chūn qiū èr tiáo
○《春秋》(二條)

àn chūn qiū zhī shū shì yě, chēng jūn, jūn wú dào chēng chén, chén zhī zuì. rú qí zhī jiǎn gōng, wèi wén shī dé, chén héng gòu nì, zuì mò dà yān. ér āi gōng shí sì nián, shū qí rén shì qí jūn rén yú shū zhōu. sī zé xián jūn jiàn yì, ér zéi chén shì dǎng, qiú zhū jiù lì, lǐ dú yǒu wéi. dàn cǐ shì jué bǐ huò lín zhī hòu, dì zǐ zhuī shū qí shì. qǐ yóu yǐ suǒ xù zǔ, bù lèi jiāng shèng zhī néng zhě hū? hé qí guāi là zhī shén yě.
案《春秋》之書弒也，稱君，君無道；稱臣，臣之罪。如齊之簡公，未聞失德，陳恆構逆，罪莫大焉。而哀公十四年，書」齊人弒其君壬於舒州。」斯則賢君見抑，而賊臣是黨，求諸舊例，理獨有違。但此是絕筆獲麟之後，弟子追書其事。豈由以索續組，不類將聖之能者乎？何其乖剌之甚也。

àn chūn qiū zuǒ shì chuán shì jīng yún: miè ér bù yǒu qí dì yuē rù, rú rù chén, rù zhèng, rù xǔ, jí qí yì yě. zhì bǎi jǔ zhī yì, zi cháng zhī bài, gēng chén wú rù, dú shū yǐ yǐng. fū zhū hóu liè jué, bìng jiàn guó dōu, wéi qǔ guó míng, bù chēng dōu hào. hé wèi yǐng zhī jiàn rù, yí qí chǔ míng, bǐ yú tā lì, yī hé guāi chuǎn! xún èr chuán suǒ zài, jiē yún rù chǔ, qǐ zuǒ shì zhī běn, dú wèi miù yú?
案《春秋左氏傳》釋《經》云：滅而不有其地曰入，如入陳，入鄭，入許，即其義也。至柏舉之役，子常之敗，庚辰吳入，獨書以郢。夫諸侯列爵，並建國都，惟取國名，不稱都號。何為郢之見入，遺其楚名，比於他例，一何乖踳！尋二《傳》所載，皆雲入楚，豈《左氏》之本，獨為謬歟？

zuǒ shì chuán èr tiáo
《左氏傳》(二條)

zuǒ shì zhī xù shì yě, shù xíng shī zé bù lǐng yíng shì, máng guā fèi téng lùn bèi huǒ, zé qū fēn zài mù, xiū shì jùn zhěng yán shèng jié, zé shōu huò dōu jǐn jì bēn bài, zé pī mǐ héng qián shēn méng shì zé kāng kǎi yǒu yú chēng jué zhà zé qī wū kě jiàn tán ēn huì zé xù rú chūn rì jì yán qiè zé lǐn ruò qiū shuāng xù xìng bāng zé zī wèi wú liàng chén wáng guó zé qī liáng kě mǐn. huò yú cí rùn jiǎn dú, huò měi jù rù yǒng gē, diē dàng ér bù qún, zòng héng ér zì dé. ruò sī cái zhě, dài jiāng gōng móu zào huà, sī shè guǐ shén, zhù shù hǎn wén, gǔ jīn zhuō jué. rú èr chuán zhī xù shì yě, zhēn wú yì jù, yóu zhuì mǎn xíng, huá duō ér shǎo shí, yán zhuō ér guǎ wèi. ruò bì fāng yú zuǒ shì yě, fēi wéi bù kě wèi lǔ wèi zhī zhèng, chà jiān yàn háng, yì yǒu yún ní lù zǔ, jūn chén lǐ gé zhě yǐ.
《左氏》之敘事也，述行師則簿領盈視，哤聒沸騰；論備火，則區分在目，修飾峻整；言勝捷，則收穫都盡；記奔敗，則披靡橫前；申盟誓則慷慨有餘；稱譎詐則欺誣可見；談恩惠則煦如春日；紀嚴切則凜若秋霜；敘興邦則滋味無量；陳亡國則淒涼可憫。或腴辭潤簡牘，或美句入詠歌，跌宕而不群，縱橫而自得。若斯才者，殆將工侔造化，思涉鬼神，著述罕聞，古今卓絕。如二《傳》之敘事也，榛蕪溢句，疣贅滿行，華多而少實，言拙而寡味。若必方於《左氏》也，非唯不可為魯、衛之政，差肩雁行，亦有雲泥路阻，君臣禮隔者矣。

zuǒ chuán chēng zhòng ní yuē: bào zhuāng zi zhī zhì bù rú kuí, kuí yóu néng wèi qí zú. fū yǒu shēng ér wú shí, yǒu zhì ér wú xìng zhě, qí wéi cǎo mù hū? rán zì gǔ shè bǐ xìng, ér yǐ cǎo mù fāng rén zhě, jiē qǔ qí shàn è xūn yóu, róng kū zhēn cuì ér yǐ. bì yán qí hán líng chù zhì, yǐn shēn wéi huò, zé wú qí yì yě. xún kuí zhī xiàng rì qīng xīn, běn bù wèi zú, yóu rén dǔ qí xíng sì, qiáng wèi lì míng. yì yóu jīn sú wén shì, wèi niǎo míng wèi tí, huā fā wèi xiào. huā zhī yǔ niǎo, ān yǒu tí xiào zhī qíng zāi? bì yǐ rén wú xǐ nù, bù zhī āi lè, biàn yún qí zhì bù rú huā, huā yóu shàn xiào, qí zhì bù rú niǎo, niǎo yóu shàn tí, kě wèi zhī dǎng yán zhě zāi? rú bào zhuāng zi zhī zhì bù rú kuí, kuí yóu néng wèi qí zú, jí qí lì yě. ér zuǒ shì lù fū zǐ yī shí xì yán, yǐ wèi qiān zài dǔ lùn. chéng wēi wǎn zhī shēn lèi, diàn liáng zhí zhī gāo fàn, bù qí xī hū!
《左傳》稱仲尼曰：「鮑莊子之智不如葵，葵猶能衛其足。」夫有生而無識，有質而無性者，其唯草木乎？然自古設比興，而以草木方人者，皆取其善惡薰蕕，榮枯貞脆而已。必言其含靈畜智，隱身違禍，則無其義也。尋葵之向日傾心，本不衛足，由人睹其形似，強為立名。亦由今俗文士，謂鳥鳴為啼，花發為笑。花之與鳥，安有啼笑之情哉？必以人無喜怒，不知哀樂，便雲其智不如花，花猶善笑，其智不如鳥，鳥猶善啼，可謂之讜言者哉？如「鮑莊子之智不如葵，葵猶能衛其足」，即其例也。而《左氏》錄夫子一時戲言，以為千載篤論。成微婉之深累，玷良直之高范，不其惜乎！

gōng yáng chuán èr tiáo
○《公羊傳》(二條)

gōng yáng yún: xǔ shì zǐ zhǐ shì qí jūn. hé wèi jiā shì? jī zǐ dào zhī bù jǐn yě. qí cì yīn yán lè zhèng zǐ chūn zhī shì jí, yǐ míng xǔ shì zǐ zhī dé zuì. xún zi chūn xiào dào, yì gǎn shén míng, gù yǐ fāng jià céng mǐn, lián zōng dīng guō. gǒu shì qīn bù dǎi lè zhèng, biàn yǐ shì nì jiā míng, sī yì nǐ shī qí liú, zé fēi qí zuì. gài gōng yáng lè zhèng, jù chū kǒng fù mén rén, sī yù gèng xiāng yǐn zhòng, qū jiā tán shù. suǒ yǐ lè zhèng xíng shì, wú lǐ zhé shū, zhì shǐ biān cì bù lún, bǐ yù fēi lèi, yán zhī kě wèi chī guài yě.
《公羊》云：「許世子止弒其君。」「曷為加弒？譏子道之不盡也。」其次因言樂正子春之視疾，以明許世子之得罪。尋子春孝道，義感神明，固以方駕曾、閔，連蹤丁、郭。苟事親不逮樂正，便以弒逆加名，斯亦擬失其流，責非其罪。蓋公羊、樂正，俱出孔父門人，思欲更相引重，曲加談述。所以樂正行事，無理輒書，致使編次不倫，比喻非類，言之可為嗤怪也。

yǔ yuē: péng lí zhī bīn, yǐ yú shí quǎn. sī zé dì zhī suǒ fù, wù bù chēng zhēn. àn qí mì ěr hǎi yú, lín jiè wéi cuò, gù shàng kè shí ròu, zhōng kè shí yú, sī jí qí zhī jiù sú yě. rán shí fáng kuài lǐ, shī rén suǒ guì, bì shī zhū tā guó, shì yuē zhēn xiū. rú gōng yáng chuán yún: jìn líng gōng shǐ yǒng shì shā zhào dùn, jiàn qí fāng shí yú sūn. yuē: zi wèi jìn guó zhòng qīng ér shí sūn, shì zi zhī jiǎn yě. wú bù rěn shā zi. gài gōng yáng shēng zì qí bāng, bù xiáng jìn wù, yǐ dōng tǔ suǒ jiàn, wèi xī zhōu yì rán. suì mù bǐ jiā zhuàn, hū wèi fēi shí, zhe zhī shí lù, yǐ wèi gé yán fēi wéi yǔ zuǒ shì yǒu guāi, yì yú wù lǐ quán shuǎng zhě yǐ.
語曰：「彭蠡之濱，以魚食犬。」斯則地之所富，物不稱珍。案齊密邇海隅，鱗介惟錯，故上客食肉，中客食魚，斯即齊之舊俗也。然食魴鱠鯉，詩人所貴，必施諸他國，是曰珍羞。如《公羊傳》云：晉靈公使勇士殺趙盾，見其方食魚飧。曰：「子為晉國重卿而食飧，是子之儉也。吾不忍殺子。」蓋公羊生自齊邦，不詳晉物，以東土所賤，謂西州亦然。遂目彼嘉饌，呼為菲食，著之實錄，以為格言非惟與左氏有乖，亦於物理全爽者矣。

jí zhǒng jì nián yī tiáo
○《汲冢紀年》(一條)

yǔ yuē: chuán wén bù rú suǒ jiàn. sī zé shǐ zhī suǒ shù, qí miù yǐ shèn, kuàng nǎi chuán xiě jiù jì, ér wéi qí běn lù zhě hū? zhì rú yú xià shāng zhōu zhī shū, chūn qiū suǒ jì zhī shuō, kě wèi bèi yǐ. ér zhú shū jì nián chū yú jìn dài, xué zhě shǐ zhī hòu qǐ shā yì, tài jiǎ shā yī yǐn, wén dīng shā jì lì, gòng bó míng hé zhèng huán gōng, xuān wáng zhī zǐ. zé yǔ jīng diǎn suǒ zài, guāi là shén duō. yòu mèng zǐ yuē: jìn wèi chūn qiū wèi chéng. xún jí zhǒng suǒ yǔ, jí chéng zhī liú xié? qí jìn chūn qiū piān yún: píng gōng jí, mèng zhū pí kuī píng. zuǒ shì yì zài sī shì, ér yún mèng huáng xióng rù mén. bì yǒu shě chuán wén ér qǔ suǒ jiàn, zé zuǒ chuán fēi ér jìn wén shí yǐ. wū hū! xiàng ruò èr shū bù chū, xué zhě wèi gǔ suǒ huò, zé dài chéng lóng gǔ, wú yóu jué wù yě.
語曰：「傳聞不如所見。」斯則史之所述，其謬已甚，況乃傳寫舊記，而違其本錄者乎？至如虞、夏、商、周之《書》，《春秋》所記之說，可謂備矣。而《竹書紀年》出於晉代，學者始知後啟殺益，太甲殺伊尹，文丁殺季歷，共伯名和；鄭桓公，宣王之子。則與經典所載，乖剌甚多。又《孟子》曰：晉謂春秋為乘。尋《汲冢瑣語》，即乘之流邪？其《晉春秋》篇云：「平公疾，夢朱羆窺屏。」《左氏》亦載斯事，而雲「夢黃熊入門」。必有捨傳聞而取所見，則《左傳》非而《晉》文實矣。嗚呼！向若二書不出，學者為古所惑，則代成聾瞽，無由覺悟也。

shǐ jì bā tiáo
○《史記》(八條)

fū biān nián xù shì, hùn zá nán biàn: jì chuán chéng tǐ, qū bié yì guān. xī dú tài shǐ gōng shū, měi guài qí suǒ cǎi duō shì zhōu shū guó yǔ shì běn zhàn guó cè zhī liú. jìn jiàn huáng jiā suǒ zhuàn jìn shǐ, qí suǒ cǎi yì duō shì duǎn bù xiǎo shū, shěng gōng yì yuè zhě, ruò yǔ lín shì shuō sōu shén jì yōu míng lù zhī lèi shì yě. rú cáo gàn liǎng shì jì, sūn tán èr yáng qiū, zé jiē bù zhī qǔ. gù qí zhōng suǒ zài měi shì, yí lüè shén duō. ruò yǐ gǔ fāng jīn, dāng rán zé zhī shǐ gōng yì tóng qí shī yǐ. sī zé qiān zhī suǒ lù, shén wèi fū qiǎn, ér bān shì chēng qí qín zhě, hé zāi?
夫編年敘事，溷雜難辨：紀傳成體，區別易觀。昔讀《太史公書》，每怪其所采多是《周書》、《國語》、《世本》、《戰國策》之流。近見皇家所撰《晉史》，其所采亦多是短部小書，省功易閱者，若《語林》、《世說》、《搜神記》、《幽明錄》之類是也。如曹、干兩氏《紀》，孫、檀二《陽秋》，則皆不之取。故其中所載美事，遺略甚多。若以古方今，當然則知史公亦同其失矣。斯則遷之所錄，甚為膚淺，而班氏稱其勤者，何哉？

mèng jiān yòu yún, liú xiàng yáng xióng bó jí qún shū, jiē fú qí shàn xù shì. qǐ shí wú yīng xiù, yì wèi xióng bà zhě hū? bù rán, hé xū yù zhī shén yě. shǐ jì dèng tōng chuán yún: wén dì bēng, jǐng dì lì. xiàng ruò dàn yún jǐng dì lì, bù yán wén dì bēng, sī yì kě zhī yǐ, hé yòng jiān shū qí shì hū? yòu cāng gōng chuán chēng qí chuán huáng dì biǎn què zhī mài shū. wǔ sè zhěn bìng, zhī rén sǐ shēng, jué xián yí, dìng kě zhì. zhào zhào wèn qí suǒ zhǎng, duì yuē: chuán huáng dì biǎn què zhī mài shū. yǐ xià tā wén, jǐn tóng shàng shuō. fū shàng jì yǒu qí shì, xià yòu zài qí yán, yán shì suī shū, wěi qū hé bié? àn qiān zhī suǒ shù, duō yǒu cǐ lèi, ér liú yáng fú qí shàn xù shì yě, hé zāi?
孟堅又雲，劉向、揚雄博極群書，皆服其善敘事。豈時無英秀，易為雄霸者乎？不然，何虛譽之甚也。《史記·鄧通傳》云：「文帝崩，景帝立。」向若但云景帝立，不言文帝崩，斯亦可知矣，何用兼書其事乎？又《倉公傳》稱其「傳黃帝、扁鵲之脈書。五色診病，知人死生，決嫌疑，定可治。」詔召問其所長，對曰：「傳黃帝、扁鵲之脈書。」以下他文，盡同上說。夫上既有其事，下又載其言，言事雖殊，委曲何別？案遷之所述，多有此類，而劉、揚服其善敘事也，何哉？

tài shǐ gōng zhuàn kǒng zǐ shì jiā, duō cǎi lùn yǔ jiù shuō, zhì guǎn yàn liè chuán, zé bù qǔ qí běn shū. yǐ wèi shí sú suǒ yǒu, gù bù fù gèng zài yě. àn lùn yǔ xíng yú jiǎng sì, liè yú xué guān, zhòng jiā biān lēi, zhǐ jué fán fèi. rú guǎn yàn zhě, zhū zi zá jiā, jīng shǐ wài shì, qì ér bù lù, shí dù yì wén. fū yǐ kě chú ér bù chú, yí qǔ ér bù qǔ, yǐ sī zhù shù, wèi dǔ jué yì.
太史公撰《孔子世家》，多采《論語》舊說，至《管晏列傳》，則不取其本書。以為時俗所有，故不復更載也。案《論語》行於講肆，列於學官，重加編勒，只覺繁費。如管、晏者，諸子雜家，經史外事，棄而不錄，實杜異聞。夫以可除而不除，宜取而不取，以斯著述，未睹厥義。

xī kǒng zǐ lì kě qiào guān, bù yǐ lì chēng. hé zhě? dà shèng zhī dé, jù měi zhě zhòng, bù kě yǐ yī jiè biāo mò, chí wèi bǎi xíng duān shǒu yě. zhì rú dá zhě qī shí, fēn yǐ sì kē. ér tài shǐ gōng shù rú lín, zé bù qǔ yóu xià zhī wén xué zhe xún lì, zé bù yán rǎn jì zhī zhèng shì zhì yú huò zhí wèi chuán, dú yǐ zi gòng jū xiān. yǎn è yáng shàn, jì wàng cǐ yì chéng rén zhī měi, bù qí què rú?
昔孔子力可翹關，不以力稱。何者？大聖之德，具美者眾，不可以一介標末，持為百行端首也。至如達者七十，分以四科。而太史公述《儒林》，則不取游、夏之文學；著《循吏》，則不言冉、季之政事；至於《貨殖》為傳，獨以子貢居先。掩惡揚善，既忘此義；成人之美，不其闕如？

sī mǎ qiān zì xù chuán yún: wèi tài shǐ gōng qī nián, ér zāo lǐ líng zhī huò, yōu yú léi xiè. nǎi kuì rán ér tàn yuē: shì yǔ zhī zuì yě, shēn kuī bù yòng yǐ. zì xù rú cǐ, hé qí lüè zāi! fū yún zāo lǐ líng zhī huò, yōu yú léi xiè zhě zhà shì tóng líng xiàn méi, yǐ zhì yú xíng: yòu shì wèi líng suǒ jiān, huò zuì yú guó. suì lìng dú zhě nán dé ér xiáng. lài bān gù zài qí yǔ rèn ān shū, shū zhōng jù shù bèi xíng suǒ yǐ. tǎng wú cǐ lù, hé yǐ kè míng qí shì zhě hū?
司馬遷《自序傳》云：為太史公七年，而遭李陵之禍，幽於縲紲。乃喟然而嘆曰：是予之罪也，身虧不用矣。自敘如此，何其略哉！夫雲」遭李陵之禍，幽於縲紲」者乍似同陵陷沒，以寘於刑：又似為陵所間，獲罪於國。遂令讀者難得而詳。賴班固載其《與任安書》，書中具述被刑所以。儻無此錄，何以克明其事者乎？

hàn shū zài zi zhǎng yǔ rèn shǎo qīng shū, lì shuō zì gǔ shù zuò, jiē yīn huàn ér qǐ. mò yún: bù wéi qiān shǔ, shì chuán lǚ lǎn. àn lǚ shì zhī xiū zhuàn yě, guǎng zhāo jùn kè, bǐ jī chūn líng, gòng jí yì wén, nǐ shū xún mèng, sī kān yī zì, gòu yǐ qiān jīn, zé dāng shí xuān bù, wèi rì jiǔ yǐ, qǐ yǐ qiān shǔ zhī hòu, fāng shǐ chuán hū? qiě bì yǐ shēn jì liú yí, shū fāng jiàn zhòng, zé yòu fēi guān zuò zhě běn yīn fā fèn zhe shū zhī yì yě. ér zhé yǐn yǐ zì yù, qǐ qí lún hū? ruò yào duō jǔ gù shì, chéng qí bó xué, hé bù yún yú qīng qióng chóu, zhe shū bā piān? ér yuē bù wéi qiān shǔ, shì chuán lǚ lǎn. sī gài shí yǒu bù gāi, sī zhī wèi shěn ěr.
《漢書》載子長《與任少卿書》，歷說自古述作，皆因患而起。末云：「不韋遷蜀，世傳《呂覽》。」案呂氏之修撰也，廣招俊客，比跡春、陵，共集異聞，擬書《荀》、《孟》，思刊一字，購以千金，則當時宣布，為日久矣，豈以遷蜀之後，方始傳乎？且必以身既流移，書方見重，則又非關作者本因發憤著書之義也。而輒引以自喻，豈其倫乎？若要多舉故事，成其博學，何不雲虞卿窮愁，著書八篇？而曰」不韋遷蜀，世傳《呂覽》」。斯蓋識有不該，思之未審耳。

xī chūn qiū zhī shí, qí yǒu sù shā wèi zhě, jù jìn diàn shī, guō zuì chēng rǔ: fá lǔ xíng yàn, zāng jiān jué sǐ. cǐ yān guān jiàn bǐ, qí shì yóu zhù zhě yě. ér tài shǐ gōng yǔ rèn shǎo qīng shū, lùn zì gǔ xíng yú zhī rén wèi shì jūn zǐ suǒ jiàn zhě, wéi yǐ mí zi xiá wèi shǐ, hé qiǎn jìn zhī shén xié? dàn sù shā chū zuǒ shì chuán, hàn dài qí shū bù xíng, gù zi zhǎng bù zhī jiàn yě. fū bó kǎo qián gǔ, ér shě zī bù zài, zhì yú chéng chuán chē, tàn yǔ xué, yì hé wèi zhě zāi?
昔《春秋》之時，齊有夙沙衛者，拒晉殿師，郭最稱辱：伐魯行唁，臧堅抉死。此閹官見鄙，其事尤著者也。而太史公《與任少卿書》，論自古刑餘之人為士君子所賤者，唯以彌子瑕為始，何淺近之甚邪？但夙沙出《左氏傳》，漢代其書不行，故子長不之見也。夫博考前古，而舍茲不載，至於乘傳車，探禹穴，亦何為者哉？

wèi shì jiā tài shǐ gōng yuē: shuō zhě jiē yuē,' wèi yǐ bù yòng xìn líng jūn, gù guó xuē ruò zhì yú wáng.' yú yǐ wèi bù rán. tiān fāng lìng qín píng hǎi nèi, qí yè wèi chéng, wèi suī dé ā héng zhī tú, hé yì hū? fū lùn chéng bài zhě, gù dāng yǐ rén shì wèi zhǔ, bì tuī mìng ér yán, zé qí lǐ bèi yǐ. gài jìn zhī huò yě, yóu yí wú zhī bì jiàn qín zhī miè yě, yóu hú hài zhī wú dào zhōu zhī jì yě, yóu yōu wáng zhī huò bāo sì: lǔ zhī zhú yě, yóu chóu fù zhī wéi zi jiā. rán zé bài jìn yú hán, hú tū yǐ zhì qí zhào wáng qín zhě hú, shǐ huáng jiǔ míng qí shuō yǎn hú jī fú, zhāng yú xuān lì zhī nián zhēng qiān yǔ rú, xiǎn zì wén wǔ zhī shì. è míng zǎo zhe, tiān niè nán táo. jiǎ shǐ bǐ sì jūn cái ruò huán wén, dé tóng tāng wǔ, qí ruò zhī hé? gǒu tuī cǐ lǐ ér yán, zé wáng guó zhī jūn, tā jiē fǎng cǐ, ān dé yú wèi wú jī zhě zāi? fū guó zhī jiāng wáng yě ruò sī, zé qí jiāng xìng yě yì rán. gài guī hòu zhī wèi gōng zǐ yě, qí shì yuē: bā shì mò zhī yǔ jīng. bì shì zhī wèi dài fū yě, qí zhàn yuē: wàn míng qí hòu bì dà. jī zōng zhī zài shuǐ hǔ yě, yuè zhuó míng yú qí shān: liú xìng zhī zài zhōng yáng yě, jiāo lóng jiàng yú fēng zé. sī jiē ruì biǎo yú xiān, ér fú jū qí hòu. xiàng ruò sì jūn dé bù bàn gǔ, cái bù dǎi rén, zhōng néng zuò dēng dà bǎo, zì zhì chén jí yǐ hū? bì rú shǐ gōng zhī yì yě, zé yì dāng yǐ qí mìng yǒu bì zhì, lǐ wú kě cí, bù fù jiē qí zhì néng, sòng qí shén wǔ zhě yǐ. fū tuī mìng ér lùn xìng miè, wěi yùn ér wàng bāo biǎn, yǐ zhī chuí jiè, bù qí huò hū? zì zī yǐ hòu, zuò zhě zhù shù, wǎng wǎng ér rán. rú yú huàn wèi lüè yì yú shì nán dì wáng lùn, huò xù liáo dōng gōng sūn zhī bài, huò shù jiāng zuǒ chén shì zhī wáng, qí lǐ bìng yǐ mìng ér yán, kě wèi yǔ zi zhǎng tóng bìng zhě yě.
《魏世家》太史公曰：「說者皆曰，'魏以不用信陵君，故國削弱至於亡。'余以為不然。天方令秦平海內，其業未成，魏雖得阿衡之徒，曷益乎？」夫論成敗者，固當以人事為主，必推命而言，則其理悖矣。蓋晉之獲也，由夷吾之愎諫；秦之滅也，由胡亥之無道；周之季也，由幽王之惑褒姒：魯之逐也，由稠父之違子家。然則敗晉於韓，狐突已志其兆；亡秦者胡，始皇久銘其說；檿弧箕服，彰於宣、厲之年；征褰與襦，顯自文、武之世。惡名早著，天孽難逃。假使彼四君才若桓、文，德同湯、武，其若之何？苟推此理而言，則亡國之君，他皆仿此，安得於魏無譏者哉？夫國之將亡也若斯，則其將興也亦然。蓋媯後之為公子也，其筮曰：八世莫之與京。畢氏之為大夫也，其占曰：萬名其後必大。姬宗之在水滸也，鸑鷟鳴於岐山：劉姓之在中陽也，蛟龍降於豐澤。斯皆瑞表於先，而福居其後。向若四君德不半古，才不逮人，終能坐登大寶，自致宸極矣乎？必如史公之議也，則亦當以其命有必至，理無可辭，不復嗟其智能，頌其神武者矣。夫推命而論興滅，委運而忘褒貶，以之垂誡，不其惑乎？自茲以後，作者著述，往往而然。如魚豢《魏略議》、虞世南《帝王論》，或敘遼東公孫之敗，或述江左陳氏之亡，其理並以命而言，可謂與子長同病者也。

zhū hàn shǐ shí tiáo
○諸漢史(十條)

hàn shū xiào chéng jì zàn yuē: chéng dì shàn xiū róng yí, shēng chē zhèng lì, bù nèi gù, bù jí yán, bù qīn zhǐ. lín cháo yuān hēi, zūn yán ruò shén, kě wèi mù mù tiān zǐ zhī róng mào yǐ. yòu wǔ xíng zhì yuē: chéng dì hǎo wēi xíng, xuǎn qī mén láng jí sī nú kè shí yú rén, jiē bái shuǐ tǎn zé, zì chēng fù píng hòu jiā. huò chéng xiǎo chē, yù zhě zài yīn shàng, huò jiē qí, chū rù yuǎn zhì páng xiàn. gù gǔ yǒng jiàn yuē: bì xià zhòu yè zài lù, dú yǔ xiǎo rén xiāng suí. luàn fú gòng zuò, hùn xiáo wú bié. gōng qīng bǎi liáo, bù zhī bì xià suǒ zài, jī shù nián yǐ. yóu sī ér yán, zé chéng dì yú fú mān yóu, wū jí wú dù, suī wài shì yán zhòng, ér nèi sì qīng báo, rén jūn zhī wàng, bù qí quē rú. guān mèng jiān jì zhì suǒ yán, qián hòu zì xiāng máo dùn zhě yǐ.
《漢書·孝成紀贊》曰：「成帝善修容儀，升車正立，不內顧，不疾言，不親指。臨朝淵嘿，尊嚴若神，可謂穆穆天子之容貌矣。」又《五行志》曰：「成帝好微行，選期門郎及私奴客十餘人，皆白水袒幘，自稱富平侯家。或乘小車，御者在茵上，或皆騎，出入遠至旁縣。故谷永諫曰：陛下晝夜在路，獨與小人相隨。亂服共坐，混淆無別。公卿百寮，不知陛下所在，積數年矣。」由斯而言，則成帝魚服嫚游，烏集無度，雖外飾嚴重，而內肆輕薄，人君之望，不其缺如。觀孟堅《紀》、《志》所言，前後自相矛盾者矣。

guān tài shǐ gōng zhī chuàng biǎo yě, yú dì wáng zé xù qí zi sūn, yú gōng hóu zé jì qí nián yuè, liè xíng yíng yū yǐ xiāng shǔ, biān zì jí nǐ ér xiāng pái. suī yàn yuè wàn lǐ, ér yú jìng cùn zhī nèi quǎn yá kě jiē suī zhāo mù jiǔ dài, ér yú fāng chǐ zhī zhōng yàn háng yǒu xù, shǐ dú zhě yuè wén biàn dǔ, jǔ mù kě xiáng, cǐ qí suǒ yǐ wèi kuài yě. rú bān shì zhī gǔ jīn rén biǎo zhě, wéi yǐ pǐn zǎo xián yú, jī yáng shàn è wèi wù ěr. jì fēi guó jiā dì xí, lù wèi xiàng chéng, ér yǐ fù jiè chóng xíng, xiá shū xì zì, bǐ yú tā biǎo, dài fēi qí lèi yú! gài rén liè gǔ jīn, běn shū biǎo xiàn, bì lìn ér bù qù, zé yí yǐ zhì míng piān. shǐ zì shàng shàng, zhōng yú xià xià, bìng dāng míng wèi shì bǎng, xiǎn liè kē tiáo, yǐ zhǒng lèi wèi piān zhāng, chí yōu liè wèi cì dì. réng měi yú piān hòu yún yòu ruò gān pǐn, fán ruò gān rén. yì yóu dì lǐ zhì zhào shù jīng huá, mò chén biān sāi, xiān liè zhōu jùn, hòu yán hù kǒu yě.
觀太史公之創表也，於帝王則敘其子孫，於公侯則紀其年月，列行縈紆以相屬，編字戢孴而相排。雖燕、越萬里，而於徑寸之內犬牙可接；雖昭穆九代，而於方尺之中雁行有敘，使讀者閱文便睹，舉目可詳，此其所以為快也。如班氏之《古今人表》者，唯以品藻賢愚，激揚善惡為務爾。既非國家遞襲，祿位相承，而以復界重行，狹書細字，比於他表，殆非其類歟！蓋人列古今，本殊表限，必吝而不去，則宜以志名篇。始自上上，終於下下，並當明為示榜，顯列科條，以種類為篇章，持優劣為次第。仍每於篇後雲右若干品，凡若干人。亦猶《地理志》肇述京華，末陳邊塞，先列州郡，後言戶口也。

zì hàn yǐ jiàng, zuò zhě duō mén, suī xīn shū yǐ xíng, ér jiù lù réng zài, bì xiào qí shì, kě dé ér yán. àn liú shì chū xìng, shū wéi lù jiǎ ér yǐ. zi zhǎng shù chǔ hàn zhī shì, zhuān jù cǐ shū. pì fū xíng bù yóu jìng, yóu bù yóu hù, wèi zhī wén yě. rán guān qiān zhī suǒ zài, wǎng wǎng yǔ jiù bù tóng. rú lì shēng zhī chū yè pèi gōng, gāo zǔ zhī zhǎng gē hóng hú, fēi wéi wén jù yǒu bié, suì nǎi shì lǐ jiē shū. yòu hán wáng míng xìn dōu, ér zhé qù dōu liú xìn, yòng shǐ chēng qí xìng míng, quán yǔ huái yīn bù bié. bān shì yī zhǔn tài shǐ, céng wú chí zhāng, jìng yán sī zhī, shēn suǒ wèi liǎo.
自漢已降，作者多門，雖新書已行，而舊錄仍在，必校其事，可得而言。案劉氏初興，書唯陸賈而已。子長述楚、漢之事，專據此書。譬夫行不由徑，由不由戶，未之聞也。然觀遷之所載，往往與舊不同。如酈生之初謁沛公，高祖之長歌鴻鵠，非唯文句有別，遂乃事理皆殊。又韓王名信都，而輒去」都」留」信」，用使稱其姓名，全與淮陰不別。班氏一準太史，曾無馳張，靜言思之，深所未了。

sī mǎ qiān zhī xù chuán yě, shǐ zì chū shēng, jí hū xíng lì, shì wú chén xì, mò bù bèi chén, kě wèi shěn yǐ. ér jìng bù shū qí zì zhě, qǐ mò shēng suǒ wèi dà wàng zhě hū? ér bān gù réng qí běn chuán, le wú sǔn yì, cǐ yòu hán zi suǒ yǐ zhì shǒu zhū zhī zhī shuō yě. rú gù zhī wèi qiān chuán yě, qí chū yí yún qiān zì zi zhǎng, féng yì yáng xià rén, qí xù yuē yún yún. zhì yú shì zhōng, zé yán qí zì xù rú cǐ. zhù shù zhī tǐ, bù dāng rú shì yé?
司馬遷之《敘傳》也，始自初生，及乎行歷，事無臣細，莫不備陳，可謂審矣。而竟不書其字者，豈墨生所謂大忘者乎？而班固仍其本傳，了無損益，此又韓子所以致守株之之說也。如固之為《遷傳》也，其初宜云「遷字子長，馮翊陽夏人，其序曰」云云。至於事終，則言「其自敘如此」。著述之體，不當如是耶？

mǎ qīng wèi zì xù chuán, jù zài qí jí zhōng. zi zhǎng yīn lù sī piān, jí wèi liè chuán, bān shì réng jiù, céng wú gǎi duó. xún gù yú mǎ yáng chuán mò, jiē yún qiān xióng zhī zì xù rú cǐ. zhì yú xiàng rú piān xià, dú wú cǐ yán. gài zhǐ píng tài shǐ zhī shū, wèi jiàn wén yuán zhī jí, gù shǐ yán wú huà yī, qí lì bù chún.
馬卿為《自敘傳》，具在其集中。子長因錄斯篇，即為列傳，班氏仍舊，曾無改奪。尋固於《馬》、《揚》傳末，皆雲遷、雄之自敘如此。至於《相如》篇下，獨無此言。蓋止憑太史之書，未見文園之集，故使言無畫一，其例不純。

hàn shū dōng fāng shuò chuán, wěi suǒ fán suì, bù lèi zhū piān. qiě bù shù qí wáng mò suì shí jí zi sūn jì sì, zhèng yǔ sī mǎ xiàng rú sī mǎ qiān yáng xióng chuán xiāng lèi. xún qí chuán tǐ, bì màn qiàn zhī zì xù yě. dàn bān shì tuō lüè, gù shì mò zhī zhī.
《漢書·東方朔傳》，委瑣繁碎，不類諸篇。且不述其亡歿歲時及子孫繼嗣，正與《司馬相如》、《司馬遷》、《揚雄》傳相類。尋其傳體，必曼倩之自敘也。但班氏脫略，故世莫之知。

sū zi qīng fù jiàn háng shì shén guǎ, wéi xuán chéng fù xián dé yè shāo duō. hàn shū biān sū shì zhī chuán, zé xiān yǐ sū jiàn biāo míng liè wéi xiāng zhī piān, zé bù yǐ wéi xián guān shǒu, bìng qí shī yě.
蘇子卿父建行事甚寡，韋玄成父賢德業稍多。《漢書》編蘇氏之傳，則先以蘇建標名；列韋相之篇，則不以韋賢冠首，並其失也。

bān gù chēng xiàng yǔ zéi yì dì, zì qǔ miè wáng. yòu yún: yú gōng gāo mén yǐ dài fēng, yán mǔ sǎo dì yǐ dài sàng. rú gù sī yán, zé shēn xìn fū tiān yuàn shén nù, fú shàn huò yín zhě yǐ. zhì yú qí fù yōu tōng yě, fù yǐ tiān mìng jiǔ dìng, fēi rén lǐ suǒ yí, gù shàn è wú zhēng, bào shī duō shuǎng, sī zé tóng xiàn yì shuō, qián hòu zì xiāng máo dùn zhě yān.
班固稱項羽賊義帝，自取滅亡。又云：於公高門以待封，嚴母掃地以待喪。如固斯言，則深信夫天怨神怒，福善禍淫者矣。至於其賦《幽通》也，復以天命久定，非人理所移，故善惡無征，報施多爽，斯則同現異說，前後自相矛盾者焉。

huò wèn: zhāng fǔ zhe bān mǎ yōu liè lùn yún: qiān xù sān qiān nián shì, wǔ shí wàn yán, gù xù èr bǎi nián shì, bā shí wàn yán, shì gù bù rú qiān yě. sī yán wèi shì hū? dá yuē: bù rán yě. àn tài shǐ gōng shū shàng qǐ huáng dì, xià jǐn zōng zhōu, nián dài suī cún, shì jī shū lüè. zhì yú zhàn guó yǐ xià, shǐ yǒu kě guān. rán qiān suī xù sān qiān nián shì, qí jiān xiáng bèi zhě, wéi hàn xìng qī shí yú zài ér yǐ. qí shěng yě zé rú bǐ, qí fán yě zé rú cǐ, qiú zhū zhé zhōng, wèi jiàn qí yí. bān shì hàn shū quán qǔ shǐ jì, réng qù qí rì zhě cāng gōng děng chuán, yǐ wèi qí shì fán wú, bù zú biān cì gù yě. ruò shǐ mǎ qiān yì dì ér chù, zhuàn chéng hàn shū, jiāng kǒng duō yán fèi cí, yǒu yú bān shì, ān dé yǐ cǐ ér dìng qí yōu liè xié?
或問：張輔著《班馬優劣論》云：「遷敘三千年事，五十萬言，固敘二百年事，八十萬言，是固不如遷也。斯言為是乎？」答曰：「不然也。案《太史公書》上起黃帝，下盡宗周，年代雖存，事跡殊略。至於戰國已下，始有可觀。然遷雖敘三千年事，其間詳備者，唯漢興七十餘載而已。其省也則如彼，其繁也則如此，求諸折中，未見其宜。班氏《漢書》全取《史記》，仍去其《日者》、《倉公》等傳，以為其事繁蕪，不足編次故也。若使馬遷易地而處，撰成《漢書》，將恐多言費辭，有逾班氏，安得以此而定其優劣邪？」

hàn shū duàn zhāng, shì zhōng xīn shì. rú shū pí cún mò, shí rù zhōng xìng, ér zhé yǐn yǔ qián shū gòng biān zhě, gài xù chuán zhī héng lì zhě ěr. xún yuè jì shān lüè bān shǐ, lēi chéng hàn jì, ér biāo lùn wáng mìng, liè zài mò piān. fū yǐ guī fěng kuí xiāo, yì dài guāng wǔ, hū yǐ dōng dōu zhī shì, zhuó jū xī hàn zhī zhōng, bì rú shì, zé bīn xì yōu tōng, yì yí tóng zài zhě yǐ.
《漢書》斷章，事終新室。如叔皮存歿，時入中興，而輒引與前書共編者，蓋《序傳》之恆例者耳。荀悅既刪略班史，勒成《漢紀》，而彪《論王命》，列在末篇。夫以規諷隗囂，翼戴光武，忽以東都之事，擢居西漢之中，必如是，則《賓戲》、《幽通》，亦宜同載者矣。