strong lóu shī dé tuò miàn zì gān strong
婁師德唾面自乾
dāng rì jìng yè dà bài, wèi sī wēn děng jiē yǐ sǐ luàn jūn zhōng. jìng yè dài lǐng bài cán rén mǎ zǒu zhì xǔ gǔ, shí rén jiē jī dào, mǎ jiē zǒu fá, zhōng jiàn zhe qiāng zhě miǎn qiáng ér xíng, qí kǔ bù kě shèng yán. qián miàn xíng bú dào shí lǐ, jūn mǎ bù jìn, jìng yè wèn wèi hé, huí bào yuē: qián miàn shì shān dào qí qū, zǎo chén xià yǔ, kēng qiàn nèi shuǐ jī bù liú, ní xiàn mǎ tí, bù néng qián jìn. kuàng yòu zhuǎn chū shí lǐ, biàn shì dà hǎi. jìng yè dà nù yuē: jūn lǚ féng shān kāi lù, yù shuǐ dié qiáo, qǐ yǒu ní nìng bù gǎn xíng zhī lǐ? chuán xià hào lìng, jiào lǎo ruò zhōng shāng zhě zài hòu màn xíng, qiáng zhuàng zhě qiǎng tǔ shù chái, bān yùn cǎo lú, tián sāi dào lù, gè yào jí shí xíng dòng. jìng yè kǒng hòu jūn gǎn lái, yù zì qīng qí zǒu rù yú hǎi, nǎi chà dà jiāng wáng nà xiāng wéi chāo èr rén duàn hòu.
當日敬業大敗,魏思溫等皆已死亂軍中。敬業帶領敗殘人馬走至許谷,時人皆飢倒,馬皆走乏,中箭着槍者勉強而行,其苦不可勝言。前面行不到十里,軍馬不進,敬業問為何,回報曰:「前面是山道崎嶇,早辰下雨,坑塹內水積不流,泥陷馬蹄,不能前進。況又轉出十里,便是大海。」敬業大怒曰:「軍旅逢山開路,遇水疊橋,豈有泥濘不敢行之理?」傳下號令,叫老弱中傷者在後慢行,強壯者搶土束柴,搬運草廬,填塞道路,各要即時行動。」敬業恐後軍趕來,欲自輕騎走入於海,乃差大將王那相、韋超二人斷後。
xíng zhì cáo qiū, jūn jiē jī è, xíng bù shàng mǎ. jìng yè mìng qián miàn zàn zhù, zào fàn zài xíng. jūn rén tīng wén, biàn jiù shān biān jiǎn gān jìng chù mái guō zào fàn. fàn cái bàn shú, jūn rén zhēng xiāng duó shí, fēn yún bù yī. jìng yè shì ruò, suì zì jié shù qīng qí ér qù, yáo kàn hǎi jì. nà xiāng hòu miàn wèi wéi chāo yuē: jìng yè xiōng dì yǐ kuāng fù wèi míng, kàn qí suǒ wèi, xī jīn líng wáng qì, zhēn shì pàn nì, fēi chéng lì zhī rén. jīn bīng bài shì ruò, qīng qí xiān qù, bì táo yú hǎi shàng, shǐ wǒ děng hòu miàn dǐ sǐ. chāo yuē: bǐ zhǐ yǐ jǐ shēn wèi zhòng, shì wǒ děng rú cǎo jiè yǐ. nà xiāng yuē: dí jūn zài hòu, dà hǎi zài qián, wú děng sǐ wú dì yǐ. wéi chāo yuē: wǒ qì jìng yè ér guī ruò hé? nà xiāng yuē: fēi zhàng fū yě. bù xiǎn yīng xióng, wèi ruò shā jìng yè ér xiàn zhī, wú děng quán shēn yuǎn hài. chāo yuē: cǐ yán shén dāng, dàn kǒng bù néng jí zhī, kě jí sù xíng. èr rén lēi mǎ gǎn shàng, jìng yè luò bīn wáng zhī zài qián miàn bù yuǎn, jiàn èr rén mǎ gǎn lái dào, què yù wèn zhī, mǎ yǐ zhì jìn, nà xiāng shǒu qǐ yī dāo, zhǎn jìng yè yú mǎ xià, wéi chāo yī qiāng cì sǐ luò bīn wáng.
行至漕丘,軍皆飢餓,行不上馬。敬業命前面暫住,造飯再行。軍人聽聞,便就山邊揀乾淨處埋鍋造飯。飯才半熟,軍人爭相奪食,紛紜不一。敬業勢弱,遂自結束輕騎而去,遙看海際。那相後面謂韋超曰:敬業兄弟以匡復為名,看其所為,希金陵王氣,真是叛逆,非成立之人。今兵敗勢弱,輕騎先去,必逃於海上,使我等後面抵死。」超曰:「彼只以己身為重,視我等如草芥矣。」那相曰:「敵軍在後,大海在前,吾等死無地矣。」韋超曰:「我棄敬業而歸若何?」那相曰:「非丈夫也。不顯英雄,未若殺敬業而獻之,吾等全身遠害。」超曰:「此言甚當,但恐不能及之,可即速行。」二人勒馬趕上,敬業、駱賓王只在前面不遠,見二人馬趕來到,卻欲問之,馬已至近,那相手起一刀,斬敬業於馬下,韋超一槍刺死駱賓王。
bǐ jí jìng yóu lún dāo lái yíng, bù fáng dù qiú rén bèi hòu yī dāo kǎn jìng yóu wèi liǎng duàn. shǐ guān yǒu shī yún: táng shì shuí rén shuō kě zhēng, wú móu jìng yè wǎng xíng bīng.
比及敬猷輪刀來迎,不防杜求仁背後一刀砍敬猷為兩段。史官有詩云:唐室誰人說可征,無謀敬業枉行兵。
dāng shí bù yòng sī wēn cè, zhì shǐ shēn wáng yī shēn qīng.
當時不用思溫策,致使身亡一身輕。
wáng nà xiāng wéi chāo dù qiú rén gè chí shǒu jí táng yíng tóu bài. xiào yì dà xǐ, zhǔn qí lái jiàng. suí jí qiǎn wèi yuán zhōng lǐng bīng bǔ huò yú dǎng, xī jiē zhǎn zhī, xià lìng bān shī.
王那相、韋超、杜求仁各持首級唐營投拜。孝逸大喜,准其來降。隨即遣魏元忠領兵捕獲餘黨,悉皆斬之,下令班師。
bīng rù zhǎng ān, xiào yì xiàn shàng jìng yè děng shǒu jí. tài hòu jiā fēng xiào yì guān zhí, zhòng shǎng sān jūn, zhòng chén jiē lái cháo hè.
兵入長安,孝逸獻上敬業等首級。太后加封孝逸官職,重賞三軍,眾臣皆來朝賀。
què shuō tài hòu zì chú jìng yè zhī hòu, yí tiān xià rén duō tú jǐ, yòu zì yǐ jiǔ zhuān guó shì, nèi xíng bù zhèng, zhī zōng shì dà chén yuàn wàng bù fú, yù dà zhū shā yǐ wēi zhī, nǎi shèng kāi gào mì zhī mén, yǒu gào mì zhě, gěi mǎ gōng shí, shǐ yì xíng zài, dàn shì nóng fū qiáo rén, jiē dé zhào jiàn, huò bù cì chú guān, wú shí zhě bù wèn, yú shì sì fāng gào mì zhě fēng qǐ.
卻說太后自除敬業之後,疑天下人多圖己,又自以久專國事,內行不正,知宗室大臣怨望不服,欲大誅殺以威之,乃盛開告密之門,有告密者,給馬供食,使詣行在,但是農夫樵人,皆得召見,或不次除官,無實者不問,於是四方告密者蜂起。
shí yǒu yú bǎo jiā zhě, qǐng zhù tóng wèi guǐ, yǐ shòu tiān xià mì zòu. qí qì yī shì sì gé, shàng gè yǒu qiào, kě rù ér bù kě chū. tài hòu cóng zhī, suì yù shā chuō zōng shì. shì shí, hán wáng lǐ yuán jiā huò wáng lǐ yuán guǐ lǔ wáng lǐ líng kuí, jiē gāo zǔ zhī zǐ yě.
時有魚保家者,請鑄銅為匭,以受天下密奏。其器一室四隔,上各有竅,可入而不可出。太后從之,遂欲殺戳宗室。是時,韓王李元嘉、霍王李元軌、魯王李靈夔,皆高祖之子也。
yuè wáng lǐ zhēn guó wáng lǐ fēng, tài zōng zhī zǐ yě. yuán jiā zhī zǐ lǐ shēn yuán guǐ zhī zǐ lǐ xù fèng zhī zǐ lǐ róng, líng kuí zhī zǐ lǐ ǎi, zhēn zhī zǐ lǐ chōng, cǐ shù rén zài zōng shì zhōng jiē yǐ cái xíng zhe yǒu měi míng, tài hòu shēn jí zhī, shù rén nèi bù zì ān, mì yǒu kuāng fù zhī zhì.
越王李貞、虢王李風,太宗之子也。元嘉之子李詵、元軌之子李緒;鳳之子李融,靈夔之子李藹,貞之子李沖,此數人在宗室中皆以才行着有美名,太后深嫉之,數人內不自安,密有匡復之志。
yī rì, tài hòu yù jǐn shōu zōng shì zhū zhī, yuán jiā zhī zǐ lǐ zhuàn dà nù yuē: xiǎng wú gāo zǔ, kǔ zhēng xuè zhàn, chéng yī tǒng tiān xià bù yì, jīn wèi jiàn fù suǒ fèi, yù miè wú děng, ruò bù xiān fā, sǐ qī jìn yǐ. suì zhà chēng huáng dì xǐ shū, fēn gào zhū wáng, lìng gè qǐ bīng, yuē rì qǔ qí. dāng rì lǐ chōng mù dé jīng bīng wǔ qiān yú rén, qǐ zì bó zhōu, xiān jī wǔ shuǐ, jiàng zhī. cì zhì shēn yì, yì lìng mǎ xuán sù bì mén jù shǒu, chōng yīn fēng zòng huǒ, fén qí nán mén, fēng huí jūn tuì, zhòng jù ér sàn. chōng hái zǒu bó zhōu, wèi shǒu mén zhě suǒ shā. zhèng zhí tài hòu qiǎn jiāng jūn qiū shén xūn jī zhī, bīng zhì bó zhōu, lǐ chōng yǐ sǐ, guān lì chū yíng shén xūn, shén xūn yǐ qí yǔ chōng tóng móu, jǐn jiē shā zhī. lǐ zhēn yì jǔ bīng yú yù zhōu, tài hòu qiǎn jiāng jūn qū chóng yù tǎo zhī, yòu mìng zhāng gōng fǔ wèi zhū jūn jié dù, xuē zhēn chōng èr rén shǔ jí, gèng xìng huī shì. zhēn fā xiè xiàn bīng wǔ qiān rén, shǐ rǔ yáng chéng péi shǒu dé jiāng zhī, jù zhàn ér bài, suì yǔ shǒu dé jiē zì shā.
一日,太后欲盡收宗室誅之,元嘉之子李撰大怒曰:「想吾高祖,苦爭血戰,成一統天下不易,今為賤婦所廢,欲滅吾等,若不先發,死期近矣。」遂詐稱皇帝璽書,分告諸王,令各起兵,約日取齊。當日李沖募得精兵五千餘人,起自博州,先擊武水,降之。次至莘邑,邑令馬玄素閉門拒守,沖因風縱火,焚其南門,風回軍退,眾懼而散。沖還走博州,為守門者所殺。正值太后遣將軍丘神勛擊之,兵至博州,李沖已死,官吏出迎神勛,神勛以其與沖同謀,盡皆殺之。李貞亦舉兵於豫州,太后遣將軍趨崇裕討之,又命張公輔為諸軍節度,削貞、沖二人屬籍,更姓虺氏。貞發屑縣兵五千人,使汝陽丞裴守德將之,拒戰而敗,遂與守德皆自殺。
chū, zhū wáng wǎng lái xiāng yuē jié shù wèi dìng, ér chōng dú xiān qǐ bīng, wéi zhēn láng bèi yīng zhī. zhū wáng zhī jué, jiē bù gǎn fā, wú bīng jiē yīng, gù zhì bài wáng. yuán lái lǐ zhēn jiāng qǐ bīng zhī shí, qiǎn shǐ gào zhī zhào huán. huán zhī qī cháng lè zhǎng gōng zhǔ, gōng zhǔ wèi shǐ zhě yuē: lǐ shì wēi ruò zhāo lù, zhū wáng xiān dì zhī zǐ, bù shě shēng qǔ yì, yù hé xū yé? dà zhàng fū dāng wèi zhōng yì guǐ, wú wèi tú sǐ yě. jí zhēn děng bīng bài, tài hòu yù xī zhū zhū wáng, qiǎn jiān chá yù shǐ sū xiàng àn zhī wú yàn, tài hòu zhào xiàng jié zhī, xiàng kàng lùn bù huí.
初,諸王往來相約結束未定,而沖獨先起兵,惟貞狼狽應之。諸王知覺,皆不敢發,無兵接應,故致敗亡。原來李貞將起兵之時,遣使告知趙環。環之妻常樂長公主,公主謂使者曰:「李氏危若朝露,諸王先帝之子,不捨生取義,欲何須耶?大丈夫當為忠義鬼,無為徒死也。」及貞等兵敗,太后欲悉誅諸王,遣監察御史蘇珦按之無驗,太后召珦詰之,珦抗論不回。
tài hòu yuē: qīng nǎi dà yá zhī shì, zhèn dāng bié yǒu rèn shǐ, cǐ shì bù bì qīng yě.
太后曰:「卿乃大雅之士,朕當別有任使,此事不必卿也。」
suì yòu qiǎn zhōu xìng àn zhī, yú shì shōu yuán jiā líng kuí shēn yǔ cháng lè gōng zhǔ yú dōng dōu, pò shǐ zì shā. zuì lián qīn dǎng, dāng zuò zhě liù qī bǎi jiā, dāng jí méi zhě liù qiān yú kǒu.
遂又遣周興按之,於是收元嘉、靈夔、詵與常樂公主於東都,迫使自殺。罪連親黨,當坐者六七百家,當藉沒者六千餘口。
tài hòu réng qiǎn zhāng guāng fǔ shōu bǔ yuán guǐ xù róng děng yī bìng shā zhī. zì shì tài hòu zì xíng shā lù, dàn shì táng zhī zōng shì, zhōng wài wèi zhī, shén yú láng hǔ.
太后仍遣張光輔收捕元軌、緒、融等一併殺之。自是太后恣行殺戮,但是唐之宗室,中外畏之,甚於狼虎。
dāng rì tài hòu shēng diàn, yǔ zhòng chén zhèng yì shì jiān, hū bào yī dà chén lǜ bǎi xìng yì què shàng biǎo, bù zhī hé yì. zhòng shì zhī, nǎi shì yù shǐ fù yóu yì yě. yóu yì zòu yán: bì xià zì jí wèi yǐ lái, gōng guò sān wáng, dé gāo wǔ dì, suī gǔ zhī xián fēi shèng hòu wú yǐ yú cǐ. jīn yòu jǐng xīng qìng yún, měi xiàn gān xiàng, qǐng bì xià gǎi guó hào yuē zhōu, cì zhōng zōng xìng wèi wǔ shì, yǐ cóng rén wàng, shí shè jì zhī dà xìng.
當日太后升殿,與眾臣正議事間,忽報一大臣率百姓詣闕上表,不知何意。眾視之,乃侍御史傅遊藝也。遊藝奏言:「陛下自即位以來,功過三王,德高五帝,雖古之賢妃聖后無以逾此。今又景星慶雲,每現乾象,請陛下改國號曰周,賜中宗姓為武氏,以從人望,實社稷之大幸。」
tài hòu wén zòu dà xǐ, shì nián jiǔ yuè shuò dàn jiǎ zǐ, suì yù zé tiān lóu shàng, dà shè tiān xià, gǎi táng wèi zhōu, gǎi yuán tiān shòu. hòu zūn hào yuē shèng shén huáng dì, yǐ yù wáng dàn wèi huáng sì, cì xìng wǔ shì. lì huáng tài zǐ wèi huáng sūn, fēng wǔ chéng sì wèi wèi wáng, fēng wǔ sān sī wèi liáng wáng, fán wǔ zōng zú jiē fēng jùn wáng. cǐ shí táng zhī zōng zú shā lù dài jǐn, suì fēng fù yóu yì wèi yòu yù líng wèi dà jiāng jūn, fēng wǔ yōu níng wèi nà yán, fēng lóu shī dé tóng píng zhāng shì. shī dé wèi rén kuān hòu qīng shèn, fàn ér bù jiào. qí dì chú dài zhōu cì shǐ, jiāng xíng zhī jì, shī dé wèi yuē: wú xiōng dì róng chǒng guò shén, rén suǒ jí yě. jiāng hé yǐ bái tù? dì yuē: zì jīn suī yǒu rén tuò mǒu zhī miàn, mǒu chí shì zhī ér yǐ. shù bù wèi xiōng yōu. shī dé qiǎo rán yuē: cǐ zhèng suǒ yǐ wèi wú yōu yě! rén tuò rǔ miàn nù rǔ yě, ér rǔ shì zhī zé nì qí yì, ér zhòng qí nù yǐ. fū tuò bù shì zì gàn, dāng xiào ér shòu zhī ěr. dì yuē: jǐn shòu jiào. zhì shì shī dé wèi xiāng, suì jiàn dí rén jié yú tài hòu. qí shū yuē: chén wén yáo dēng shè jì, qìng huì míng liáng shùn yòng fù táo, sì fāng fēng dòng. yīn zhōu suī yǒu gāo zōng chāng fā zhī jūn, yóu lài chuán shuō lǚ wàng zhī zǔ. qiè jiàn tài yuán dí rén jié, chū zì bīng zhōu, yīng zī tǐng tè, xíng bāo jiǔ dé, cái jiān sì kē, guān biàn lì wēi, zhàn tiān zhī dì.
太后聞奏大喜,是年九月朔旦甲子,遂御則天樓上,大赦天下,改唐為周,改元天授。後尊號曰聖神皇帝,以豫王旦為皇嗣,賜姓武氏。立皇太子為皇孫,封武承嗣為魏王,封武三思為梁王,凡武宗族皆封郡王。此時唐之宗族殺戮殆盡,遂封傅遊藝為右玉鈴衛大將軍,封武攸寧為納言,封婁師德同平章事。師德為人寬厚清慎,犯而不較。其弟除代州刺史,將行之際,師德謂曰:「吾兄弟榮寵過甚,人所疾也。將何以白兔?」弟曰:「自今雖有人唾某之面,某持拭之而已。庶不為兄憂。」師德愀然曰:「此正所以為吾憂也!人唾汝面怒汝也,而汝拭之則逆其意,而重其怒矣。夫唾不拭自干,當笑而受之耳。」弟曰:「謹受教。」至是師德為相,遂薦狄仁傑於太后。其疏曰:臣聞堯登社稷,慶會明良;舜用阜陶,四方風動。殷周雖有高宗昌發之君,猶賴傳說呂望之阻。竊見太原狄仁傑,出自并州,英姿挺特,行包九德,才兼四科,觀變歷微,占天知地。
chǎn hóng dào ào, tóng shǐ sū jīng fáng zhī lún dé liàng móu yóu, yǒu yī lǚ guǎn yàn zhī rèn.
闡弘道奧,同史蘇、京房之倫;德量謀猷,有伊呂、管晏之任。
chéng dà táng zhī zhù shí shè jì zhī yuán guī, yí jiā bá zhuó, shǐ dēng tái sī, shàng shùn sān chén, xià xù wǔ pǐn, yǐ zhì xiū zhēng zhī yīng.
誠大唐之柱石、社稷之元龜,宜加拔擢,使登台司,上順三辰,下敘五品,以致休徵之應。
tài hòu dú bà shū wén, dà xǐ yuē: qīng jiàn xián wèi guó, bì děi qí dāng. suì cóng shī dé zhī qǐng, yì fēng rén jié tóng píng zhāng shì, ér rén jié zhòu rán rù xiàng, shí bù zhī shì shī dé zhī qǐng, ér shī dé yòu bù yǐ xiǎn yán zhī. rén jié měi yù cháo tíng yǒu shì, pōu jué rú liú shì bù róng qíng, dāng miàn zhèng zhī. yú shì, zhòng rén jiē yǒu jù qiè zhī xīn. zhì yú jiē jiàn shī dé, yì pō qīng zhī. tài hòu jué zhī, wèi rén jié yuē: shī dé yì zhī rén hū? rén jié duì yuē: chén dāng tóng liáo, wèi wén qí zhī rén yě. tài hòu yuē: zhèn yǐ zhī zhī, qīng nǎi shī dé suǒ jiàn, yǐ cǐ guān zhī, yì kě wèi zhī rén yǐ. rén jié chū ér tàn yuē: lóu gōng shèng dé, wǒ wèi qí suǒ bāo róng jiǔ yǐ, wú bù dé kuī qí jì yě.
太后讀罷疏文,大喜曰:「卿薦賢為國,必得其當。」遂從師德之請,亦封仁傑同平章事,而仁傑驟然入相,實不知是師德之請,而師德又不以顯言之。仁傑每遇朝廷有事,剖決如流;事不容情,當面諍之。於是,眾人皆有懼怯之心。至於接見師德,亦頗輕之。太后覺之,謂仁傑曰:「師德亦知人乎?」仁傑對曰:「臣當同僚,未聞其知人也。」太后曰:「朕已知之,卿乃師德所薦,以此觀之,亦可謂知人矣。」仁傑出而嘆曰:「婁公盛德,我為其所包容久矣,吾不得窺其際也。」
nǎi qīng yī xiǎo mào, zhì lóu fǔ miàn xiè wǎng guò. shī dé yuē: wú jiàn gōng gāng zhí, suǒ yán bù piān, néng wèi guó ān mín, wú gù jiàn gōng, bì néng kuāng fù táng shì, shí wèi gōng wàng sī yě. rén jié yuē: fēi tài hòu suǒ yán, chén hé zhī zhī. shī dé bèi jiǔ kuǎn dài ér bié, zì cǐ zhī hòu, èr rén xiāng shàn rú chū.
乃輕衣小帽,至婁府面謝往過。師德曰:「吾見公剛直,所言不偏,能為國安民,吾故薦公,必能匡復唐室,實為公忘私也。」仁傑曰:「非太后所言,臣何知之。」師德備酒款待而別,自此之後,二人相善如初。
shì shí, tài hòu yù diàn tīng zhèng, suī nián yǐ jìn bā shí, ér yín luàn wú jié, hòu gōng rì yì nán zǐ shù rén. bì chén zhāng chāng zōng zhāng yì zhī èr rén yòng shì, shí rén huò yù chāng zōng zhī měi yuē: liù láng miàn shì lián huā. nèi shǐ yáng zài sī yuē: bù rán, nǎi lián huā shì liù láng ěr. yǒng shǐ shī yún: pìn jī shēng lǐ zǐ chén kōng, jǐ shù fēi huā mǎn dì hóng.
是時,太后御殿聽政,雖年已近八十,而淫亂無節,後宮日易男子數人。嬖臣張昌宗、張易之二人用事,時人或譽昌宗之美曰:「六郎面似蓮花。」內史楊再思曰:「不然,乃蓮花似六郎耳。」詠史詩云:牝雞聲里紫宸空,幾樹飛花滿地紅。
dāng dài mèi niáng jū běi què, yī zhāo tiān zǐ yù dōng gōng.
當代媚娘居北闕,一朝天子遇東宮。
jiāo fáng chàng luàn yóu zhāng shì, shè jì zhōng xìng lài dí gōng.
椒房倡亂由張氏,社稷中興賴狄公。
rén shì lěi xíng xiān yǒu shù, zhì jīn zhuī yì lǐ chún fēng.
人事耒形先有數,至今追憶李淳風。
shì shí, hòu zhí wǔ sān sī yíng qiú wèi tài zǐ, tài hòu yóu yù wèi jué, zhèng zhí dí rén jié rù cháo, tài hòu yǐ shí gào zhī. rén jié yuē: xī wén huáng dì zhì fēng mù yǔ, qīn mào fēng dí, yǐ dìng tiān xià, chuán zhī zǐ sūn. tài dì yǐ sān zi tuō bì xià, bì xià jīn yù yí yǔ tā zú, wú nǎi fēi tiān yì hū? qiě gū zhí zhī yǔ mǔ zǐ shú qīn? bì xià ruò lì zi, zé qiān qiū wàn suì hòu, pèi shí tài miào lì zhí zé wèi wén zhí wèi tiān zǐ ér fù gū yú miào zhě yě. wéi bì xià xiáng zhī. tài hòu yuē: cǐ zhèn jiā shì, qīng wù yù zhī. rén jié yòu yuē: wáng zhě yǐ sì hǎi wèi jiā, sì hǎi zhī nèi, hé zhě bù wèi bì xià jiā shì?
是時,後侄武三思營求為太子,太后猶豫未決,正值狄仁傑入朝,太后以實告之。仁傑曰:「昔文皇帝櫛風沐雨,親冒鋒鏑,以定天下,傳之子孫。太帝以三子托陛下,陛下今欲移與它族,無乃非天意乎?且姑侄之與母子孰親?陛下若立子,則千秋萬歲後,配食太廟;立侄則未聞侄為天子、而祔姑於廟者也。惟陛下詳之。」太后曰:「此朕家事,卿勿預知。」仁傑又曰:「王者以四海為家,四海之內,何者不為陛下家事?
kuàng yuán shǒu gǔ gōng, yì tóng yī tǐ, chén jīn bèi wèi zǎi xiàng, qǐ dé yǒu suǒ bù yù zhī hū? tài hòu yuē: qīng zhī sī yán, shén hé zhèn yì, jīn yǐ wù yǐ. yú shì, jí rì qiǎn rén yíng hái zhōng zōng, fù wèi tài zǐ, jū yú dōng gōng. gù yuán rén yǒu shī yún: yī yǔ huàn huí yīng wǔ mèng, jiǔ xiāo duó dé fèng huáng hái. qí yǐ cǐ ěr. tài hòu dāng yǐ jì qiū chū lí huā, yǐ shì zǎi xiàng, yù kuā qí xiáng ruì, dù jǐng lún dú yuē: jì qiū cǎo mù huáng luò, ér cǐ huā dú yǔ zhī kàng, yīn yáng bù hé, jiù zài chén děng, qǐng chù zhī. tài hòu yuē: zhēn zǎi xiàng cái yě!
況元首股肱,義同一體,臣今備位宰相,豈得有所不預知乎?」太后曰:「卿之斯言,甚合朕意,今已悟矣。」於是,即日遣人迎還中宗,復為太子,居於東宮。故元人有詩云:「一語喚回鸚鵡夢,九霄奪得鳳凰還。」其以此耳。太后當以季秋出梨花,以示宰相,欲夸其祥瑞,杜景倫獨曰:「季秋草木黃落,而此花獨與之抗,陰陽不和,咎在臣等,請黜之。」太后曰:「真宰相才也!」
shì shí, tài hòu yín xīn yù shèng, nǎi biàn xuǎn tiān xià nán zǐ zhī qiáng jiàn zhě, rù gōng shì qǐn, shǎo bù rú yì, jí chuí shā zhī. dí rén jié nǎi jiàn xuē áo cáo zhě, tài hòu jí jǐn yín lè, suī bái zhòu yì wú jiān yān. chì fēng áo cáo wèi rú yì jūn, cì lài shén hòu. dāng shí yǒu shī cháo zhī yún: liù liù wū fēng huì yǔ yún, jiǔ zhòng huì dé rì zhāng wén.
是時,太后淫心愈盛,乃遍選天下男子之強健者,入宮侍寢,少不如意,即捶殺之。狄仁傑乃薦薛敖曹者,太后□□□□□□□極盡淫樂,雖白晝亦無間焉。敕封敖曹為如意君,賜賚甚厚。當時有詩嘲之云:六六巫峰會雨雲,九重穢德日彰聞。
diān luán dào fèng ēn qíng qià, xī jué zhī fēng rú yì jūn.
顛鸞倒鳳恩情洽,錫爵之封如意君。
shí zhí chōng lóng yuán nián chūn zhēng yuè, tài hòu zhān jí wēi jià, zhāng chāng zōng jū zhōng yòng shì, zǎi xiàng zhāng jiǎn zhī yù móu zhū zhī, wú jì kě shī. yī rì, yú shì bān gé zi nèi jiàn cuī xuán wěi, yǔ zhōng tái yòu chéng jìng huī shǎo qīng huán yàn fàn sī mǎ yuán shù jǐ shù rén, jiǎn zhī wèi yuē: lái rì lǎo fū jiàn jiàng, piàn shí shǎo xù, zhòng dài fū jiù shè xià xiǎo zhuó, xìng wù jiàn zǔ. zhòng guān jiē yuē: bì lái tiān shòu. dāng rì jiù hòu táng shè yàn, gōng qīng jiē dào.
時值沖龍元年春正月,太后沾疾危駕,張昌宗居中用事,宰相張柬之欲謀誅之,無計可施。一日,於侍班閣子內見崔玄暐,與中台右丞敬暉、少卿桓彥范、司馬袁恕己數人,柬之謂曰:「來日老夫賤降,片時少敘,眾大夫就舍下小酌,幸勿見阻。」眾官皆曰:「必來添壽。」當日就後堂設宴,公卿皆到。
jiǎn zhī shì zhī, jiē táng cháo jiù chén, xīn zhōng àn xǐ. jiǔ zhì bàn hān, jiǎn zhī jǔ bēi xiāng quàn, dì zhì yǔ lín dà jiāng jūn lǐ duō zuò miàn qián, jiǎn zhī yuē: jīn mǒu fēi jiàn jiàng zhī rì, yào yǔ zhòng guān jù hé, kǒng jī lòu xiè, gù tuī jiàn jiàng. wú yì jiāng jūn fù guì, shuí suǒ zhì zhě? duō zuò qì yuē: jiē tài dì yě. jiǎn zhī yuē: jì táng jiù chén, shòu guó zhòng ēn, jīn tài dì zhī zǐ wèi èr shù suǒ wēi, jiāng jūn bù sī bào tài dì zhī dé hū? duō zuò yuē: gǒu lì guó jiā, ruò yǒu yòng mǒu zhī chù, wéi xiàng gōng chù fēn, bù gǎn gù shēn. jiǎn zhī yuē: tài hòu jí dǔ, wú děng yù tǎo nèi luàn, rǔ kěn xiāng zhù? duō zuò yuē: mǒu suī bù cái, yuàn zhù yī bì zhī lì. jiǎn zhī yuē: ruò dé rú cǐ, shè jì zhī dà xìng yě. yuán lái, jiǎn zhī xiān yǔ zhǎng shǐ yáng yuán yǎn tóng fàn jiāng zhì zhōng liú, yǔ jí tài hòu fèi lì zhī shì, yuán yǎn kǎi rán yǒu kuāng fù zhī zhì. zhì shì jiǎn zhī wèi xiāng, yǐn yuán yǎn wèi yǔ lín jiāng jūn, shí yì zài zuò. jiǎn zhī wèi yuē: jūn pō jì xī rì jiāng zhōng zhī yǔ hū? yuán yǎn yuē: mǒu cháng yì zhī yú xīn, ān néng wàng hū? měi yù jǔ shì, yīn wú xiào lì zhī chù, jīn rì kěn rèn zhòng yòng, wàn sǐ bù cí. jiǎn zhī yuē: rǔ kěn jǐn xīn jié lì, jīn rì zhī jì, fēi qīng shòu yě. yuán yǎn yuē: gǎn bù cóng mìng! yuàn shī yī bì zhī lì.
柬之視之,皆唐朝舊臣,心中暗喜。酒至半酣,柬之舉杯相勸,遞至羽林大將軍李多祚面前,柬之曰:「今某非賤降之日,要與眾官聚合,恐機漏泄,故推賤降。吾意將軍富貴,誰所致者?」多祚泣曰:「皆太帝也。」柬之曰:「既唐舊臣,受國重恩,今太帝之子為二豎所危,將軍不思報太帝之德乎?」多祚曰:「苟利國家,若有用某之處,惟相公處分,不敢顧身。」柬之曰:「太后疾篤,吾等欲討內亂,汝肯相助?」多祚曰:「某雖不才,願助一臂之力。」柬之曰:「若得如此,社稷之大幸也。」原來,柬之先與長史楊元琰同泛江至中流,語及太后廢立之事,元琰慨然有匡復之志。至是柬之為相,引元琰為羽林將軍,時亦在座。柬之謂曰:「君頗記昔日江中之語乎?」元琰曰:「某嘗憶之於心,安能忘乎?每欲舉事,因無效力之處,今日肯任重用,萬死不辭。」柬之曰:「汝肯盡心竭力,今日之計,非輕授也。」元琰曰:「敢不從命!願施一臂之力。」
shù rén zhèng zài shāng yì, hū bào ān fǔ dà shǐ yáo yuán zhī zì líng wǔ zhì dōu, jìng lái xiāng tàn. huán yàn fàn zì xiāng wèi yuē: cǐ shì jì yǐ. jiǎn zhī yuē: zhū gōng shǎo dài, wú zàn jiàn biàn dào. jiǎn zhī chū, jiē rù tīng shàng, zhòng rén yī cì xiāng jiàn, yāo zhì hòu táng jù yǐn. jiǎn zhī suì yǐ qí móu gào zhī, yuán zhī yuē: jí gōng děng yǒu kuāng fú shè jì zhī xīn, mǒu ān dé bù xiào quǎn mǎ zhī lì. jiǎn zhī dùn shǒu bài xiè.
數人正在商議,忽報安撫大使姚元之自靈武至都,徑來相探。桓彥范自相謂曰:「此事濟矣。」柬之曰:「諸公少待,吾暫見便到。」柬之出,接入廳上,眾人依次相見,邀至後堂具飲。柬之遂以其謀告之,元之曰:「即公等有匡扶社稷之心,某安得不效犬馬之力。」柬之頓首拜謝。