yī
一
dīng sì yú liú luò zhǎng ān, yù xíng bù láng zhōng wáng gōng huì wǎn zhě jiā. tóng yù rén cháng shú xiào lián zhào guì pú, zì zài bái, qīng gài xiāng zhī, xī lín xiàng gōng mén xià shì yě. yù jiàn yú jiàn xī lín, yǒu ní zhī zhě, yīn ér zhōng zhǐ. wèi jǐ, wáng gōng chū shǒu xìng huà. yú sù rán wú guī. zhào yǐ hán shì ér liú yú réng zhù wáng gōng jiù wū, gōng qí yōng sūn, bǐ cǐ chàng hé. zhào shī cái qīng jǐng, guò xiān xiá lǐng yún: wàn zhú sǎo tiān qīng yù yǔ, yī fēng shòu yuè bái chéng shuāng. qí zēng zǔ mǒu, shēng tiān qǐ jiān, tí tiān shèng gé yún: tiān zài gé zhōng kàn shì luàn, mín cóng dì shàng zuò rén nán.
丁巳余流落長安,寓刑部郎中王公諱琬者家。同寓人常熟孝廉趙貴璞,字再白,傾蓋相知,西林相公門下士也。欲薦余見西林,有尼之者,因而中止。未幾,王公出守興化。余僳然無歸。趙以寒士而留余仍住王公舊屋,供其饔飧,彼此倡和。趙詩才清警,《過仙霞嶺》云:「萬竹掃天青欲雨,一峰受月白成霜。」其曾祖某,生天啟間,《題天聖閣》云:「天在閣中看世亂,民從地上作人難。」
èr
二
bǐng zǐ jiǔ yuè, yú huàn shǔ nüè. zǎo yǐn lǚ yī yào, zhì rì fū, hū ǒu nì, tóu xuàn bù zhǐ. jiā cí bào yú qǐ zuò, jué xuè qì zì xiōng fèn qǐ, xìng mìng zài hū xī jiān. hū yǒu tóng zhēng yǒu zhào lí cūn lái fǎng. jiā rén yǐ jí cí. yuē: wǒ jiě yī lǐ. nǎi yán rù, zhěn mài kàn fāng, xiào yuē: róng yì. mìng sù mǎi shí gāo, jiā tā yào tóu zhī. yú fǔ yǐn yī sháo, rú yǐ qiān jūn zhī shí, jiāng cháng wèi yā xià, xuè qì quán xiāo. wèi bàn yú, chén chén shuì qù, sǎng shàng wēi hàn, méng lóng zhōng wén jiā cí kěn yuē: qǐ fēi xiān dān hū? shuì xū yú xǐng, jūn yóu zài zuò, wèn: sī xī guā fǒu? yuē: xiǎng shén. jí mìng mǎi guā, yuē: píng jūn jǐn liàng, wǒ qù yǐ. shí piàn xǔ, rú tí hú guàn dǐng, tóu mù wèi qīng. wǎn biàn shí zhōu. cì rì lái, yuē: jūn suǒ huàn zhě, yáng míng jīng nüè yě. lǚ yī wù wèi tài yáng jīng, yǐ shēng má qiāng huó èr wèi shēng tí zhī, jiāng jūn wàng xuè nì liú ér shàng, wéi bái hǔ tāng kě zhì. rán yì wēi yǐ! wèi jǐ, jūn guī. yú sòng xíng shī yún: huó wǒ zì zhī yuán yǒu jiù, lí jūn zhuǎn kǒng bìng nán xiāo. xiān shēng yì jiàn zèng yún: tóng shì míng guāng rén yǒu jǐ? yī shí gōng gàn bìn xiān bān. lí cūn jī míng dài fǎng yǒu yún: jiā chén jié liáng dí, yán cǎi běi shān dù. jī míng gǔ dài cún, dēng lín hún màn yǔ. xiāo liáng cǐ huà chéng, yí wèi chū dì zǔ. liù lóng xíng xìng guò, jīn bì xiàn rú xǔ. yù biàn liù cháo zōng, fēng luàn tǎ líng yǔ. jiāng nán shān sè jiā, xuán wǔ hú chéng chè. huō kāi jǐ àng jiān, xiù chū tíng mù mò. yán líng dūn sù shàng, jiè yǐ shū yùn jié. shān néng shǐ rén dàn, hú néng shǐ rén kuò. liáo gòng fā xiào yín, wú wèi mù chán yuè. zhào míng níng jìng, jiāng xī nán fēng rén.
丙子九月,余患暑瘧。早飲呂醫藥,至日呋,忽嘔逆,頭眩不止。家慈抱余起坐,覺血氣自胸僨起,性命在呼吸間。忽有同徵友趙藜村來訪。家人以疾辭。曰:「我解醫理。」乃延入,診脈看方,笑曰:「容易。」命速買石膏,加他藥投之。余甫飲一勺,如以千鈞之石,將腸胃壓下,血氣全消。未半盂,沉沉睡去,顙上微汗,朦朧中聞家慈啃曰:「豈非仙丹乎?」睡須臾醒,君猶在坐,問:「思西瓜否?」曰:「想甚。」即命買瓜,曰:「憑君儘量,我去矣。」食片許,如醍醐灌頂,頭目為輕。晚便食粥。次日來,曰:「君所患者,陽明經瘧也。呂醫誤為太陽經,以升麻、羌活二味升提之,將君妄血逆流而上,惟白虎湯可治。然亦危矣!」未幾,君歸。余送行詩云:「活我自知緣有舊,離君轉恐病難消。」先生亦見贈云:「同試明光人有幾?一時公幹鬢先斑。」藜村《雞鳴埭訪友》云:「佳辰結良覿,言采北山杜。雞鳴古埭存,登臨渾漫與。蕭梁此化城,貽為初地祖。六龍行幸過,金碧現如許。欲辨六朝蹤,風亂塔鈴語。江南山色佳,玄武湖澄澈。豁開幾盎間,秀出庭木末。延陵敦夙尚,藉以紓蘊結。山能使人澹,湖能使人闊。聊共發嘯吟,無為慕禪悅。」趙名寧靜,江西南豐人。
sì
四
shǎo líng yún: duō shī shì wǒ shī. fēi zhǐ kě shī zhī rén ér shī zhī yě. cūn tóng mù shù, yī yán yī xiào, jiē wú zhī shī, shàn qǔ zhī jiē chéng jiā jù. suí yuán dān fèn zhě, shí yuè zhōng, zài méi shù xià xǐ bào yún yǒu yī shēn huā yǐ! yú yīn yǒu jù yún: yuè yìng zhú chéng qiān gè zì, shuāng gāo méi yùn yī shēn huā. yú èr yuè chū mén, yǒu yě sēng sòng xíng, yuē: kě xī yuán zhōng méi huā shèng kāi, gōng dài bù qù guǎng yú yīn yǒu jù yún: zhǐ lián xiāng xuě méi gàn shù, bù dé suí shēn dài shàng chuán.
少陵云:「多師是我師。」非止可師之人而師之也。村童、牧豎,一言一笑,皆吾之師,善取之皆成佳句。隨園擔糞者,十月中,在梅樹下喜報雲;「有一身花矣!」余因有句云:「月映竹成千『個』字,霜高梅孕一身花。」餘二月出門,有野僧送行,曰:「可惜園中梅花盛開,公帶不去廣余因有句云:「只憐香雪梅干樹,不得隨身帶上船。」
wǔ
五
fán gǔ rén yǐ wáng zhī zuò, hòu rén bǔ zhī, zú bù néng jiā, yóu wú xìng qíng gù yě. shù xī bǔ yóu gēng, yuán cì shān bǔ xián yīng jiǔ yuān, pí rì xiū bǔ jiǔ xià, péi guāng tíng bǔ xīn gōng máo chī, qí cí suī zài, hòu rén dú zhī zhě guǎ yǐ.
凡古人已亡之作,後人補之,卒不能佳,由無性情故也。束皙補《由庚》,元次山補《咸英》、《九淵》,皮日休補《九夏》,裴光庭補《新宮》、《茅鴟》,其詞雖在,後人讀之者寡矣。
liù
六
táng rén yǒng liǔ yún: zhǎng tiáo luàn fú chūn bō dòng, bù xǔ jiā rén zhào yǐng kàn. sòng rén yǒng liǔ yún: ài bǎ zhǎng tiáo nǎo gōng zǐ, rě tā tóu shàng hǎi táng huā.
唐人詠《柳》云:「長條亂拂春波動,不許佳人照影看。」宋人詠《柳》云:「愛把長條惱公子,惹他頭上海棠花。」
qī
七
zhāng yàn gōng chēng yán cháo yǐn shī, xuàn zhuāng qiàn fú, bù miǎn wèi fēng yǎ zuì rén. wáng jīng gōng yīn zhī zuò zì shuō yún: shī zhě, sì yán yě. sì wèi jiǔ qīng suǒ jū, fēi lǐ fǎ zhī yán bù rù, gù yuē sī wú xié. jìn yǒu mǒu tài shǐ kè shǒu qí shuō, dòng yún shī kě yǐ guān rén pǐn. yú xì sòng yī lián yún: āi zhēng liǎng xíng yàn, yuē zhǐ yī gōu yín. dāng shì hé rén zhī zuò? tài shǐ yì báo zhī yuē: bù guò dōng láng wēn lǐ ěr! yú xiào yuē: cǐ sòng sì cháo yuán lǎo wén lù gōng shī yě. tài shǐ dà hài. yú zài sòng lǐ wén zhèng gōng fáng zèng jì shī yuē: biàn qiān hún mèng cóng jīn rì, zài dǔ chán juān shì jǐ shí? yī wǎng qíng shēn, yán yóu zhōng fā, ér wén zhèng gōng wèi kāi guó míng chén. fū yì hé shāng yú rén pǐn hū? xiào jīng hán shén wù yún: shī zhě, chí yě. chí qí xìng qíng, shǐ bù bào qù yě. qí lì yì bǐ jīng gōng chāi shèng.
張燕公稱閻朝隱詩,炫裝倩服,不免為風雅罪人。王荊公因之作《字說》云:「詩者,寺言也。寺為九卿所居,非禮法之言不入,故曰『思無邪』。」近有某太史恪守其說,動雲「詩可以觀人品」。余戲誦一聯云:「『哀箏兩行雁,約指一勾銀。』當是何人之作?」太史意薄之曰:「不過冬郎、溫、李耳!」余笑曰:「此宋四朝元老文潞公詩也。」太史大駭。余再誦李文正公防《贈妓》詩曰:「便牽魂夢從今日,再睹嬋娟是幾時?」一往情深,言由衷發,而文正公為開國名臣。夫亦何傷於人品乎?《孝經·含神霧》云:「詩者,持也。持其性情,使不暴去也。」其立意比荊公差勝。
bā
八
liú zhāo yǔ yuē: wǔ lǜ yī shǒu, rú sì shí xián rén, qí zhōng zhe yī tú gū ér bù dé. yú jiào shào nián xué shī zhě, dāng cóng wǔ lǜ rù shǒu: shàng kě yǐ pān gǔ fēng, xià kě yǐ jiē qī lǜ.
劉昭禹曰:「五律一首,如四十賢人,其中着一屠沽兒不得。」余教少年學詩者,當從五律入手:上可以攀古風,下可以接七律。
jiǔ
九
kǒng zǐ yǔ zi xià lùn shī yuē: kuī qí mén, wèi rù qí shì, ān jiàn qí ào cáng zhī suǒ zài hu? qián gāo àn, hòu shēn gǔ, líng líng rán bù jiàn qí lǐ, suǒ wèi shēn wēi zhě yě. cǐ shù yán, jí shì yán cāng làng líng yáng guà jiǎo xiāng xiàng dù hé zhī xiān shēng.
孔子與子夏論詩曰:「窺其門,未入其室,安見其奧藏之所在乎?前高岸,後深谷,泠泠然不見其里,所謂深微者也。」此數言,即是嚴滄浪「羚羊掛角」、「香象渡河」之先聲。
shí
十
lú yǎ yǔ sài wài jiē jiā shū yún: liào lái láng bèi yuán yīng ěr, biàn shuō píng ān nà dāng zhēn. hé nán yuán dōu zhōng jì jiā shū yún: měi yīn jí bìng chóu jiā yuǎn, qiáng shuō píng ān xià bǐ nán.
盧雅雨《塞外接家書》云:「料來狼狽原應爾,便說平安那當真。」何南園《都中寄家書》云:「每因疾病愁家遠,強說平安下筆難。」
yī shí yī
一十一
sòng bài lèi chāo dì yī juàn zāo jì lèi yún: chén le wēng zhī fù shàng shū, yǔ pān liáng guì yì róng zhī fù jiāo hǎo. pān yī rì wèi chén yuē: wú èr rén guān zhí nián chǐ, zhǒng zhǒng xiāng sì, hèn yǒu yī shì bù rú gōng. chén wèn zhī. pān yuē: gōng yǒu sān zi, wǒ nǎi wú zhī. chén yuē: wú yǒu qiè, yǐ shēng zǐ yǐ, kě yǐ fèng jiè. tā rì shēng zǐ, dāng jí jiàn hái. jì ér qiǎn zhì, jí le wēng zhī mǔ yě. wèi jǐ, shēng liáng guì. hòu qí mǔ suì wǎng lái liǎng jiā. yī mǔ shēng èr míng rú, qián suǒ wèi yǒu. cǐ shì tài tōng tuō, jīn rén suǒ duàn bù wèi, ér sòng zhī xián zhě wèi zhī, qiě chuán wèi jiā huà. gāo nán fù tài shǒu tí shī yuē: zèng qiè shēng ér gǔ rén yǒu, ér shēng hái qiè gǔ rén wú. sòng xián huō dá jìng rú cǐ, jì yǔ rén jiān xiǎo zhàng fū! háng zhōu féng shān gōng xiān shēng, yǐ chūn qiū lú pú piē wèi qí zhī zhōng chén, yún: tì zhuāng gōng bào chóu, yào miè cuī shì, fēi qìng fēng bù kě yù shū xīn qìng fēng, fēi yì nèi bù kě. wǔ lún zhōng, jūn fù zuì dà, fū qī wèi xiǎo. lú gù dà lún, gù bù gù xiǎo lún yě. qí yán shén chuàng, rén duō guài zhī. yú àn dōng hàn dú xíng chuán: jiān wèi rèn yǒng bì wáng mǎng zhī luàn, wěi bìng qīng máng, qī yín yú qián, yáng wèi bù jiàn. shì shān gōng zhī yán, wèi cháng wú zhèng.
《宋稗類抄》第一卷《遭際類》云:「陳了翁之父尚書,與潘良貴義榮之父交好。潘一日謂陳曰:『吾二人官職、年齒,種種相似,恨有一事不如公。』陳問之。潘曰:『公有三子,我乃無之。』陳曰:『吾有妾,已生子矣,可以奉借。他日生子,當即見還。』既而遣至,即了翁之母也。未幾,生良貴。後其母遂往來兩家。一母生二名儒,前所未有。」此事太通脫,今人所斷不為,而宋之賢者為之,且傳為佳話。高南阜太守題詩曰:「贈妾生兒古人有,兒生還妾古人無。宋賢豁達竟如此,寄語人間小丈夫!」杭州馮山公先生,以春秋盧蒲瞥為齊之忠臣,云:「替莊公報仇,要滅崔氏,非慶封不可;欲輸心慶封,非易內不可。五倫中,君、父最大,夫、妻為小。盧顧大倫,故不顧小倫也。」其言甚創,人多怪之。余按東漢《獨行傳》:犍為任永避王莽之亂,偽病青盲,妻淫於前,佯為不見。似山公之言,未嘗無證。
yī shí èr
一十二
táng hàn lín xué shì zuì róng, rù zhí, xǔ jiè fēi lóng jiù mǎ. bái xiāng shān zèng qián hàn lín shī yuē: fēn bān jiē mìng fù, duì yuàn jí chǔ huáng. gài zuì qīn gōng jìn yě. shì yǐ wéi shòu, xué shì yě, ér fù yǐ shǔ xié zhī páo hán wò, xué shì yě, ér àn cáng jīn lián zhī zhú. shí guó chūn qiū zài: hòu shǔ wáng jiàn dài hàn lín guò yōu, rén yóu zhī. jiàn yuē: wǒ xī zhí jìn jūn, jiàn táng tiān zǐ dài hàn lín zhī hòu, suī péng yǒu bù rú yě. wǒ bù guò wàn fēn zhī yī ěr.
唐翰林學士最榮,入值,許借飛龍廄馬。白香山《贈錢翰林》詩曰:「分班皆命婦,對苑即儲皇。」蓋最親宮禁也。是以韋綬,學士也,而覆以蜀擷之袍;韓渥,學士也,而暗藏金蓮之燭。《十國春秋》載:「後蜀王建待翰林過優,人尤之。建曰:『我昔值禁軍,見唐天子待翰林之厚,雖朋友不如也。我不過萬分之一耳。」』
yī shí sān
一十三
gǔ chēng zhuàng yuán, bù bì diàn shì dì yī míng. táng zhèng gǔ dēng dì hòu, sù píng kāng lǐ shī yuē: hǎo shì wǔ gēng cán jiǔ xǐng, ěr biān wén huàn zhuàng yuán shēng. àn gǔ dēng zhào chāng hàn bǎng, míng cì dì bā, fēi dì yī yě. zhōu bì dà yǒu huí yáo zhuàng yuán yǐng qǐ huí dì èr rén yè zhuàng yuán shì qǐ. dāng shí xīn jìn shì, jiē dé chēng zhuàng yuán. wéi nán hàn zhuàng yuán bù kě zuò. shí guó chūn qiū zài: liú gōng dìng lì, zuò zhuàng yuán zhě, bì xiān shòu gōng xíng. luó lǚ xiān nán hàn gōng cí yún: mò guài gōng rén kuā duì shí, shàng yī duō bàn zhuàng yuán láng. gǔ chēng tàn huā, bù bì dì sān míng. tiān zhōng jì táng jìn shì xìng yuán chū huì, shǐ shǎo jùn èr rén tàn huā yóu yuán, ruò tā rén xiān zhé míng huā, zé èr rén bèi fá. cài kuān fū shī huà yún: gù shì: jìn shì cháo jí, zé nián shào zhě wèi tàn huā shǐ. shì tàn huā zhě, nián shào jìn shì zhī zhí, fēi bì dì sān míng yě. jìn shì mào shàng duō chā huā. tài zōng yuē: kòu zhǔn shào nián, zhèng chā huā yǐn jiǔ shí. wēn gōng xìng yán zhòng, bù kěn chā huā. huò yuē: jūn ēn yě. nǎi chā yī zhī. dà gài yǐ nián shào zhě wèi guì. mǒu jí dì shī yuē: rén lǎo zān huā bù zì xiū, huā yīng xiū shàng lǎo rén tóu. zuì guī fú zhàng rén duō xiào, shí lǐ zhū lián bàn xià gōu. huò yòu yuē: píng kāng guò jǐn wú rén jiān, liú dé gōng huā xǐng hòu kàn. jiē shāng lǎo zhī cí. xī níng jiān, yú zhōng qǐng jìn tàn huā, yǐ wèi shāng fēng huà, suì tíng cǐ lì. hòu zhōng yǐ zāng bài, rén xián bǐ zhī. wáng biàn zhōu yuē: jìn tàn huā zhī shuō, pì rú xīn fù rù mén, bù xǔ zhuāng shì, biàn jiào jī má zào fàn. lǐ fēi bú shì yě, ér shì tài zǎo yǐ. yú àn lǐ dào zhǎng biān zài: chén ruò zhuō zhōng jìn shì dì sān míng, yǐ mào lòu, rén chēng xiā bǎng. gài sòng yǐ dì sān míng wèi bǎng yǎn, yì tàn huā bù bì dì sān míng zhī zhèng.
古稱狀元,不必殿試第一名。唐鄭谷登第後,《宿平康里》詩曰:「好是五更殘酒醒,耳邊聞喚狀元聲。」按谷登趙昌翰榜,名次第八,非第一也。周必大有《回姚狀元穎啟》、《回第二人葉狀元適啟》。當時新進士,皆得稱狀元。惟南漢狀元不可作。《十國春秋》載:「劉龔定例,作狀元者,必先受宮刑。」羅履先《南漢宮詞》云:「莫怪宮人夸對食,尚衣多半狀元郎。」古稱探花,不必第三名。《天中記》「唐進士杏園初會,使少俊二人探花遊園,若他人先折名花,則二人被罰」。《蔡寬夫詩話》云:「故事:進士朝集,擇年少者為探花使。」是探花者,年少進士之職,非必第三名也。進士帽上多插花。太宗曰:「寇準少年,正插花飲酒時。」溫公性嚴重,不肯插花。或曰:「君恩也。」乃插一枝。大概以年少者為貴。某《及第》詩曰:「人老簪花不自羞,花應羞上老人頭。醉歸扶杖人多笑,十里珠簾半下鈎。」或又曰:「平康過盡無人間,留得宮花醒後看。」皆傷老之詞。熙寧間,余中請禁探花,以為傷風化,遂停此例。後中以贓敗,人咸鄙之。王弁洲曰:「禁探花之說,譬如新婦入門,不許妝飾,便教績麻、造飯。理非不是也,而事太早矣。」余按李燾《長編》載:「陳若拙中進士第三名,以貌陋,人稱瞎榜。」蓋宋以第三名為榜眼,亦探花不必第三名之證。
yī shí sì
一十四
shāng bǎo yì yǒu shēng wú jiàn nán huáng, wèi shī rén zūn lái zhī zǐ, yì néng shī. yán hǎi shān zèng yún: hé wú jì kù sì qí jiù, yán tǐng zhī nǎi yǒu cǐ ér. zhēn qiǎo duì yě. jiàn nán yǐ zhǔ shì cóng wēn jiāng jūn zhēng jīn chuān, dà jūn kuì yú mù guǒ, zhōng pào zhuì xī sǐ. wèi sǐ shí, zhī bù miǎn, xiě shī liǎng cè, yǐ yī cè fù qí qī shū zhōu mǒu táo guī, yǐ yī cè zì zhì huái zhōng. jīn qiū fān xiān shēng suǒ kè zhě, zhōu dài huí zhī yī cè yě. yǔ chéng yú mén jiāo hǎo. chéng sòng qí táo rán tíng yún: ǒu zhe máng xié cè cè xíng, dào lái xīn jī xǐ shuāng qīng. duǎn lú yī piàn dī rú wū, kōng cuì qiān céng yuǎn rù chéng. yě kuàng měi liú cán zhào jiǔ, dì gāo xiān jué zǎo liáng shēng. lǎo sēng jiě dé dēng lín yì, quàn tīng cán chán yè shù shēng. zèng rén yún: bō suī wú hèn zhōng guī hǎi, rén dào wàng qíng què shěng cái. yǔ nǎi jiù bǎo yì rén yīn fú báo cái shēng huì, tiān yǔ cái duō qià fèi xīn zhī jù xiāng sì.
商寶意有甥吳鑒南潢,為詩人尊萊之子,亦能詩。嚴海珊贈云:「何無忌酷似其舅,嚴挺之乃有此兒。」真巧對也。鑒南以主事從溫將軍征金川,大軍潰於木果,中炮墜溪死。未死時,知不免,寫詩兩冊,以一冊付其妻叔周某逃歸,以一冊自置懷中。今秋帆先生所刻者,周帶回之一冊也。與程魚門交好。程誦其《陶然亭》云:「偶着芒鞋策策行,到來心跡喜雙清。短蘆一片低如屋,空翠千層遠入城。野曠每留殘照久,地高先覺早涼生。老僧解得登臨意,勸聽殘蟬曳樹聲。」《贈人》云:「波雖無恨終歸·海,人到忘情卻省才。」與乃舅寶意「人因福薄才生慧,天與才多恰費心」之句相似。
yī shí wǔ
一十五
jìn jīn fēng qì, yǒu bù kě jiě zhě: shì rén lüè zhī xiě zì, biàn jiū xīn yú shuō wén fán jiāng, ér shù ōu chǔ zhōng wáng yú gāo gé lüè zhī zuò wén, biàn zhì lì yú kāng chéng yǐng dá, ér bù shí ōu sū hán liǔ wèi hé rén. jiān yǒu xí zì zuò shī zhě, shī bì dú sū, zì bì xué mǐ, chǐ rán zì zú, ér bù zhī kǎo jiū shī yǔ zì zhī yuán liú. jiē yīn zhèng mǎ zhī xué duō zāo pò shěng fèi jīng shén, sū mǐ zhī bǐ duō fàng zòng kě miǎn jū shù gù yě.
近今風氣,有不可解者:士人略知寫字,便究心於《說文》、《凡將》,而束歐、褚、鍾、王於高閣;略知作文,便致力於康成、穎達,而不識歐、蘇、韓、柳為何人。間有習字作詩者,詩必讀蘇,字必學米,侈然自足,而不知考究詩與字之源流。皆因鄭、馬之學多糟粕、省費精神,蘇、米之筆多放縱、可免拘束故也。
yī shí liù
一十六
gǎi shī nán yú zuò shī, hé yě? zuò shī, xìng huì suǒ zhì, róng yì chéng piān gǎi shī, zé xìng huì yǐ guò, dà jú yǐ dìng, yǒu yī èr zì yú xīn bù ān, qiān lì wàn qì, qiú yì bù dé, jìng yǒu gé yī liǎng yuè, yú wú yì zhōng de zhī zhě. liú yàn hé suǒ wèi fù yú wàn piān, jiǒng yú yī zì, zhēn gān kǔ zhī yán. xún zǐ yuē: rén yǒu shī zhēn zhě, xún zhī bù dé, hū ér dé zhī fēi mù jiā míng yě, móu ér dé zhī yě. suǒ wèi móu zhě, ǒu nì jí zhī yě. táng rén jù yún: jǐn rì mì bù dé, yǒu shí hái zì lái. jí móu ér dé zhī zhī wèi yě.
改詩難於作詩,何也?作詩,興會所至,容易成篇;改詩,則興會已過,大局已定,有一二字於心不安,千力萬氣,求易不得,竟有隔一兩月,於無意中得之者。劉彥和所謂「富於萬篇,窘於一字」,真甘苦之言。荀子曰:「人有失針者,尋之不得,忽而得之;非目加明也,眸而得之也。」所謂「眸」者,偶睨及之也。唐人句云:「盡日覓不得,有時還自來。」即「眸而得之」之謂也。
yī shí qī
一十七
xiāng tíng dì chū shǒu guǎng dōng, yú fù shī sòng xíng yún: jūn ēn shēn chù wàng tú yuǎn, jiā yùn lóng shí xī wǒ shuāi. yī shí hé zhě shén duō. wéi yā shuāi zì pō nán. hú shū cháo mèi fū hé yún: jiāng nán zhèng jī xīn yí ài, hǎi wài wén zhāng jiù qǐ shuāi. yú zuò shū shēn měi zhī. hú dá shū yún: wèi yā shuāi zì pō fèi xīn, jīn guǒ jiàn xǔ, zú zhēng xiōng zhī néng zhī cǐ zhōng gān kǔ yě. shū cháo yóu zhǎng wǔ gǔ, tú zhōng wàng èr huá yún: lián shān rú hóng tāo, yī xiè bù dé zhù. sàn zuò píng gāng dī, wàn hè cǐ zhēng fù. bēn téng shì wèi yǐ, jué qiáng yǒu yú nù. shù lǐ jiàn wēi yí, pō tuó xiāng cuò hù. cǎo mù hé fán zī, róng chù qīn měi dù. luò rì xià cuì wēi, cāng cāng qún fēng mù. bái yún huàn qí xíng, lǚ gù yǒu shí wù. dà sàn guān yún: shǔ mén zì cǐ tōng, gǔ kǒu wàng ruò hé. rì yuè hù bì kuī, yīn yáng yǐn kāi hé. wēi jìng lín shēn xī, mǎ tí wèi xū tà. quán liú luàn shí zhōng, pēng hōng sì jī kē. shí jié yǐ chū chūn, qì hòu rú cán là. huáng yè jiān qīng tiáo, fēng chuī míng sà sà. shí jiàn cǎi qiáo rén, xíng gē hù xiāng dá. cháo tiān xiá yún: xún yuè qù yún zhàn, dēng dùn láo xià shàng. yú zhōng kùn xiān bǒ, yàn wén mǎ tí xiǎng. jīn chén gǎi shuǐ shè, shī xǐ tīng shuāng jiǎng. qiāng zhōu xiǎo rú yè, qiāng shuǐ píng rú zhǎng. jiàn yí qīng gú fēi, jí lèi fāng yú qiǎng. tān zhuǎn xiá jiǎo lái, shuāng zhì mào qiān zhàng. shí liè nù yù luò, wèi yā bù gǎn yǎng. dòng yīn zhōng cǎn lì, bái rì mí chǎng huǎng. qí shēn pán jiāo lóng, qí dú jù shé mǎng. cè mù wàng tiān guān, gé dào gèng miǎo máng. xíng rén ǒu shī zú, yī zhuì jù kě xiǎng! jì xiāng tíng yún: xié shǒu tiān shuǐ qiáo, sòng wǒ běi xīn guān. jūn guī wǒ yè pō, zhǐ chǐ bù néng pān. hé kuàng wàn yú lǐ, yuǎn gé qiān chóng shān. zi lái jì wú qī, wǒ xíng yóu wèi hái. zhì jīn mèng mèi zhōng, qiáo xià wén chán chán. liú shuǐ wú yǐ shí, sī jūn rú lián huán. sēn sēn jiǔ zhǒng zhú, càn càn shí yàng jiān. liù liù shuāng lǐ lín, líng líng sān xiá quán. xiǎn yì suī yǒu shū, qióng dá hé yǔ yān? zì xī jié lóng ài, jīn shí guàn zhēn jiān. yǔ zi tóng yī xīn, qǐ yǔ shí sú qiān! yù shū nài bù dá, zài yuǎn qíng kōng yán. zi jí néng wǒ liàng, wǒ zhōng hú yóu xuān? xiāng sī rú xuān cǎo, yōu fèn hé shí juān? shū cháo shòu yè yú jiā hé bù yī zhāng gēng, ér shī zhī chāo bá, qīng chū yú lán. yīn shū cháo quán jí wèi zǐ, wèi dài cún shù zhāng.
香亭弟出守廣東,余賦詩送行云:「君恩深處忘途遠,家運隆時惜我衰。」一時和者甚多。惟押「衰」字頗難。胡書巢妹夫和云:「江南政績新遺愛,海外文章舊起衰。」余作書深美之。胡答書云:「為押『衰』字頗費心,今果見許,足征兄之能知此中甘苦也。」書巢尤長五古,《途中望二華》云:「連山如洪濤,一瀉不得住。散作平岡低,萬壑此爭赴。奔騰勢未已,倔強有餘怒。數里漸逶迤,坡陀相錯互。草木何繁滋,容畜欽美度。落日下翠微,蒼蒼群峰暮。白雲幻奇形,屢顧有時誤。」《大散關》云:「蜀門自此通,谷口望若合。日月互蔽虧,陰陽隱開闔。微徑臨深溪,馬蹄畏虛踏。泉流亂石中,砰訇肆擊磕。時節已初春,氣候如殘臘。黃葉間青條,風吹鳴颯颯。時見採樵人,行歌互相答。」《朝天峽》云:「旬月去雲棧,登頓勞下上。輿中困掀簸,厭聞馬蹄響。今晨改水涉,失喜聽雙槳。羌舟小如葉,羌水平如掌。健疑青鶻飛,疾類枋榆搶。灘轉峽角來,雙峙袤千丈。石裂怒欲落,畏壓不敢仰。洞陰中慘栗,白日迷惝恍。其深蟠蛟龍,其毒聚蛇蟒。側目望天關,閣道更渺茫。行人偶失足,一墜詎可想!」《寄香亭》云:「攜手天水橋,送我北新關。君歸我夜泊,咫尺不能攀。何況萬餘里,遠隔千重山。子來既無期,我行猶未還。至今夢寐中,橋下聞潺潺。流水無已時,思君如連環。森森九種竹,燦燦十樣箋。六六雙鯉鱗,泠泠三峽泉。險易雖有殊,窮達何與焉?自惜結隆愛,金石貫貞堅。與子同一心,豈與時俗遷!寓書奈不達,在遠情空延。子即能我諒,我衷胡由宣?相思如萱草,憂忿何時捐?」書巢受業於嘉禾布衣張庚,而詩之超拔,青出於藍。因書巢全集未梓,為代存數章。
shí bā
—十八
yǐn wén duān gōng lùn shī zuì xì, yǒu chà bàn gè zì zhī shuō. rú táng rén: yè qín zhī yù yǔ, wǎn diàn jué xīn qiū. xīn qiū èr zì, xiàn chéng yǔ yě. yù yǔ èr zì, yǐ yù zì qǐ yǔ zì, fēi xiàn chéng yǔ yě, chà bàn gè zì yǐ. yǐ cǐ lèi tuī, míng liú duō fàn cǐ bìng. bì yún wǎn diàn qià yí qiū, yí zì fāng duì yù zì.
尹文端公論詩最細,有「差半個字」之說。如唐人:「夜琴知欲雨,晚簟覺新秋。」「新秋」二字,現成語也。「欲雨」二字,以「欲」字起「雨」字,非現成語也,差半個字矣。以此類推,名流多犯此病。必雲「晚簟恰宜秋」,「宜」字方對「欲」字。
yī shí jiǔ
一十九
shī wú yán wài zhī yì, biàn tóng jué là. háng zhōu yú cāng shí xiù cái guān shéng jì yún: yī xiàn téng shēn xiǎn fù ān, wǎng lái bù yàn jǐ huí kàn. xiào tā zhe jiǎo kuān píng zhě, xíng lù rú hé shàng shuō nán? yòu: yún kāi wǎn jì zhōng shū dàn, jú tǔ qiū fāng yǐ fù chūn. jiē yǒu yì yì kě sī. yán dōng yǒu zhuàng nián bù shì, wéi qū kàn táo huā yún: píng jūn yǎn lì zhī duō shǎo, kàn dào hóng yún jǐn chù wú?
詩無言外之意,便同嚼蠟。杭州俞蒼石秀才《觀繩伎》云:「一線騰身險復安,往來不厭幾回看。笑他着腳寬平者,行路如何尚說難?」又:「雲開晚霽終殊旦,菊吐秋芳已負春。」皆有意義可思。嚴冬友壯年不仕,《韋曲看桃花》云:「憑君眼力知多少,看到紅雲盡處無?」
èr shí
二十
dòu shén zhī shuō, bù jiàn jīng chuán. sū zhōu míng yī xuē shēng bái yuē: xī hàn yǐ qián, wú tóng zǐ chū dòu zhī shuō. zì mǎ fú bō zhēng jiāo chǐ, jūn rén dài cǐ bìng guī, hào yuē lǔ chuāng, bù míng dòu yě. yǔ jiàn yī tǒng. yú kǎo shǐ shū, fán zài rén xíng tǐ zhě, yán chī gè bèi, wú zài rén miàn má zhě. wéi wén yuàn yīng huá zài: yǐng chuān chén àn, nián shí sān, xiù shī jiàn qīng yuán mù. qí shǒu piān yǒng hé yáng huā, shí dòu jiā xīn luò, mù xì yuē: rǔ zǎo cái ér huā miàn, hé bù yǒng zhī? chén yīng shēng yuē: dài mào yīng nán bǐ, bān xī diǎn gèng jiā. tiān lián mò duān zhèng, mǎn miàn yǔ zhuāng huā. shì cǐ wèi dòu jiā jiàn gē yǒng zhī shǐ.
痘神之說,不見經傳。蘇州名醫薛生白曰:「西漢以前,無童子出痘之說。自馬伏波征交恥,軍人帶此病歸,號曰『虜瘡』,不名痘也。」語見《醫統》。余考史書,凡載人形體者,妍媸各備,無載人面麻者。惟《文苑英華》載:「潁川陳黯,年十三,袖詩見清源牧。其首篇《詠河陽花》,時痘痂新落,牧戲曰:『汝藻才而花面,何不詠之?』陳應聲曰:『玳瑁應難比,斑犀點更嘉。天憐末端正,滿面與妝花。』」似此為痘痂見歌詠之始。
èr shí yī
二十一
táng rén yǒu nán gōng gē guǎn běi gōng chóu zhī jù, gài fù tǐ yě. bù rú fāng zǐ yún wǎn zuò yún xī xià xī yáng dōng shàng yuè, yì bān huā yǐng yǒu hán wēn, yǐ bǐ xìng tǐ chū zhī, gèng miào.
唐人有「南宮歌管北宮愁」之句,蓋賦體也。不如方子云《晚坐》雲「西下夕陽東上月,一般花影有寒溫」,以比興體出之,更妙。
èr shí èr
二十二
ān huī fāng bó qí lì chuān, xí jiān sòng hé qīn wáng fēng zhēng shī yún: fēng gāo yù shàng bù dé shàng, fēng jǐn qiú dī bù dé dī. fāng bó yǒng méi yún: dàn yǐng shì yún hái shì mèng, àn xiāng yí yǔ yì yí yān. fēng diào xiāng sì.
安徽方伯奇麗川,席間誦和親王《風箏》詩云:「風高欲上不得上,風緊求低不得低。」方伯《詠梅》云:「淡影是雲還是夢,暗香宜雨亦宜煙。」風調相似。
èr shí sān
二十三
kāng xī jiān, cáo liàn tíng wèi jiāng níng zhī zào. měi chū, yōng bā zōu bì xié shū yī běn, guān wán bù chuò. rén jiān: gōng hé hǎo xué? yuē: fēi yě. wǒ fēi dì fāng guān, ér bǎi xìng jiàn wǒ bì qǐ lì, wǒ xīn bù ān, gù jí cǐ zhē mù ěr. sù yǔ jiāng níng tài shǒu chén péng nián bù xiāng zhòng. jí chén huò zuì, nǎi mì shū jiàn chén. rén yǐ cǐ zhòng zhī. qí zi xuě qín zhuàn hóng lóu mèng yī bù, bèi jì fēng yuè fán huá zhī shèng. míng wǒ zhāi dú ér xiàn zhī. dāng shí hóng lóu zhōng yǒu mǒu xiào shū yóu yàn, wǒ zhāi tí yún: bìng róng qiáo cuì shèng táo huā, wǔ hàn cháo huí rè zhuǎn jiā. yóu kǒng yì zhōng rén kàn chū, qiáng yán jīn rì jiào chà xiē. wēi yí dì dì ruò shān hé, yīng bǎ fēng liú duó qǐ luó. bù shì xiǎo jiā jū shù tài, xiào shí piān shǎo mò shí duō.
康熙間,曹練亭為江寧織造。每出,擁八騶必攜書一本,觀玩不輟。人間:「公何好學?」曰:「非也。我非地方官,而百姓見我必起立,我心不安,故藉此遮目耳。」素與江寧太守陳鵬年不相中。及陳獲罪,乃密疏薦陳。人以此重之。其子雪芹撰《紅樓夢》一部,備記風月繁華之盛。明我齋讀而羨之。當時紅樓中有某校書尤艷,我齋題云:「病容憔悴勝桃花,午汗潮回熱轉加。猶恐意中人看出,強言今日較差些。」「威儀棣棣若山河,應把風流奪綺羅。不似小家拘束態,笑時偏少默時多。」
èr shí sì
二十四
qīng yáng xiù cái chén wèi, zì bào zhāng, néng wén, ài kè, shòu yè suí yuán. jiāng xíng zá yǒng yún: rì chén yuǎn shù qīng, yān qǐ yáo shān shī. hé chù yǐ gū zhōu? yī dēng gǔ dù chū. zuó fā páng xiè jī, jīn pō zhēn yú zī. qiū fēng yī yè shēng, yín lěng bàn jiāng shuǐ. suí qí xiōng fāng yù tíng yuǎn xíng yún: jiāng méi kāi biàn yǔ fēi fēi, tóng zhù yóu tíng zhěng kè yī. jīn rì fǎn jiē rén shì yàn, yī xíng qí xiàng yì xiāng fēi. yù tíng yǒu cǎo táng zá yǒng yún: chù shì yīng mén wéi shǐ hè, gāo rén qù tà gèng wú bīn. xiǎo qiáo shí yǒu yún zhē duàn, bù shǐ yóu rén guò shuǐ xī. xiōng dì jù dān yín yǒng, rén yǐ shuāng dīng èr lù bǐ zhī.
青陽秀才陳蔚,字豹章,能文,愛客,受業隨園。《江行雜詠》云:「日沉遠樹青,煙起遙山失。何處艤孤舟?一燈古渡出。昨發螃蟹磯,今泊針魚觜。秋風一夜生,吟冷半江水。」隨其兄芳郁庭遠行云:「江梅開遍雨霏霏,同駐郵亭整客衣。今日反嗟人似雁,一行齊向異鄉飛。」郁庭有《草堂雜詠》云:「處士應門惟使鶴,高人去榻更無賓。小橋時有雲遮斷,不使遊人過水西。」兄弟俱耽吟詠,人以雙丁、二陸比之。
pú tián yǒu wú lì niáng zhě, páo rén zhī nǚ yě. xìng ài jié ér néng shī. bào zhāng pìn wèi páng qī. wèi èr nián, zú. bào zhāng wèi xiě qí lán pō shèng gǎo, yǒu chūn rì ǒu chéng yún: tóng tóng xiǎo rì yìng chuāng shū, rěn rǎn sháo guāng yī zhěn yú. shēn xiàng mài huā xīn yǔ hòu, kāi mén chā liǔ nèn hán chū. yīng ér yǒu yǔ qiān qiáo mù, yàn zi duō qíng mì jiù lú. nà yòng tà qīng jiāo wài qù, qiān qiān cǎo sè shàng jiē chú. yòu: shēn yuàn bù zhī chūn sè zǎo, hū jīng qiáng wài mài huā shēng.
莆田有吳荔娘者,庖人之女也。性愛潔而能詩。豹章聘為旁妻。未二年,卒。豹章為寫其《蘭坡剩稿》,有《春日偶成》云:「瞳瞳曉日映窗疏,荏苒韶光一枕余。深巷賣花新雨後,開門插柳嫩寒初。鶯兒有語遷喬木,燕子多情覓舊廬。那用踏青郊外去,芊芊草色上階除。」又:「深院不知春色早,忽驚牆外賣花聲。」
èr shí wǔ
二十五
xiàng dú jīn líng sūn xiù cái sháo yǒng xiǎo gū shān yún: jiāng xīn tū wù sǒng gū luán, piāo miǎo hái yí yuè lǐ kàn. jué shì líng yún yī zhī bǐ, yè shēn héng chā shuǐ jīng pán. hòu guò cǐ shān, fāng zhī cǐ jù zhī miào.
向讀金陵孫秀才韶詠《小孤山》云:「江心突兀聳孤巒,飄渺還疑月里看。絕似凌雲一支筆,夜深橫插水精盤。」後過此山,方知此句之妙。
èr shí liù
二十六
hé nán fǔ jūn bì qiū fān xiān shēng péng shì zhōu yuè zūn, zì yī xiāng, zhǎng zhōu rén yě. kù shì wén mò, lǐ xián xià shì. yǒng shuǐ xiān yún: yǐng yí fú yè yuè, xiāng bù gé lián lóng. ǒu chéng yún: jiā rú yè yuè yuán shí shǎo, rén shì qiū yún sàn chù duō. fū rén hái wú mén, xiān shēng qī xī jì shī yún: biàn shuǐ wú shān tóng chàng wàng, jīn xiāo liǎng dì bài shuāng xīng.
河南撫軍畢秋帆先生篷室周月尊,字漪香,長洲人也。酷嗜文墨,禮賢下士。詠《水仙》云:「影疑浮夜月,香不隔簾櫳。」《偶成》云:「家如夜月圓時少,人似秋雲散處多。」夫人還吳門,先生七夕寄詩云:「汴水吳山同悵望,今宵兩地拜雙星。」
èr shí qī
二十七
sì zhōu xuǎn gòng máo qí yuán zǎo, xīn mǎo qiū fù jīn líng xiāng shì, zhǔ shì wèi péng yún méi shì láng. qí yǒu luó xiào lián shù, péng mén xià shì yě. yù shū suǒ guān jìn yì, xì wèi cuī zhuāng pái yǔ. máo dá yǐ shī yún: yuè yǐng kōng yíng liǔ yǐng shū, qín huái shuǐ zhǎng shí chéng yú. xiǎo gū dú chù wú láng guàn, zhēng shì luó fū zì yǒu fū? bǎng jiē, máo huò juàn. luó wǎng hè, rù mén kuáng jiào yuē: jīn rì xiǎo gū yì jià péng láng yǐ! yī shí chuán wèi jiā huà.
泗州選貢毛俟園藻,辛卯秋赴金陵鄉試,主試為彭芸楣侍郎。其友羅孝廉恕,彭門下士也。寓書索觀近藝,戲為《催妝》俳語。毛答以詩云:「月影空瀠柳影疏,秦淮水漲石城隅。小姑獨處無郎慣,爭似羅敷自有夫?」榜揭,毛獲雋。羅往賀,入門狂叫曰:「今日小姑亦嫁彭郎矣!」一時傳為佳話。
èr shí bā
二十八
gǔ rén guān guì xíng chuán duō fá gǔ, shǎo líng shī yuē: dǎ gǔ fā chuán shuí shì láng? bái xiāng shān shī yuē: liǎng àn hóng dēng shù shēng gǔ, shǐ jūn lóu dié xià bā dōng. jiē fá gǔ zhī zhèng yě. jīn rén kāi chuán míng zhēng, wèi zhī qǐ yú hé shí.
古人官貴行船多伐鼓,少陵詩曰:「打鼓發船誰氏郎?」白香山詩曰:「兩岸紅燈數聲鼓,使君樓牒下巴東。」皆伐鼓之證也。今人開船鳴鉦,未知起於何時。
èr shí jiǔ
二十九
liú céng dēng xià sòng wén xuǎn, juàn ér jiù qǐn, mèng yī gǔ yì guān rén gào zhī yuē: wèi jìn zhī wén, wén zhōng zhī shī yě sòng yuán zhī shī, shī zhōng zhī wén yě. jì xǐng, shù qí yán yú yú. yú yuē: cǐ yú sù lùn rú cǐ.
劉曾燈下誦《文選》,倦而就寢,夢一古衣冠人告之曰:「魏、晉之文,文中之詩也;宋、元之詩,詩中之文也。」既醒,述其言於余。余曰:「此余夙論如此。」
sān shí
三十
yú huà suí yuán yǎ jí tú, sān shí nián lái, dāng dài míng liú tí zhě mǎn yǐ, wéi shǎo guī xiù yī mén. mù yī xiāng fū rén zhī cái, zhī zài wú mén, xiū zhá suǒ tí, zì jué mào mèi. nǎi jì wèi wǔ rì, ér fū rén yì shū lái, mìng tí cǎi zhī xiǎo zhào. qiān lǐ wài, bù móu ér hé, yè yǐ qí yǐ! yú lín cǎi zhī tú fù běn, dào sū zhōu, gào zhī fū rén, ér fū rén yì jiāng yǎ jí tú lín běn jiàn shì, bǐ cǐ dà xiào. nǎi zuò shī yǐ gào qiū fān xiān shēng yuē: bái fà zhū yán lù jǐ zhòng? yīng xióng suǒ jiàn jìng xiāng tóng. bù tú liú yǐn shuāi tuí rì, dé jiàn fū rén lín xià fēng.
余畫《隨園雅集圖》,三十年來,當代名流題者滿矣,惟少閨秀一門。慕漪香夫人之才,知在吳門,修札索題,自覺冒昧。乃寄未五日,而夫人亦書來,命題《采芝小照》。千里外,不謀而合,業已奇矣!余臨《采芝圖》副本,到蘇州,告知夫人,而夫人亦將《雅集圖》臨本見示,彼此大笑。乃作詩以告秋帆先生曰:「白髮朱顏路幾重?英雄所見竟相同。不圖劉尹衰頹日,得見夫人林下風。」
sān shí yī
三十一
wáng mèng lóu tài shǒu, jīng yú yīn lǜ. jiā zhōng gē jī qīng yún bǎo yún, jiē yú suǒ qǔ míng yě. yǒu róu qīng zhě, jiān gōng yín yǒng. chéng xiào yá gōng zǐ zèng yǐ shī yún: shì ér yuán shì jì lí róng, hóng dòu niān lái yì zhuǎn yōng shí fāng shì jí yī qǔ wèi zhōng rén bù jiàn, kě kān jiāng shàng duì qīng fēng? róu qīng hé yún: shēng xiǎo yuán wú luò yàn róng, qiū fēng ǒu jué bìng shēn yōng. guà fān gōng zǐ jīn líng qù, wàng duàn qīng qīng jiāng shàng fēng!
王夢樓太守,精於音律。家中歌姬輕雲、寶雲,皆余所取名也。有柔卿者,兼工吟詠。成嘯崖公子贈以詩云:「侍兒原是紀離容,紅豆拈來意轉慵(時方示疾)一曲未終人不見,可堪江上對青峰?」柔卿和云:「生小原無落雁容,秋風偶覺病身慵。掛帆公子金陵去,望斷青青江上峰!」
sān shí èr
三十二
háng zhōu sūn lìng yí guān chá, yú shì jiāo yě. nǚ gōng zǐ yún fèng, yòu cōng yǐng, bā suì dú shū, kè chū duì yún: guān guān jū jiū. jí yīng shēng yuē: yōng yōng míng yàn. guān chá dà qí zhī. hé yú liú bié háng zhōu shī sì shǒu, lù qí èr yún: pū lián fēi xù yī chūn zhōng, tài shǐ guī lái qù yòu cōng. bǎ jú xī wèi sān jìng kè, méng ōu jīn zuò wǔ hú wēng. náng zhōng yǒu jù jiē chéng jǐn, guī lǐ wén míng wèi shí gōng. yáo yì huā jiān huī shǒu bié, piàn fān tiān wài guà zhǎng fēng. wèi zēng zhé liǔ bèi liú lián, zòng dé zhòng lái yòu gé nián. yuǎn shuǐ xī yáng qīng què fǎng, xīn pú chūn yǔ bái ōu tiān. sān qiān gē guǎn guī huā xiàn, shí èr yīn yuán shǔ sàn xiān. ān dé jiǎng yán wèi dì zǐ míng shān suí chù zhí yín biān!
杭州孫令宜觀察,余世交也。女公子云鳳,幼聰穎,八歲讀書,客出對云:「關關雎鳩。」即應聲曰:「邕邕鳴雁。」觀察大奇之。和余《留別杭州》詩四首,錄其二云:「撲簾飛絮一春終,太史歸來去又匆。把菊昔為三徑客,盟鷗今作五湖翁。囊中有句皆成錦,閨里聞名未識公。遙憶花間揮手別,片帆天外掛長風。」「未曾折柳倍留連,縱得重來又隔年。遠水夕陽青雀舫,新蒲春雨白鷗天。三千歌管歸花縣,十二因緣屬散仙。安得講筵為弟子;名山隨處執吟鞭!」
sān shí sān
三十三
yáng hòu dá liú yào yǔ, qīng báo sī mǎ jiā ér: zài jiào zhī fù, mèi qí hòu fū suǒ wèi guī fáng zhī nèi, gèng yǒu shèn yú huà méi zhě. chuáng zǐ zhī yán bù yú yù, shǐ guān hé yǐ zhī zhī? yáng fēi xǐ ér shì, xīn jiù táng shū jiē bù zài, ér wēn gōng tōng jiàn nǎi cǎi tiān bǎo yí shì yǐ rù zhī. qǐ bù zhī cǐ zhǒng xiǎo shuō, nǎi wěi xiàng lán yán, suǒ zài zhāng jiā zhēn xuǎn xù, dé guō yuán zhèn, nián dài dà é, hé zú wèi diǎn yào, nǎi jù yǐ wū táng jiā gōng kǔn yé? yú yǒng yù huán yún: táng shū xīn jiù fēn míng zài, nà yǒu jīn qián xǐ lù ér? gài xuě qí yuān yě. dì lǐ yì shān xī jiāo bǎi yùn shī, yǒu huáng zǐ qì bù rǔ, jiāo fáng bào qiāng hún zhī jù. tiān zhōng jìn shì zhèng wō jīn yáng mén shī, yì yǒu lù ér cǐ rì shì yù cè xiù yǔ bǎo yī rì zhì zhì zhī jù. qǐ dāng shí tiān xià rén yuàn dú yáng shì, gù yǒu cǐ bù gēn zhī yǔ yé? zhì yú yáng fēi yì sǐ fó táng, táng shū tōng jiàn jù wú yì cí, dú liú yǔ xī mǎ wéi shī yún: guì rén yǐn jīn xiè, shū hū shùn yīng mù. shì guì fēi zhī sǐ, nǎi yǐn jīn xiè, fēi zhì jīng yǐ. chuán wén yì cí, wǎng wǎng rú shì.
羊後答劉曜語,輕薄司馬家兒:「再醮之婦,媚其後夫;所謂閨房之內,更有甚於畫眉者。」床笫之言不逾閾,史官何以知之?楊妃洗兒事,新、舊《唐書》皆不載,而溫公《通鑑》乃采《天寶遺事》以入之。豈不知此種小說,乃委巷讕言,所載張嘉貞選婿,得郭元振,年代大訛,何足為典要,乃據以污唐家宮閫耶?余詠《玉環》云:「《唐書》新、舊分明在,那有金錢洗祿兒?」蓋雪其冤也。第李義山《西郊百韻》詩,有「皇子棄不乳,椒房抱羌渾」之句。天中進士鄭蝸《津陽門》詩,亦有「祿兒此日侍御側」、「繡羽褓衣日質質」之句。豈當時天下人怨毒楊氏,故有此不根之語耶?至於楊妃縊死佛堂,《唐書》、《通鑑》俱無異詞,獨劉禹錫《馬嵬》詩云:「貴人飲金屑,倏忽舜英暮。」似貴妃之死,乃飲金屑,非雉經矣。傳聞異詞,往往如是。
sān shí sì
三十四
táng rén shī huà: lǐ shān fǔ mào měi. chén qǐ fāng lǐ fà, yún huán wěi dì, fū lǐ yù yìng. yǒu mǒu zì wài xiāng fǎng, jīng bù gǎn jìn. é ér shān fǔ chū, yǒu xiè yuē: qǐng zhě wù rù jūn nèi. shān fǔ yuē: lǐ fà zhě jí wǒ yě. xiāng yǔ yī xiào. yú dì zǐ liú xiá shang yǒu zhòng róng zhī jiāo, měi yóu shān bì zài yǔ jù. zhào yún sōng diào zhī yún: bái tóu rén gòng fàn qīng bō, hū jué yán dī shǔ mù duō. cǐ lǎo bù zhī kàn wèi jiè, wù kuā kàn shā yī dōng pō.
唐人詩話:「李山甫貌美。晨起方理髮,雲鬟委地,膚理玉映。友某自外相訪,驚不敢進。俄而山甫出,友謝曰:『頃者誤入君內。』山甫曰:『理髮者即我也。』相與一笑。」余弟子劉霞裳有仲容之姣,每游山必載與俱。趙雲松調之云:「白頭人共泛清波,忽覺沿堤屬目多。此老不知看衛蚧,誤夸看殺一東坡。」
sān shí wǔ
三十五
rěn dòng bù jīn xiān zì qù, diào gān cháng bèi bié rén qiān. sòng rén jù yě. mò chán shàng rén yī lián yún: shuǐ zǎo bàn fú tái bàn shī, huàn shā rén qù bù duō shí. jù yǎn qián yǔ, ér yú yùn yōu rán.
「忍凍不禁先自去,釣竿常被別人牽。」宋人句也。默禪上人一聯云:「水藻半浮苔半濕,浣紗人去不多時。」俱眼前語,而餘韻悠然。
sān shí liù
三十六
yú guò yuán jiāng, méng hé dū lǐ xiāng lín shàng shū jiāng suǒ zuò chuán qīn sòng dù hé. xí jiān dú shàng shū shī, yě xíng yún: xiāng wén chūn jiǔ shú máo diàn, hóng xī qiū huā kāi yě táng. sù yǒng píng yún: shù shù niǎo xiāng yǔ, shān shān shuǐ shàng kàn. jiē jiā jù yě. yòu jiàn zèng èr lǜ, yǐ zǐ rù jí zhōng yǐ. qí zūn rén zhàn tíng shàng shū, xiān dū nán hé, yáo wān yè pō yún fēng xuě jīng shān dào, chūn fān zhì shuǐ yá. jǐ shēng shēn yè quǎn, zhī jìn yě rén jiā. fù nán hé yún: guò sǎng yīng zhī yīn bó zhì, chè sāng xū jí wèi yīn shí. yòng mèng zǐ yǔ, ér zhì hé zhī dào, sī guò bàn yǐ.
余過袁江,蒙河督李香林尚書將所坐船親送渡河。席間讀尚書詩,《野行》云:「香聞春酒熟茅店,紅惜秋花開野塘。」《宿永平》云:「樹樹鳥相語,山山水上看。」皆佳句也。又見贈二律,已梓入集中矣。其尊人湛亭尚書,先督南河,《遙灣夜泊》雲;「風雪荊山道,春帆滯水涯。幾聲深夜犬,知近野人家。」《赴南河》云:「過顙應知因搏致,徹桑須及未陰時。」用《孟子》語,而治河之道,思過半矣。
sān shí qī
三十七
qián wén duān gōng shǎo shí, xiāng shì luò dì. qí kē zhǔ shì zhě zhào shì láng yě, bié hào zhǎng méi gōng, guān yǎn xiǎo ní gū xià shān, xì tí yún: sān cùn huáng guān wǎn bì sī, zhuāng chéng shí liù nǚ shā mí. wú qíng zuì shì zhǎng méi fú, sù jǐn chūn chóu zǒng bù zhī. máo xī hé xuǎn guī xiù shī, dú yí shān yīn nǚ zǐ wáng duān shū. wáng xiàn shī yún: wáng qiáng wèi bì wú yán sè, zhēng nài máo jūn bǐ xià hé? yī cáng qí míng, yī qiè qí xìng.
錢文端公少時,鄉試落第。其科主試者趙侍郎也,別號長眉公,觀演《小尼姑下山》,戲題云:「三寸黃冠綰碧絲,裝成十六女沙彌。無情最是長眉佛,訴盡春愁總不知。」毛西河選閨秀詩,獨遺山陰女子王端淑。王獻詩云:「王嬙未必無顏色,爭奈毛君筆下何?」一藏其名,一切其姓。
sān shí bā
三十八
yǐn shì cūn yǒu jù yún: zì yǔ qíng rén hé lèi bié, zhì jīn chóu kàn yǔ zhōng huā. jiǎng tíng róng yǒu jù yún: zì cóng huán gǒng wú xiāo xī, yán mǎ dīng dōng bù rěn tīng.
尹似村有句云:「自與情人和淚別,至今愁看雨中花。」蔣廷鎔有句云:「自從環鞏無消息,檐馬丁東不忍聽。」
sān shí jiǔ
三十九
ruǎn tíng xiān shēng, zì shì yī dài míng jiā. xī yù zhī zhě, jì guò qí shí ér huǐ zhī zhě, yì sǔn qí zhēn. xū zhī xiān shēng cái běn qīng yǎ, qì shǎo pái yì, wèi wáng mèng wéi liǔ zé yǒu yú, wèi lǐ dù hán sū zé bù zú yě. yú xué yí shān, lùn shī yī jué yún: qīng cái wèi hé zhǎng yī bàng, yǎ diào rú hé kě dǐ jī mó? wǒ fèng yú yáng rú mào zhí, bù xiāng fěi bó bù xiāng shī.
阮亭先生,自是一代名家。惜譽之者,既過其實;而毀之者,亦損其真。須知先生才本清雅,氣少排異,為王、孟、韋、柳則有餘,為李、杜、韓、蘇則不足也。余學遺山,《論詩》一絕云:「清才未合長依傍,雅調如何可詆緝嫫?我奉漁洋如貌執,不相菲薄不相師。」
sì shí
四十
běn cháo gǔ wén zhī yǒu fāng wàng xī, yóu shī zhī yǒu ruǎn tíng: jù wèi yī dài zhèng zōng, ér cái lì zì báo. jìn rén zūn zhī zhě, shī wén bì ruò dǐ zhī zhě, shī wén bì cū. suǒ wèi nìng fú zhě yú, pì fú zhě yū.
本朝古文之有方望溪,猶詩之有阮亭:俱為一代正宗,而才力自薄。近人尊之者,詩文必弱;詆之者,詩文必粗。所謂佞佛者愚,闢佛者迂。
sì shí yī
四十一
zhèng jiā yíng xiào hán chāng lí qín cāo zhū qū wèi tù yuán cè zi, báo zhī tài guò. rán xiàn lǐ cāo yī piān, mò èr jù yún: chén zuì dāng zhū, tiān wáng shèng míng. shēn qiú shèng rén, zhuǎn shī zhī wěi. àn dà yá: wén wáng yuē zī, zī rǔ yīn shāng, rǔ jiāo xiāo yú zhōng guó, liǎn yuàn yǐ wèi dé. wén wáng bìng bù yǐ zhòu wèi shèng míng yě. chāng lí qǐ bù dú dà yá yé? dōng pō yán kǒng zǐ bù chēng tāng wǔ. àn gé guà xì cí: tāng wǔ gé mìng, shùn hū tiān ér yīng hū rén. xì cí, kǒng zǐ suǒ zuò yě. dōng pō qǐ bù dú yì jīng yé? liú hòu cūn wèi wú shù zhāi zuò shī xù yún: jìn shì guì lǐ xué ér jiàn shī fù, jiān yǒu piān zhāng, bù guò yā yùn zhī yǔ lù jiǎng zhāng ěr. yú wèi cǐ fēng, zhì jīn yóu cún. suī bù rù lǐ zhàng, ér dàn tān xù shì háo wú yīn jié zhě, jiē fēi shī zhī zhèng zōng. hán sū liǎng dà jiā, wǎng wǎng bù miǎn. gù yú zì sòng yún: luò bǐ bù jīng yì, dòng nǎi chéng sū hán.
鄭夾瀠笑韓昌黎《琴操》諸曲為《兔園冊子》,薄之太過。然《羨里操》一篇,末二句云:「臣罪當誅,天王聖明。」深求聖人,轉失之偽。按《大雅》:「文王曰咨,咨汝殷商,汝焦哮於中國,斂怨以為德。」文王並不以紂為聖明也。昌黎豈不讀《大雅》耶?東坡言孔子不稱湯、武。按《革卦·系詞》:「湯、武革命,順乎天而應乎人。」《系詞》,孔子所作也。東坡豈不讀《易經》耶?劉後村為吳恕齋作《詩序》云:「近世貴理學而賤詩賦,間有篇章,不過押韻之語錄、講章耳。」余謂此風,至今猶存。雖不入理障,而但貪序事、毫無音節者,皆非詩之正宗。韓、蘇兩大家,往往不免。故余《自訟》云:「落筆不經意,動乃成蘇、韓。」
sì shí èr
四十二
wèi rén bù kě bù biàn zhě: róu zhī yǔ ruò yě, gāng zhī yǔ bào yě, jiǎn zhī yǔ sè yě, hòu zhī yǔ hūn yě, míng zhī yǔ kè yě, zì zhòng zhī yǔ zì dà yě, zì qiān zhī yǔ zì jiàn yě, sì shì ér fēi. zuò shī bù kě bù biàn zhě: dàn zhī yǔ kū yě, xīn zhī yǔ xiān yě, pǔ zhī yǔ zhuō yě, jiàn zhī yǔ cū yě, huá zhī yǔ fú yě, qīng zhī yǔ báo yě, hòu zhòng zhī yǔ bèn zhì yě, zòng héng zhī yǔ zá luàn yě, yì sì shì ér fēi. chā zhī háo lí, shī zhī qiān lǐ.
為人不可不辨者:柔之與弱也,剛之與暴也,儉之與嗇也,厚之與昏也,明之與刻也,自重之與自大也,自謙之與自賤也,似是而非。作詩不可不辨者:淡之與枯也,新之與纖也,朴之與拙也,健之與粗也,華之與浮也,清之與薄也,厚重之與笨滯也,縱橫之與雜亂也,亦似是而非。差之毫厘,失之千里。
sì shí sān
四十三
míng jì yǐ lái, sòng xué tài shèng. yú shì jìn jīn zhī shì, jìng zūn hàn rú zhī xué, pái jī sòng rú, jǐ hū nán běi jiē shì yǐ. háo jiàn zhě yóu zhēng xiān yān. bù zhī sòng rú záo kōng, hàn rú yóu záo kōng yě. kāng chéng yì shuō, rú yòng qí lín pí zuò gǔ jiāo tiān zhī lèi, bù yī ér zú. qí shí kǒng běi hǎi yú zhòng xiáng zǎo bó zhèng zhī. mèng zǐ shǒu xiān wáng zhī dào, yǐ dài hòu zhī xué zhě, shàng qiě zhōu shì bān jué lù zhī zhì, qí xiáng bù kě dé ér wén. yòu yuē: jǐn xìn shū, bù rú wú shū. kuàng hòu rén zāi? shàn hū yáng yòng xiū zhī shī yuē: sān dài hòu wú zhēn lǐ xué, liù jīng zhōng yǒu wěi wén zhāng.
明季以來,宋學太盛。於是近今之士,競尊漢儒之學,排擊宋儒,幾乎南北皆是矣。豪健者尤爭先焉。不知宋儒鑿空,漢儒尤鑿空也。康成臆說,如用麒麟皮作鼓郊天之類,不一而足。其時孔北海、虞仲翔早駁正之。孟子守先王之道,以待後之學者,尚且周室班爵祿之制,其詳不可得而聞。又曰:「盡信書,不如無書。」況後人哉?善乎楊用修之詩曰:「三代後無真理學,『六經』中有偽文章。」
sì shí sì
四十四
hòu zhī rén wèi yǒu bù xué gǔ rén ér néng wèi shī zhě yě. rán ér shàn xué zhě, dé yú wàng quán bù shàn xué zhě, kè zhōu qiú jiàn.
後之人未有不學古人而能為詩者也。然而善學者,得魚忘筌;不善學者,刻舟求劍。
sì shí wǔ
四十五
hán jué zhòu fá jīn ér bài, yǔ zhāng wèi gōng zhī fá jīn ér bài, yī yě. hòu rén zé hán bù zé zhāng, yǐ hán dé zuì zhū zǐ gù ěr. rán jīn rén zàng qí shǒu, shì yuē zhōng móu, yǐ qí zhōng yú wèi guó, móu yú móu shēn yě. qián xīn méi shǎo zhān guò ān yáng diào zhī yuē: cōng cōng hán shǒu yì hé qīn, zhāo xuě hé xīn jí lǎo qín. yī jú cán qí piān rǔ zhe, qiān qiū gōng lùn shì shuí shēn? héng tiāo qiáng dí chéng fēi jì, yù bào xiān chóu qǐ wèi shēn? yī yàng běi zhēng shī cuò nǜ, fú lí wèi lù shǒu móu rén. shǎo zhān yòu diào yáo guǎng xiào yún: kōng dēng běi guō shī rén shè, nán shàng xī shān lǎo fó fén.
韓倔胄伐金而敗,與張魏公之伐金而敗,一也。後人責韓不責張,以韓得罪朱子故耳。然金人葬其首,諡曰忠繆,以其忠於為國,繆於謀身也。錢辛楣少詹過安陽吊之曰:「匆匆函首議和親,昭雪何心及老秦。一局殘棋偏汝着,千秋公論是誰伸?橫挑強敵誠非計,欲報先仇豈為身?一樣北征師挫衄,符離未戮首謀人。」少詹又吊姚廣孝云:「空登北郭詩人社,難上西山老佛墳。」
sì shí liù
四十六
táng sēng dà yá bàn jié bēi, sòng wú dà jiāng jūn lǐ fū rén yuē: yuán yí tì yuè, rùn liǎn chéng huā. hán dān chún zuò xiào nǚ cáo é bēi yuē: lìng sè kǒng yí, qiǎo xiào qiàn xī. sòng qí dé, jí qí mào, jiē shè qīng tiāo, yǔ tí bù chēng. rán dà zhǐ shì fǎng shuò rén yī zhāng. yū rú dú zhī, bì qǐ wù yì.
唐僧大雅《半截碑》,頌吳大將軍李夫人曰:「圓儀替月,潤臉呈花。」邯鄲淳作《孝女曹娥碑》曰:「令色孔儀,巧笑倩兮。」頌其德,及其貌,皆涉輕佻,與題不稱。然大旨是仿《碩人》一章。迂儒讀之,必起物議。
sì shí qī
四十七
fāng mǐn què gōng sān mèi néng shī, zì huà mǔ dān, tí yún: jú shòu lán pín zhí xiè jiā, kuì wú chūn sè huì nián huá. shèng lái jǐng dǐ yān zhī shuǐ, xué huà rén jiān fù guì huā. gōng yǒng qīng liáng shān táo huā yún: qīng jiāng yī jǐng yān zhī shuǐ, hé jiù liù cháo jīn fěn xiāng. shì xí nǎi mèi shī, ér fēng qù zhuǎn xùn.
方敏愨公三妹能詩,自畫牡丹,題云:「菊瘦蘭貧植謝家,愧無春色繪年華。剩來井底胭脂水,學畫人間富貴花。」公詠《清涼山桃花》云:「傾將一井胭脂水,和就六朝金粉香。」似襲乃妹詩,而風趣轉遜。
mǐn què gōng wèi yù shí, zǔ fù jù yǐ zuì shù sài wài. gōng nán běi bēn zǒu, bèi jí liú lí. qīng liáng sì sēng hào zhōng zhōu zhě, zhī wèi wěi rén, shí zhōu xù zhī. gōng zèng shī yún: xū zhī shì shàng táo míng yì, zhǐ yǒu chéng zhōng qǐ shí nán. hòu guān zhì fǔ, wèi zhōng zhōu dì zǐ lì yǎ chóng jiàn qīng liáng sì, diàn yǔ huàn rán. yú guò ér yǒu gǎn, yì tí shī yún: xì dú shā lóng shù shǒu shī, shàng shū huí shǒu yì qián qī. yīng xióng dì yī xīn kāi shì, huī shǒu gàn jīn bào dé shí. sū zhōu xuē jiē sān jìn shì yǒu jù yún: rén shēng zhǐ yǒu xiū xíng hǎo, tiān xià wú rú chī fàn nán. yì yǔ fāng gōng xiāng sì.
敏愨公未遇時,祖、父俱以罪戍塞外。公南北奔走,備極流離。清涼寺僧號中州者,知為偉人,時周恤之。公贈詩云:「須知世上逃名易,只有城中乞食難。」後官制府,為中州弟子麗雅重建清涼寺,殿宇煥然。余過而有感,亦題詩云:「細讀紗籠數首詩,尚書回首憶前期。英雄第一心開事,揮手干金報德時。」蘇州薛皆三進士有句云:「人生只有修行好,天下無如吃飯難。」意與方公相似。
sì shí bā
四十八
yú shān wáng cì shān xiān shēng jùn, fēng gǔ yán qiào guǎn jiǎng wén sù gōng jiā, wǎn bù jiè yú jiǔ, sì kǒu sǎo mà. jiǎng jiā rén qún yù ōu zhī. wén sù hē jìn. cì rì, dài zhī rú chū. xiān shēng bù zì ān, cí qù. yú jǐ wèi huì shì, chū wén kè gōng mén xià, wén cǐ shuō ér yí zhī. hòu dú xiān shēng kū wén sù gōng shī yún huí shǒu què shāng mén xià shì, shǎo shí wú lài tǔ chē yīn. fāng zhī cǐ shì xìn yǒu, yù zhēng wén sù zhī xián, ér xiān shēng zhī bù huì guò yě. xiān shēng shǎo suǒ xǔ kě, dú yù méi bù jué yú kǒu. yǐ gù, méi suī bào bà hóng cí kē, ér míng shēng shāo qǐ gōng qīng jiān. xī wú suǒ shù lì, yǐ chóu xiān shēng zhī zhī. ér xiān shēng zì hé bà dōu yù shǐ péng chá líng, zhí shēng zhèn tiān xià. hòu jìng wò bìng bù qǐ, bēi fū!
虞山王次山先生峻,風骨嚴峭;館蔣文肅公家,晚不戒於酒,肆口嫂罵。蔣家人群欲毆之。文肅呵禁。次日,待之如初。先生不自安,辭去。余己未會試,出文恪公門下,聞此說而疑之。後讀先生《哭文肅公》詩云;「回首卻傷門下士,少時無賴吐車茵。」方知此事信有,愈徵文肅之賢,而先生之不諱過也。先生少所許可,獨譽枚不絕於口。以故,枚雖報罷鴻詞科,而名聲稍起公卿間。惜無所樹立,以酬先生之知。而先生自劾罷都御史彭茶陵,直聲震天下。後竟臥病不起,悲夫!
bó líng yǐn yuán fú xiān shēng, shǎo gū pín, yǐ mǔ jiào chéng míng. dū xué jiāng nán, hǎo jiào rén dú xiǎo xué, zōng chéng zhū. yú shí zǎi jiāng níng, yì qù bù hé. yī rì, xiān shēng zōu chàng sān shān jiē, wèi mǒu dà jiāng jūn jiā nú suǒ jiǒng, zhà chēng mǒu wáng qiǎn lái. tài shǒu bù gǎn jié, yǔ shōu fù zhì yù. xiān shēng yǐ cǐ jiàn zhòng. shì gāo xiāng guó bīn yǒu shì lái jiāng níng, xiān shēng miàn chēng méi yún: cái rú zi jiàn, zhèng rú zi chǎn. wáng hé, xiān shēng hōng. yǔ gǎn zhī jǐ zhī ēn, jiāng fù wǎn shī, jiàn cì shān xiān shēng sì zhāng, bù néng zài chū qí yòu, suì gē bǐ yān. qí jǐng jù yún: mǔ jiào chéng sān xǐ, jūn ēn hòu liǎng cháo. yòu yuē: shì xìng fāng zhī xiàng, tiān hé jù duó gōng! cóng gǔ wén rén dé gōng yú mǔ jiào zhě duō, ōu sū qí yóu zhù zhě yě. cì shān tí qián gǔ tíng yè fǎng shòu jīng tú yuē: xīn qín gōu huǒ yè dēng míng, rào xī shū shēng hé fǎng shēng. shǒu zhí nǚ gōng tīng jù dú, xū zhī cí mǔ shì xiān shēng.
博陵尹元孚先生,少孤貧,以母教成名。督學江南,好教人讀《小學》,宗程、朱。余時宰江寧,意趣不合。一日,先生騶唱三山街,為某大將軍家奴所窘,詐稱某王遣來。太守不敢詰,予收縛置獄。先生以此見重。適高相國斌有事來江寧,先生面稱枚云:「才如子建,政如子產。」亡何,先生薨。予感知己之恩,將賦輓詩,見次山先生四章,不能再出其右,遂擱筆焉。其警句云:「母教成三徙,君恩厚兩朝。」又曰:「士幸方知向,天何遽奪公!」從古文人得功於母教者多,歐、蘇其尤著者也。次山題錢古亭《夜紡授經圖》曰:「辛勤篝火夜燈明,繞膝書聲和紡聲。手執女工聽句讀,須知慈母是先生。」
sì shí jiǔ
四十九
yǐn yuán fú xiān shēng, rèn liǎng huái cuó wù shí, bù yī bào gāo yǐ shī shòu zhī. jīn yǒu hǎi mén jí xíng shì, jiē xiān shēng wèi zhī tí chàng. bào fèng péi xiān shēng fàn hǎi kǒu shī yún: péng lái qīng qiē féng xiān lǚ, jiāo è wēi léng bì xiǎn guān. qí xiāng de rú cǐ. yīn yì míng dà xué shì liú jiàn hǎo lǐ xué, è rén zuò shī, yuē: rǔ bèi zuò shī, biàn zào dào lǐ dù dì wèi, bù guò yī jiǔ tú ěr. xī! jì yún: bù néng shī, yú lǐ móu. kǒng zǐ jiào rén xué shī, zài lùn yǔ zhōng, zhì yú shí yī jiàn ér liú gōng nǎi wèi cǐ yán, bù rú yǐn gōng yuǎn yǐ!
尹元孚先生,任兩淮鹺務時,布衣鮑皋以詩受知。今有《海門集》行世,皆先生為之提倡。鮑《奉陪先生泛海口》詩云:「蓬萊清切逢仙侶,蛟鱷威稜避顯官。」其相得如此。因憶明大學士劉健好理學,惡人作詩,曰:「汝輩作詩,便造到李、杜地位,不過一酒徒耳。」嘻!《記》云:「不能詩,於禮繆。」孔子教人學詩,在《論語》中,至於十一見;而劉公乃為此言,不如尹公遠矣!
wǔ shí
五十
suí yuán yǒu duì lián yún: cǐ dì yǒu chóng shān jùn lǐng mào lín xiū zhú shì néng dú sān fén wǔ diǎn bā suǒ jiǔ qiū. gù shì lǐ shì láng yīn péi suǒ zèng, xuán zhī èr shí yú nián. hū yī rì, yuè dà jiāng jūn zhōng qí zhī zǐ cān jiāng míng qián zhě lái yè. rù mén xiān wèn cǐ lián yǒu fǒu, xiàn xuán hé chù. yǔ zhǐ shì zhī. duān dì liáng jiǔ, yuē: cǐ hòu shū shě, kě yǒu wèi lán tiān fǒu? yǔ wèn: hé yǐ zhī zhī? yuē: yú zài sì chuān shí, mèng xiān dà rén yǐn yóu yī yuán, yǒu cǐ lián é, qiě yuē: jiāng wǒ jiāo cǐ yuán zhǔ rén. qián jīng xǐng, biàn fǎng chuān zhōng, wú rén zhī zhě. jīn lái bǔ guān jiāng bìng qǐ bù zhī qiū jǐ xǔ, fēi lái huáng yè mǎn tíng zhōng. qī xī yún: yín hàn héng xié yù lòu cuī, chuān zhēn guā guǒ dīng zhuāng tái. yī xiāo yào huà jīng nián bié, nà de gōng fū sòng qiǎo lái?
隨園有對聯云:「此地有崇山峻岭茂林修竹;是能讀《三墳》《五典》《八索》《九丘》。」故是李侍郎因培所贈,懸之二十餘年。忽一日,岳大將軍鍾琪之子參將名潛者來謁。入門先問此聯有否,現懸何處。予指示之。端睇良久,曰:「此後書舍,可有蔚藍天否?」予問:「何以知之?」曰:「余在四川時,夢先大人引游一園,有此聯額,且曰:『將我交此園主人。』潛驚醒,遍訪川中,無人知者。今來補官江病起不知秋幾許,飛來黃葉滿庭中。」《七夕》云:「銀漢橫斜玉漏催,穿針瓜果釘妝檯。一宵要話經年別,那得工夫送巧來?」
wǔ shí sì
五十四
gù dōng shān yǒu nǚ, měi ér bù jià, hǎo fú huài sè yī, chí niàn zhū, zuò liù shí fàn yǔ. qí mǔ shěn zhī, yuē: rǔ gù shì yōu pó yí yé? nǚ wēi shěn ér yǐ. xíng nián sān shí, cāo xiū yì jiān. fù mǔ zhī qí zhì, wèi zhú jí shì ān chù zhī, yīn hào jí shì ān zhǔ rén. xǔ tài fū rén tí qí ān yún: shàng jiè zāo lún zhé, rén yán è lǜ huá. shí nián zhēn bù zì, yī shì yǔ wú huā. qiǎn xìng wéi yín xù, féng chūn yù bì huā. jié ān shū kě xiàn, xuān cǎo bàng lán yá.
顧東山有女,美而不嫁,好服壞色衣,持念珠,作六時梵語。其母哂之,曰:「汝故是優婆夷耶?」女微哂而已。行年三十,操修益堅。父母知其志,為築即是庵處之,因號即是庵主人。許太夫人題其庵云:「上界遭淪謫,人言萼綠華。十年貞不字,一室語無嘩。遣興惟吟絮,逢春欲避花。結庵殊可羨,萱草傍蘭芽。」
wǔ shí wǔ
五十五
jiā shàn cáo liù pǔ tíng dòng, shǎo zǎi liǎo huái zhī sūn, yǐn jū bù shì. zì hào cí shān jū shì, zì wèi shòu cáng, bù xià lóu zhě èr shí nián, zhù zuò shén fù. yú ài qí wǎn nián jiā jù, rú: fèi shū zhǐ jué xīn wú zhe, shǎo yǐn cóng jiào shuì yì qīng. bìng jiào yī ràng xū wén jiǎn, lǎo jué pó suō gǔ yì duō. shī zhēn qǐ zài fēn táng sòng, yǔ miào hé céng lù kè diāo? yú chēng qí shī, zhuān zhǔ xìng qíng. cí shān jì zhá xiè yún: lǎo rén shēng píng kǔ xīn, bèi jūn yī yǔ dào pò. lǚ zhāo yú wǎng, ér jìng bù suí qí yuàn. zú yǐ bā shí wǔ yǐ.
嘉善曹六圃廷棟,少宰蓼懷之孫,隱居不仕。自號慈山居士,自為壽藏,不下樓者二十年,著作甚富。余愛其晚年佳句,如:「廢書只覺心無着,少飲從教睡亦清。」「病教揖讓虛文減,老覺婆娑古意多。」「詩真豈在分唐、宋,語妙何曾露刻雕?」余稱其詩,專主性情。慈山寄札謝云:「老人生平苦心,被君一語道破。」屢招余往,而竟不遂其願。卒已八十五矣。
wǔ shí liù
五十六
yú xìng bù yǐn jiǔ, yòu bù xǐ chàng qǔ, zì cán jù rén zǐ. gù yīn lǜ yī tú, yòu ér shī xué. ǒu dú tóng chéng zhāng wén hé gōng yuán xī jì dì yào zhāi shī yún: yì zhī lìng jié xiū xū dù, qí nài shū yōng běn xìng hé? tiān yǔ rén jiān qīng jìng fú, bù néng yǐn jiǔ yàn wén gē. gōng wèi dà xué shì wén duān gōng zhī zǐ, yī shēng fù guì, ér dú quē dōng shān sī zhú zhī hǎo, hé yé? qǐ jīn xīng bù rù mìng zhī gù yé? yú qīn jiā xú tí kè, jiàn ān sī kòu sūn yě, wǔ suì néng pāi bǎn gē. jiàn wài zǔ jīng jiāng zhāng xiāng guó, xiāng guó ài zhī, bào zhì xī shàng. rǔ mǔ zài páng kuā yuē: guān guān suī yòu, jìng néng gē qǔ. xiāng guó fú rán yuē: zhēn yé? yuē: zhēn yě! xiāng guó tuī ér zhì zhī, yuē: ruò guǒ rán, ér méi chū xī yǐ! liǎng xiāng guó xìng qíng xiāng sì. hòu xú jìng kǎn lǐn, wèi rén sī yīn lè, yǐ zhū shēng zhōng. zì cháo yún: wén zhāng shēng jià yóu lái jiàn, fēng yuè yīn yuán dào chù xīn. cǐ yǔ, tí kè qīn níng, yǒu rén tán jí, gù lái xiāng fǎng. yīn chū jiāng jūn xíng zhuàng èr shí yú yè, qǐ shǒu qiú chuán. yǔ dú zhī, zá luàn chuǎn cuò, wèi biān zuǎn qī rì fāng chéng. ér yuè yòu diào wǎng jīn chuān, bù fù zài jiàn yǐ. jīn nián xià jiān, ǒu chāo xuǎn bào hǎi mén shī èr shí yú shǒu, qí zi zhī zhōng shì dù jiāng lái. yú gào yǐ xuǎn shī zhī shì, wèn: zūn rén yǒu yú jí fǒu? bào bù jué qì xià, yuē: yì zāi yú jīn ér zhī mèng zhī yǒu líng yě J wú dù jiāng qián sān rì, mèng yǔ xiān rén yóu suí yuán: xiān rén yǔ gōng tóng xiū chuán, yǐ zhǐ bǔ qí chuāng líng. xǐng ér bù jiě. jīn sī zhī: fū chuán zhě, chuán yě zhǐ zhě, shī zhī suǒ fù yǐ chuán zhě yě. jīn gōng chāo xuǎn xiān rén zhī shī, qǐ bù àn xiāng wěn hé yé? shén yǐ guǐ shén zhī hǎo míng yě!
余性不飲酒,又不喜唱曲,自慚窶人子。故音律一途,幼而失學。偶讀桐城張文和公《元夕寄弟藥齋》詩云:「亦知令節休虛度,其奈疏慵本性何?天與人間清淨福,不能飲酒厭聞歌。」公為大學士文端公之子,一生富貴,而獨缺東山絲竹之好,何耶?豈金星不入命之故耶?余親家徐題客,健庵司寇孫也,五歲能拍板歌。見外祖京江張相國,相國愛之,抱置膝上。乳母在旁夸曰:「官官雖幼,竟能歌曲。」相國怫然曰:「真耶?」曰:「真也!」相國推而擲之,曰:「若果然,兒沒出息矣!」兩相國性情相似。後徐竟坎凜,為人司音樂,以諸生終。《自嘲》云:「文章聲價由來賤,風月因緣到處新。」此語,題客親寧,有人談及,故來相訪。」因出將軍行狀二十餘頁,稽首求傳。予讀之,雜亂舛錯,為編纂七日方成。而岳又調往金川,不復再見矣。今年夏間,偶抄選鮑海門詩二十餘首,其子之鐘適渡江來。余告以選詩之事,問:「尊人有餘集否?」鮑不覺泣下,曰:「異哉]余今而知夢之有靈也J吾渡江前三日,夢與先人游隨園:先人與公同修船,以紙補其窗欞。醒而不解。今思之:夫船者,傳也;紙者,詩之所附以傳者也。今公抄選先人之詩,豈不暗相吻合耶?」甚矣鬼神之好名也!
wǔ shí yī
五十一
shī guì fān àn. shén xiān, měi chēng yě ér xī rén yuē: zhàng fū shēng mìng bó, bù xìng zuò shén xiān. yáng huā, piāo dàng wù yě ér xī rén yún: wǒ bǐ yáng huā gèng piāo dàng, yáng huā zhǐ yǒu yī chūn máng. zhǎng shā, yuǎn dì yě ér xī rén yún: zuó yè yǔ jūn sī jiǎ yì, zhǎng shā yóu zài dòng tíng nán. lóng mén, gāo jìng yě ér xī rén yún: hǎo qù zhǎng jiāng qiān wàn lǐ, mò jiào xīn kǔ shàng lóng mén. bái yún, xián wù yě ér xī rén yún: bái yún cháo chū tiān jì qù, ruò bǐ lǎo sēng yóu wèi xián. xiū dào méi huā, zhǐ rén yě ér fāng zǐ yún jiàn zèng yún: méi huā yě yǒu xiū lái fú, zhe gè shén xiān zuò zhǔ rén. jiē suǒ wèi gèng jìn yī céng yě.
詩貴翻案。神仙,美稱也;而昔人曰:「丈夫生命薄,不幸作神仙。」楊花,飄蕩物也;而昔人云:「我比楊花更飄蕩,楊花只有一春忙。」長沙,遠地也;而昔人云:「昨夜與君思賈誼,長沙猶在洞庭南。」龍門,高境也;而昔人云:「好去長江千萬里,莫教辛苦上龍門。」白雲,閒物也;而昔人云:「白雲朝出天際去,若比老僧猶未閒。」「修到梅花」,指人也;而方子云見贈云:「梅花也有修來福,着個神仙作主人。」皆所謂更進一層也。
wǔ shí èr
五十二
tiáo xī nǚ zǐ yáo yì lín, jià yán lín xī, yǐ yāo wáng. sòng zǐ zhī jiàng xī yún: zǐ mèi huā chuāng xià, xiāng yī liǎng yì tóng. niān zhēn wǔ yè huǒ, bài yuè yī jīn fēng. hū zhú fēn fēi yàn, dōu wèi duàn gěng péng. nǐ jiāng sháo shuǐ kuò, sòng jǐn bié lí zhōng. rùn qī xī yún: wēi yún yī yuē jiē yín hé, yī yuè jiā qī liǎng dù guò. tǎng bǎ chóng féng huān jiào xī, fān jiào tiān dé bié chóu duō.
苕溪女子姚益鱗,嫁嚴林溪,以夭亡。《送姊之洚溪》云:「姊妹花窗下,相依兩意同。拈針五夜火,拜月一襟風。忽逐分飛雁,都為斷梗蓬。擬將苕水闊,送盡別離衷。」《閏七夕》云:「微雲依約接銀河,一月佳期兩度過。倘把重逢歡較昔,翻教添得別愁多。」
wǔ shí sān
五十三
shěn xué zi yǒu nǚ dì zǐ xú yīng yù, zì ruò bīng, kūn shān rén, jià kǒng shì, néng shī, zǎo wáng. yǔ wáng lán quán fū rén xǔ yún qīng, jí wú xiāng fāng yí zhào zhī nǚ zhǐ zhāi, chàng hè shén duō. hé xué zi sòng chūn yún: chūn guāng xīn shì liǎng cuō tuó, chóu jiàn fēi huā kǎn wài guò. màn shuō qióng chóu shī biàn hǎo, suàn lái shī bù dí chóu duō. bìng qǐ yún: zhòng kāi luán jìng shī gāo mù, juǎn shàng zhū lián qiè xiǎo fēng. bìng qǐ bù zhī qiū jǐ xǔ, fēi lái huáng yè mǎn tíng zhōng. qī xī yún: yín hàn héng xié yù lòu cuī, chuān zhēn guā guǒ dīng zhuāng tái. yī xiāo yào huà jīng nián bié, nà de gōng fū sòng qiǎo lái?
沈學子有女弟子徐瑛玉,字若冰,崑山人,嫁孔氏,能詩,早亡。與王蘭泉夫人許雲清,及吾鄉方宜照之女芷齋,唱和甚多。和學子《送春》云:「春光心事兩蹉跎,愁見飛花檻外過。漫說窮愁詩便好,算來詩不敵愁多。」《病起》云:「重開鸞鏡施膏沐,卷上珠簾怯曉風。病起不知秋幾許,飛來黃葉滿庭中。」《七夕》云:「銀漢橫斜玉漏催,穿針瓜果釘妝檯。一宵要話經年別,那得工夫送巧來?」
wǔ shí sì
五十四
gù dōng shān yǒu nǚ, měi ér bù jià, hǎo fú huài sè yī, chí niàn zhū, zuò liù shí fàn yǔ. qí mǔ shěn zhī, yuē: rǔ gù shì yōu pó yí yé? nǚ wēi shěn ér yǐ. xíng nián sān shí, cāo xiū yì jiān. fù mǔ zhī qí zhì, wèi zhú jí shì ān chù zhī, yīn hào jí shì ān zhǔ rén. xǔ tài fū rén tí qí ān yún: shàng jiè zāo lún zhé, rén yán è lǜ huá. shí nián zhēn bù zì, yī shì yǔ wú huā. qiǎn xìng wéi yín xù, féng chūn yù bì huā. jié ān shū kě xiàn, xuān cǎo bàng lán yá.
顧東山有女,美而不嫁,好服壞色衣,持念珠,作六時梵語。其母哂之,曰:「汝故是優婆夷耶?」女微哂而已。行年三十,操修益堅。父母知其志,為築即是庵處之,因號即是庵主人。許太夫人題其庵云:「上界遭淪謫,人言萼綠華。十年貞不字,一室語無嘩。遣興惟吟絮,逢春欲避花。結庵殊可羨,萱草傍蘭芽。」
wǔ shí wǔ
五十五
jiā shàn cáo liù pǔ tíng dòng, shǎo zǎi liǎo huái zhī sūn, yǐn jū bù shì. zì hào cí shān jū shì, zì wèi shòu cáng, bù xià lóu zhě èr shí nián, zhù zuò shén fù. yú ài qí wǎn nián jiā jù, rú: fèi shū zhǐ jué xīn wú zhe, shǎo yǐn cóng jiào shuì yì qīng. bìng jiào yī ràng xū wén jiǎn, lǎo jué pó suō gǔ yì duō. shī zhēn qǐ zài fēn táng sòng, yǔ miào hé céng lù kè diāo? yú chēng qí shī, zhuān zhǔ xìng qíng. cí shān jì zhá xiè yún: lǎo rén shēng píng kǔ xīn, bèi jūn yī yǔ dào pò. lǚ zhāo yú wǎng, ér jìng bù suí qí yuàn. zú yǐ bā shí wǔ yǐ.
嘉善曹六圃廷棟,少宰蓼懷之孫,隱居不仕。自號慈山居士,自為壽藏,不下樓者二十年,著作甚富。余愛其晚年佳句,如:「廢書只覺心無着,少飲從教睡亦清。」「病教揖讓虛文減,老覺婆娑古意多。」「詩真豈在分唐、宋,語妙何曾露刻雕?」余稱其詩,專主性情。慈山寄札謝云:「老人生平苦心,被君一語道破。」屢招余往,而竟不遂其願。卒已八十五矣。
wǔ shí liù
五十六
yú xìng bù yǐn jiǔ, yòu bù xǐ chàng qǔ, zì cán jù rén zǐ. gù yīn lǜ yī tú, yòu ér shī xué. ǒu dú tóng chéng zhāng wén hé gōng yuán xī jì dì yào zhāi shī yún: yì zhī lìng jié xiū xū dù, qí nài shū yōng běn xìng hé? tiān yǔ rén jiān qīng jìng fú, bù néng yǐn jiǔ yàn wén gē. gōng wèi dà xué shì wén duān gōng zhī zǐ, yī shēng fù guì, ér dú quē dōng shān sī zhú zhī hǎo, hé yé? qǐ jīn xīng bù rù mìng zhī gù yé? yú qīn jiā xú tí kè, jiàn ān sī kòu sūn yě, wǔ suì néng pāi bǎn gē. jiàn wài zǔ jīng jiāng zhāng xiāng guó, xiāng guó ài zhī, bào zhì xī shàng. rǔ mǔ zài páng kuā yuē: guān guān suī yòu, jìng néng gē qǔ. xiāng guó fú rán yuē: zhēn yé? yuē: zhēn yě! xiāng guó tuī ér zhì zhī, yuē: ruò guǒ rán, ér méi chū xī yǐ! liǎng xiāng guó xìng qíng xiāng sì. hòu xú jìng kǎn lǐn, wèi rén sī yīn lè, yǐ zhū shēng zhōng. zì cháo yún: wén zhāng shēng jià yóu lái jiàn, fēng yuè yīn yuán dào chù xīn. cǐ yǔ, tí kè qīn wèi yú yán.
余性不飲酒,又不喜唱曲,自慚窶人子。故音律一途,幼而失學。偶讀桐城張文和公《元夕寄弟藥齋》詩云:「亦知令節休虛度,其奈疏慵本性何?天與人間清淨福,不能飲酒厭聞歌。」公為大學士文端公之子,一生富貴,而獨缺東山絲竹之好,何耶?豈金星不入命之故耶?余親家徐題客,健庵司寇孫也,五歲能拍板歌。見外祖京江張相國,相國愛之,抱置膝上。乳母在旁夸曰:「官官雖幼,竟能歌曲。」相國怫然曰:「真耶?」曰:「真也!」相國推而擲之,曰:「若果然,兒沒出息矣!」兩相國性情相似。後徐竟坎凜,為人司音樂,以諸生終。《自嘲》云:「文章聲價由來賤,風月因緣到處新。」此語,題客親為余言。
wǔ shí qī
五十七
wú xiāng xiào lián wáng jiè méi, míng yán nián, shǎo cháng mèng zhì yī shì, mì tiē gǔ qì, àng rán héng chén. tà zuò yī sǒu, duǎn shēn bái xū, jiàn kè bù qǐ, yì bù yán. yòu yǒu yī rén, qí ér hēi, yī jiè méi ér yán yuē yú hàn zhī chén shòu yě, zuò sān guó zhì, chù liú dì wèi, shí chū wú xīn bù liào hòu rén yǐ wèi kǒu shí. zhǐ tà shàng rén yuē: lài yàn wēi xiān shēng yǐ hàn jìn chūn qiū zhèng zhī. rǔ nǎi xiān shēng zhī hòu shēn, wén fāng zhuàn lì dài biān nián jì shì, sù gēn zài cǐ, xū miǎn ér chéng zhī. yán qì, shǒu shòu yī juàn shū, bǐ tí liù jué jù ér wù. wù hòu jǐn jì èr jù yuē: cán wú hàn jìn chūn qiū bǐ, gǎn dào qián shēn shì yàn wēi? hòu jiè méi nián bā shí yú, jìn chéng suǒ zhuàn biān nián jì shì, cì hàn lín shì dú.
吾鄉孝廉王介眉,名延年,少嘗夢至一室,秘帖古器,盎然橫陳。榻坐一叟,短身白須,見客不起,亦不言。又有一人,頎而黑,揖介眉而言曰;「余漢之陳壽也,作《三國志》,黜劉帝魏,實出無心;不料後人以為口實。」指榻上人曰:「賴彥威先生以《漢晉春秋》正之。汝乃先生之後身,聞方撰《歷代編年紀事》,夙根在此,須勉而成之。」言訖,手授一卷書,俾題六絕句而寤。寤後僅記二句曰:「慚無《漢晉春秋》筆,敢道前身是彥威?」後介眉年八十餘,進呈所撰《編年紀事》,賜翰林侍讀。
wǔ shí bā
五十八
tóng nián chǔ méi fū zōng chéng, néng yǎng shēng, qī shí ér yǒu yīng ér zhī sè. qián lóng gēng chén, fèng shǐ jì gào yuè dú, sù sōu dūn yóu lǚ diàn. shì xī, dēng huā sàn cǎi, shū hū biàn xiàn, pēn yān gāo èr sān chǐ. yǒu fēng wù huí xuán. jí hū jiā tóng guān zhī, gòng wèi chà yì, xiāng jiè wù dòng. mèng qún xiān wǔ liù rén, zhāo zhì yī suǒ, shàng shū chì yún gāng sān zì, hū chǔ wèi yún huī shǐ zhě. zhū xiān liè zuò lián jù, yǒu chēng hǎi shàng shén wēng zhě shǒu chàng, yuē: lián jù jīn xiāo xiàn ruì zhī. cì zhì wǔ sōng zhàng rén, xù yuē: qún xiān jiā huì piāo yín zī. yòu cì, zhì dōng fāng qīng tóng, yuē: chūn fēng yù huàn yáng liǔ zhī. páng yī nǚ xiān yuē: cǐ yún huī guò líng hé jù yě, rǔ hé gù qiè zhī? xiāng yǔ yī xiào, hū dēng huā rú bào zhú shēng, jīng ér xǐng.
同年儲梅夫宗丞,能養生,七十而有嬰兒之色。乾隆庚辰,奉使祭告岳瀆,宿搜敦郵旅店。是夕,燈花散彩,倏忽變現,噴煙高二三尺。有風霧迴旋。急呼家童觀之,共為詫異,相戒勿動。夢群仙五六人,招至一所,上書「赤雲岡」三字,呼儲為雲麾使者。諸仙列坐聯句,有稱海上神翁者首唱,曰:「蓮炬今宵獻瑞芝。」次至五松丈人,續曰:「群仙佳會飄吟髭。」又次,至東方青童,曰:「春風欲換楊柳枝。」旁一女仙曰:「此雲麾《過凌河》句也,汝何故竊之?」相與一笑,忽燈花如爆竹聲,驚而醒。
wǔ shí jiǔ
五十九
jiǎng sháo shēng tài shǐ xù yù tíng nǚ shǐ zhī shī, yuē: lí xiàng wén míng, ér bèi wèi hū zhōng nǚ zǐ zhī yǒu wén zhāng, gài zì tiān dìng zhī. yù tíng míng shèn róng, xìng hú, shān yīn rén, jià féng shì suǒ tiān fēi jiě cǐ zhě, suì yī dàn fén qì zhī. rán qí yùn yǔ, yǐ liú bō rén jiān, yǒu hóng hè shān zhuāng shī xíng shì. qí nǚ xiōng dì cǎi qí jǐng sù, yì jiē néng shī, jù bù dé zhì. yù tíng yóu yù yù, wèi sì xún, mò yǐ shī qí bìng zhōng yún: hū hū hún wú dìng, piāo piāo ruò mèng zhōng. fú xíng jīng dì ruǎn, yǐ wò jué tóu kōng. fàng yǎn jiē yí wù, wén shēng shì qǐ fēng. nà kān chuāng xià yǔ, jì mò yī dēng hóng. kuī cǎi qí xiǎo zhuāng yún: pái huái míng jìng màn níng shén, gè lǐ yī shuí jiě xiào pín? yī shù lí huā yī xī yuè, gé chuāng fáng yǒu duàn hún rén. nǚ láng cí yún: xiāng hū tóng bàn dào lián wéi, tōu kàn xīn lái kè shì shuí. yòu kǒng bèi rén xiān piē jiàn, què cóng wán shàn xì zhōng kuī. cán méi yún: cái fā shū lín biàn tuì zhuāng, bīng zī kōng duì yuè hūn huáng. dōng fēng zhǐ gù chuī líng yǔ, nà xī zhī tóu yǒu àn xiāng? cǎi qí, míng shèn yí. zǎo qǐ yún: yī fān huā xìn wǔ gēng fēng, nà guǎn chūn xiāo mèng wèi zhōng. qǐ bàng fāng cóng pín jiǎn diǎn, yè lái céng fǒu sǔn shēn hóng? yè mián yún: yín chán lǎng chè yǒu yú guāng, jìng zuò tíng xuān jì xìng zhǎng. dì pì bù zhī gēng lòu yǒng, piē jīng huā yǐng guò dōng qiáng. zèng sháo shēng yún: gū jiǔ měi wén juān yù pèi, jì rén shí fù diǎn gōng páo. shū tiē qiè sháo shēng zhī wèi rén. yú wèn sháo shēng: yù tíng mào kě chēng qí cái fǒu? sháo shēng nǎi sòng qí pú sà mán yī què yún: rén yán wǒ shòu xíng tóng hè, zhāo zhāo lǎn jìng hún nán jué. dàn jiàn zhǐ jiān zhǎng, luó yī tuì fěn xiāng. ruò néng yín yǒu yì, bù guǎn yāo shēn xì. qīng jiǎn kěn rú méi, diāo líng yì shì kuí. kě xiǎng jiàn fēng diào, shǐ rén zhī yì yě xiāo.
蔣苕生太史序玉亭女史之詩,曰:「《離》象文明,而備位乎中;女子之有文章,蓋自天定之。玉亭名慎容,姓胡,山陰人,嫁馮氏;所天非解此者,遂一旦焚棄之。然其韻語,已流播人間,有《紅鶴山莊詩》行世。其女兄弟采齊、景素,亦皆能詩,俱不得志。玉亭尤鬱郁,未四旬,歿矣屍其《病中》云:「惚惚魂無定,飄飄若夢中。扶行驚地軟,倚臥覺頭空。放眼皆疑霧,聞聲似起風。那堪窗下雨,寂寞一燈紅。」《窺采齊曉妝》云:「徘徊明鏡漫凝神,個裡伊誰解效顰?一樹梨花一溪月,隔窗防有斷魂人。」《女郎詞》云:「相呼同伴到簾幃,偷看新來客是誰。又恐被人先瞥見,卻從紈扇隙中窺。」《殘梅》云:「才發疏林便褪妝,冰姿空對月昏黃。東風只顧吹零雨,那惜枝頭有暗香?」采齊,名慎儀。《早起》云:「一番花信五更風,那管春宵夢未終。起傍芳叢頻檢點,夜來曾否損深紅?」《夜眠》云:「銀蟾朗徹有餘光,靜坐庭軒寄興長。地僻不知更漏永,瞥驚花影過東牆。」《贈苕生》云:「沽酒每聞捐玉佩,濟人時復典宮袍。」殊貼切苕生之為人。余問苕生:「玉亭貌可稱其才否?」苕生乃誦其《菩薩蠻》一闋云:「人言我瘦形同鶴,朝朝攬鏡渾難覺。但見指尖長,羅衣褪粉香。若能吟有異,不管腰身細。清減肯如梅,凋零亦是魁。」可想見風調,使人之意也消。
hóng hè shān zhuāng shī, nǎi wáng jú zhuāng xiào lián wèi zhī kān xíng. yù tíng zuò cí xiè yún: duō xiè shī rén, shēn méng cái shì, bù zēng qī mò kān yīn yǐ. wú tóu chǔ wěi yī xiāng féng, bái yún hóng hè chuán qiān lǐ. nán pǔ bēi yín, xī chuāng xián jì, jū rán juǎn fù qiū xiāng lǐ. cùn xīn cóng cǐ mò yán chóu, rén jiān yǐ yǒu rén zhī jǐ. qí nǚ sī huì, jià liú shì láng bǐng tián, yì cái nǚ yě, guò lǐng yún: bàn lǐng méi huā chéng gù jiù, liǎng jiān shū běn shì xíng zhuāng.
《紅鶴山莊詩》,乃王菊莊孝廉為之刊行。玉亭作詞謝云:「多謝詩人,深蒙才士,不憎戚末堪因倚。吳頭楚尾一相逢,白雲紅鶴傳千里。 南浦悲吟,西窗閒技,居然卷附秋香里。寸心從此莫言愁,人間已有人知己。」其女思慧,嫁劉侍郎秉恬,亦才女也,《過嶺》云:「半嶺梅花成故舊,兩肩書本是行裝。」
liù shí
六十
kǒng hóng gǔ fú jī, yǒu nǚ xiān, zì chēng yuán miáo jūn, míng yuán, nián shí wǔ, rù shǔ wáng chǎng gōng zhōng, gěi shì huā ruǐ fū rén. wèi jìn yù, ér táng bīng xià shǔ, miáo jūn nì mín jiān, bèi rén sōu dé, jiāng xiàn zhī dà shuài, xíng cì jiàn gé, tóu shuǐ sǐ, nián cái shí bā. jīn shí bì jiān yǒu chuí hóng shān hú shù zhě, jí qí gǎo zàng suǒ yě. jú zhuāng wèi tí shī yún: jiàn gé cuī wēi wàn gǔ cún, xī chuān gōng diàn zǒng chéng chén. kě lián xùn guó mó jī zhě, bú shì zhāo yáng chǒng xìng shēn!
孔葒谷扶乩,有女仙,自稱袁苗君,名沅,年十五,入蜀王昶宮中,給事花蕊夫人。未進御,而唐兵下蜀,苗君匿民間,被人搜得,將獻之大帥,行次劍閣,投水死,年才十八。今石壁間有垂紅珊瑚樹者,即其稿葬所也。菊莊為題詩云:「劍閣崔巍萬古存,西川宮殿總成塵。可憐殉國磨笄者,不是昭陽寵幸身!」
liù shí yī
六十一
sū zhōu yáng wén shū xiān shēng, zhǎng jiào wú xiāng fū wén shū yuàn, yǐ shí xué jiào rén. yú nián shí jiǔ, jí jí mén yān. hòu zǎi jiāng níng, ér xiān shēng zhǎng jiào zhōng shān, yòu fù zhuī suí jiàng zhàng. jìn wén qí jiā shì wēi, shī gǎo yí shī, jǐn chuán xiào líng èr shǒu, yún: dǐng hú lóng qù shàng shēng tiān, gōng jiàn mái cáng sì bǎi nián. jīn wǎn yù yú wú yàng zài, bù xū qīng lèi dī tóng xiān. shù rú zhān bài jiù shān líng, luò rì píng wú bǎi gǎn shēng. yù zòu tōng tiān tāi xià biǎo, zhǐ lián cái xiè shěn chū míng. xiān shēng míng shéng wǔ, kāng xī guǐ yǐ hàn lín, wéi dòu xiān shēng sūn yě.
蘇州楊文叔先生,掌教吾鄉敷文書院,以實學教人。餘年十九,即及門焉。後宰江寧,而先生掌教鐘山,又復追隨絳帳。近聞其家式微,詩稿遺失,僅傳《孝陵》二首,云:「鼎湖龍去上升天,弓劍埋藏四百年。金碗玉魚無恙在,不須清淚滴銅仙。」「豎儒瞻拜舊山陵,落日平蕪百感生。欲奏通天台下表,只憐才謝沈初明。」先生名繩武,康熙癸已翰林,維斗先生孫也。
liù shí èr
六十二
jiāng níng fāng bó yǒng gōng zhī zǐ míng xīn, zì zhú yán, xìng dān fēng yǎ. qí dì liàng, zì tiě yá, yì cōng yǐng. zài jiāng níng shí, yǔ yú jiāo hǎo, xuǎn shèng zhēng gē, shí shí bù jué. hòu yǒng gōng nèi yòng. zhú yán liú bié shī yún: chūn fēng jǐ dù zuò qióng yán, yù xiè fēi fēi xì yǔ tiān. shèng huì hū rán chéng wǎng shì, bié qíng wú nà dào zūn qián. guà fān jiāng shàng sān qiū yǔ, xiě hèn yín dēng wǔ sè jiān. cǐ hòu mèng hún lái bù yì, qín shēng zhòng tīng shì hé nián? tiě yá yún: yàn lì kōng tiān qì hàng liáo, lí gē wèi chàng yǐ hún xiāo. liǎng nián shī dì qíng hé zhòng, yī bié guān shān lù zhèng yáo. hǎi shàng yáo qín jīng hū duàn, yán qián cóng guì chàng nán zhāo. lí huái cǐ jì píng shuí shuō, zhǐ kě zhǎng tíng zhé liǔ tiáo. qí shī yán yì zǔ xiào lián, yì liú bié sì shǒu, mò yún: zi yún bǐ zhá jūn qīng shé, dào chù tīng rén shuō gǎn ēn. tiě yá yóu hé fáng yún: shuǐ shēn bù jué yú zhōu guò, lǔ dòng xiān kàn yuè yǐng yáo.
江寧方伯永公之子明新,字竹岩,性耽風雅。其弟亮,字鐵崖,亦聰穎。在江寧時,與余交好,選勝征歌,時時不絕。後永公內用。竹岩留別詩云:「春風幾度坐瓊筵,玉屑霏霏細雨天。盛會忽然成往事,別情無那到尊前。掛帆江上三秋雨,寫恨銀燈五色箋。此後夢魂來不易,琴聲重聽是何年?」鐵崖云:「雁唳空天氣沆寥,驪歌未唱已魂消。兩年師弟情何重,一別關山路正遙。海上瑤琴驚忽斷,岩前叢桂悵難招。離懷此際憑誰說,只可長亭折柳條。其師嚴翼祖孝廉,亦留別四首,末云:「子云筆札君卿舌,到處聽人說感恩。」鐵崖《遊河房》云:「水深不覺漁舟過,櫓動先看月影搖。」
liù shí sān
六十三
yǒng wù shī wú jì tuō, biàn shì ér tóng cāi mí. dú shǐ shī wú xīn yì, biàn chéng niàn yī shǐ dàn cí suī zhe yì lùn, wú juàn yǒng zhī wèi, yòu shì shǐ zàn yī pài: jù fēi shī yě. yú zuì ài cháng zhōu liú dà yóu yuè mù yún: dì xià ruò féng yú shǎo bǎo, nán cháo tiān zǐ jìng shēng hái. luó liǎng fēng yǒng shǐ huáng yún fén shū zǎo zhǒng ē páng huǒ, shōu tiě hái liú bó làng chuí. zhōu qīn lái yǒng shǐ huáng yún: péng lái mì dé zhǎng shēng yào, yǎn jiàn zhū hóu jǐn rù guān. sōng jiāng xú shì nǚ yǒng yuè mù yún: qīng shān yǒu xìng mái zhōng gǔ, bái tiě wú gū zhù nìng chén. jiē miào. yóu juàn zhě, yán hǎi shān yǒng zhāng wèi gōng yún: chuán zhōng gōng guò rú hé xù? wèi yǒu nán xuān xià bǐ nán. lěng qiào yùn jí, kǒng zhū zǐ zài jiǔ yuán, yì dāng gān xiào.
詠物詩無寄託,便是兒童猜謎。讀史詩無新義,便成《廿一史彈詞》;雖着議論,無雋永之味,又似史贊一派:俱非詩也。余最愛常州劉大猷《岳墓》云:「地下若逢于少保,南朝天子竟生還。」羅兩峰詠《始皇》雲;「焚書早種阿房火,收鐵還留博浪椎。」周欽來詠《始皇》云:「蓬萊覓得長生藥,眼見諸侯盡入關。」松江徐氏女詠《岳墓》云:「青山有幸埋忠骨,白鐵無辜鑄佞臣。」皆妙。尤雋者,嚴海珊詠《張魏公》云:「傳中功過如何序?為有南軒下筆難。」冷峭蘊藉,恐朱子在九原,亦當乾笑。
hǎi shān zì fù yǒng gǔ wèi dì yī, yú dú zhī guǒ rán. sān chuí gāng yún: yīng xióng lì mǎ qǐ shā tuó, nài cǐ zhū liáng bá hù hé? chì shǒu nán fú táng shè jì, lián chéng yóu yōng jìn shān hé. fēng yún zhàng xià qí ér zài, gǔ jiǎo dēng qián lǎo lèi duō. xiāo sè sān chuí gāng xià lù, zhì jīn rén chàng bǎi nián gē.
海珊自負詠古為第一,余讀之果然。《三垂岡》云:「英雄立馬起沙陀,奈此朱梁跋扈何?赤手難扶唐社稷,連城猶擁晉山河。風雲帳下奇兒在,鼓角燈前老淚多。蕭瑟三垂岡下路,至今人唱《百年歌》。」
liù shí sì
六十四
tóng chéng zhāng yào zhāi zōng bó, sān rèn jiāng nán xué zhèng, jiǎng zhuó míng liú, shī yóu qīng wǎn. tí sān mèi chéng bì lóu yún: xiǎo xuān jìn duì bì bō chéng, gé zhe shū yáng huàn yù yīng. zuì hǎo dàn yún wēi yuè yè, bàn lián xiāng wàng dú shū dēng. jì nǚ yún: xiāng gēng xǐ shǒu diào chén shàn, shū àn fēn dēng bǔ jiù rú. xǐ ruò xū guī lǐ yún: yī pǐ juàn kān lián huàn kuàng, wǔ chē shū zú yàn guī zhuāng. yú yǐ hàn lín gǎi guān, gōng xiàng qí xiōng wén hé gōng zuò yuán xiāng yǔ yuē: hán yù kě xī!
桐城張藥齋宗伯,三任江南學政,獎擢名流,詩尤清婉。《題三妹澄碧樓》云:「小軒近對碧波澄,隔着疏楊喚欲應。最好淡雲微月夜,半簾相望讀書燈。」《寄女》云:「香羹洗手調晨膳,書案分燈補舊襦。」《喜若需歸里》云:「一匹絹堪憐宦況,五車書足艷歸裝。」余以翰林改官,公向其兄文和公作元相語曰:「韓愈可惜!」
liù shí wǔ
六十五
cuī niàn líng jìn shì pó yáng dào zhōng yún: bān jiū hū yǔ liǎng sān chù, máo zhú biān lí sì wǔ jiā. liú shuǐ shēng zhōng xíng bàn rì, xūn fēng bù dòng wǎn hé huā. zhé liǔ yún: mò tóu yáng liǔ zhèng chuí sī, qì yǔ hán fēng sòng bié lí. jīn rì ér xīn zhèng piāo dàng, zhé zhī xiū zhé dài huā zhī. cuī yǒu rú cǐ cái, ér yǐ wēi zuì chǐ zhí, piāo bó jiāng níng sēng shè. dāng shì zhě yù zhú huí jí, yǔ lì wèi hù chí, jiǔ zhī nǎi xíng.
崔念陵進士《鄱陽道中》云:「班鳩呼雨兩三處,毛竹編籬四五家。流水聲中行半日,薰風不動晚禾花。」《折柳》云:「陌頭楊柳正垂絲,泣雨含風送別離。今日兒心正飄蕩,折枝休折帶花枝。」崔有如此才,而以微罪褫職,漂泊江寧僧舍。當事者欲逐回籍,予力為護持,久之乃行。
liù shí liù
六十六
nián jiā zǐ rèn jìn shì dà chūn, shī xué xuǎn tǐ, dú le yì sì yī shǒu, tuō jǐn qí liáng jīn fěn. cí yuē: guò wù zhǐ guī lín, dào sì tíng shuāng jí. fēng chuī yān suì xié, rù hù qì sāo xiè. jìng pì hǎn lái zōng, rì luò jiàn cán xuě. bù shí cǐ hé rén, gé zhú wén sēng shuō. yòu yǒu jù yún: bào qín kàn yuè qù, chuī bìn ài fēng lái.
年家子任進士大椿,詩學選體,獨《了義寺》一首,脫盡齊、梁金粉。詞曰:「過塢指歸林,到寺停雙楫。風吹煙穗斜,入戶氣騷屑。境僻罕來蹤,日落見殘雪。不識此何人,隔竹聞僧說。」又有句云:「抱琴看月去,吹鬢愛風來。」
liù shí qī
六十七
rén shēn dōng, yáng xiàn shī rén wāng pǔ, luò tuò jīn líng. yú xiǎo yǒu zhōu jì, méng zèng shī yún: xiè hòu dé méng qīng yǎn gù, cǐ shēng jīn yǐ shǔ míng gōng. hái jiā hòu, jì qí dì yù háng tú shān cǎo táng shī lái, yǒu wū jiǎo xiǎng sōng tāo, qíng rì zhǎng yí yǔ zhī jù. yòu liǔ xù yún: míng zhī xiù gé duō chūn sī, gù bàng lián qián kuǎn kuǎn fēi.
壬申冬,陽羨詩人汪溥,落魄金陵。余小有周濟,蒙贈詩云:「邂逅得蒙青眼顧,此生今已屬明公。」還家後,寄其弟玉珩《圖山草堂詩》來,有「屋角響松濤,晴日長疑雨」之句。又《柳絮》云:「明知繡閣多春思,故傍簾前款款飛。」
liù shí bā
六十八
zhú yún nǚ zǐ zǎo zú. zì fén shī gǎo, jǐn chuán qí gōng cí yún: zhōng guān xuān zhào àn xīn zhēng, yù zhǐ qīng dàn bié hèn shēng. qià bèi dōng fēng chuī sàn qù, jūn wáng zhà tīng wèi fēn míng. gāo dōng jǐng tí yún: cóng cán sī zì dié yuān yāng, líng luàn cán zhī jǐn duàn cháng. lài shì liù dīng shōu bù jǐn, yī biān qíng chū fǎn hún xiāng.
竹筠女子早卒。自焚詩稿,僅傳其《宮詞》云:「中官宣詔按新箏,玉指輕彈別恨聲。恰被東風吹散去,君王乍聽未分明。」高東井題云:「叢殘私字疊鴛鴦,零亂殘脂盡斷腸。賴是六丁收不盡,一編擎出返魂香。」
liù shí jiǔ
六十九
tóng nián shào shū yán tài shǐ yù zhī táng sì liù yī biān, zhí bī qí liáng, shī yì gāo yǎ. zhǎng jiào cháng zhōu, yú pō zhōu xiāng fǎng. bié hòu jì qī lǜ sì zhāng, yǒu jù yún: xìng lái bù jué fēng chuī mào, zuò jiǔ fāng zhī lù shī yī. běi guī yún: zhōng cháo jì shuǐ suí chuán wěi, jǐn rì huái shān zài yǎn zhōng.
同年邵叔岩太史《玉芝堂四六》一編,直逼齊、梁,詩亦高雅。掌教常州,余泊舟相訪。別後寄七律四章,有句云:「興來不覺風吹帽,坐久方知露濕衣。」《北歸》云:「終朝濟水隨船尾,盡日淮山在眼中。」
qī shí
七十
cáo xué shì luò gěng yán: shǎo shí guò shì, mǎi jiāo shān jí guī. yè yuè zhī juàn, yǎn juàn wò, wén kòu mén shēng, qǐ shì, zé tóng xué chí yǒu shān yě. xié shǒu dēng tái lián jù yún: rǎn rǎn chéng fēng yī wàng mí, chí zhōng tiān yān yǔ xī yáng dī. lái shí yī fú duō chéng xuě, cáo qù hòu pí máo jǐn shǔ ní. dàn jiàn bái yún qīn yuè lěng, chí wēi wén huáng niǎo gé huā tí. xíng xíng bú shì rén jiān xiàng, shǒu wǎn jiāo lóng zuò zhàng lí. cáo yín bà, yǒu shān bié qù. xué shì guī yǔ qí qī, qī bù dá hū pū, pū bù yīng. fù zuò běi chuāng, qǔ jiāo shān jí, xiān shù yè, huí gù, zé shēn wò zhú chuáng shàng. dà jīng, shǐ zhī mèng yě. shǎo qǐng, yǒu shān fù zhì.
曹學士洛梗言:少時過市,買《椒山集》歸。夜閱之倦,掩卷臥,聞叩門聲,啟視,則同學遲友山也。攜手登台聯句云:「冉冉乘風一望迷,」遲「中天煙雨夕陽低。來時衣服多成雪,」曹「去後皮毛盡屬泥。但見白雲侵月冷,」遲「微聞黃鳥隔花啼。行行不是人間象,手挽蛟龍作杖藜。」曹吟罷,友山別去。學士歸語其妻,妻不答;呼仆,仆不應。復坐北窗,取《椒山集》,掀數頁,回顧,則身臥竹床上。大驚,始知夢也。少頃,友山訃至。
qī shí yī
七十一
zhōu shǎo sī kōng qīng yuán wèi yù shí, mèng rén zhào zhì yī chù, jīn zì bǎng yún jiǔ tiān xuán nǚ zhī fǔ. zhōu rù bài, jiàn xuán nǚ xiá pèi zhū guān, nán miàn zuò, yǐ shǒu píng fú zhī, yuē: wú tā xiāng shǔ, yīn xiǎo nǚ yǒu xiàng, qiú xiān shēng shī. chū yī juàn, hàn wèi míng rén bǐ mò jù zài, huái nán wáng liú ān lì shū zuì gōng, zì cáo zi jiàn yǐ xià, shāo jìn zhōng wáng fēng gé. zhōu tí wǔ lǜ sì shǒu. xuán nǚ xǐ, mìng nǚ chū bài. shén guāng zhào yào, zhōu bù gǎn yǎng shì. nǚ yuē: zhōu xiān shēng fù guì zhōng rén, hé yǐ shēn dài àn jí? wǒ wèi jūn chú zhī, zuò rùn bǐ zī. jiě qún dài, shòu yào yī wán. zhōu yòu shí wù tūn tiě zhēn, zhe cháng wèi jiān, shí zuò yǐn tòng. fú hòu huò rán. xǐng lái shī bù néng jì, wéi jì yī lián yún: bīng xuě xiāo wú zhì, xīng chén xì mǎn tóu.
周少司空青原未遇時,夢人召至一處,金字榜雲「九天玄女之府」。周入拜,見玄女霞帔珠冠,南面坐,以手平扶之,曰:「無他相屬,因小女有像,求先生詩。」出一卷,漢、魏名人筆墨俱在,淮南王劉安隸書最工,自曹子建以下,稍近鍾、王風格。周題五律四首。玄女喜,命女出拜。神光照耀,周不敢仰視。女曰:「周先生富貴中人,何以身帶暗疾?我為君除之,作潤筆資。」解裙帶,授藥一丸。周幼時誤吞鐵針,着腸胃間,時作隱痛。服後霍然。醒來詩不能記,惟記一聯云:「冰雪消無質,星辰系滿頭。」
qī shí èr
七十二
yóu chēn zhě, zhǎng shā rén, shào nián sháo xiù, guò xiāng xī yě miào, jiàn sù zǐ gū shén shén měi, tí bì yún: miǎo gū xiān zǐ luò yān shā, bīng zuò lán gàn yù zuò chē. ruò wèi yè shēn fēng lù lěng, jǐn lí máo shè shì láng jiā. yè yǒu kòu mén zhě. qǐ zhī, yuē: zǐ gū shén yě. dú láng shī, gù lái xiāng jiù. shǒu yī wù yǔ yóu yuē: cǐ míng zǐ sī náng. wú cháo yù dì shí, zhī nǚ suǒ cì. pèi zhī, néng zhù rén wén sī. shēng zì pèi hòu, jí dēng kē chū zǎi. nǚ zhù qí wèi zhèng, yǒu shén míng zhī chēng. yú àn yóu shī pō yùn jí, wú guài shén nǚ zhī xiāng cóng yě. qí shǐ mò shén zhǎng, zài xīn qí xié zhōng.
尤琛者,長沙人,少年韶秀,過湘溪野廟,見塑紫姑神甚美,題壁云:「藐姑仙子落煙沙,冰作闌干玉作車。若畏夜深風露冷,槿籬茅舍是郎家。」夜有叩門者。啟之,曰:「紫姑神也。讀郎詩,故來相就。」手一物與尤曰:「此名紫絲囊。吾朝玉帝時,織女所賜。佩之,能助人文思。」生自佩後,即登科出宰。女助其為政,有神明之稱。余按尤詩頗蘊藉,無怪神女之相從也。其始末甚長,載《新齊諧》中。
qī shí sān
七十三
xiān zǔ dàn fǔ gōng yǒu shī yī cè, jiē yíng tóu cǎo shū. yǔ yòu shí céng shǒu lù zhī. yī xíng wèi lì, lǚ yí juàn shǔ, jìng ěr yí shī. jǐn jì qí yǒng xuě yún: hū rán juǎn màn rú féng yuè, kě xī kāi chuāng bù jiàn shān. tú zhōng yù xuě yún: sì wàng píng lín fēi niǎo jué, yī jiān xíng lǐ diàn fáng shū. gǒng xiàn mù zhōng wǔ shí zì shòu qìn yuán chūn èr què, yún: zì shòu sān bēi, yǎng tiān qǐ shǒu, qū zhǐ pái huái. tàn yī jīng zāo pò, guà míng rù pàn bā chǎng kuǐ lěi, zhú duì dēng tái. jiàn jiàn xiāo mó, rén shēng lǎo yǐ, fù guì gōng míng ān zài zāi! xiū shāng gǎn, qiě sōu xún tū guǎn, bié zuò shēng yá. yōng shū shì shǔ wú chái, quán hùn jī fān lí xué mài dāi. rèn yū qīng tuō zǐ, míng qí běi dǒu lùn huáng shù bái, fù bǐ zhǎng huái. yǔ wǒ wú gàn, shì jiē qián dìng, hé kǔ zǎn méi bù fàng kāi? yǔ jūn yuē, zài zuì xiāng shēn chù, bù yǐn xiū lái. yòu yún: zì shòu sān bēi, cóng jīn kè dǐ, zhuī shù nián huá. yì jīn dēng zòng yǐn, hū lú hē zhì diāo ān chí shè, wèn liǔ xún huā. cǐ xìng fēi yáo, niàn nián qián shì, shū hū pó rán lǎo quē yá. yōu lái chù, bǎ tuò hú qiāo quē, jié gǔ pín wō. jǐ nián làng jī tiān yá, ruò gè shì kuáng fū bù yì jiā. kàn líng dīng dì mèi, zhēng zhēng wàng wǒ jiāo róu ér nǚ, qiāo qiāo hū yé. hèn bù chéng fēng, piāo rán guī qù, kě nài guān hé dào lù shē! huáng hūn hòu, wèn yǒu shuí bàn wǒ, shù diǎn hán yā. xiān zǔ cí xī jí, qián míng huái méi shì yù zhī sūn. huái méi yǔ qí fù mào yīng fāng bó, yǒu zhú jiāng shī jí xíng shì.
先祖旦釜公有詩一冊,皆蠅頭草書。予幼時曾手錄之。一行為吏,屢移眷屬,竟爾遺失。僅記其《詠雪》云:「忽然卷幔如逢月,可惜開窗不見山。」《途中遇雪》云:「四望平林飛鳥絕,一肩行李店房疏。」《鞏縣幕中五十自壽·沁園春》二闋,云:「自壽三杯,仰天稽首,屈指徘徊。嘆一經糟粕,掛名入泮;八場傀儡,逐隊登台。漸漸消磨,人生老矣,富貴功名安在哉!休傷感,且搜尋禿管,別作生涯。傭書事屬吾儕,權混跡藩籬學賣呆。任紆青拖紫,名齊北斗;論黃數白,富比長淮。與我無干,事皆前定,何苦攢眉不放開?與君約,在醉鄉深處,不飲休來。」又云:「自壽三杯,從今客邸,追數年華。憶金燈縱飲,呼盧喝雉;雕鞍馳射,問柳尋花。此興非遙,廿年前事,倏忽皤然老缺牙。憂來處,把唾壺敲缺,羯鼓頻撾。幾年浪跡天涯,若個是狂夫不憶家。看零丁弟妹,睜睜望我;嬌柔兒女,悄悄呼爺。恨不乘風,飄然歸去,可奈關河道路賒!黃昏後,問有誰伴我,數點寒鴉。」先祖慈谿籍,前明槐眉侍御之孫。槐眉與其父茂英方伯,有《竹江詩集》行世。
qī shí sì
七十四
shū fù jiàn pán gōng, yóu xī yuè sān shí yú nián. zú shí, xiāng tíng dì nián cái shí suì, yǐ gù shī duō sàn shī. yú guī qí sàng, sōu lù zhōng, jǐn cún jiàn jì wǔ lǜ yún: dú xiàng kōng tíng lì, shī sī rù shù yáng. cái xiān shī jiǎn yì, fèng kě yǎng gāo táng. rǔ qǐ chí zhōng wù? wú chóu bìn shàng shuāng. hé shí yī zūn jiǔ, xiāng duì huà cāng sāng? wú shēng zuì piāo pō, lèi jī mǎn zhēng yī. zǐ mò chūn yóu zài, qīng nián shì yǐ fēi. shuǐ kuān yú wèi huó, shù mì niǎo nán yī. xiǔ gǔ mái hé chù? qiū yuán zhàng yǔ fēi.
叔父健磐公,游西粵三十餘年。卒時,香亭弟年才十歲,以故詩多散失。余歸其喪,搜簏中,僅存見寄五律云:「獨向空庭立,詩思入沭陽。才先施簡邑,俸可養高堂。汝豈池中物?吾愁鬢上霜。何時一尊酒,相對話滄桑?」「吾生最飄泊,淚跡滿征衣。紫陌春猶在,青年事已非。水寬魚未活,樹密鳥難依。朽骨埋何處?秋原瘴雨飛。」
qī shí wǔ
七十五
yǐn shì cūn xiǎo yuán jué jù yún: chūn cǎo zì lái shān bù jǐn, yǔ huā wú ài bù fáng duō. shēn dé sī mǎ wēn gōng suǒ yún cǎo fēi ài zú bù shān bāo róng qì xiàng.
尹似村《小園》絕句云:「春草自來芟不盡,與花無礙不妨多。」深得司馬溫公所云「草非礙足不芟」包容氣象。
qī shí liù
七十六
yáng zhōu guō yuán qiān, zì yú gōng, jiāng zuǒ shí wǔ zǐ zhī yī yě. qiū wéi wén juàn, ǒu wù yī zì, nǎi wā xiǎo kǒng, bǔ zhuì shū zhī. shōu juǎn guān kān yǐ wéi lì, bù xǔ rù chǎng. yú gōng zuò wā kǒng shī yún: wú dào zhēn chéng yī kuì rán, yǎng gāo wèi yǐ hū zuān jiān. jiǎ wǔ shǒu tí: yǎng zhī mí gāo. shì cān mài wàng sān méi zì, wèi bǔ wā huáng wǔ sè tiān. yǎn dǐ jīn kūn hūn dài guā, nián lái yù chǔ kè jiāng chuān. hǎi shān bàn lǚ fēi téng jǐn, cán kuì piān wèi yǒu lòu xiān. yī xià kuī chéng dǐ hǎi kuān, gōng míng yíng dé chǐ yá hán. shì qíng bì jìng chuī máo yì, bǐ lì xū zhī tòu bèi nán. hùn dùn huà méi liáng kě yǐ, xū kōng zhe xiē běn wú duān. xiē xiē pī móu wú duō zǐ, láo dòng zhū jūn fǎn fù kàn. yòu: shuí zhī bǎi bù chuān yáng shǒu, rú cǐ kuā zhāng dòng zhá gōng. shēn shì zì lián hái zì xiào, cǐ shēng xiàng wù zhǐ máo zhuī. zhēn bù kuì cái rén tǔ shǔ.
揚州郭元釺,字於宮,江左十五子之一也。秋闈文卷,偶誤一字,乃挖小孔,補綴書之。收卷官勘以違例,不許入場。於宮作《挖孔》詩云:「吾道真成一喟然,仰高未已忽鑽堅。甲午首題:《仰之彌高》。似餐脈望三枚字,未補媧皇五色天。眼底金錕昏待刮,年來玉楮刻將穿。海山伴侶飛騰盡,慚愧偏為有漏仙。」「一罅虧成抵海寬,功名贏得齒牙寒。世情畢竟吹毛易,筆力須知透背難。混沌畫眉良可已,虛空着楔本無端。些些紕繆無多子,勞動諸君反覆看。」又:「誰知百步穿楊手,如此誇張洞札工。」「身世自憐還自笑,此生相誤只毛錐。」真不愧才人吐屬。
qī shí qī
七十七
yú zài wáng mèng tíng tài shǒu chù, fān yuè jiù lù. dé liú dà shān xiān shēng shǒu shū shī cè. hè qí zǔ lóu cūn xiū zhuàn yí jū yún: guān rú cán shòu jiǎn sī chán, yù yù wéi jiāng dǐ shě qiān. jiā jù wú duō yí xiào yì, jiē fāng tài yuǎn zhù kān lián. yuè féng miào shì gāng sān rì, fèng suàn cí lín yǐ liù nián. bì hù rěn jī dōu bù huàn, zhǐ chóu náng fá mǎi shū qián. bì shān táng lǐ lǎo shàng shū, èr shí nián qián cǐ bo lú. rèn fáng jiāo yóu jīn zài fǒu? yáng tán tì lèi tòng hé rú! tuí láng yǒu pì bēn jī shǔ, fèi pǔ wú qiáng zhǒng yě shū. cǐ rì jūn jū zuì xiāng jìn, jiào yú yí dào yī chóu chú. dà shān míng yán, jiāng pǔ rén, rén dàn zhī qí gōng zuò shí wén, ér bù zhī shī cái qīng miào nǎi ěr. suǒ yún bì shān táng shàng shū zhě, jí dōng hǎi xú jiàn ān sī kòu, lǐng xiù míng chǎng zhě yě. chá pǔ xiān shēng yì yǒu shī yún: fēn míng wàn hè guī dōng hǎi, bú dào cháo zōng zhuǎn zì yí. kě wèi shàn yú tuī zūn zhě yǐ.
余在王孟亭太守處,翻閱舊簏。得劉大山先生手書詩冊。賀其祖樓村修撰移居云:「官如蠶受繭絲纏,鬱郁惟將邸舍遷。家具無多移校易,街坊太遠住堪憐。月逢廟市剛三日,俸算詞林已六年。閉戶忍飢都不患,只愁囊乏買書錢。」「碧山堂里老尚書,二十年前此卜廬。任防交遊今在否?羊曇涕淚痛何如!頹廊有甓奔飢鼠,廢圃無牆種野蔬。此日君居最相近,教餘一到一躊躕。」大山名岩,江浦人,人但知其工作時文,而不知詩才清妙乃爾。所云碧山堂尚書者,即東海徐健庵司寇,領袖名場者也。查浦先生亦有詩云:「分明萬壑歸東海,不到朝宗轉自疑。」可謂善於推尊者矣。
qī shí bā
七十八
wú hú fàn zhào lóng, zì lì jiāng, guǎn jiāng níng zǎi lù lán cūn shǔ zhōng, shí yǐ shī jiàn shì, guī hòu shēn wáng. jì qí yǔ sù hán jiā miào yī shǒu yún: yīn yún bì kòng bái rì míng, jí fēng mǎn lù qū léi tíng. xìng jiē zhāo tí tóu yī xiǔ, kōng láng jì jì fēi wú wú. zhāi chú wú rén yān huǒ xī, fú qián jǐ juǎn duī cán jīng. rán dēng kū zuò shuāng ěr lěng, cè tīng wàn hú sōng tāo qīng. yán liū xū yú shēng jiàn zhǐ, mén wài chán xuān yóu wèi yǐ. kāi xuān yuè lù hào yíng jiē, yǎng kàn tiān guāng jìng rú xǐ.
蕪湖范兆龍,字荔江,館江寧宰陸蘭村署中,時以詩見示,歸後身亡。記其《雨宿韓家廟》一首云:「陰雲蔽空白日冥,疾風滿路驅雷霆。幸接招提投一宿,空廊寂寂飛鼯鼯。齋廚無人煙火熄,佛前幾卷堆殘經。燃燈枯坐雙耳冷,側聽萬斛松濤傾。檐溜須臾聲漸止,門外潺諼猶未已。開軒月露浩盈階,仰看天光淨如洗。」
qī shí jiǔ
七十九
shàng yú chén shǎo tíng ài tóng èr shù wǔ yán, wèi zhāi jù tú, fǎng ruǎn tíng zhī zhāi shī yú shān yě. yú yóu xǐ qí zǎo yān shān jì zhòng, chūn wù shuǐ biān duō kàn huā fēng lì mào, wèn shuǐ lù suí rén qíng liú míng duàn hè, shān yǐng wò kōng tián shù lián.
上虞陳少亭愛童二樹五言,為《摘句圖》,仿阮亭之摘施愚山也。余尤喜其「早煙山際重,春霧水邊多」、「看花蜂立帽,問水鷺隨人」、「晴流鳴斷壑,山影臥空田」數聯。