strong níng bì chí léi hǎi qīng xùn jié pǔ shī sì wáng mó jié yín shī strong
凝碧池雷海青殉節 普施寺王摩詰吟詩
cí yuē:
詞曰:
tán zhōng shuō yì rén dōu huì, lín nán què tōng róng. lí yuán zǐ dì, piān néng xùn jié, mò jiàn líng gōng. líng gōng xùn jié, gū chén bēi gǎn, kū xiàng cāng qióng. yín shī xiě hèn, yī yán yī lèi, zhí dá chén cōng.
談忠說義人都會,臨難卻通融。梨園子弟,偏能殉節,莫賤伶工。 伶工殉節,孤臣悲感,哭向蒼穹。吟詩寫恨,一言一淚,直達宸聰。
diào jì qīng shān shī
調寄「青衫濕」
zì gǔ zhōng chén yì shì, dōu shì tiān shēng jiù zhè fù zhōng gān yì dǎn, yuán bù lùn guì jiàn de. jǐn yǒu shēn wèi zūn guān, shì xiǎng hòu lù, píng rì jiān shuō dào zhōng yì èr zì, què yě kǎn kǎn záo záo, jí zhì lín dà jié, dāng wēi nán, biàn bǎ zhè liǎng gè zì piē guò yī biān le, zhǐ yào quán qū bǎo jiā, bì huò qiú fú, yú shì gān xīn cóng nì, fǎn yán shì chóu. zì jǐ míng zhī jīn rì suǒ wèi, bì zhì mà míng wàn zài, yí chòu wàn nián, yě gù bù dé. piān yǒu nà wèi fēi gāo pǐn, rén fēi qīng liú, zhǔ shàng píng rì bù guò yǐ pái yōu yán zhī, jí shǐ tā dāng huàn nán zhī jì, tān shēng pà sǐ, bèi zhǔ jiàng zéi, rén yě zhǐ shuō cǐ bèi hé zhī zhōng yì, bù zú shēn zé. bù dào tā dào gǎn ēn zhī bào, dāng shāng xīn cǎn mù zhī jì, dú néng jī qǐ zhōng gān yì dǎn, bù bì dāo jù fǔ yuè, mà zéi ér sǐ. suì shǐ dāng shí shēn bèi jū guó de gū chén, wén qí shì ér hán āi, xìng gǎn xíng zhī bǐ mò, yǒng chéng shī cí. bù dàn wèi sǐ zhě chuán míng yú hòu shì, qiě wèi jǐ shēn miǎn huò yú tā nián. kě jiàn zhōng yì zhī shì, bù lùn guì jiàn, zhèng wéi jiàn zhě, ér néng jǐn zhōng yì, yù zú yǐ gǎn dòng rén xīn. què shuō ān lù shān suī rán jiàn hào chēng zūn, zhàn duó le xǔ duō dì fāng, dōng xī liǎng jīng dū bèi tā qiè jù. què yuán zhǐ shì luàn zéi xíng jìng, bìng wú shēn móu dà lüè. yī xīn zhǐ liàn zhe fàn yáng gù tǔ, xǐ jū dōng jīng, bù lè jū xī jīng. jì rù zhǎng ān, mìng sōu bǔ bǎi guān huàn zhě gōng nǚ děng, jí yǐ bīng wèi sòng fù fàn yáng, qí fǔ kù zhōng de jīn yín bì bó, yǔ gōng wéi zhōng de zhēn qí wán hǎo zhī wù, dōu niǎn qù fàn yáng cáng zhù. yòu xià lìng yào lí yuán zǐ dì, yǔ jiào fāng zhū lè gōng, dōu rú xiàng rì yì bān de chéng yīng, gǎn yǒu yǐn bì bù chū zhě, jí xíng zhǎn shǒu. qí yuàn jiù zhōng suǒ yǒu xún xiàng wǔ mǎ děng wù, bù xǔ shī sàn, dōu yào zhào jiù zhěng dùn, yǐ bèi wán shǎng.
自古忠臣義士,都是天生就這副忠肝義膽,原不論貴賤的。盡有身為尊官,世享厚祿,平日間說到忠義二字,卻也侃侃鑿鑿,及至臨大節,當危難,便把這兩個字撇過一邊了,只要全軀保家,避禍求福,於是甘心從逆,反顏事仇。自己明知今日所為,必致罵名萬載,遺臭萬年,也顧不得。偏有那位非高品,人非清流,主上平日不過以徘優言之,即使他當患難之際,貪生怕死,背主降賊,人也只說此輩何知忠義,不足深責。不道他到感恩知報,當傷心慘目之際,獨能激起忠肝義膽,不避刀鋸斧鉞,罵賊而死。遂使當時身被拘國的孤臣,聞其事而含哀,興感形之筆墨,詠成詩詞。不但為死者傳名於後世,且為己身免禍於他年。可見忠義之事,不論貴賤,正唯踐者,而能盡忠義,愈足以感動人心。卻說安祿山雖然僭號稱尊,占奪了許多地方,東西兩京都被他竊據。卻原只是亂賊行徑,並無深謀大略。一心只戀着范陽故土,喜居東京,不樂居西京。既入長安,命搜捕百官宦者宮女等,即以兵衛送赴范陽,其府庫中的金銀幣帛,與宮闈中的珍奇玩好之物,都輦去范陽藏貯。又下令要梨園子弟,與教坊諸樂工,都如向日一般的承應,敢有隱避不出者,即行斬首。其苑廄中所有馴像舞馬等物,不許失散,都要照舊整頓,以備玩賞。
kàn guān tīng shuō, yuán lái dāng chū tiān bǎo nián jiān, shàng huáng zhù yì shēng sè. měi yǒu dà yàn jí, xiān shè tài cháng yǎ lè, yǒu zuò bù, yǒu lì bù. nà zuò bù zhū lè gōng, jù yú táng shàng zuò ér zòu jì lì bù zhū lè gōng, zé yú táng xià lì ér zòu jì. yǎ lè zòu bà, jì yǐ gǔ chuī fān lè, rán hòu jiào fāng xīn shēng yǔ fǔ xiàn sàn lè zá xì, cì dì bì chéng. huò shí mìng gōng nǚ, gè chuān xīn qí lì yàn zhī yī, chū zhì dāng yán qīng gē miào wǔ. qí rèn zài lè qì wǎng lái zhě, yǒu shān chē lù chuán zhì dù, jù jí qí gōng qiǎo. gèng kě yì zhě, měi zhì yàn hān zhī jì, mìng yù yuàn zhǎng xiàng de xiàng nú, yǐn xún xiàng rù chǎng. yǐ bí qíng bēi, guì yú yù qián shàng shòu, dōu shì píng rì jiào xí zài nà lǐ de, yòu cháng jiào xí wǔ mǎ shù shí pǐ, měi dāng zòu lè zhī shí, mìng zhǎng jiù de yǔ rén, qiān mǎ dào tíng qián. nèi xiē mǎ yī wén lè shēng, biàn dōu áng shǒu dùn zú, huí xiáng xuán zhuǎn de wǔ jiāng qǐ lái, què zì rán hé zhù nà lè shēng de jié zòu. sòng rú xú jié xiào xiān shēng céng yǒu wǔ mǎ shī yún:
看官聽說,原來當初天寶年間,上皇注意聲色。每有大宴集,先設太常雅樂,有坐部,有立部。那坐部諸樂工,俱於堂上坐而奏技;立部諸樂工,則於堂下立而奏技。雅樂奏罷,繼以鼓吹番樂,然後教坊新聲與府縣散樂雜戲,次第畢呈。或時命宮女,各穿新奇麗艷之衣,出至當筵清歌妙舞。其任載樂器往來者,有山車陸船制度,俱極其工巧。更可異者,每至宴酣之際,命御苑掌像的像奴,引馴像入場。以鼻擎杯,跪於御前上壽,都是平日教習在那裡的,又嘗教習舞馬數十匹,每當奏樂之時,命掌廄的圉人,牽馬到庭前。那些馬一聞樂聲,便都昂首頓足,迴翔旋轉的舞將起來,卻自然合著那樂聲的節奏。宋儒徐節孝先生曾有舞馬詩云:
kāi yuán tiān zǐ tài píng shí, yè wǔ zhāo gē yì zhuǎn mí. xiù tà jǐn róng qí jì zú, jǐn yī hún gài wò wā ní. cái qiāo huà gǔ yù xiān fèn, bù jiǎ jīn biān shì zì qí. míng rì lí yuán fān jiù qū, fàn yáng gē jiǎ mǎn guān xī.
開元天子太平時,夜舞朝歌意轉迷。繡榻盡容騏驥足,錦衣渾蓋渥窪泥。 才敲畫鼓預先奮,不假金鞭勢自齊。明日梨園翻舊曲,范陽戈甲滿關西。
dāng nián cǐ děng yàn jí, lù shān dōu dé péi shì. nà shí cóng páng dì guān, xīn huái yàn xiàn, zǎo yǐ yīn xià bù liáng zhī niàn. jīn rì fǎn pàn dé zhì, biàn yù zhào yàng qǔ lè. kě zhī nà shēng sè quǎn mǎ, qí jì yín wù, shì zú yǐ qǐ dà dào jì yú zhī xīn. zhèng shì:
當年此等宴集,祿山都得陪侍。那時從旁諦觀,心懷艷羨,早已蔭下不良之念。今日反叛得志,便欲照樣取樂。可知那聲色犬馬,奇技淫物,適足以起大盜覬覦之心。正是:
tiān zǐ dāng nián zhì dà jiāo, páng guān mù xuàn yǐ bō yáo.
天子當年志大驕,旁觀目眩已播搖。
màn kuā bǎi shòu néng lǜ wǔ, cǐ rì shē huá jí dào zhāo.
漫夸百獸能率舞,此日奢華即盜招。
nà shí lù shān suǒ shǔ zhū fān bù luò de tóu mù, wén lù shān dé le xī jīng, dōu lái cháo hè. lù shān yù yǐ shén qí zhī shì, kuā hōng tā men. nǎi zhào jí zhòng fān cì yàn yú biàn diàn, duì zhòng rén yí yán dào: wǒ jīn shòu tiān mìng wèi tiān zǐ, bù dàn rén xīn guī fù, jiù shì nà wú zhī de wù lèi, mò bù gǎn gé xiào shùn. jí rú shàng lín yuàn zhōng suǒ yán de xiàng, jiàn wǒ yǐn yàn, biàn lái qíng bēi guì xiàn nà gè jiù zhōng de mǎ, wén wǒ zòu lè, yě dōu xīn xǐ wǔ dǎo, qǐ fēi shén qí zhī shì! zhòng fān rén tīng shuō, jù fǔ fú hū wàn suì. nà lù shān biàn chuán lìng, xiān zhe xiàng nú qiān chū xiàng lái kàn. bù yī shí, xiàng nú jiāng nà shí shù tóu xún xiàng, yī qí dōu qiān zhì diàn tíng zhī xià, zhòng fān rén jù zhù mù ér guān, yào kàn tā zěn me yàng qíng bēi guì xiàn. bù xiǎng zhè xiē xiàng ér, jǔ yǎn wàng diàn shàng yī kàn, zhǐ jiàn diàn shàng nán miàn ér zuò zhě, bú shì qián shí de tiān zǐ, biàn dōu jiāng lì bù dòng, nù mù zhí shì. xiàng nú bǎ jiǔ bēi xiān sòng dào yī gè dà xiàng miàn qián, yào tā qíng zhe guì xiàn. nà xiàng què bǎ bí zi juǎn guò jiǔ bēi lái, pāo qù shù zhàng. zuǒ yòu jǐn jiē shī sè, zhòng fān rén yǎn kǒu qiè xiào. lù shān yòu xiū yòu nǎo, dà mà dào: niè chù, nèn bān kě è! hē bǎ zhè xiē xiàng dōu qiān chū qù, jǐn xíng shā qì. yú shì chuò yàn bà xí, bù huān ér sàn. dāng shí yǒu rén zuò shī jī xiào dào:
那時祿山所屬諸番部落的頭目,聞祿山得了西京,都來朝賀。祿山欲以神奇之事,夸哄他們。乃召集眾番賜宴於便殿,對眾人宜言道:「我今受天命為天子,不但人心歸附,就是那無知的物類,莫不感格效順。即如上林苑中所言的像,見我飲宴,便來擎杯跪獻;那個廄中的馬,聞我奏樂,也都欣喜舞蹈,豈非神奇之事!」眾番人聽說,俱俯伏呼萬歲。那祿山便傳令,先着像奴牽出像來看。不一時,像奴將那十數頭馴像,一齊都牽至殿庭之下,眾番人俱注目而觀,要看他怎麼樣擎杯跪獻。不想這些像兒,舉眼望殿上一看,只見殿上南面而坐者,不是前時的天子,便都僵立不動,怒目直視。像奴把酒杯先送到一個大像面前,要他擎着跪獻。那像卻把鼻子卷過酒杯來,拋去數丈。左右盡皆失色,眾番人掩口竊笑。祿山又羞又惱,大罵道:「孽畜,恁般可惡!」喝把這些像都牽出去,盡行殺訖。於是輟宴罷席,不歡而散。當時有人作詩譏笑道:
yǒu yí yǒu xiàng gù míng xiàng, jiàn zéi bù guì zhēn jué qiáng.
有儀有像故名像,見賊不跪真倔強。
kān xiào fēn fēn jiàng zéi rén, mǎ qián qū xī hái jī sǎng.
堪笑紛紛降賊人,馬前屈膝還稽顙。
lù shān bèi xiàng ér chū le chǒu, yīn yí xiǎng nèi xiē wǔ mǎ, huò zhě yě yī shí jué qiáng qǐ lái, yì wèi kě zhī, bù rú bú yào kàn tā bà. suì mìng jiāng wǔ mǎ jǐn shù biān rù jūn yíng mǎ duì qù. hòu lái yǒu liǎng pǐ wǔ mǎ, liú luò zài nì zéi shǐ sī míng jūn zhōng. nà sī míng yī rì dà yàn jiāng zhù, táng shàng zòu lè. èr mǎ ǒu xì yú tíng xià, yī wén lè shēng, jí xiāng duì ér wǔ. jūn shì bù zhī qí gù, yǐ wèi guài yì, tòng jiā biān chuí. èr mǎ bèi biān, zhī dào xián tā wǔ dé bù hǎo, yuè fā bǎi wěi yáo tóu de wǔ gè bù zhǐ. jūn shì dà jīng, tà bàng jiāo jiā, èr mǎ dēng shí ér bì. zéi jūn zhōng yǒu xiǎo dé wǔ mǎ zhī shì zhě, máng jiào bú yào dǎ shí, yǐ dōu dǎ sǐ le. qǐ bù kě xiào? zhèng shì:
祿山被像兒出了丑,因疑想那些舞馬,或者也一時倔強起來,亦未可知,不如不要看它罷。遂命將舞馬盡數編入軍營馬隊去。後來有兩匹舞馬,流落在逆賊史思明軍中。那思明一日大宴將住,堂上奏樂。二馬偶繫於庭下,一聞樂聲,即相對而舞。軍士不知其故,以為怪異,痛加鞭垂。二馬被鞭,只道嫌他舞得不好,越發擺尾搖頭的舞個不止。軍士大驚,榻棒交加,二馬登時而斃。賊軍中有曉得舞馬之事者,忙叫不要打時,已都打死了。豈不可笑?正是:
xiàng sǐ zhōng bù qū jié, mǎ wǔ héng bèi dà zhàng.
像死終不屈節,馬舞橫被大杖。
suī rán yī yàng bèi shā, shàn mǎ bù rú ào xiàng.
雖然一樣被殺,善馬不如傲像。
huà fēn liǎng tóu, bù bì zhuì yán. zhǐ shuō lù shān zài xī jīng zì yì shā lù, yīn wén qián rì bǎi xìng chéng luàn, dào qǔ kù zhōng suǒ cáng zhī wù, suì xià lìng zhe fǔ xiàn yán xíng zhuī jiū, qiě xǔ páng rén hàn gào. yú shì zhū lián màn yǐn, sōu bǔ qióng zhì, dài wú xū rì. yòu yǒu diāo è zhī rén, xié chóu wū shǒu, yǒu sī bù wèn qíng yóu, zhé biàn zhuī suǒ, bō jí wú gū, shēn jiā bù bǎo. mín jiān suī rán wú rì bù sī niàn táng wáng, xiāng chuán huáng tài zǐ yǐ shōu jù běi fāng jìn bīng, lái huī fù zhǎng ān, jí rì jiāng zhì. huò shí xuān chēng tài zǐ de dà bīng yǐ dào le, bǎi xìng men biàn zhēng xiāng bēn zǒu chū chéng, jìn zhǐ bú zhù, shì lǐ wèi zhī yī kōng. zéi jiāng wàng jiàn běi fāng chén qǐ, yě dōu xiāng gù jīng huáng. lù shān liào zhǎng ān bù kě jiǔ jū, hé bù zǎo huí tān yáng nǎi yǐ zhāng tōng rú wèi xī jīng liú shǒu, ān zhōng shùn wèi jiāng jūn, zǒng bīng zhèn shǒu guān zhōng yòu mìng sūn xiào zhé zǒng dū jūn shì, jié zhì zhū jiāng, zì jǐ yǔ qí zǐ ān qìng xù, lǜ lǐng qīn jūn, yòu zhū fān jiāng hái shǒu dōng dōu, zé rì qǐ xíng. què yú qǐ xíng zhī qián yī rì, dà yàn wén wǔ guān jiāng, yú nèi fǔ sì yí yuàn zhōng níng bì chí shàng, xiān qī chuán yù lí yuán zǐ dì, jiào fāng lè gōng, yī gè gè dōu yào lái chéng yīng. zhè xiē lè gōng zǐ dì men, wéi lǐ mó zhāng yě hú hè huái zhì děng shù rén, suí jià xī zǒu, qí yú rú huáng fān chuò mǎ xiān qī děng zhòng rén, bù jí suí jià, liú luò zài jīng, bù dé bù píng lù shān jū huàn, zhǐ yǒu léi hǎi qīng tuō bìng bù zhì.
話分兩頭,不必贅言。只說祿山在西京恣意殺戮,因聞前日百姓乘亂,盜取庫中所藏之物,遂下令着府縣嚴行追究,且許旁人汗告。於是株連蔓引,搜捕窮治,殆無虛日。又有刁惡之人,挾仇誣首,有司不問情由,輒便追索,波及無辜,身家不保。民間雖然無日不思念唐王,相傳皇太子已收聚北方勁兵,來恢復長安,即日將至。或時喧稱太子的大兵已到了,百姓們便爭相奔走出城,禁止不住,市里為之一空。賊將望見北方塵起,也都相顧驚惶。祿山料長安不可久居,何不早回灘陽;乃以張通儒為西京留守,安忠順為將軍,總兵鎮守關中;又命孫孝哲總督軍事,節制諸將,自己與其子安慶緒,率領親軍,又諸番將還守東都,擇日起行。卻於起行之前一日,大宴文武官將,於內府四宜苑中凝碧池上,先期傳諭梨園子弟,教坊樂工,一個個都要來承應。這些樂工子弟們,惟李謨、張野狐、賀懷智等數人,隨駕西走,其餘如黃幡綽、馬仙期等眾人,不及隨駕,流落在京,不得不憑祿山拘喚,只有雷海青託病不至。
nà rì níng bì chí tóu, biàn diàn shàng pái shè xià xǔ duō yán xí. lù shān shàng zuò, ān qìng xù shì zuò yú páng, zhòng rén yī cì liè zuò yú xià. jiǔ xíng shù xún, diàn bì zhī xià, xiān dà chuī dà léi, zòu guò yī tào jūn zhōng zhī lè, rán hòu lí yuán zǐ dì jiào fāng lè gōng, àn bù fèn bān ér jìn. dì yī bān àn dōng fāng mù sè, wèi shǒu yā bān de lè gōng, tóu dài qīng xiāo jīn, yāo xì bì yù ruǎn dài, shēn chuān qīng jǐn páo, shǒu zhí qīng fān yī miàn, fān shàng shū dōng fāng jiǎo yīn sì zì, qí zì chì sè, yòng hóng bǎo zhuì chéng, qǔ mù shēng huǒ zhī yì. fān xià yǐn lè gōng zǐ dì èr shí rén, dōu dài qīng shā mào, zhe qīng xiù yī, yī cù ér lì yú dōng biān. dì èr bān àn nán fāng huǒ sè, wèi shǒu yā bān de lè guān, tóu dài chì xiá jīn, yāo xì shān hú ruǎn dài, shēn chuān hóng jǐn páo, shǒu zhí hóng fān yī miàn, fān shàng shū nán fāng zhēng yīn sì zì, qí zì huáng sè, yòng huáng jīn dǎ chéng, qǔ huǒ shēng tǔ zhī yì. fān xià yǐn lè gōng zǐ dì èr shí rén, dōu dài jiàng juàn guān, zhe hóng xiù yī, yī cù ér lì yú nán biān. dì sān bān àn xī fāng jīn sè, wèi shǒu yā bān de lè gōng, tóu dài hào yuè jīn, yāo xì bái yù ruǎn dài, shēn chuān bái jǐn páo, shǒu zhí bái fān yī miàn, fān shàng shū xī fāng shāng yīn sì zì, qí zì hēi sè, yòng wū jīn zào chéng, qǔ jīn shēng shuǐ zhī yì. fān xià yǐn lè gōng zǐ dì èr shí rén, dōu dài sù sī guān, zhe bái xiù yī, yī cù ér lì yú xī biān. dì sì bān àn běi fāng shuǐ sè, wèi shǒu yā bān de lè gōng, tóu dài xuán shuāng jīn, yāo xì hēi xī ruǎn dài, shēn chuān hēi jǐn páo, shǒu zhí hēi fān yī miàn, fān shàng shū běi fāng yǔ yīn sì zì, qí zì qīng sè, yòng cuì yǔ qiàn chéng, qǔ shuǐ shēng mù zhī yì. fān xià yǐn lè gōng zǐ dì èr shí rén, gè dài zào luó mào, zhe hēi xiù yī, yī cù ér lì yú běi biān. dì wǔ bān àn zhōng yāng tǔ sè, wèi shǒu yā bān de lè gōng, tóu dài huáng yún jīn, yāo xì mì là ruǎn dài, shēn chuān huáng jǐn páo, shǒu zhí huáng fān yī miàn, fān shàng shū zhōng yāng gōng yīn sì zì, qí zì yǐ bái yín wèi zhì, jiān yòng wǔ sè zá bǎo xiāng chéng, qǔ tǔ shēng jīn, yòu qǔ wàn bǎo tǔ zhōng shēng zhī yì. fān xià yǐn lè gōng zǐ dì sì shí rén, gè dài huáng líng mào, zhe huáng xiù yī, yī cù ér lì yú zhōng yāng. wǔ gè lè guān, gòng yǐn lè rén yī bǎi èr shí míng, qí qí zhěng zhěng, gè yī fāng wèi lì dìng.
那日凝碧池頭,便殿上排設下許多筵席。祿山上坐,安慶緒侍坐於旁,眾人依次列坐於下。酒行數巡,殿陛之下,先大吹大擂,奏過一套軍中之樂,然後梨園子弟、教坊樂工,按部分班而進。第一班按東方木色,為首押班的樂宮,頭戴青霄巾,腰系碧玉軟帶,身穿青錦袍,手執青幡一面,幡上書東方角音四字,其字赤色,用紅寶綴成,取木生火之意。幡下引樂工子弟二十人,都戴青紗帽,著青繡衣,一簇兒立於東邊。第二班按南方火色,為首押班的樂官,頭戴赤霞巾,腰系珊瑚軟帶,身穿紅錦袍,手執紅幡一面,幡上書南方征音四字,其字黃色,用黃金打成,取火生土之意。幡下引樂工子弟二十人,都戴絳絹冠,着紅繡衣,一簇兒立於南邊。第三班按西方金色,為首押班的樂宮,頭戴皓月巾,腰系白玉軟帶,身穿白錦袍,手執白幡一面,幡上書西方商音四字,其字黑色,用烏金造成,取金生水之意。幡下引樂工子弟二十人,都戴素絲冠,著白繡衣,一簇兒立於西邊。第四班按北方水色,為首押班的樂宮,頭戴玄霜巾,腰系黑犀軟帶,身穿黑錦袍,手執黑幡一面,幡上書北方羽音四字,其字青色,用翠羽嵌成,取水生木之意。幡下引樂工子弟二十人,各戴皂羅帽,著黑繡衣,一簇兒立於北邊。第五班按中央土色,為首押班的樂宮,頭戴黃雲巾,腰系密蠟軟帶,身穿黃錦袍,手執黃幡一面,幡上書中央宮音四字,其字以白銀為質,兼用五色雜寶鑲成,取土生金,又取萬寶土中生之意。幡下引樂工子弟四十人,各戴黃綾帽,著黃繡衣,一簇兒立於中央。五個樂官,共引樂人一百二十名,齊齊整整,各依方位立定。
cái dài zòu lè, lù shān chuán wèn: ěr děng lè bù zhōng rén, dōu dào zài zhè lǐ me? zhòng lè gōng huí chēng zhū rén jù dào, zhǐ yǒu léi hǎi qīng huàn bìng zài jiā, bù néng tóng lái. lù shān dào: léi hǎi qīng shì lè bù zhōng jí yǒu míng de rén, tā ruò bú dào, bù wèi quán měi. kě jí zhe rén qù huàn tā lái. jiù shì yǒu bìng, yě xū fú bìng ér lái. zuǒ yòu lǐng mìng, rú fēi de qù chuán huàn le. lù shān yī miàn lìng zhòng lè rén, qiě gè zì zòu jì. yú shì fèng xiāo lóng dí, xiàng guǎn luán shēng, jīn zhōng yù qìng, qín zhēng jiē gǔ, pí pá kōng hóu, fāng xiǎng shǒu pāi, yī shà shí, chuī de chuī, dàn de dàn, gǔ de gǔ, jī de jī, zhēn gè shēng yùn kēng qiāng, yuè ěr dòng tīng. lè shēng zhèng xuān shí, wǔ miàn dà fān, yī qí yí dòng. yǐn zháo zhòng rén pán xuán cuò zòng, wǎng lái fēi wǔ, wǔ sè xuàn làn, hé diàn shēng fēng, kǒu zhōng qí shēng gē chàng, gē bà wǔ wán, lè shēng cái zhǐ. yī jiù gè zì àn fāng wèi lì dìng. lù shān kàn le xīn zhōng dà xǐ, xiān rán chēng kuài, shuō dào: zhèn xiàng nián péi zhe lǐ sān láng yǐn yàn, yě céng jiàn guò zhè xiē gē wǔ, zhǐ shì shì zuò yú rén, wèi miǎn jū shù, zěn bǐ dé jīn rì zhè bān kuài yì. jīn suǒ bù zú zhě, bù dé zài yǔ yáng dà zhēn zǐ mèi huān jù ěr. yòu xiào dào: xiǎng wǒ qǐ bīng lái jiǔ, biàn dé le xǔ duō dì fāng, dōng xī èr jīng, jù wèi wǒ qǔ, gǎn dé nà lǐ sān láng yǒu jiā nán zhù, yǒu guó nán shǒu, píng shí fèi le xǔ duō xīn lì, jiào chéng zhè bān gē ér wǔ nǚ, rú jīn bù néng zì jǐ shòu yòng, dào liú xià yǔ zhèn gōng shòu yòng, qǐ fēi tiān shù. zhèn jīn rì jūn chén fù zǐ, xiāng xù yàn huì, wù yào jí qí hān chàng, zhòng lè rén kě zài qīng gē yī qǔ yòu jiǔ.
才待奏樂,祿山傳問:「爾等樂部中人,都到在這裡麼?」眾樂工回稱諸人俱到,只有雷海青患病在家,不能同來。祿山道:「雷海青是樂部中極有名的人,他若不到,不為全美。可即着人去喚他來。就是有病,也須扶病而來。」左右領命,如飛的去傳喚了。祿山一面令眾樂人,且各自奏技。於是鳳簫龍笛,像管鸞笙,金鐘玉磬,秦箏揭鼓,琵琶箜篌,方響手拍,一霎時,吹的吹,彈的彈,鼓的鼓,擊的擊,真箇聲韻鏗鏘,悅耳動聽。樂聲正喧時,五面大幡,一齊移動。引着眾人盤旋錯縱,往來飛舞,五色絢爛,合殿生風,口中齊聲歌唱,歌罷舞完,樂聲才止。依舊各自按方位立定。祿山看了心中大喜,掀髯稱快,說道:「朕向年陪着李三郎飲宴,也曾見過這些歌舞,只是侍坐於人,未免拘束,怎比得今日這般快意。今所不足者,不得再與楊大真姊妹歡聚耳。」又笑道:「想我起兵來久,便得了許多地方,東西二京,俱為我取,趕得那李三郎有家難住,有國難守,平時費了許多心力,教成這班歌兒舞女,如今不能自己受用,到留下與朕躬受用,豈非天數。朕今日君臣父子,相敘宴會,務要極其酣暢,眾樂人可再清歌一曲侑酒。」
nèi xiē lè rén, tīng le lù shān shuō zhè fān huà, bù jué shāng gǎn yú xīn, yī shí gěng yè bù chéng shēng diào, yě yǒu àn àn duò lèi de. lù shān zǎo yǐ qiáo jiàn, nù dào: zhèn jīn rì yǐn yàn, ěr zhòng rén hé dé zuò cǐ bēi shāng zhī tài! lìng zuǒ yòu zhā kàn, ruò yǒu lèi róng zhě, jí xíng xīn shǒu. zhòng lè rén dà hài, lián máng shì qù lèi hén, qiáng wèi huān yán què hū wén diàn tíng zhōng yǒu rén fàng shēng dà kū qǐ lái. nǐ dào shì shuí? yuán lái shì léi hǎi qīng. tā běn tuī bìng bù zhì, bèi lù shān qiǎn rén shēng bī tā lái. jí lái dào shí, diàn shàng zhèng gē wǔ de rè nào, tā xiōng zhōng yǐ jí qí gǎn fèn, yòu wén dé zhè xiē kuáng yán xìng yǔ, qiě yòu kǒng hē zhòng rén, suì jī qǐ zhōng liè zhī xìng, gāo shēng tòng kū. dāng shí diàn shàng diàn xià de rén, jǐn dōu shī jīng. zuǒ yòu fāng dài qín ná, zhǐ jiàn léi hǎi qīng zǎo fèn shēn qiǎng shàng diàn lái, bǎ àn shàng chén shè de lè qì, jǐn pāo zhì yú dì, zhǐ zhe lù shān dà mà dào: nǐ zhè nì zéi, nǐ shòu tiān zǐ de hòu ēn, fù xīn bèi pàn, zuì dāng wàn guǎ, hái hú shuō luàn dào! wǒ léi hǎi qīng suī shì lè gōng, pō zhī zhōng yì, zěn kěn fú shì nǐ zhè fǎn zéi! jīn rì shì wǒ xùn jié zhī rì, wǒ sǐ zhī hòu, wǒ xiōng dì léi wàn chūn, zì néng jǐn zhōng bào guó, shǎo bu dé shǒu rèn nǐ děng zhè bān zéi tú! lù shān qì dé mù dèng kǒu dāi, yī jù huà yě shuō bù chū, zhǐ jiào kuài kǎn le. zhòng rén chě xià jǔ dāo luàn kǎn, léi hǎi qīng zhì sǐ mà bù jué kǒu. zhèng shì:
那些樂人,聽了祿山說這番話,不覺傷感於心,一時哽咽不成聲調,也有暗暗墮淚的。祿山早已瞧見,怒道:「朕今日飲宴,爾眾人何得作此悲傷之態!」令左右查看,若有淚容者,即行新首。眾樂人大駭,連忙拭去淚痕,強為歡顏;卻忽聞殿庭中有人放聲大哭起來。你道是誰?原來是雷海青。他本推病不至,被祿山遣人生逼他來。及來到時,殿上正歌舞的熱鬧,他胸中已極其感憤,又聞得這些狂言悻語,且又恐喝眾人,遂激起忠烈之性,高聲痛哭。當時殿上殿下的人,盡都失驚。左右方待擒拿,只見雷海青早奮身搶上殿來,把案上陳設的樂器,盡拋擲於地,指着祿山大罵道:「你這逆賊,你受天子的厚恩,負心背叛,罪當萬剮,還胡說亂道!我雷海青雖是樂工,頗知忠義,怎肯伏侍你這反賊!今日是我殉節之日,我死之後,我兄弟雷萬春,自能盡忠報國,少不得手刃你等這班賊徒!」祿山氣得目瞪口呆,一句話也說不出,只教快砍了。眾人扯下舉刀亂砍,雷海青至死罵不絕口。正是:
xī nián zhǐ jiàn ān quán cáng, jīn rì hái kàn léi hǎi qīng.
昔年只見安全藏,今日還看雷海青。
yī yàng lè gōng tóng yì liè, mǎn cháo kuì cǐ liǎng yōu líng.
一樣樂工同義烈,滿朝愧此兩優伶。
léi hǎi qīng yǐ sǐ, lù shān nù qì wèi xī, mìng chè qù yán xí, jiāng zhòng lè rén dōu jū jìn hòu fā luò. zhèng chuán yù shí, hū tàn mǎ lái bào: huáng tài zǐ yǐ yú líng wǔ jí wèi, nián hào dōu yǒu le. jīn yǐ shān rén lǐ mì wèi jūn shī, mìng guǎng píng wáng jiàn níng wáng yǔ guō zi yí lǐ guāng bì děng, fēn tǒng jūn mǎ, huī fù liǎng jīng. yòu bào líng hú cháo lǚ cì gōng dǎ yōng qiū, nài yōng qiū fáng yù shǐ zhāng xún, yòu shàn shǒu, yòu shàn zhàn, líng hú cháo lǚ wèi suǒ bài. lù shān wén cǐ jǐng bào, suì xià lìng jí rì qǐ mǎ huí dōng jīng, lìng yì diào qiǎn jūn jiāng yīng dí. qí xī jīng suǒ cún gōng nǚ huàn guān qí zhēn wán wù, jí yī qiè lè qì yǔ zhòng lè rén, jǐn shù dài wǎng dōng jīng qù. lín xíng zhī shí, lù shān chéng mǎ guò tài miào qián, hū lēi zhù mǎ, mìng jūn shì jiāng tài miào fàng huǒ fén shāo. jūn shì men lǐng mìng, qǐng kè jiān sì miàn fàng qǐ huǒ lái. lù shān lì mǎ guān zhī, huǒ fāng fā, zhǐ jiàn yī dào qīng yān zhí chōng xiāo hàn. lù shān fāng yǎng miàn guān kàn, bù xiǎng nà yān tóu suí jí huán jiāng xià lái, zhí mào rù lù shān yǎn zhōng. dēng shí liǎng yǎn hūn mí, lèi liú rú zhù, bù biàn chéng mǎ, lìng jià qīng chē ér qù. zì cǐ lù shān hài le yǎn bìng, rì shèn yī rì, yī zhì bù quán, jìng shuāng gǔ le. zhèng shì:
雷海青已死,祿山怒氣未息,命撤去筵席,將眾樂人都拘禁候發落。正傳諭時,忽探馬來報:皇太子已於靈武即位,年號都有了。今以山人李泌為軍師,命廣平王、建寧王與郭子儀、李光弼等,分統軍馬,恢復兩京。又報令狐潮屢次攻打雍邱,奈雍邱防禦使張巡,又善守,又善戰,令狐潮屢為所敗。祿山聞此警報,遂下令即日起馬回東京,另議調遣軍將應敵。其西京所存宮女宦官、奇珍玩物,及一切樂器與眾樂人,盡數帶往東京去。臨行之時,祿山乘馬過太廟前,忽勒住馬,命軍士將太廟放火焚燒。軍士們領命,頃刻間四面放起火來。祿山立馬觀之,火方發,只見一道青煙直衝霄漢。祿山方仰面觀看,不想那煙頭隨即環將下來,直冒入祿山眼中。登時兩眼昏迷,淚流如注,不便乘馬,另駕輕車而去。自此祿山害了眼病,日甚一日,醫治不痊,竟雙瞽了。正是:
nì zéi huǐ zōng miào, xiān huáng mù bù míng.
逆賊毀宗廟,先皇目不瞑。
xuán jí duó qí mù, lüè shī xiǎo bào yīng.
旋即奪其目,略施小報應。
lù shān zhì dōng jīng hòu, èr mù shī shì, bù jiàn yī wù, xīn zhōng jiāo zào, shí cháng xiǎng yào huàn nèi xiē lè rén lái gē chàng qiǎn mèn. yòu yīn léi hǎi qīng zhè yī fān, xīn zhōng yí lǜ, bù gǎn yǔ tā men qīn jìn, yù dài bǎ tā men shā le, yòu jiè qí jì néng, qiě liú zhe bèi yòng.
祿山至東京後,二目失視,不見一物,心中焦躁,時常想要喚那些樂人來歌唱遣悶。又因雷海青這一番,心中疑慮,不敢與他們親近,欲待把他們殺了,又借其技能,且留着備用。
qiě shuō léi hǎi qīng sǐ jié yī shì, rén rén chuán shù, gè gè sòng yáng, yīn gǎn dòng le yī gè yǒu míng de cháo chén. nà chén zǐ bú shì bié rén, jiù shì qián rì yú shàng huáng qián zòu duì zhōng gān lǚ lì de gěi shì zhōng wáng wéi. tā biǎo zì mó jié, yuán jí tài yuán rén shì, shǎo shí cháng dú shū, zhōng nán shān, kāi yuán nián jiān jìn shì jí dì, tiān xìng xiào yǒu. yǔ qí dì wáng jìn, jù yǒu jùn cái. wáng wéi gèng bó xué duō néng, shū huà xī zhēn qí miào, míng zhòng yī shí. zhū wáng fù mǎ, jù lǐ zhī wèi shàng bīn. yóu jīng yú lè lǜ, qí suǒ zhe lè zhāng, lí yuán jiào fāng zhēng xiāng chuán xí, céng yǒu yǒu rén dé yī fú zòu lè huà tú, bù shí qí míng, wáng wéi yī jiàn biàn dào: cǐ suǒ huà zhě, nǎi ní cháng dì sān dié dì yī pāi yě. dāng shí yǒu hào shì zhě, jí zhòng lè gōng, zòu ní cháng zhī lè zòu dào dì sān dié dì yī pāi, yī qí dōu zhù zhe bù dòng, xì kàn nèi xiē lè gōng, chuī de dàn de qiāo de jī de, qí shǒu wàn zhǐ jiān qǐ luò chù, yǔ huà tú zhōng suǒ huà zhě, yì bān wú èr. zhòng rén wú bù tàn fú. tiān bǎo mò nián, guān wèi gěi shì zhōng.
且說雷海青死節一事,人人傳述,個個頌揚,因感動了一個有名的朝臣。那臣子不是別人,就是前日於上皇前奏對鍾尷履歷的給事中王維。他表字摩詰,原籍太原人氏,少時嘗讀書,終南山,開元年間進士及第,天性孝友。與其弟王縉,俱有俊才。王維更博學多能,書畫悉臻其妙,名重一時。諸王駙馬,俱禮之為上賓。尤精於樂律,其所著樂章,梨園教坊爭相傳習,曾有友人得一幅奏樂畫圖,不識其名,王維一見便道:「此所畫者,乃霓裳第三疊第一拍也。」當時有好事者,集眾樂工,奏霓裳之樂;奏到第三疊第一拍,一齊都住着不動,細看那些樂工,吹的彈的敲的擊的,其手腕指尖起落處,與畫圖中所畫者,一般無二。眾人無不嘆服。天寶末年,官為給事中。
dāng lù shān fǎn pàn, shàng huáng xī xìng zhī shí, cāng cù jiān bù jí suí jià, wèi zéi suǒ huò. nǎi fú yào qǔ lì yáng wèi bìng jí, bù shòu wěi mìng. lù shān sù zhòng qí cái míng, bù jiā shā hài, qiǎn rén bàn sòng zhì luò yáng. jū yú pǔ shī sì zhōng yǎng bìng. wáng wéi xìng běn jí hǎo fú, jì bèi jū sì zhōng, chuí rì yǐ chán sòng wèi shì, huò shí xián zuò, xiǎng qǐ xī nián shàng huáng mèng zhōng, jiàn zhōng kuí wā shí guǐ yǎn, jīn lù shān sàng qí èr mù, zhèng yīng cǐ zhào. rú cǐ kàn lái, guǐ mèi bù jiǔ jí pū miè yǐ, dú hèn wǒ shēn wèi cháo chén, bù jí hù cóng chē jià, fǎn bèi jū kùn yú cǐ, bù zhī hé shí zài dé zhān tiān yǎng shèng. zhèng zài bēi sī, hū wén rén yán léi hǎi qīng xùn jié yú níng bì chí, yīn xì xún yuán yóu, bèi xī qí shì, shí fēn shāng gǎn, wàng kōng ér kū. yòu xiǎng nà lí yuán jiào fāng, suǒ xí de lè zhāng zhōng, duō shì wǒ de zhù zuò, shuí zhī jīn rì què zòu yǔ zéi rén tīng, qǐ bù dà rǔ wǒ wén zì. yòu xiǎng nà léi hǎi qīng suī qū shēn lè bù, qí píng rì yuán yǔ zhòng bù tóng, shì gè yǒu zhōng gān yì dǎn de rén, mò shuō nà zéi rén de jiāo tài kuáng yán, tā ěr wén mù jiàn, zì rán qì fèn bù guò. zhǐ nà níng bì chí zài gōng jìn zhī zhōng, běn shì wǒ dà táng tiān zǐ yóu xìng de suǒ zài, jīn què bèi zéi rén zài bǐ yàn huì, biàn shì jí shāng xīn cǎn mù dì shì le. xiǎng dào qí jiān, suì qǔ guò zhǐ bǐ lái, tí shī yī shǒu yún:
當祿山反叛,上皇西幸之時,倉猝間不及隨駕,為賊所獲。乃服藥取痢佯為病疾,不受偽命。祿山素重其才名,不加殺害,遣人伴送至雒陽。拘於普施寺中養病。王維性本極好佛,既被拘寺中,椎日以禪誦為事,或時閒坐,想起昔年上皇夢中,見鍾馗挖食鬼眼,今祿山喪其二目,正應此兆。如此看來,鬼魅不久即撲滅矣,獨恨我身為朝臣,不及扈從車駕,反被拘困於此,不知何時再得瞻天仰聖。正在悲思,忽聞人言雷海青殉節於凝碧池,因細詢緣由,備悉其事,十分傷感,望空而哭。又想那梨園教坊,所習的樂章中,多是我的著作,誰知今日卻奏與賊人聽,豈不大辱我文字。又想那雷海青雖屈身樂部,其平日原與眾不同,是個有忠肝義膽的人,莫說那賊人的驕態狂言,他耳聞目見,自然氣憤不過。只那凝碧池在宮禁之中,本是我大唐天子游幸的所在,今卻被賊人在彼宴會,便是極傷心慘目的事了。想到其間,遂取過紙筆來,題詩一首云:
wàn hù shāng xīn shēng yě yān, bǎi guān hé rì zài cháo tiān?
萬戶傷心生野煙,百官何日再朝天?
qiū huái yè luò kōng guān lǐ, níng bì chí tóu zòu guǎn xián.
秋槐葉落空官里,凝碧池頭奏管弦。
wáng wéi zhè shǒu shī, zhǐ zì xiě bēi gǎn zhī yì, yě bù céng zàn dào léi hǎi qīng, yě bù céng bǎ lái yǔ rén kàn. bù xiǎng nèi xiē lè gōng zǐ dì, bèi lù shān dài zhì dōng jīng, tā men dōu shì jiǔ yǎng wáng wéi dà míng de, jīn wén qí bèi jū zài pǔ shī sì, biàn cháng cháng dào sì zhōng lái wèn hóu. yīn yǒu de jiàn cǐ shī zhě, nǐ chuán wǒ sòng, zhí chuán dào nà sù zōng xíng zài. sù zōng wén zhī, dòng róng gǎn tàn, yīn biàn shí shí jiāng cǐ shī yín fěng. zhǐ yīn shī zhōng yǒu níng bì chí sān zì, biàn shǐ léi hǎi qīng xùn jié zhī shì yù zhe. dào de zéi píng zhī hòu, sù zōng rù xī jīng bāo zèng sǐ jié zhū chén, léi hǎi qīng yì zài bāo zèng zhī zhōng. nèi xiē jiàng zéi yǔ xiàn yú zéi zhōng guān yuán, fēn bié dìng zuì. wáng wéi suī wèi zēng jiàng zéi, què yě shì xiàn yú zéi zhōng, gāi yǒu zuì míng de le. qí dì wáng xù, shí wèi xíng bù shì láng, shàng biǎo qǐng xuē jǐ zhī guān, yǐ shú xiōng zhī zuì. sù zōng yīn jì dé níng bì chí zhè shǒu shī, jiā qí yǒu bù wàng jūn zhī yì, tè zhǐ shè qí zuì, réng yǐ yuán guān qǐ yòng. zhè shì hòu huà. zhèng shì:
王維這首詩,只自寫悲感之意,也不曾贊到雷海青,也不曾把來與人看。不想那些樂工子弟,被祿山帶至東京,他們都是久仰王維大名的,今聞其被拘在普施寺,便常常到寺中來問侯。因有得見此詩者,你傳我誦,直傳到那肅宗行在。肅宗聞知,動容感嘆,因便時時將此詩吟諷。只因詩中有凝碧池三字,便使雷海青殉節之事愈著。到得賊平之後,肅宗入西京褒贈死節諸臣,雷海青亦在褒贈之中。那些降賊與陷於賊中官員,分別定罪。王維雖未曾降賊,卻也是陷於賊中,該有罪名的了。其弟王緒,時為刑部侍郎,上表請削己之官,以贖兄之罪。肅宗因記得凝碧池這首詩,嘉其有不忘君之意,特旨赦其罪,仍以原官起用。這是後話。正是:
tā rén néng xùn jié, yīn shī ér yì xiǎn.
他人能殉節,因詩而益顯。
jǐ shēn jiāng huò zuì, yīn shī ér dé miǎn.
己身將獲罪,因詩而得免。
qiě shuō lù shān zì mù máng zhī hòu, yù jiā bào lì, nüè dài qí xià, rén rén zì wēi. qiě xīn zhì kuáng huò, jǔ dòng chuǎn cuò, yú shì zhòng xīn lí sàn, qīn jìn zhī rén, jiē wèi chóu dí yǐ. suǒ wèi:
且說祿山自目盲之後,愈加暴戾,虐待其下,人人自危。且心志狂惑,舉動舛錯,於是眾心離散,親近之人,皆為仇敵矣。所謂:
è guàn yǐ jiāng mǎn, tiān xiān chǐ qí pò.
惡貫已將滿,天先褫其魄。
wèi zhī hòu shì rú hé, qiě tīng xià huí fēn jiě.
未知後事如何,且聽下回分解。