tài shān zhī dōng, yǒu lǐ quán, qí xíng rú jǐng, běn tǐ shì shí yě. yù qǔ yǐn zhě, jiē xǐ xīn zhì, guì ér yì zhī, zé quán chū rú fēi, duō shǎo zú yòng, ruò huò wū màn, zé quán zhǐ yān. gài shén míng zhī cháng zhì zhě yě. èr huá zhī shān, běn yī shān yě, dāng hé, hé shuǐ guò zhī, ér qū xíng hé shén jù líng, yǐ shǒu bāi kāi qí shàng, yǐ zú dǎo lí qí xià, zhōng fēn wèi liǎng. yǐ lì hé liú. jīn guān shǒu jī yú huá yuè shàng, zhǐ zhǎng zhī xíng jù zài jiǎo jī zài shǒu yáng shān xià, zhì jīn yóu cún. gù zhāng héng zuò xī jīng fù suǒ chēng jù líng bì xiè, gāo zhǎng yuǎn zhí, yǐ liú hé qū, shì yě.
泰山之東,有澧泉,其形如井,本體是石也。欲取飲者,皆洗心志,跪而挹之,則泉出如飛,多少足用,若或污漫,則泉止焉。蓋神明之嘗志者也。二華之山,本一山也,當河,河水過之,而曲行;河神巨靈,以手擘開其上,以足蹈離其下,中分為兩。以利河流。今觀手跡於華岳上,指掌之形具在;腳跡在首陽山下,至今猶存。故張衡作西京賦所稱「巨靈贔屓,高掌遠跖,以流河曲,」是也。
hàn wǔ xǐ nán yuè zhī jì yú lú jiāng, qián xiàn, huò shān zhī shàng, wú shuǐ, miào yǒu sì huò, kě shòu sì shí hú, zhì jì shí, shuǐ zhé zì mǎn, yòng zhī, zú le, shì bì, jí kōng, chén tǔ shù yè, mò zhī wū yě. jī wǔ shí suì, suì zuò sì jì, hòu dàn zuò sān jì, yī huò zì bài.
漢武徙南嶽之祭於廬江,灊縣,霍山之上,無水,廟有四鑊,可受四十斛,至祭時,水輒自滿,用之,足了,事畢,即空,塵土樹葉,莫之污也。積五十歲,歲作四祭,後但作三祭,一鑊自敗。
fán dōng zhī kǒu, yǒu fán shān, ruò tiān hàn, yǐ huǒ shāo shān, jí zhì dà yǔ. jīn wǎng yǒu yàn. kōng chéng zhī dì, jīn míng wèi kǒng bǎo, zài lǔ nán, shān zhī xué wài, yǒu shuāng shí, rú huán yíng qǐ lì, gāo shù zhàng. lǔ rén xián gē jì sì, xué zhōng wú shuǐ, měi dāng jì shí, sǎ sǎo yǐ gào, zhé yǒu qīng quán zì shí jiān chū, zú yǐ zhōu shì. jì yǐ, quán yì zhǐ. qí yàn zhì jīn cún yān.
樊東之口,有樊山,若天旱,以火燒山,即至大雨。今往有驗。空乘之地,今名為孔寶,在魯南,山之穴外,有雙石,如桓楹起立,高數丈。魯人弦歌祭祀,穴中無水,每當祭時,灑掃以告,輒有清泉自石間出,足以周事。既已,泉亦止。其驗至今存焉。
xiāng xué zhōng yǒu hēi tǔ, suì dà hàn, rén zé gòng yōng shuǐ yǐ sāi cǐ xué xué yān, zé dà yǔ lì zhì.
湘穴中有黑土,歲大旱,人則共壅水以塞此穴;穴淹,則大雨立至。
qín huì wáng èr shí qī nián, shǐ zhāng yí zhú chéng dū chéng, lǚ tuí. hū yǒu dà guī fú yú jiāng, zhì dōng zǐ chéng dōng nán yú ér bì. yí yǐ wèn wū. wū yuē: yī guī zhú zhī. biàn jiù, gù míng guī huà chéng. yóu quán xiàn, qín shí zhǎng shuǐ xiàn yě. shǐ huáng shí tóng yáo yuē: chéng mén yǒu xuè, chéng dāng xiàn méi wèi hú. yǒu yù wén zhī, zhāo zhāo wǎng kuī. mén jiāng yù juàn zhī. yù yán qí gù. hòu mén jiāng yǐ quǎn xuè tú mén, yù jiàn xuè, biàn zǒu qù. hū yǒu dà shuǐ, yù méi xiàn. zhǔ bù lìng gàn rù bái lìng, lìng yuē: hé hū zuò yú? gàn yuē: míng fǔ yì zuò yú. suì lún wèi hú.
秦惠王二十七年,使張儀築成都城,屢頹。忽有大龜浮於江,至東子城東南隅而斃。儀以問巫。巫曰:「依龜築之。」便就,故名龜化城。由拳縣,秦時長水縣也。始皇時童謠曰:「城門有血,城當陷沒為湖。」有嫗聞之,朝朝往窺。門將欲縳之。嫗言其故。後門將以犬血塗門,嫗見血,便走去。忽有大水,欲沒縣。主簿令干入白令,令曰:「何忽作魚?」干曰:「明府亦作魚。」遂淪為湖。
qín shí, zhú chéng yú wǔ zhōu sāi nèi, yǐ bèi hú, chéng jiāng chéng, ér bēng zhě shù yān. yǒu mǎ chí zǒu, zhōu xuán fǎn fù, fù lǎo yì zhī, yīn yī mǎ jī yǐ zhú chéng, chéng nǎi bù bēng. suì míng mǎ yì. qí gù chéng jīn zài shuò zhōu.
秦時,築城於武周塞內,以備胡,城將成,而崩者數焉。有馬馳走,周旋反覆,父老異之,因依馬跡以築城,城乃不崩。遂名馬邑。其故城今在朔州。
hàn wǔ dì záo kūn míng chí, jí shēn, xī shì huī mò, wú fù tǔ. jǔ cháo bù jiě. yǐ wèn dōng fāng shuò. shuò yuē: chén yú bù zú yǐ zhī zhī. yuē: shì wèn xī yù rén. dì yǐ shuò bù zhī, nán yǐ yí wèn. zhì hòu hàn míng dì shí, xī yù dào rén rù lái luò yáng, shí yǒu yì fāng shuò yán zhě, nǎi shì yǐ wǔ dì shí huī mò wèn zhī. dào rén yún: jīng yún: tiān dì dà jié jiāng jǐn, zé jié shāo. cǐ jié shāo zhī yú yě. nǎi zhī shuò yán yǒu zhǐ.
漢武帝鑿昆明池,極深,悉是灰墨,無復土。舉朝不解。以問東方朔。朔曰:「臣愚不足以知之。」曰:「試問西域人。」帝以朔不知,難以移問。至後漢明帝時,西域道人入來洛陽,時有憶方朔言者,乃試以武帝時灰墨問之。道人云:「經云:『天地大劫將盡,則劫燒。』此劫燒之餘也。」乃知朔言有旨。
lín sì xiàn yǒu liào shì, shì lǎo shòu. hòu yí jū, zi sūn zhé cán zhé. tā rén jū qí gù zhái, fù lěi shì shòu. nǎi zhī shì zhái suǒ wèi. bù zhī hé gù. yí jǐng shuǐ chì. nǎi jué jǐng zuǒ yòu, dé gǔ rén mái dān shā shù shí hú dān zhī rù jǐng, shì yǐ yǐn shuǐ ér dé shòu.
臨汜縣有廖氏,世老壽。後移居,子孫輒殘折。他人居其故宅,復累世壽。乃知是宅所為。不知何故。疑井水赤。乃掘井左右,得古人埋丹砂數十斛;丹汁入井,是以飲水而得壽。
jiāng dōng míng yú fù zhě: xī wú wáng hé lǘ jiāng xíng, shí kuài, yǒu yú, yīn qì zhōng liú, xī huà wèi yú jīn yú zhōng yǒu míng wú wáng kuài yú zhě, zhǎng shù cùn, dà zhě rú zhù, yóu yǒu kuài xíng.
江東名「余腹」者:昔吳王闔閭江行,食膾,有餘,因棄中流,悉化為魚;今魚中有名「吳王膾余」者,長數寸,大者如箸,猶有膾形。
péng chóng yuè, xiè yě. cháng tōng mèng yú rén, zì chēng zhǎng qīng. jīn lín hǎi rén duō yǐ zhǎng qīng hū zhī.
蟛(蟲越),蟹也。嘗通夢於人,自稱「長卿。」今臨海人多以「長卿」呼之。
nán fāng yǒu chóng, míng chóng yú, yī míng zhú, yòu míng qīng fú, xíng sì chán ér shāo dà, wèi xīn měi, kě shí. shēng zǐ bì yī cǎo yè, dà rú cán zi, qǔ qí zi, mǔ jí fēi lái, bù yǐ yuǎn jìn, suī qián qǔ qí zi, mǔ bì zhī chù. yǐ mǔ xuè tú qián bā shí yī wén, yǐ zi xuè tú qián bā shí yī wén: měi shì wù. huò xiān yòng mǔ qián, huò xiān yòng zi qián, jiē fù fēi guī. lún zhuǎn wú yǐ. gù huái nán zǐ shù yǐ zhī hái qián, míng yuē qīng fú.
南方有蟲,名「●(蟲禺),」一名「●蠋,」又名「青蚨,」形似蟬而稍大,味辛美,可食。生子必依草葉,大如蠶子,取其子,母即飛來,不以遠近,雖潛取其子,母必知處。以母血塗錢八十一文,以子血塗錢八十一文:每市物。或先用母錢,或先用子錢,皆復飛歸。輪轉無已。故淮南子術以之還錢,名曰「青蚨。」
tǔ fēng, míng yuē guǒ, jīn shì wèi, xì yāo zhī lèi. qí wèi wù xióng ér wú cí, bù jiāo, bù chǎn cháng qǔ sāng chóng huò fù zhōng zi yù zhī, zé jiē huà chéng jǐ zi. yì huò wèi zhī míng líng. shī yuē: míng líng yǒu zi, guǒ léi fù zhī, shì yě.
土蜂,名曰「蜾●,」今世謂「●●,」「細腰」之類。其為物雄而無雌,不交,不產;常取桑蟲或阜螽子育之,則皆化成己子。亦或謂之「螟蛉。」詩曰:「螟蛉有子,果羸負之,」是也。
mù dù, shēng chóng, yǔ huà wèi dié.
木蠹,生蟲,羽化為蝶。
wèi duō cì, gù bù shǐ chāo yú yáng liǔ.
蝟多刺,故不使超踰楊柳。
kūn lún zhī shān xū, dì shǒu yě, shì wéi dì zhī xià dū, gù qí wài jué yǐ ruò shuǐ zhī shēn, yòu huán yǐ yán huǒ zhī shān. shān shàng yǒu niǎo shòu cǎo mù, jiē shēng yù zī zhǎng yú yán huǒ zhī zhōng gù yǒu huǒ huàn bù, fēi cǐ shān cǎo mù zhī pí xǐ, zé qí niǎo shòu zhī máo yě. hàn shì xī yù jiù xiàn cǐ bù, zhōng xián jiǔ jué. zhì wèi chū shí, rén yí qí wú yǒu. wén dì yǐ wèi huǒ xìng kù liè, wú hán shēng zhī qì, zhe zhī diǎn lùn, míng qí bù rán zhī shì, jué zhì zhě zhī tīng. jí míng dì lì, zhào sān gōng yuē: xiān dì xī zhe diǎn lùn, bù xiǔ zhī gé yán, qí kān shí yú miào mén zhī wài jí tài xué, yǔ shí jīng bìng yǐ yǒng shì lái shì. zhì shì, xī yù shǐ rén xiàn huǒ huàn bù jiā shā, yú shì kān miè cǐ lùn, ér tiān xià xiào zhī.
崑崙之(山虛),地首也,是惟帝之下都,故其外絕以弱水之深,又環以炎火之山。山上有鳥獸草木,皆生育滋長於炎火之中;故有「火澣布,」非此山草木之皮枲,則其鳥獸之毛也。漢世西域舊獻此布,中閒久絕。至魏初時,人疑其無有。文帝以為火性酷裂,無含生之氣,着之典論,明其不然之事,絕智者之聽。及明帝立,詔三公曰:「先帝昔着典論,不朽之格言,其刊石於廟門之外及太學,與「石經」並以永示來世。」至是,西域使人獻「火浣布」袈裟,於是刊滅此論,而天下笑之。
fū jīn zhī xìng yī yě, yǐ wǔ yuè bǐng wǔ rì zhōng zhù, wèi yáng suì, yǐ shí yī yuè rén zǐ yè bàn zhù, wèi yīn suì. yán bǐng wǔ rì zhù wèi yáng suì, kě qǔ huǒ rén zǐ yè zhù wèi yīn suì, kě qǔ shuǐ yě.
夫金之性一也,以五月丙午日中鑄,「為陽燧,」以十一月壬子夜半鑄,為「陰燧。」(言丙午日鑄為「陽燧,」可取火;壬子夜鑄為「陰燧,」可取水也。)
hàn líng dì shí, chén liú cài yōng, yǐ shù shàng shū chén zòu, wǔ shàng zhǐ yì, yòu nèi chǒng è zhī, lǜ bù miǎn, nǎi wáng mìng jiāng hǎi, yuǎn jī wú huì. zhì wú, wú rén yǒu shāo tóng yǐ cuàn zhě, yōng wén huǒ liè shēng, yuē: cǐ liáng cái yě. yīn qǐng zhī, xuē yǐ wèi qín, guǒ yǒu měi yīn. ér qí wěi jiāo, yīn míng jiāo wěi qín.
漢靈帝時,陳留蔡邕,以數上書陳奏,忤上旨意,又內寵惡之,慮不免,乃亡命江海,遠跡吳會。至吳,吳人有燒桐以爨者,邕聞火烈聲,曰:「此良材也。」因請之,削以為琴,果有美音。而其尾焦,因名「焦尾琴。」
cài yōng cháng zhì kē tíng, yǐ zhú wèi chuán, yōng yǎng pàn zhī, yuē: liáng zhú shì. qǔ yǐ wèi dí, fā shēng liáo liàng. yī yún: yōng gào wú rén yuē: wú xī cháng jīng huì jī gāo qiān tíng, jiàn wū dōng jiān dì shí liù zhú chuán kě wèi dí, qǔ yòng, guǒ yǒu yì shēng.
蔡邕嘗至柯亭,以竹為椽,邕仰盼之,曰:「良竹事。」取以為笛,發聲遼亮。一云:「邕告吳人曰:『吾昔嘗經會稽高遷亭,見屋東間第十六竹椽可為笛,取用,果有異聲。』」