄筆端，肆情高下。故彌縫雖洽，而厥跡更彰，取惑無知，見嗤有識。

fū cí guǎ zhě, chū yī yán ér yǐ zhōu. cái wú zhě, zī shù jù ér fāng jiā. àn zuǒ chuán chēng jiàng fù lùn jiǎ zǐ, yǐn yán yú zhào mèng bān shū shù chǔ lǎo kū gōng shēng, mò shí qí míng shì. gǒu jǔ sī yī shì, zé chù lèi kě zhī. zhì jī kāng huáng fǔ mì zhuàn gāo shì jì, gè wèi èr sǒu lì chuán, quán cǎi zuǒ bān zhī lù, ér qí chuán lùn yún: èr sǒu yǐn dé róng shēn, bù qiú míng lì, bì yuǎn luàn hài, ān yú jiàn yì. fū tàn chuāi gǔ yì, ér guǎng zú xīn yán, cǐ yóu zi jiàn zhī yǒng sān liáng, yán nián zhī gē qiū fù. zhì yú lín xué lèi xià, guī zhōng zhǎng tàn, suī yǔ duō běn chuán, ér shì wú yì shuō. gài fú jìng suī duǎn, xù zhī zé bēi shǐ wén suī yuē, zēng zhī fǎn lèi. jiā jiǎn qián zhé, qǐ róng yì zāi!
夫詞寡者，出一言而已周。才蕪者，資數句而方浹。案《左傳》稱絳父論甲子，隱言於趙孟；班《書》述楚老哭龔生，莫識其名氏。苟舉斯一事，則觸類可知。至嵇康、皇甫謐撰《高士記》，各為二叟立傳，全采左、班之錄，而其傳論云：」二叟隱德容身，不求名利，避遠亂害，安於賤役。」夫探揣古意，而廣足新言，此猶子建之詠三良，延年之歌秋婦。至於臨穴淚下，閨中長嘆，雖語多本傳，而事無異說。蓋鳧脛雖短，續之則悲；史文雖約，增之反累。加減前哲，豈容易哉！

xī fū zǐ duàn táng yú yǐ xià qì yú zhōu, jiǎn jié fú cí, cuō qí jī yào. gù dì wáng zhī dào, tǎn rán míng bái. jiē hū! zì qù shèng rì yuǎn, shǐ jí yú duō, dé shī shì fēi, shú néng kān dìng? jiǎ yǒu cái kān lí gé, ér yǐ rén fèi yán, cǐ rào cháo suǒ wèi wù wèi qín wú rén, wú móu shì bù yòng zhě yě.
昔夫子斷唐、虞以下迄於周，翦截浮詞，撮其機要。故帝王之道，坦然明白。嗟乎！自去聖日遠，史籍逾多，得失是非，孰能刊定？假有才堪釐革，而以人廢言，此繞朝所謂「勿謂秦無人，吾謀適不用」者也。