strong liú líng wǔ chǔ jūn jí wèi xiàn zhǎng ān nì zéi sì xiōng strong
留靈武儲君即位 陷長安逆賊肆凶
cí yuē:
詞曰:
xī tǔ hū lái dà jià, shuò fāng dùn yào qián xīng. gòng yán rén shì suí tiān yì, jí nán qǐ wàng qīn? dú hèn qīng pāo gǔ ròu, zhì jiào bìng shòu zhān zhūn. quán jiān nǚ chǒng duō yí huò, bù zhǐ zì jiā mén.
西土忽來大駕,朔方頓耀前星。共言人事隨天意,急難豈忘親? 獨恨輕拋骨肉,致教並受邅迍。權奸女寵多貽禍,不止自家門。
diào jì wū yè tí
調寄「烏夜啼」
guó jiā dāng tài píng yǒu dào zhī shí, cháo tíng zhī shàng, jì néng jūn jūn chén chén, zé gōng wéi zhī jiān, zì rán fù fù zǐ zi. yóu shì cóng yī běn zhī qīn, tuī ér zhì yú jiǔ zú zhī zhòng, fán shǔ tiān huáng, wú bù ān xiǎng zūn róng, gòng bèi yī rén dūn xù zhī dé. liú jí jì shuāi, wèi jūn zhě bù néng zhèng qí shēn, wèi chén zhě zhuān wù huò qí zhǔ, yīn ér nèi chǒng tài shèn, wài kòu zī shēng. yī dàn biàn qǐ cāng cù, suì zhì liú lí bō qiān, yóu xìng tiān mìng wèi gǎi, rén xīn wèi qù, tiān zǐ suī bù miǎn méng chén, chǔ jūn què yǐ dé jiàn zhà rán ér shì shì yǐ chéng, cāng huáng nèi chán, bì jìng shòu zhě bù néng zhèng qí zhōng, shòu zhě bù néng zhèng qí shǐ. hé kuàng shì dāng wēi pò, cōng cōng chū bēn, zōng miào shè jì, dōu bù fù gù. qí suǒ gù liàn bù shě zhě, wéi shì yī èr pī xìng zhī rén, qí yú gǔ ròu zhī qī, jù qì zhī rú yí, suì shǐ wáng sūn gōng zǐ, dōu zhì piāo líng, yù yè jīn zhī, xī zāo zéi qiāng. rú táng cháo tiān bǎo mò nián zhī shì, zhēn sī zhī tòng xīn, yán zhī fā zhǐ zhě yě. qiě shuō xuán zōng jià zhì mǎ wéi, zhòng jiāng zhū shā yáng guó zhōng jí hán mào èr fū rén, xuán zōng méi nài hé, zhǐ de bǎ yáng fēi cì sǐ, chén yuán lǐ fāng cái yuē chì zhòng jūn, qǐng zhǐ qǐ xíng. zhòng rén yǐ yáng guó zhōng bù xià jiāng lì, jù zài shǔ zhōng, bù kěn xī xíng huò qǐng wǎng hé lǒng, huò qǐng wǎng tài yuán, huò qǐng fù hái jīng shī, zhòng lùn fēn fēn bù yī. xuán zōng yì zài rù shǔ, què yòu kǒng fú zhòng rén zhī yì, zhǐ gù dī tóu chén yín, bù jí míng yán suǒ xiàng. wéi è zòu dào: tài yuán hé lǒng, jù fēi zhù bì zhī dì. ruò hái jīng shī, bì xū yǒu yù zéi zhī bèi. jīn shì mǎ shén shǎo, wèi yì wèi jì yǐ chén yú jiàn, bù rú qiě zhì fú fēng, xú tú jìn zhǐ. xuán zōng wén yán shǒu kěn, mìng yǐ cǐ yì chuán yù zhòng rén, zhòng jiē cóng mìng, jí rì cóng mǎ wéi fā jià qǐ xíng. jí lín xíng zhī shí, yǒu xǔ duō bǎi xìng fù lǎo, zhē dào wǎn liú, fēn fēn rǎo rǎng, dōu dào: gōng què shì bì xià jiā jū, líng qǐn shì bì xià fén mù, jīn rì shě cǐ, jiāng yù hé wǎng? xuán zōng yòng hǎo yán fǔ wèi, yī miàn xuān yù, yī miàn qián xíng, bǎi xìng què yuè jù dé duō le.
國家當太平有道之時,朝廷之上,既能君君臣臣,則宮闈之間,自然父父子子。由是從一本之親,推而至於九族之眾,凡屬天潢,無不安享尊榮,共被一人惇敘之德。流及既衰,為君者不能正其身,為臣者專務惑其主,因而內寵太甚,外寇滋生。一旦變起倉猝,遂至流離播遷,猶幸天命未改,人心未去,天子雖不免蒙塵,儲君卻已得踐柞;然而事勢已成,倉皇內禪,畢竟授者不能正其終,受者不能正其始。何況勢當危迫,匆匆出奔,宗廟社稷,都不復顧。其所顧戀不舍者,惟是一二劈幸之人,其餘骨肉之戚,俱棄之如遺,遂使王孫公子,都至飄零,玉葉金枝,悉遭賊戕。如唐朝天寶末年之事,真思之痛心,言之發指者也。且說玄宗駕至馬嵬,眾將誅殺楊國忠及韓、貌二夫人,玄宗沒奈何,只得把楊妃賜死,陳元禮方才約飭眾軍,請旨啟行。眾人以楊國忠部下將吏,俱在蜀中,不肯西行;或請往河隴,或請往太原,或請復還京師,眾論紛紛不一。玄宗意在入蜀,卻又恐拂眾人之意,只顧低頭沉吟,不即明言所向。韋愕奏道:「太原河隴,俱非駐蹕之地。若還京師,必須有御賊之備。今士馬甚少,未易為計;以臣愚見,不如且至扶風,徐圖進止。」玄宗聞言首肯,命以此意傳諭眾人,眾皆從命,即日從馬嵬發駕起行。及臨行之時,有許多百姓父老,遮道挽留,紛紛擾攘,都道:「宮闕是陛下家居,陵寢是陛下墳墓,今日舍此,將欲何往?」玄宗用好言撫慰,一面宣諭,一面前行,百姓卻越聚得多了。
xuán zōng nǎi mìng tài zǐ yú chē jià zhī hòu, yù zhǐ zhòng bǎi xìng. yú shì zhòng bǎi xìng yōng zhù tài zǐ de mǎ shuō dào: huáng yé jì bù kěn liú jià, wǒ děng yuàn lǜ zǐ dì, cóng tài zǐ dōng xiàng qù pò zéi, bǎo shǒu zhǎng ān. tài zǐ dào: zhì zūn mào xiǎn ér xíng, wǒ wèi zi zhě, qǐ rěn yī rì zàn lí zuǒ yòu? zhòng bǎi xìng dào: ruò huáng tài zǐ yǔ zhì zūn dōu wǎng shǔ zhōng qù le, zhōng yuán bǎi xìng shuí wèi zhī zhǔ? tài zǐ dào: ěr děng zhòng bǎi xìng jí yù liú wǒ, nài hé shàng wèi miàn cí, yì xū hái bái zhì zūn, gèng bǐng jìn zhǐ. shuō bà, cè mǎ yù xíng, què bèi zhòng bǎi xìng cù yōng zhù le, bù de xíng dòng. nà shí tài zǐ zhī zǐ guǎng píng wáng shū jiàn níng wáng tán, jù chéng mǎ suí hòu. cǐ èr wáng dōu shì jí yǒu zhì yǒng de, dāng xià jiàn níng wáng jiàn rén qíng rú cǐ, nǎi qián zhí tài zǐ zhī ān jìn jiàn dào: nì zéi fàn què, sì hǎi fēn bēng, bù yīn rén qíng, hé yǐ xìng fù? jīn diàn xià ruò cóng zhì zūn rù shǔ, tǎng zéi bīng shāo jué zhàn dào, zé zhōng yuán tǔ dì, gǒng shǒu shòu zéi rén qíng jì gāo, qǐ néng fù hé, tā rì suī yù fù zhì cǐ, bù kě dé yǐ! wèi jīn zhī jì, bù rú shōu jí xī běi shǒu biān zhī bīng, zhào guō zi yí lǐ guāng bì yú hé běi, yǔ zhī bìng lì dōng duì nì zéi, kè fù èr jīng, xuē píng sì hǎi, sǎo chú guān jìn, yǐ yíng zhì zūn, shǐ shè jì wēi ér fù ān, zōng miào huǐ ér fù cún, cǐ qǐ fēi xiào zhī dà zhě? hé bì tú shì qū qū wēn qíng dìng shěng zhī wén, wèi ér nǚ zǐ zhī mù liàn hū? guǎng píng wáng yì cóng páng zàn yán dào: rén xīn bù kě shī, tán zhī yán shén shàn, yuàn diàn xià shěn sī zhī. dōng gōng shì wèi lǐ fǔ guó zhì huáng tài zǐ mǎ qián, kòu shǒu qǐng liú. zhòng bǎi xìng yòu xuān hū bù zhǐ. tài zǐ nǎi shǐ guǎng píng wáng chù, chí mǎ wǎng jià qián qǐ zòu, qǐng zhǐ dìng duó.
玄宗乃命太子於車駕之後,諭止眾百姓。於是眾百姓擁住太子的馬說道:「皇爺既不肯留駕,我等願率子弟,從太子東向去破賊,保守長安。」太子道:「至尊冒險而行,我為子者,豈忍一日暫離左右?」眾百姓道:「若皇太子與至尊都往蜀中去了,中原百姓誰為之主?」太子道:「爾等眾百姓即欲留我,奈何尚未面辭,亦須還白至尊,更稟進止。」說罷,策馬欲行,卻被眾百姓簇擁住了,不得行動。那時太子之子廣平王淑、建寧王倓,俱乘馬隨後。此二王都是極有智勇的,當下建寧王見人情如此,乃前執太子之鞍進諫道:「逆賊犯闕,四海分崩,不因人情,何以興復?今殿下若從至尊入蜀,倘賊兵燒絕棧道,則中原土地,拱手授賊;人情既高,豈能複合,他日雖欲復至此,不可得矣!為今之計,不如收集西北守邊之兵,召郭子儀、李光弼於河北,與之併力東對逆賊,克復二京,削平四海,掃除官禁,以迎至尊,使社稷危而復安,宗廟毀而復存,此豈非孝之大者?何必徒事區區溫情定省之文,為兒女子之慕戀乎?」廣平王亦從旁贊言道:「人心不可失,倓之言甚善,願殿下審思之。」東宮侍衛李輔國至皇太子馬前,叩首請留。眾百姓又喧呼不止。太子乃使廣平王俶,馳馬往駕前啟奏,請旨定奪。
cǐ shí xuán zōng fāng shì pèi tíng chē, yǐ dài tài zǐ, jiǔ bù jiàn zhì, zhèng yù shǐ rén zhēn tàn, qià hǎo guǎng píng wáng lái jiàn jià, jù shù bǎi xìng zhē liú zhī zhuàng. xuán zōng dào: rén xīn rú cǐ, jí shì tiān yì. zhèn bù shǐ fén jué biàn qiáo, zhèn yǔ bǎi xìng tóng bēn, zhèng wèi rén xīn bù kě shī ěr! jīn rén xīn shǔ tài zǐ, shì zhèn zhī xìng yě. suì mìng jiāng hòu jūn èr gān rén, jí fēi lóng jiù mǎ pǐ, fēn yǔ tài zǐ, qiě chuán yù jiāng shì yún: tài zǐ rén xiào, kě fèng zōng miào, rǔ děng zhí shàn fǔ zhī. yòu chuán yǔ tài zǐ dào: xī běi zhū bù luò, wú fǔ zhī sù hòu, jīn bì děi qí yòng, rǔ miǎn tú zhī, wú jí dāng chuán wèi yú rǔ yě. tài zǐ wén zhào, xī xiàng hào qì. guǎng píng wáng jí xuān yù zhòng bǎi xìng dào: tài zǐ yǐ fèng zhào liú hòu fǔ ān ěr děng. yú shì zhòng bǎi xìng dōu hū wàn suì, huān rán ér sàn. tài zǐ jì liú, mò zhī suǒ shì. lǐ fǔ guó dào: rì yǐ yàn yǐ, cǐ dì fēi kě jiǔ zhù, jīn zhòng yì jiāng yù wǎng hé chù? zhòng jiē mò duì. jiàn níng wáng dào: diàn xià xī rì céng wèi shuò fāng jié dù shǐ, bǐ chù jiāng lì, suì shí zhì qǐ, tán lüè shí qí xìng míng jīn hé lǒng zhī zhòng duō bài jiàng yú zéi, qí fù xiōng yú dì, duō zài zéi zhōng, kǒng shēng yì zhì. shuò fāng dào jìn, shì mǎ quán shèng, hé xī xíng jūn sī mǎ péi miǎn zài bǐ, cǐ rén nǎi yì guān míng zú, bì wú èr xīn, kě wǎng jiù zhī, xú tú dà jǔ. zéi chū rù zhǎng ān, wèi xiá xùn dì, chéng cǐ jí xíng, nǎi wèi shàng cè. zhòng jiē yǐ wèi rán, suì xiàng shuò fāng yí lù ér xíng. zhì wèi shuǐ zhī bīn, yù zhe tóng guān lái de bài cán rén mǎ, wù rèn wèi zéi bīng, yǔ zhī sī shā, sǐ shāng shén zhòng. jí shōu jù yú zú, yù dù wèi shuǐ, kǔ wú zhōu yī, nǎi zé shuǐ qiǎn zhī chù, cè mǎ shè shuǐ ér dù. bù zú wú mǎ zhě, dōu tì qì ér fǎn. tài zǐ zhì xīn píng, lián yè chí sān bǎi yú lǐ, shì zú qì xiè shī wáng guò bàn, suǒ cún jūn zhòng bù guò shù bǎi ér yǐ. zhèng shì:
此時玄宗方勢轡停車,以待太子,久不見至,正欲使人偵探,恰好廣平王來見駕,具述百姓遮留之狀。玄宗道:「人心如此,即是天意。朕不使焚絕便橋,朕與百姓同奔,正為人心不可失耳!今人心屬太子,是朕之幸也。」遂命將後軍二干人,及飛龍廄馬匹,分與太子,且傳諭將士云:「太子仁孝,可奉宗廟,汝等直善輔之。」又傳語太子道:「西北諸部落,吾撫之素厚,今必得其用,汝勉圖之,吾即當傳位於汝也。」太子聞詔,西向號泣。廣平王即宣諭眾百姓道:「太子已奉詔留後撫安爾等。」於是眾百姓都呼萬歲,歡然而散。太子既留,莫知所適。李輔國道:「日已晏矣,此地非可久駐,今眾意將欲往何處?」眾皆莫對。建寧王道:「殿下昔日曾為朔方節度使,彼處將吏,歲時致啟,倓略識其姓名;今河隴之眾多敗降於賊,其父兄於弟,多在賊中,恐生異志。朔方道近,士馬全盛,河西行軍司馬裴冕在彼,此人乃衣冠名族,必無二心,可往就之,徐圖大舉。賊初入長安,未暇徇地,乘此急行,乃為上策。」眾皆以為然,遂向朔方一路而行。至渭水之濱,遇着潼關來的敗殘人馬,誤認為賊兵,與之廝殺,死傷甚眾。及收聚余卒,欲渡渭水,苦無舟揖,乃擇水淺之處,策馬涉水而渡。步卒無馬者,都涕泣而返。太子至新平,連夜馳三百餘里,士卒器械失亡過半,所存軍眾不過數百而已。正是:
cóng lái tài zǐ kān jiān guó, ruò shǐ xíng jūn hào fǔ jūn.
從來太子堪監國,若使行軍號撫軍。
cǐ rì liú lí guó nán shǒu, wú jūn kě fǔ kuì chǔ jūn.
此日流離國難守,無軍可撫愧儲君。
huà fēn liǎng tóu. qiě shuō xuán zōng jì liú xià tài zǐ, chē jià xiàng xī ér jìn, lái zhì qí shān, é chuán zéi bīng qián fēng jiāng zhì. xuán zōng cuī zǎn zhòng jūn, xīng yè chí zhì fú fèng jùn sù xiē. zhòng shì zú yīn lián rì jī pí, dōu qián huái qù jiù zhī zhì, liú yán pín xìng, yǔ duō bù xùn. chén yuán lǐ bù néng xié zhì, xuán zōng shén yǐ wèi yōu. qín guó zhēn zòu dào: zhòng xīn xiōng xiōng zhī jì, fēi kě yǐ wēi qū shì pò, dāng yǐ qíng yì gǎn dòng zhī. xuán zōng rán qí shuō. shì chéng dū shǒu chén gòng cháng lì chūn cǎi shí wàn yú pǐ zhì fú fēng, xuán zōng mìng chén liè yú tíng, zhào zhòng jiāng shì rù zhì tíng xià, qīn zì lín xuān xuān yù dào: zhèn nián lái hūn mào, rèn tuō shī rén, yǐ zhì nì zéi zuò luàn, shì shén pī chāng, bù dé bù zàn bì qí fēng. qīng děng cāng cù cóng xíng, bù jí bié fù mǔ qī zǐ, bá shè zhì cǐ, láo kǔ yǐ jí, cǐ yóu zhèn zhèng zhī bù dé suǒ zhì, xīn shén kuì zhī. jīn jiāng rù shǔ, dào lù zǔ zhǎng, rén mǎ pí cuì, yuǎn xíng bù yì, qīng děng kě gè zì hái jiā, zhèn zì yǔ zi sūn jí zhōng gōng nèi rén bèi, miǎn lì qián wǎng. jīn rì yǔ qīng děng bié, kě gòng fēn cǐ chūn cǎi, yǐ zhù zī liáng. guī jiàn fù mǔ qī zǐ jí zhǎng ān fù lǎo, wèi zhèn zhì yì, xìng hǎo zì ài, wú fán xiāng niàn yě. yán bà, tì lèi zhān jīn. zhòng rén wén yán shāng gǎn, yì dōu tì qì, kòu tóu zòu dào: chén děng sǐ shēng, yuán cóng bì xià, bù gǎn yǒu èr. xuán zōng yì huī lèi bù zhǐ, liáng jiǔ qǐ shēn rù nèi, yóu huí gù zhòng rén dào: qù liú tīng qīng, bù rěn xiāng qiáng. qín guó mó zài hòu xuān yán dào: tiān zǐ rén ài rú cǐ, zhòng xīn qǐ bù zhī gǎn? yú shì zhòng rén dà kū ér chū. xuán zōng mìng chén yuán lǐ, jiāng chūn cǎi jǐn shù gěi shǎng yú jūn shì, liú yán zì cǐ dùn xī. zhèng shì:
話分兩頭。且說玄宗既留下太子,車駕向西而進,來至歧山,訛傳賊兵前鋒將至。玄宗催趲眾軍,星夜馳至扶鳳郡宿歇。眾士卒因連日飢疲,都潛懷去就之志,流言頻興,語多不遜。陳元禮不能挾制,玄宗甚以為憂。秦國楨奏道:「眾心洶洶之際,非可以威驅勢迫,當以情意感動之。」玄宗然其說。適成都守臣貢常例春彩十萬餘匹至扶風,玄宗命陳列於庭,召眾將士入至庭下,親自臨軒宣諭道:「朕年來昏耄,任托失人,以致逆賊作亂,勢甚披猖,不得不暫避其鋒。卿等倉猝從行,不及別父母妻子,跋涉至此,勞苦已極,此由朕政之不德所致,心甚愧之。今將入蜀,道路阻長,人馬疲瘁,遠行不易,卿等可各自還家,朕自與子孫及中宮內人輩,勉力前往。今日與卿等別,可共分此春彩,以助資糧。歸見父母妻子及長安父老,為朕致意,幸好自愛,無煩相念也。」言罷,涕淚沾襟。眾人聞言傷感,亦都涕泣,叩頭奏道:「臣等死生,原從陛下,不敢有貳。」玄宗亦揮淚不止,良久起身入內,猶回顧眾人道:「去留聽卿,不忍相強。」秦國模在後宣言道:「天子仁愛如此,眾心豈不知感?」於是眾人大哭而出。玄宗命陳元禮,將春彩盡數給賞於軍士,流言自此頓息。正是:
sān jūn yī shí hū yù biàn, shuí shuō wēi zūn mìng bì jiàn?
三軍一時忽欲變,誰說威尊命必賤?
bù yòng shì pò yǔ xíng qū, rén xīn rù rén xīn kě zhuǎn.
不用勢迫與刑驅,仁心入人心可轉。
jūn xīn jì dìng, xuán zōng jí yú cì rì qǐ jià, wàng shǔ zhōng jìn fā. xíng zhì hé chí dì fāng, shǔ jùn zhǎng shǐ cuī yuán qián lái yíng jià, qiě shuō shǔ tǔ fēng niǎn, jiǎ shì quán bèi. xuán zōng huān xǐ, jí lìng yú jià qián wèi yǐn dào, jí rù shǔ jìng. lù guò yī dà qiáo, xuán zōng wèn shì hé qiáo, cuī yuán dào: cǐ míng wàn lǐ qiáo. xuán zōng wén yán, huǎng rán diǎn shǒu dào: yī xíng sēng zhī yán yàn yǐ, zhèn kě wú yōu yǐ! nǐ dào shén me yī xíng sēng zhī yán? yuán lái táng cháo yǒu yī shén sēng, fǎ míng yī xíng, jīng tōng tiān wén lì fǎ, céng zào hún tiān yí fù jǔ tú, jí wèi shén miào, qí shù xué yǔ yuán tiān gāng lǐ chún fēng bù xiāng shàng xià. xuán zōng cháng xìng dōng dōu, yǔ tā tóng dēng tiān gōng sì xī lóu, pái huái zhān tiào, kǎi rán fā tàn dào: zhèn fǔ yǒu cǐ shān chuān, bì děi zhǎng xiǎng wú yú fāng hǎo. yīn wèn yī háng dào: zhèn dé zhōng wú huò huàn fǒu? yī háng dào: bì xià yóu xíng wàn lǐ, shèng shòu wú jiāng. xuán zōng dāng shí wén cǐ yán, zhī dào shì zhù sòng zhī yǔ. shuí zhī jīn rì yuǎn xíng xī chuān, suǒ guò cǐ qiáo, qià míng wàn lǐ. yīn xiǎng yī xíng zhī yán, zhì jīn shǐ yàn. yòu xiǎng tā shuō shèng shòu wú jiāng, kě zhī zhèn gōng wú yàng. suǒ yǐ xīn zhōng xīn xǐ shuō dào: zhèn kě wú yōu yǐ! zhèng shì:
軍心既定,玄宗即於次日起駕,望蜀中進發。行至河池地方,蜀郡長史崔圓前來迎駕,且說蜀土豐捻,甲士全備。玄宗歡喜,即令於駕前為引道,即入蜀境。路過一大橋,玄宗問是何橋,崔圓道:「此名萬里橋。」玄宗聞言,恍然點首道:「一行僧之言驗矣,朕可無憂矣!」你道什麼一行僧之言?原來唐朝有一神僧,法名一行,精通天文曆法,曾造渾天儀覆矩圖,極為神妙,其數學與袁天罡、李淳風不相上下。玄宗嘗幸東都,與他同登天宮寺西樓,徘徊瞻眺,慨然發嘆道:「朕撫有此山川,必得長享無虞方好。」因問一行道:「朕得終無禍患否?」一行道:「陛下遊行萬里,聖壽無疆。」玄宗當時聞此言,只道是祝頌之語。誰知今日遠行西川,所過此橋,恰名萬里。因想一行之言,至今始驗。又想他說聖壽無疆,可知朕躬無恙。所以心中欣喜說道:「朕可無憂矣!」正是:
wàn lǐ qiáo míng yīng yuǎn yóu, shén sēng miào yǔ hǎo tuī qiú.
萬里橋名應遠遊,神僧妙語好推求。
xìng rán shèng shòu hái wú liàng, zhēn zhòng qián tú kě miǎn yōu.
幸然聖壽還無量,珍重前途可免憂。
dāng xià xuán zōng cuī zǎn jūn shì qián xíng, bù zé yī rì, lái zhì chéng dū zhù bì qí diàn yǔ gōng shì, yǔ yī qiè gōng yù zhī wù, suī dōu cǎo chuàng, bù shèn qí zhěng. què xǐ shān chuān xiǎn jùn, chéng guō wán gù, zéi fēn yǐ yuǎn, qiě zàn ān jū. zhǐ shì yǎn qián shǎo le yī gè zuì chǒng ài de rén, xiǎng qǐ qián rì mǎ wéi yì zhī shì, shí shí bēi tàn. gāo lì shì zài sān kuān jiě. wéi jiàn sù wéi è qín guó mó qín guó zhēn děng, jù shàng biǎo qǐng jí wèi tǎo zéi zhī jì. xuán zōng jiàng zhào, yǐ huáng tài zǐ fēn zǒng jié zhì, rán dōu bù jí shǐ chū zhèn, tè chì yǒng wáng lín chōng shān nán dōng dào lǐng nán qián zhōng jiāng nán xī dào jié dù dōu shǐ, yǐ shào fǔ xī jiān dòu shào wèi zhī fù. yǐ zhǎng shā tài shǒu lǐ xiàn wèi fù dōu dà shǐ, jí rì tóng fù jiāng líng zuò zhèn. yòu zhào yǐ tài zǐ chōng tiān xià bīng mǎ dà yuán shuài, lǐng shuò fāng hé běi píng lú jié dù dōu shǐ, shōu fù zhǎng ān luò yáng.
當下玄宗催趲軍士前行,不則一日,來至成都駐蹕;其殿宇宮室,與一切供御之物,雖都草創,不甚齊整。卻喜山川險峻,城郭完固,賊氛已遠,且暫安居。只是眼前少了一個最寵愛的人,想起前日馬嵬驛之事,時時悲嘆。高力士再三寬解。韋見素、韋諤、秦國模、秦國楨等,俱上表請亟為討賊之計。玄宗降詔,以皇太子分總節制,然都不即使出鎮,特敕永王磷充山南東道嶺南黔中江南西道節度都使,以少府西監竇紹為之傅。以長沙太守李峴為副都大使,即日同赴江陵坐鎮。又詔以太子充天下兵馬大元帥,領朔方、河北、平盧節度都使,收復長安、雒陽。
nǎ zhī cǐ zhào wèi xià zhī xiān, tài zǐ yǐ zhèng wèi wèi tiān zǐ le. nǐ dào rú hé biàn zhèng wèi wèi tiān zǐ? yuán lái tài zǐ dāng rì dù guò wèi shuǐ, lái dào péng chéng, tài shǒu lǐ zūn chū yíng, yǐ yī liáng fèng xiàn, zhì píng liáng yuè jiān mù mǎ, dé jǐ wàn pǐ. yòu zhào mù dé yǒng shì sān qiān yú rén, jūn shì shāo zhèn. shí yǒu shuò fāng liú hòu dù hóng jiàn liù chéng shuǐ lù yùn shǐ wèi shǎo yóu jié dù pàn guān cuī yī dù zhī pàn guān lú jiǎn jīn jiān chí pàn guān lǐ hán děng wǔ rén, xiāng yǔ móu yì dào: tài zǐ jīn zài píng liáng, rán píng liáng sàn dì, fēi tún bīng zhī suǒ. líng wǔ dì fāng, bīng shí wán fù, ruò yíng qǐng tài zǐ zhì cǐ, běi shōu zhū chéng bīng, xī fā hé lǒng jìn qí, nán xiàng yǐ dìng zhōng yuán, cǐ wàn shì yī shí yě. móu yì jí dìng, lǐ hán shàng jiān yú tài zǐ, qiě jí shuò fāng shì mǎ jiǎ bīng lì bó jūn xū zhī shù yǐ xiàn. dù hóng jiàn cuī yī qīn zhì píng liáng, miàn qǐ tài zǐ dào: shuò fāng nǎi tiān xià jìn bīng zhī chù, jīn tǔ bō qǐng hé, huí gěi nèi fù, sì fāng jùn xiàn jù jiān shǒu jù zéi, yǐ qí xìng fù. diàn xià ruò zhì bīng yú líng wǔ, yí xí sì fāng, shōu lǎn zhōng yì, àn pèi zhǎng qū, nì hǎn bù zú tú yě. chén děng yǐ shǐ wèi shǎo yóu lú jiǎn jīn, zài bǐ qì zhì gōng shì, zhěng bèi zī liáng, duān hòu diàn xià jià xìng. guǎng píng wáng jiàn níng wáng, jù yǐ liǎng rén zhī yán wèi rán, yú shì tài zǐ suì lǜ zhòng zhì líng wǔ zhù zā.
那知此詔未下之先,太子已正位為天子了。你道如何便正位為天子?原來太子當日渡過渭水,來到彭城,太守李遵出迎,以衣糧奉獻,至平涼閱監牧馬,得幾萬匹。又召募得勇士三千餘人,軍勢稍振。時有朔方留後杜鴻漸、六城水陸運使魏少游、節度判官崔漪、度支判官盧簡金、監池判官李涵等五人,相與謀議道:「太子今在平涼,然平涼散地,非屯兵之所。靈武地方,兵食完富,若迎請太子至此,北收諸城兵,西發河隴勁騎,南向以定中原,此萬世一時也。」謀議即定,李涵上箋於太子,且籍朔方士馬甲兵栗帛軍需之數以獻。杜鴻漸、崔漪親至平涼,面啟太子道:「朔方乃天下勁兵之處,今吐蕃請和,回給內附,四方郡縣俱堅守拒賊,以俟興復。殿下若治兵於靈武,移檄四方,收攬忠義,按轡長驅,逆喊不足屠也。臣等已使魏少游、盧簡金,在彼葺治宮室,整備資糧,端候殿下駕幸。」廣平王、建寧王,俱以兩人之言為然,於是太子遂率眾至靈武駐紮。
guò le shù rì, shì hé xī sī mǎ péi miǎn fèng zhào rù wèi yù shǐ zhōng chéng, yīn zhì líng wǔ cān yè tài zǐ, nǎi yǔ dù hóng jiàn děng dìng yì, shàng tài zǐ jiān, qǐng zūn dà jià fā mǎ wéi shí yù jí chuán wèi zhī mìng, zǎo zhèng dà wèi, yǐ ān rén xīn. tài zǐ bù xǔ dào: zhì zūn fāng chí qū tú dào, wǒ hé dé shàn xí zūn wèi? péi miǎn děng zòu dào: jiāng shì jiē guān zhōng rén, qǐ bù rì yè sī guī? qí suǒ yǐ bù dàn qí qū, yuǎn shè shā sāi zhě, yì jì pān lóng fù fèng, yǐ jiàn chǐ cùn zhī gōng ěr, ruò diàn xià shǒu jīng ér bù dá quán, shǐ rén xīn yī zhāo lí sàn, dà xūn bù kě fù jí yǐ! yuàn jí miǎn xùn zhòng qíng, wèi shè jì jì. tài zǐ yóu wèi xǔ yǔn, jiān fán wǔ shàng, fāng zhǔn suǒ zòu. tiān bǎo shí wǔ zài qiū qī yuè, tài zǐ jí wèi yú líng wǔ, shì wèi sù zōng huáng dì, jí gǎi běn nián wèi zhì dé yuán zài, yáo zūn xuán zōng wèi shàng huáng tiān dì. péi miǎn dù hóng jiàn děng, jù jiā guān jìn zhì.
過了數日,適河西司馬裴冕奉詔入為御史中丞,因至靈武參謁太子,乃與杜鴻漸等定議,上太子箋,請遵大駕發馬嵬時欲即傳位之命,早正大位,以安人心。太子不許道:「至尊方馳驅途道,我何得擅襲尊位?」裴冕等奏道:「將士皆關中人,豈不日夜思歸?其所以不憚崎嶇,遠涉沙塞者,亦冀攀龍附鳳,以建尺寸之功耳,若殿下守經而不達權,使人心一朝離散,大勛不可復集矣!願即勉徇眾情,為社稷計。」太子猶未許允,箋凡五上,方准所奏。天寶十五載秋七月,太子即位於靈武,是為肅宗皇帝,即改本年為至德元載,遙尊玄宗為上皇天帝。裴冕、杜鴻漸等,俱加官進秩。
zhèng yù biǎo zòu xuán zōng, qià hǎo xuán zōng mìng tài zǐ wèi yuán shuài de zhào dào le. sù zōng nà shí fāng zhī xuán zōng chē jià yǐ zhù yè shǔ zhōng, suí jí qiǎn shǐ jī biǎo rù shǔ, jiāng jí wèi zhī shì zòu wén. xuán zōng lǎn biǎo xǐ dào: wú ér yīng tiān shùn rén, wú gèng hé yōu? suì xià zhào: zì jīn zhāng zòu, jù gǎi chēng tài shàng huáng. jūn guó zhòng shì, xíng qǐng huáng dì zhǐ, réng zòu wén zhèn. qí kè fù liǎng jīng zhī hòu, zhèn bù yù shì yǐ. yòu mìng wén bù shì láng píng zhāng shì fáng guǎn yǔ wéi jiàn sù qín guó mó qín guó zhēn zī yù cè yù xǐ fù líng wǔ chuán wèi. qiě yù zhū chén bù bì fù mìng, jí liú xíng zài, tīng xīn jūn rèn yòng. sù zōng tì qì bài lǐng cè bǎo, gòng fèng yú bié diàn, wèi gǎn jí shòu. zhèng shì:
正欲表奏玄宗,恰好玄宗命太子為元帥的詔到了。肅宗那時方知玄宗車駕已駐曄蜀中,隨即遣使齎表入蜀,將即位之事奏聞。玄宗覽表喜道:「吾兒應天順人,吾更何憂?」遂下詔:「自今章奏,俱改稱太上皇。軍國重事,行請皇帝旨,仍奏聞朕。俟克復兩京之後,朕不預事矣。」又命文部侍郎平章事房琯與韋見素、秦國模、秦國楨資玉冊玉璽赴靈武傳位。且諭諸臣不必復命,即留行在,聽新君任用。肅宗涕泣拜領冊寶,供奉於別殿,未敢即受。正是:
bǎo wèi yǐ xiān jí, bǎo cè rán hòu chuán.
寶位已先即,寶冊然後傳。
shòu shòu yuán fēi wù, zhǐ chà zài hòu xiān.
授受原非誤,只差在後先。
hòu lái sòng rú duō yǐ sù zōng wèi fèng fù mìng, jù zì chēng zūn, wèi shì chéng wēi cuàn wèi, yǐ zi pàn fù. shuō biàn zhè děng shuō, dàn wēi jí cún wáng zhī shí, yù wéi xì rén xīn, bù dé yǐ ér chū cǐ. kuàng xuán zōng lǚ yù nèi chán chuán wèi zhī shuō, yǐ céng xuān zhī yú kǒu. jīn rì sù zōng líng wǔ jí wèi zhī shì, zhǐ shuō kè zūn qián mìng, lǐ yóu kě shù. cuàn pàn zhī shuō, sì hū tài guò. ruò lùn tā chà chù, zài jí wèi zhī hòu, chǒng bì zhāng liáng dì, dāng jūn wù kōng zǒng zhī jì, yǔ zhī bó xì qǔ lè, cǐ zhēn kě xiào ěr. zhèng shì:
後來宋儒多以肅宗未奉父命,遽自稱尊,謂是乘危篡位,以子叛父。說便這等說,但危急存亡之時,欲維繫人心,不得已而出此。況玄宗屢欲內禪傳位之說,已曾宣之於口。今日肅宗靈武即位之事,只說恪遵前命,理猶可恕。篡叛之說,似乎太過。若論他差處,在即位之後,寵嬖張良娣,當軍務倥傯之際,與之博戲取樂,此真可笑耳。正是:
ruò néng bù yǐ wèi wèi lè, biàn shì zhēn xīn gàn gǔ rén.
若能不以位為樂,便是真心幹蠱人。
rán suī rú cǐ, jí wèi kě yě, běn nián biàn gǎi yuán, shì zhēn wú fù yǐ ruò shǐ cǐ shí yè hóu lǐ mì zǎo zài zuǒ yòu, bì bù lìng qí zhì cǐ. hòu rén yǒu shī tàn yún:
然雖如此,即位可也,本年便改元,是真無父矣;若使此時鄴侯李泌早在左右,必不令其至此。後人有詩嘆云:
líng wǔ jù chēng zūn, yóu rì zāo duō gù. běn suì jí gǎi yuán, cǐ jǔ zhēn dà cuò.
靈武遽稱尊,猶日遭多故。本歲即改元,此舉真大錯。
dāng shí dìng cè zhě, wú néng zhèng qí wù. niàn bǐ lǐ yè hóu, duō zāi lái hé mù?
當時定策者,無能正其誤。念彼李鄴侯,咄哉來何暮?
xián huà shǎo shuō. qiě shuō dāng rì tiān zǐ xī shòu, tài zǐ běi xíng, nèi xiē shí wèi hé méi yǒu zéi bīng lái zhuī xí? yuán lái ān lù shān, bù yì chē jià jí chū, jiè yuē tóng guān jūn shì wù dé qīng jìn. zéi jiāng cuī gān yòu dùn bīng guān wàng, jí jūn jià yǐ chū shù rì zhī hòu, lù shān wén bào, fāng qiǎn qí bù jiāng sūn xiào zhé, dū bīng rù jīng. zéi zhòng jì rù jīng chéng, jiàn zuǒ cáng chōng yíng, biàn zhēng qǔ cái bǎo, rì yè zòng jiǔ wèi lè, yī miàn qiǎn rén wǎng luò yáng bào jié, zhuān hòu lù shān dào lái. yīn cǐ wú xiá qiǎn bīng zhuī xí, suǒ yǐ chē jià dé ān xíng rù shǔ, tài zǐ wǎng shuò fāng yì wú zǔ yú, cǐ yì tiān yì yě. zhèng shì:
閒話少說。且說當日天子西狩,太子北行,那些時為何沒有賊兵來追襲?原來安祿山,不意車駕即出,戒約潼關軍士勿得輕進。賊將崔乾祐頓兵觀望,及軍駕已出數日之後,祿山聞報,方遣其部將孫孝哲,督兵入京。賊眾既入京城,見左藏充盈,便爭取財寶,日夜縱酒為樂,一面遣人往雒陽報捷,專候祿山到來。因此無暇遣兵追襲,所以車駕得安行入蜀,太子往朔方亦無阻虞,此亦天意也。正是:
zuǒ cáng bù fén liú ěr zéi, dào jiào jīn rì miǎn zhuī bīng.
左藏不焚留餌賊,道教今日免追兵。
lù shān zhì zhǎng ān, wén mǎ wéi bīng biàn, shā le yáng guó zhōng, yòu wén yáng fēi cì sǐ le, hán guó èr fū rén bèi shā, dà kū dào: yáng guó zhōng shì gāi shā de, què rú hé yòu hài wǒ ā huán zǐ mèi? wǒ cǐ lái zhèng yù yǔ tā men huān jù, jīn yǐ jué wàng, cǐ hèn zěn xiāo! yòu xiǎng qǐ qí zǐ ān qìng zōng fū fù, bèi cháo tíng cì sǐ, yī fā fèn nù. nǎi mìng sūn xiào zhé dà suǒ zài jīng zōng shì huáng qīn, wú lùn huáng zǐ huáng sūn, jùn zhǔ xiàn zhǔ, jí fù mǎ jùn mǎ děng guó qī, jǐn xíng shā lù. yòu mìng jiāng zōng shì nán fù, bèi shā zhě xī kū qù qí xīn, yǐ jì ān qìng zōng. lù shān qīn lín shè jì, nà rì yú chóng rén fāng gāo guà jǐn zhàng, pái xià ān qìng zōng de líng zuò, xíng xíng guì zi jù jí zhòng shī, fāng dài dòng shǒu pōu xīn. shuō yě qí guài, yī shà shí tiān hūn dì àn, léi diàn jiāo jiā, kuáng fēng dà zuò. guì zi shǒu zhōng de dāo, dōu bèi kuáng fēng guā qù, chéng duǒ ér shàng chā zhe. pī lì yī shēng, bǎ ān qìng zōng de líng wèi jī dé fěn suì, jǐn zhàng jǐn bèi léi huǒ fén shāo. lù shān dà jù, xiàng tiān kòu tóu qǐng zuì, yú shì bù gǎn shè jì, mìng jiāng zhòng shī yī yī mái zàng. zhèng shì:
祿山至長安,聞馬嵬兵變,殺了楊國忠,又聞楊妃賜死了,韓、虢二夫人被殺,大哭道:「楊國忠是該殺的,卻如何又害我阿環姊妹?我此來正欲與他們歡聚,今已絕望,此恨怎消!」又想起其子安慶宗夫婦,被朝廷賜死,一發忿怒。乃命孫孝哲大索在京宗室皇親,無論皇子皇孫,郡主縣主,及駙馬郡馬等國戚,盡行殺戮。又命將宗室男婦,被殺者悉刳去其心,以祭安慶宗。祿山親臨設祭,那日於崇仁坊高掛錦帳,排下安慶宗的靈座,行刑劊子聚集眾屍,方待動手剖心。說也奇怪,一霎時天昏地暗,雷電交加,狂風大作。劊子手中的刀,都被狂風颳去,城垛兒上插着。霹靂一聲,把安慶宗的靈位擊得粉碎,錦帳盡被雷火焚燒。祿山大懼,向天叩頭請罪,於是不敢設祭,命將眾屍一一埋葬。正是:
zhì luàn suī yóu tiān yì, xiōng cán dà fú tiān xīn.
治亂雖由天意,兇殘大拂天心。
bù yì léi tíng jǐng jiè, zhè fān cǎn tòng nán jìn.
不意雷霆警戒,這番慘痛難禁。
kàn guān tīng shuō, qián rì xuán zōng chū bēn shí, yuán yào yǔ zhòng zōng shì huáng qīn tóng háng de, yīn yáng guó zhōng jiàn zǔ ér zhǐ. jīn rì zhòng rén jǐn zāo tú lù, jiē guó zhōng hài zhī yě, cǐ zéi zhēn sǐ yǒu yú gū yǐ. zhèng shì:
看官聽說,前日玄宗出奔時,原要與眾宗室皇親同行的,因楊國忠諫阻而止。今日眾人盡遭屠戮,皆國忠害之也,此賊真死有餘辜矣。正是:
yī yán yí dà hài, wàn guǎ bù bì gū.
一言遺大害,萬剮不蔽辜。
dāng rì zhòng shī suī miǎn pōu xīn zhī cǎn, rán jǐ lù shān píng rì suǒ yuàn è zhī rén, dōu bèi shā lù, hái dào: lǐ tài bái dāng rì chéng zuì mà wǒ, jīn rì ruò zài cǐ, dìng dāng shā zhī! yòu fán yáng guó zhōng gāo lì shì suǒ qīn xìn de rén, yě dōu shā lù. cháo guān cóng jià ér chū zhě, qí jiā juàn zài jīng, yì dōu bèi shā. zhǐ yǒu qín guó mó qín guó zhēn de jiā juàn, jù xiān qī yuǎn bì, wèi zāo qí hài. nèi shì biān lìng chéng tóu xiáng, yǐ liù gōng suǒ yào fèng xiàn lù shān, qiǎn rén biàn sōu gè gōng. sōu dào méi fēi jiāng cǎi píng de gōng pàn, huò yī fǔ bài nǚ rén zhī shī, biàn cuò rèn méi fēi yǐ sǐ, gèng bù zhuī qiú. tiān xìng méi fēi bù céng bèi zéi rén sōu qù, shàng huáng guī hòu, yīn dé tuán yuán xié lǎo. kě xiào yáng fēi zǐ chuàng huáng bèi nán zhī shí, yóu huái jí dù, jiàn zǔ tiān zǐ, bù shǐ méi fēi tóng háng. nǎ zhī mǎ wéi biàn qǐ, zì jǐ de xìng mìng dào xiān duàn sòng le. hòu rén yǒu shī yún:
當日眾屍雖免剖心之慘,然幾祿山平日所怨惡之人,都被殺戮,還道:「李太白當日乘醉罵我,今日若在此,定當殺之!」又凡楊國忠、高力士所親信的人,也都殺戮。朝官從駕而出者,其家眷在京,亦都被殺。只有秦國模、秦國楨的家眷,俱先期遠避,未遭其害。內侍邊令誠投降,以六宮鎖鑰奉獻祿山,遣人遍搜各宮。搜到梅妃江采苹的宮畔,獲一腐敗女人之屍,便錯認梅妃已死,更不追求。天幸梅妃不曾被賊人搜去,上皇歸後,因得團圓偕老。可笑楊妃子愴惶被難之時,猶懷嫉妒,諫阻天子,不使梅妃同行。那知馬嵬變起,自己的性命倒先斷送了。後人有詩云:
zì jiā zǐ mèi yào tóng háng, tiān zǐ pín fēi fǎn jiào qì.
自家姊妹要同行,天子嬪妃反教棄。
mǎ wéi jù zú ér jiān zhān, xiào shā dāng chū kōng dù jì.
馬嵬聚族而殲旃,笑殺當初空妒忌。
lù shān xià lìng, fán zài jīng guān yuán, yǒu bù jí lái tóu shùn zhě, xī jiē chù sǐ. yú shì jīng zhào yǐn cuī guāng yuǎn gù xiāng chén xī liè, yǔ xíng bù shàng shū zhāng jūn tài cháng qīng zhāng jì děng, jù jiàng yú zéi. nà zhāng jūn zhāng jì, nǎi yàn guó gōng zhāng shuō zhī zǐ yě. zhāng jì yòu shàng dì nǚ níng qīn gōng zhǔ, shēn wèi guó qī, shì shòu guó ēn, míng chén hòu yì, bù yì bài huài jiā shēng, yī zhì yú cǐ!
祿山下令,凡在京官員,有不即來投順者,悉皆處死。於是京兆尹崔光遠、故相陳希烈,與刑部尚書張均、太常卿張垍等,俱降於賊。那張均、張垍,乃燕國公張說之子也。張垍又尚帝女寧親公主,身為國戚,世受國恩,名臣後裔,不意敗壞家聲,一至於此!
fù jué yàn guó gōng, zi shì wěi yàn dì.
父爵燕國公,子事偽燕帝。
rǔ méi yàn shì jiā, kě chēng nán xiōng dì.
辱沒燕世家,可稱難兄弟。
lù shān yǐ chén xī liè zhāng jì wèi xiāng, réng yǐ cuī guāng yuǎn wèi jīng zhào yǐn, qí yú cháo shì cháo shòu yǐ wěi guān, qí shì shén chì. rán zéi jiāng jù cū měng tān bào, quán wú yuǎn lüè. jì kè zhǎng ān, zhì dé yì mǎn, zòng jiǔ lán cái, wú fù xī chū zhī yì. lù shān yì xīn liàn fàn yáng yǔ dōng jīng, bù xǐ jū xī jīng. zhèng shì:
祿山以陳希烈、張垍為相,仍以崔光遠為京兆尹,其餘朝士朝授以偽官,其勢甚熾。然賊將俱粗猛貪暴,全無遠略。既克長安,志得意滿,縱酒婪財,無復西出之意。祿山亦心戀范陽與東京,不喜居西京。正是:
tān cán liàn tǔ zéi rén tài, wàng qiè yàn huáng shèng wǔ míng.
貪殘戀土賊人態,妄竊燕皇聖武名。
wèi zhī hòu shì rú hé, qiě tīng xià huí fēn jiě.
未知後事如何,且聽下回分解。