yī
一
wáng jīng gōng zuò wén, luò bǐ biàn gǔ wáng jīng gōng lùn shī, kāi kǒu biàn cuò. hé yě? wén jì píng yǎn, ér gōng tiān xìng ǎo zhí, gù zuó jù xuǎn cí, jiǒng bù yóu rén. shī guì wēn róu, ér gōng xìng qíng kè kù, gù záo xiǎn zhuì yōu, zì duò mó zhàng. qí píng shēng zuì dé yì jù yún: qīng shān mén shī zuò, huáng niǎo xié shū mián. yú yǐ wèi shǒu jù shì qǐ ér xiàng yáng, cì jù shì cūn tóng táo xué. rán jīng gōng qià yǒu jiā jù, rú: jìn wú chuán fǎng yóu wén dí, yuǎn yǒu lóu tái zhǐ jiàn dēng. kě wèi shēng píng jié zuò yǐ.
王荊公作文,落筆便古;王荊公論詩,開口便錯。何也?文忌平衍,而公天性拗執,故琢句選詞,迥不猶人。詩貴溫柔,而公性情刻酷,故鑿險縋幽,自墮魔障。其平生最得意句云:「青山捫虱坐,黃鳥挾書眠。」余以為首句是乞兒向陽,次句是村童逃學。然荊公恰有佳句,如:「近無船舫猶聞笛,遠有樓台只見燈。」可謂生平傑作矣。
èr
二
sòng shěn lǎng zòu: guān jū, fū fù zhī shī, pō xián xiá xiè, bù kě guān guó fēng. gù bié zhuàn yáo shùn èr shī yǐ jìn. gǎn fān kǒng zǐ zhī àn, yū miù yǐ jí ér lǐ zōng jiā zhī, cì bó bǎi pǐ. yú cháng xiào yuē: yì yǐ qián kūn èr guà wèi shǒu, yì yīn yáng fū fù zhī yì. shěn lǎng hé bù zài bié zhuàn èr guà yǐ jìn hū? qiě shī jīng hǎo xù fù rén: yǒng jiāng yuán zé wàng dì kù, yǒng tài rèn zé wàng tài wáng: lǜ yǐ sòng rú fū wèi qī gāng zhī dào, jiē shī tǐ cái.
宋沈朗奏:「《關雎》,夫婦之詩,頗嫌狎褻,不可冠《國風》。」故別撰《堯》、《舜》二詩以進。敢翻孔子之案,迂謬已極;而理宗嘉之,賜帛百匹。余嘗笑曰:「《易》以《乾》、《坤》二卦為首,亦陰陽夫婦之義。沈朗何不再別撰二卦以進乎?」且《詩經》好序婦人:詠姜螈則忘帝嚳,詠太任則忘太王:律以宋儒夫為妻綱之道,皆失體裁。
sān
三
gù níng rén yán: sān bǎi piān wú bù zhuǎn yùn zhě. táng shī yì rán. wéi hán chāng lí qī gǔ, shǐ yī yùn dào dǐ. yú àn wén xīn diāo lóng yún: jiǎ yì méi chéng, sì yùn zhé yì, liú xīn huán tán, bǎi yùn bù qiān: yì gè cóng qí zhì yě. zé bù zhuǎn yùn shī, hàn wèi yǐ rán yǐ.
顧寧人言:「《三百篇》無不轉韻者。唐詩亦然。惟韓昌黎七古,始一韻到底。」余按《文心雕龍》云:「賈誼、枚乘,四韻輒易,劉歆、桓譚,百韻不遷:亦各從其志也。」則不轉韻詩,漢、魏已然矣。
sì
四
jīn shī chēng piān shí zhě, běn zuǒ chuán suǒ wèi yǐ shén qí chē, bì kè zhī yì. shén zhě, shí rén wèi ǒu yě. guó fēng shī shǎo, kě yǐ tóng juǎn yǎ sòng piān duō, gù měi shí wèi juǎn, ér jí yǐ juàn shǒu zhī piān wèi shén.
今詩稱「篇什」者,本《左傳》所謂「以什其車,必克」之義。「什」者,十人為耦也。《國風》詩少,可以同卷;《雅》、《頌》篇多,故每十為卷,而即以卷首之篇為什。
wǔ
五
yàn zǐ yǐ èr táo shā sān shì, shì běn huāng táng hòu rén yǎn wèi liáng fù yín, yóu wú yì wèi. ér kǒng míng hǎo yín zhī, shū bù kě jiě. qiū hú yī dù fù, liú zhī jǐ shǐ tōng dǐ zhī shén lì. nǎi lè fǔ wài, qián rén yòu yǒu shī yún: láng xīn yè dàng qiè bīng qīng, láng shuō huáng jīn qiè bù yīng. ruò shǐ ǒu rán tōng yī yǔ, bàn shēng shuí xìn shǒu gū dēng?
晏子以二桃殺三士,事本荒唐;後人演為《梁父吟》,尤無意味。而孔明好吟之,殊不可解。秋胡一妒婦,劉知幾《史通》詆之甚力。乃樂府外,前人又有詩云:「郎心葉盪妾冰清,郎說黃金妾不應。若使偶然通一語,半生誰信守孤燈?」
liù
六
yáng yòng xiū xiào jīn zhī rú zhě, jiē sòng rú zhī yīng shēng chóng. wú yǐ wèi kǒng yǐng dá zhēn zhèng kāng chéng zhī yīng shēng chóng yě. zuì kě xiào zhě, zhèng zhù céng sūn lái zhǐ, yǐ qí fù zi, yǐ céng sūn wèi chéng wáng, fù zi wèi wáng hòu tài zǐ. wáng sù fēi zhī yún: quàn nóng bù bì yǔ wáng hòu tài zǐ tóng háng. ér kǒng yǐng dá yǐ wèi: shèng xián suǒ xùn, yǔ rì yuè tóng xuán. qí shí jiàn zhī miù rú cǐ, ān dé bù wù rèn wáng shì chōng wèi zhēn zhǔ hū?
楊用修笑今之儒者,皆宋儒之應聲蟲。吾以為孔穎達真鄭康成之應聲蟲也。最可笑者,鄭注「曾孫來止,以其婦子」,以「曾孫」為成王,「婦子」為王后太子。王肅非之云:「勸農不必與王后太子同行。」而孔穎達以為:「聖賢所訓,與日月同懸。」其識見之謬如此,安得不誤認王世充為真主乎?
qī
七
ān huī fāng bó chén mì shān xiān shēng, huì dé róng, rén chún pǔ ér shī jí fēng qù. měi zhān yuán huā kāi, bì zhāo yú yóu shǎng, bù yǐ shǔ lì dài. shì jiē xià yǐ dòu, gōng yòng shàn fú zhī, zuò shī yún: tuì shí zhǎn liáng dí, xiāo yáo bù shēn yuàn. shù gēn jiàn qún yǐ, fēn fēn fāng jiāo zhàn. hū tóng qián bù xí, fú yǐ pú kuí shàn. qǐng kè yuán cǎo gēn, qiú xué gè bēn cuàn. yī yǒu jì shì chén, zài bǐ yīng shàng diàn. dà shū mǒu rì yuè, liǎng jūn zhèng xiāng jiàn. hū rán fēng yáng shā, shī kuì hù tà jiàn. shōu duì gè yī lěi, xù ruì gèng cì biàn. rén shēng yì luǒ chóng, rǎo rǎo yíng chì xiàn. shì yù gè yǒu qiú, qíng wěi dì xiāng shān. tūn shì chǔn rán dòng, jí xiōng jiàn cháng biàn. qǐ wú fēi xiān rén, chéng luán zhù xiá pàn? yú àn sòng rén shī yún: qiáo míng shā dí wén méi shàng, mán chù jiāo zhēng wō jiǎo zhōng. hé yì zhū tiān guān xià jiè, yī wēi chén lǐ dòu yīng xióng? jí cǐ yì yě. xiān shēng jiāo xíng yún: fāng yuán qīng cǎo lǜ lí lí, hǎo shì rén jiā jì sǎo shí. hé chù zhǐ qián shāo bù jǐn, dōng fēng chuī shàng yě táng zhī? yòu, nǚ ér qū yún: shuì yǎn méng lóng chūn mèng jué, bù zhī é shàng yǒu méi huā.
安徽方伯陳密山先生,諱德榮,人淳樸而詩極風趣。每瞻園花開,必招余游賞,不以屬吏待。適階下蟻斗,公用扇拂之,作詩云:「退食展良覿,逍遙步深院。樹根見群蟻,紛紛方交戰。呼童前布席,拂以蒲葵扇。頃刻緣草根,求穴各奔竄。伊有記事臣,載筆應上殿。大書某日月,兩軍正相見。忽然風揚沙,師潰互踏踐。收隊各依壘,蓄銳更伺便。人生亦倮蟲,擾擾盈赤縣。嗜欲各有求,情偽遞相煽。吞噬蠢然動,吉凶見常變。豈無飛仙人,乘鸞注遐盼?」余按宋人詩云:「瞧螟殺敵蚊眉上,蠻觸交爭蝸角中。何異諸天觀下界,一微塵里斗英雄?」即此意也。先生《郊行》云:「芳園青草綠離離,好是人家祭掃時。何處紙錢燒不盡,東風吹上野棠枝?」又,《女兒曲》云:「睡眼朦朧春夢覺,不知額上有梅花。」
bā
八
lǔ xīng cūn dé yǔ shī yún: yī yǔ rén xīn dìng, gē shēng sì yě wén. hé nán yuán chūn yǔ shī yún: fāng cǎo bù zhī chūn, yī yǔ měng rán shěng. cáo dàn quán ǒu chéng yún: dōng fēng lì shàng wēi, yī yǔ zhòng shān lǜ. tóng yòng yī yǔ èr zì, jù kě ài.
魯星村《得雨》詩云:「一雨人心定,歌聲四野聞。」何南園《春雨》詩云:「芳草不知春,—一雨猛然省。」曹澹泉《偶成》云:「東風力尚微,一雨眾山綠。」同用「一雨」二字,俱可愛。
jiǔ
九
fú jiàn zhèng wáng chén, wèi lán zhōu tài shǒu, nián wèi liù shí, yǐ dì sàng qǐ bìng guī. liú bié yín hǎo yún: wèi wén shǐ guò pín yí jí, lǎn dá rén yán dàn tuō lóng. guī qíng yún: zuì lián dài yuè xiāng lián xià, yín zhú yān duō pà diǎn dēng. jù àn yòng gù shì, shǐ rén bù jué. háng jǐn pǔ tí qí guī lái cǎo yún: dōng jīng fēng sú yóu lái hòu, měi wèi qī gōng biàn qù guān. chén shí qiào xuán wú mù rǔ, chún lú rén cuò bǐ zhāng hàn. dōng gāo shū xiào fù xī chóu, rén jiào chái sāng gèng yuǎn yóu. qī lù yì shí biāo bié jí, jìng yīng tí zuò zhèng lán zhōu. zài suí yuán xiǎo zhù, yī rì, mǎi shū liǎng chuán, dǎ jiǎng ér qù.
福建鄭王臣,為蘭州太守,年未六十,以弟喪乞病歸。《留別寅好》云:「畏聞使過頻移疾,懶答人言但托聾。」《閨情》云:「最憐待月湘簾下,銀燭煙多怕點燈。」俱暗用故事,使人不覺。杭堇浦題其《歸來草》云:「東京風俗由來厚,每為期功便去官。陳實、譙玄吾目汝,蓴鱸人錯比張翰。」「東皋舒嘯復西疇,人較柴桑更遠遊。《七錄》異時標別集,竟應題作鄭蘭州。」在隨園小住,一日,買書兩船,打槳而去。
shí
十
hú zhōu xú pǔ yǔ tíng, zài jīn líng wèi rén sī zhī jú měi yín shī, yǔ jī shēng xiāng hè. qián táng zhú zhī yún: fāng xīn mài mài yè tiáo tiáo, láng zài jiāng nán dì jǐ qiáo? yù jì chǐ shū xiě cháng duàn, xī hú zhǐ hèn bù tōng cháo. luò jǐn yáng huā láng wèi guī, kōng fán dāo chǐ zhì luó yī. rén qián pà juǎn zhū lián kàn, hú dié yī shuāng xiāng duì fēi. hǔ qiū tí bì yún: hǎo jǐng bàn cáng fēng dǐng sì, měi rén duō zhù shuǐ biān lóu.
湖州徐溥雨亭,在金陵為人司織局;每吟詩,與機聲相和。《錢塘竹枝》云:「芳心脈脈夜迢迢,郎在江南第幾橋?欲寄尺書寫腸斷,西湖只恨不通潮。」「落盡楊花郎未歸,空煩刀尺制羅衣。人前怕卷珠簾看,蝴蝶一雙相對飛。」《虎丘題壁》云:「好景半藏峰頂寺,美人多住水邊樓。」
yī shí yī
一十一
cháng shú wáng jiè zhǐ zhī dì, míng dài, zì cì yuè, néng jì qí jiā fēng. sù suí yuán jiàn zèng yún: pín fēn hè fèng hái liú kè, lǎo xī hóng cái shàng zhe shū. qí tā jù yún: piàn yǔ qián cūn guò, wēi yún bàn lǐng yīn. gù shān jiě wèi guī rén wàng, gé shuǐ xiān yíng yī jì qīng. qīng míng yún: hū hū chūn guāng guò bàn shí, yù cán tiān qì yǔ rú sī. wú duān liǔ sè qīn shū huǎng, yì zhe hé qiáo zhé chù zhī.
常熟王介祉之弟,名岱,字次岳,能繼其家風。宿隨園見贈云:「貧分鶴俸還留客,老惜鴻才尚著書。」其他句云:「片雨前村過,微雲半嶺陰。」「故山解慰歸人望,隔水先迎一髻青。」《清明》云:「忽忽春光過半時,浴蠶天氣雨如絲。無端柳色侵書幌,憶着河橋折處枝。」
yī shí èr
一十二
xī shān zōu shì nán guò mèng miào, mèng xuán duì jù yún: zhàn guó fēng qū xià, sī wén rì zài zhōng. jué ér yì zhī. biàn guān láng wǔ, wú cǐ shí zì. hòu shù nián guò sū zhōu, dé huáng yě hóng jí dú zhī, nǎi qí jí zhōng jù yě. qǐ mèng zǐ ài zhī, ér míng míng zhōng shū yǐ zì yú yé? tián shí fā tí mèng miào yún: kǒng mén gōng guān sān qiān shì, zhōu shì shēng xū wǔ bǎi nián. shì xùn huáng zuò. huáng yǐ lùn shī wǔ shěn guī yú, gù wú rén duō bìn zhī. rán qí jiā jù, zì bù kě yǎn. yè guī yún: ér tóng xuān xiào gè fēn fēn, wèi jiě dēng qián cì xiù wén. yè bàn zuì guī rén bù jué, kòu mén dú yǒu lǎo qī wén.
錫山鄒世楠過孟廟,夢懸對句云:「戰國風趨下,斯文日再中。」覺而異之。遍觀廊廡,無此十字。後數年過蘇州,得黃野鴻集讀之,乃其集中句也。豈孟子愛之,而冥冥中書以自娛耶?田實發《題孟廟》云:「孔門功冠三千士,周室生虛五百年。」似遜黃作。黃以論詩忤沈歸愚,故吳人多擯之。然其佳句,自不可掩。《夜歸》云:「兒童喧笑各紛紛,未解燈前刺繡紋。夜半醉歸人不覺,叩門獨有老妻聞。」
yī shí sān
一十三
zài dōu, yú yǔ jīn zhì fū wén chún qiú shū dù rì xiū jū zuì xiāng jìn. jīn qí liè yú qiú, ér piān yù ráo qiú. jīn yí jū, qiú yǐ shī hè yún: zhuī qū mì gé liǎng nián yú, yī rì hé céng fù suǒ jū? xuě yuàn duì cái xīn zhe gǎo, fēng lián tóng xiào jiù chāo shū. yín tǒng huì wǒ níng xián shù, qí jú ráo rén shí zì yù. zǎo yǒu shēng huá chuán bái xià, gù zhī míng shì dìng wú xū. yú zuò qī gǔ yī shǒu, zhōng sì jù yún: wǒ yuàn tóng nián rú chūn shù, zhī zhī yè yè xiāng yī fù. bù yuàn tóng nián rú luò huā, luán piào fèng pō fēi tiān yá. qiú dú ér tàn yuē: zi cái zhōng jìng yǒu xìng qíng. wū hū! cǐ jiē sì shí nián qián shì. jīn qiú guān zhì shàng shū, shēng shī hè yì ér zhì fū wèi tài shǒu, liǎng zāo zuì qiǎn, zhé shù yǐ sǐ. qǐ yì rú huā zhī fēi yīn fēi hùn, gè yǒu qián yīn yé? jīn sǐ hòu, yú sōu qí yí shī, liǎo bù kě dé jǐn dé qí yóu zhāng yuán yún: lǜ yáng mén wài bǎn qiáo héng, xīn shuǐ rú chuán jiē àn píng. sān yuè chūn hán huā shàng qiǎn, yī lián yān zhòng yǔ chū chéng. yī wēi shòu zhú fú shuāi bù, gāo xià shū qí rù wǎn qíng. mò biàn jiǔ lán cuī wǎn zhào, yě huái wú yù yǔ ōu méng. ǒu chéng yún: yī chóng yín dào xiǎo, liǎng kè dàn wú yán.
在都,余與金質夫文淳、裘叔度日修居最相近。金棋劣於裘,而偏欲饒裘。金移居,裘以詩賀云:「追趨秘閣兩年余,一日何曾賦索居?雪苑對裁新著稿,風簾同校舊抄書。吟筒惠我寧嫌數,棋局饒人實自譽。早有聲華傳白下,故知名士定無虛。」余作七古一首,中四句云:「我願同年如春樹,枝枝葉葉相依附。不願同年如落花,鸞漂鳳泊飛天涯。」裘讀而嘆曰:「子才終竟有性情。」嗚呼!此皆四十年前事。今裘官至尚書,聲施赫奕;而質夫為太守,兩遭罪遣,謫戍以死。豈亦如花之飛茵飛溷,各有前因耶?金死後,余搜其遺詩,了不可得;僅得其《游張園》云:「綠楊門外板橋橫,新水如船接岸平。三月春寒花尚淺,一簾煙重雨初成。欹危瘦竹扶衰步,高下疏畦入晚晴。莫便酒闌催晚棹,野懷吾欲與鷗盟。」《偶成》云:「一蟲吟到曉,兩客淡無言。」
yī shí sì
一十四
yán bǎi shī yún: bǎi lǐ bù tóng yīn, qiān nián bù tóng yùn. máo shī fán yùn zuò mǒu yīn zhě, nǎi qí zì zhī zhèng shēng, fēi qiáng wèi yā yě. jiāo shì bǐ chéng zài: gǔ rén xià jiē yīn hǔ: wèi fēng yún: yú lín zhī xià, shàng yùn wèi yuán jū yuán chù kǎi fēng yún: zài jùn zhī xià, xià yùn wèi mǔ shì láo kǔ dà yá yún: zhì yú qí xià, xià yún: lǜ xī shuǐ hǔ. fú jiē yīn pò: guān jū yún: wù mèi sī fú, xià yùn wèi zhǎn zhuǎn fǎn cè hòu rén yún: bù rú qí yì, xià jù wèi bù chēng qí fú lí sāo yún: fēi shí sú zhī suǒ fú, xià jù wèi yī péng xián zhī yí zé. jiàng jiē yīn gōng: cǎo chóng yún wǒ xīn zé jiàng, xià jù wèi yōu xīn chōng chōng hàn lù yún: fú lù yōu jiàng, shàng yùn wèi huáng liú zài zhōng. yīng jiē yīn yāng: qīng rén yún: èr máo zhòng yīng, xià jù wèi hé shàng hū áo xiáng yǒu nǚ tóng chē yún: yán rú shùn yīng, xià jù wèi pèi yù jiāng jiāng chǔ cí yún: huá cǎi yī xī ruò yīng, xià jù wèi làn zhāo zhāo xī wèi yāng. fēng jiē dú fēn: lǜ yī yún: qī qí yǐ fēng, xià jù wèi shí huò wǒ xīn chén fēng yún: tuó bǐ chén fēng, xià jù wèi yù bǐ běi lín xūn mín yún: mù rú qīng fēng, xià jù wèi yǐ wèi qí xīn. yōu jiē dú kǒu yào: shǔ lí yún: wèi wǒ xīn yōu, shàng jù wèi zhōng xīn yáo yáo zài chí yún: wǒ xīn zé yōu, shàng jù wèi yán zhì yú cáo chǔ cí yún: sī gōng zǐ xī tú lí yōu, shàng yùn wèi fēng sà sà xī běn xiāo xiāo. qí tā zé hǎo zhī wèi hǒu, xióng zhī wèi xíng, nán zhī wèi néng, yí zhī wèi hé, zhái zhī wèi tuō, zé zhī wèi duó: jiē wán qí shàng xià wén, jí tā piān zhī xiāng tóng zhě, ér zì jiàn. fēng zì, máo shī zhōng fán liù jiàn, jiē zài qīn yùn, tā kě lèi tuī. zhū zǐ bù jiě cǐ yì, nǎi yǐ hòu dài shī yùn, qiáng yā sān bǎi piān, wù yǐ! zhì yú wēi yí èr zì yǒu shí èr biàn, lí zì yǒu shí wǔ yì, dūn zì yǒu shí èr yīn: xú yīng qiū tán huì yán zhī shén xiáng.
閻百詩云:「百里不同音,千年不同韻。《毛詩》凡韻作某音者,乃其字之正聲,非強為押也。」焦氏《筆乘》載:古人「下」皆音「虎」:《衛風》云:「於林之下」,上韻為「爰居爰處」;《凱風》云:「在浚之下」,下韻為「母氏勞苦」;《大雅》云:「至於岐下」,下云:「率西水滸」。「服」皆音「迫」:《關雎》云:「寤寐思服」,下韻為「輾轉反側」;《候人》云:「不濡其翼」,下句為「不稱其服」;《離騷》云:「非時俗之所服」,下句為「依彭咸之遺則」。「降」皆音「攻」:《草蟲》雲;「我心則降」,下句為「憂心忡忡」;《旱麓》云:「福祿攸降」,上韻為「黃流在中」。「英」皆音「央」:《清人》云:「二矛重英」,下句為「河上乎翱翔」;《有女同車》云:「顏如舜英」,下句為「佩玉將將」;《楚詞》云:「華采衣兮若英」,下句為「爛昭昭兮未央」。「風」皆讀「分」:《綠衣》云:「淒其以風」,下句為「實獲我心」;《晨風》云:「鴕彼晨風」,下句為「郁彼北林」;《熏民》云:「穆如清風」,下句為「以慰其心」。「憂」皆讀「口要」:《黍離》云:「謂我心憂」,上句為「中心搖搖」;《載馳》云:「我心則憂」,上句為「言至於漕」;《楚詞》云:「思公子兮徒離憂」,上韻為「風颯颯兮本蕭蕭」。其他則「好」之為「吼」,「雄」之為「形」,「南」之為「能」,「儀」之為「何」,「宅」之為「托」,「澤」之為「鐸」:皆玩其上下文,及他篇之相同者,而自見。「風」字,《毛詩》中凡六見,皆在「侵」韻,他可類推。朱子不解此義,乃以後代詩韻,強押《三百篇》,誤矣!至於「委蛇」二字有十二變,「離」字有十五義,「敦」字有十二音:徐應秋《談薈》言之甚詳。
yī shí wǔ
一十五
wáng shì xù tōng kǎo yán: táng wǔ yí shān rén wú xiè shēn è shěn yuē zhōu yí zhī yùn, yǐ wèi chuān záo wú lǐ. nǎi jī kǎo máo shī zhōu yì shàng shū, ér bié wèi yùn shū, fēn má zhē guī fēi wèi èr, hé dōng dōng jiāng yáng wèi yī. yǔ yǐ wèi cǐ hóng wǔ zhèng yùn zhī xiān shēng yě. rán jī xí yǐ jiǔ, suī dì wáng zhī lì, shàng bù néng wǎn kuàng qí xià hū? wén gōng nì sì, qù zhě sān rén dìng gōng shùn sì, pàn zhě sān rén. shāng yāng fèi jǐng tián ér tiān xià yuàn, wáng mǎng fù jǐng tián ér tiān xià yuàn. yī gǎi jiù xí, rén yǐ wèi guài. cóng qián jiě jīng zhě, hé běi zōng wáng, hé nán zōng zhèng. jīn zhī jīng jiě, zhuān zōng chéng zhū, yì shī yùn lèi ěr.
王氏《續通考》言:「唐武夷山人吳械深惡沈約、周頤之韻,以為穿鑿無理。乃稽考《毛詩》、《周易》、《尚書》,而別為韻書,分『麻』『遮』、『歸』『飛』為二,合『東』『冬』、『江』『陽』為一。」予以為此《洪武正韻》之先聲也。然積習已久,雖帝王之力,尚不能挽;況其下乎?文公逆祀,去者三人;定公順祀,叛者三人。商鞅廢井田而天下怨,王莽復井田而天下怨。一改舊習,人以為怪。從前解經者,河北宗王,河南宗鄭。今之經解,專宗程、朱,亦《詩韻》類耳。
yī shí liù
一十六
shān zuǒ zhū wén zhèn, zì qīng léi, zài shèn jùn wáng fān dǐ shàn huà, néng shī, jiān gōng zhuàn kè. ǒu sù suí yuán, wèi juān xiǎo yìn èr shí yú fāng. yú jīng qí shén sù. jūn xiào yuē: yǐ tiě huà shí, hé suǒ bù mí? fán chí chí yún zhě, jiē gù zuò shēn fèn ěr. jì qí hóng qiáo wǎn bù yún: xī fēng kāi biàn yě táng huā, chuí liǔ sī sī shù diǎn yā. duō shǎo huà chuán guī yù jǐn, xī yáng piān liàn yù gōu xié. guò yáng zi jiāng yún: xiào duì péng chuāng jiǔ yī yīng, huáng méi shí jié qià yáng líng. píng jūn shuō jǐn fēng bō è, tān kàn jīn jiāo màn bù tīng. yǔ jì yún: yǔ jì bì tiān kuò, xī yáng chán fù yín. ǒu rán xíng shù xià, yú diǎn shī yī jīn.
山左朱文震,字青雷,在慎郡王藩邸;善畫,能詩,兼工篆刻。偶宿隨園,為鐫小印二十餘方。余驚其神速。君笑曰:「以鐵畫石,何所不靡?凡遲遲雲者,皆故作身份耳。」記其《紅橋晚步》云:「西風開遍野棠花,垂柳絲絲數點鴉。多少畫船歸欲盡,夕陽偏戀玉鈎斜。」《過揚子江》云:「笑對篷窗酒一罌,黃梅時節恰揚齡。憑君說盡風波惡,貪看金、焦漫不聽。」《雨霽》云:「雨霽碧天闊,夕陽蟬復吟。偶然行樹下,余點濕衣襟。」
yī shí qī
一十七
yáng gōng zǐ jìn, fù lì hú gōng, cì qióng zhōu. gōng zǐ zì rèn shàng guī, qí dì róng shang suǒ shǔ zhōng tǔ yí. gōng zǐ zèng shǔ jiāo yǎ lián, fù shī yún: huàn jiǔ bìng wú náng, tǔ wù zhì hé xǔ? qiě kāi yào lóng kàn, zèng zi xīn yǔ kǔ. yǒu yǔ hòu yī lián yún: zuò chuī zǐ yù shù shēng zá, xíng jìn bái lián rén yǐng xiāng. yú fù cí yún: ruò shǐ qiáo qīng jué shì, xián shēn yuàn zuò yú tóng.
楊公子搢,父笠湖公,刺邛州。公子自任上歸,其弟蓉裳索蜀中土宜。公子贈蜀椒、雅蓮,附詩云:「宦久並無囊,土物置何許?且開藥籠看,贈子辛與苦。」有《雨後》一聯云:「坐吹紫玉樹聲雜,行近白蓮人影香。」《漁父詞》云:「若使樵青絕世,閒身願作漁童。」
yī shí bā
一十八
suí yuán xī yǒu fàng shēng ān. yú ǒu zhì qí dì, jiàn jiù jū yī hán shì, yī bì lǚ chuān, jǐ shàng yǒu shī gǎo, tí shì xià rì zá yín, yún: xiāng fén bǎo yā kè yín é, wàn zhóu yá qiān shǒu biàn mó. cǐ shì wèi zhī hé rì le, zhe shū fān hèn gǔ rén duō. yú jīng wèn xìng míng. yuē: dīng zhū, zì guàn rú, huái níng rén, fǎng qīn bù zhí, liú luò yú cǐ. yīn xiǎo yǒu kuì zèng, quàn qí gōng shī. zuò zhá, jiàn yǔ ān qìng tài shǒu zhèng gōng shí qìng. zhèng bá zuò fǔ àn shǒu rù xué, cì nián jí jǔ xiāng shì. jì qí qiǎn huái yún: wǒ kǒu suǒ yù yán, yǐ yán gǔ rén kǒu. wǒ shǒu suǒ yù shū, yǐ shū gǔ rén shǒu. bù shēng gǔ rén qián, piān shēng gǔ rén hòu. yī shí èr wàn nián, rǔ wǒ jiē wú yǒu. děng wǒ zài lái shí, hái hòu gǔ rén fǒu? yǒng huái yīn hóu yún: huái yīn dāng qióng shí, qǐ shí yī è piǎo. jí qí fēng wáng hòu, bèi zhū yóu cǎo cǎo. qióng bù néng zì bǎo, dá bù néng zì bǎo: wàn gǔ chēng rén jié, wèi zhī yī xiào dào. chén gǔ yú yóu ài qí jiāng xīn làng xiǎn ōu piān wěn, chuán lǐ rén duō kè zì gū zhī jù.
隨園西有放生庵。余偶至其地,見僦居一寒士,衣敝履穿,几上有詩稿,題是《夏日雜吟》,云:「香焚寶鴨客吟哦,萬軸牙籤手遍摩。此事未知何日了,著書翻恨古人多。」余驚問姓名。曰:「丁珠,字貫如,懷寧人,訪親不值,流落於此。」因小有饋贈,勸其攻詩。作札,薦與安慶太守鄭公時慶。鄭拔作府案首入學,次年即舉鄉試。記其《遣懷》云:「我口所欲言,已言古人口。我手所欲書,已書古人手。不生古人前,偏生古人後。一十二萬年,汝我皆無有。等我再來時,還後古人否?」《詠淮陰侯》云:「淮陰當窮時,乞食一餓殍。及其封王后,被誅尤草草。窮不能自保,達不能自保:萬古稱人傑,為之一笑倒。」陳古漁尤愛其「江心浪險鷗偏穩,船里人多客自孤」之句。
yī shí jiǔ
一十九
yǐ yǒu xiāng shì, huī zhōu wāng xiù cái tíng fáng, yǐ shī shòu yè. lù guò chún ān yún: piān zhōu yī yè zhěn jiāng bīn, yì xiǎo rú cūn sú shàng chún. chū guō qiān jiā wéi zhú mù, làng yóu wǔ rì shí fēng chén. yún chuí yǒu jiǎo yí chéng yǔ, shuǐ luò wú shēng yù duàn jīn. lóu zhǐ gù yuán guī xìn zǎo, tiān yá jí mù yǐ lǘ rén. é ér jìng yǐ dīng yōu guī.
乙酉鄉試,徽州汪秀才廷防,以詩受業。《路過淳安》云:「扁舟一葉枕江濱,邑小如村俗尚淳。出郭千家圍竹木,浪遊五日識風塵。雲垂有腳疑成雨,水落無聲欲斷津。僂指故園歸信早,天涯極目倚閭人。」俄而竟以丁憂歸。
èr shí
二十
lú bào jīng xué shì, yǒu zhāng qiān bēi, tà shǒu shén gōng. qí tóng nián qín jiàn quán ài ér qǐ zhī, lú bù yǔ. yī rì, chéng lú wài chū, rù qí shū shě, jué zhì xiù zhōng. lú zhī zhī, zhuī zhì bàn tú, réng cuàn qǔ hái. wèi bàn yuè, qín bào wáng. lú wǎng diàn bì, hū xiù zhōng chū cǐ bēi, kū yuē: zǎo zhī jūn jiāng yǒng jué, wǒ dāng shí hé kǔ rú xǔ lìn yé? jīn gěng gěng yú xīn, tè lái bǔ guò. qǔ tiē chū, xiàng líng qián fén zhī. yǔ gǎn qí fēng yì, wèi zuò shī yún: yī zhǐ bēi wén zèng gù jiāo, shèng tā shí wàn zhǐ qián shāo. yán líng guà jiàn xú jūn mù, shì cǐ gāo fēng jiǔ jì liáo.
盧抱經學士,有《張遷碑》,拓手甚工。其同年秦澗泉愛而乞之,盧不與。一日,乘盧外出,入其書舍,攫至袖中。盧知之,追至半途,仍篡取還。未半月,秦暴亡。盧往奠畢,忽袖中出此碑,哭曰:「早知君將永訣,我當時何苦如許吝耶?今耿耿於心,特來補過。」取帖出,向靈前焚之。予感其風義,為作詩云:「一紙碑文贈故交,勝他十萬紙錢燒。延陵掛劍徐君墓,似此高風久寂寥。」
èr shí yī
二十一
lú bào sūn xiān shēng zhuǎn yùn yáng zhōu, míng liú bì jí, jí dōng nán tán diàn zhī shèng. jǐ mǎo shí yuè, yú yǐn shǔ zhōng, jiàn qí shǎo zǐ mó, nián fǔ shí wǔ liù, yù xuě kě niàn. hòu sān shí nián, jiā jí méi yǐ. gōng zǐ suī jǔ xiào lián, ér piāo pō wú guī. shàng bó hǎi gōng èr shǒu, yún: chéng dàn yú shēng shèng miǎo gū, shí nián piāo pō dào jiāng hú. tóng huā jiǔ duò huái zhōng yǔ, xiāng fàn shuí pāo wū shàng wū? jǔ jǔ gé yī liú dòng gǔ, qī qī jiǎn zú nài zhēng tú. nián lái jī wù tóng zhēng shí, bú shì dāng nián xiǎo fèng chú. fú shì zhī shuí yǎn dú qīng? lí xǐ ruò niǎo xǔ shū líng. liàng lái bì hǎi shū chóu qiǎn, xiù dào huáng liáng gǎn tì líng. jiāng mǔ shuí lián qī nì lǚ? rěn jī yóu miǎn sòng cán jīng. xiāo shēng chuī chè wú mén shì, gǎn wàng shān yáng jiù yǔ tīng?
盧抱孫先生轉運揚州,名流畢集,極東南壇坫之盛。己卯十月,余飲署中,見其少子謨,年甫十五六,玉雪可念。後三十年,家籍沒矣。公子雖舉孝廉,而飄泊無歸。《上渤海公》二首,云:「城旦餘生剩藐孤,十年飄泊到江湖。桐花久墮懷中羽,香飯誰拋屋上烏?踽踽葛衣留凍骨,棲棲蹇足耐征途。年來雞鶩同爭食,不是當年小鳳雛。」「拂拭知誰眼獨青?褵徙弱鳥許梳翎。量來碧海輸愁淺,嗅到黃粱感涕零。將母誰憐棲逆旅?忍飢猶勉誦殘經。簫聲吹徹吳門市,敢望山陽舊雨聽?」
èr shí èr
二十二
yòng qiǎo wú fǔ záo hén, yòng diǎn wú tián qì hén, cǐ shì wǎn nián chéng jiù zhī shì. ruò chū xué zhě, zhèng yào tā kěn diāo kè, fāng qù fèi xīn kěn yòng diǎn, fāng qù dú shū.
用巧無斧鑿痕,用典無填砌痕,此是晚年成就之事。若初學者,正要他肯雕刻,方去費心;肯用典,方去讀書。
èr shí sān
二十三
bǎo shān fàn xiù cái qǐ fèng, zì shòu shēng, yǒu shī pǐ. yǒng méi yún: wēi yuè yún jì shēng, dú hè tà huā yǐng. yòu: fēng jí zhòng xiāng qí dù shuǐ, yè shēn gū yuè dú dāng tiān. jiē kě xǐ yě. wàn huá fēng yīng xīn zèng yún: shòu zhēn tóng hè lì, mìng ruò yǔ chóu móu. qí kùn zhì kě xiǎng. sòng bié yún: jiǔ wéi kě huà dāng qián lèi, shī shàng néng chuán bié hòu qíng. yǒng táo yuán yún: shù mù zì shēng wú shuì dì, zi sūn cháng dú wèi shāo shū. bì dì bù zhī shuí rì yuè, chéng xiān kě xī fèi jūn chén. fàn hòu zāo qí huò, jìng dé tuō miǎn, zhōng luò tuō yǐ sǐ.
寶山范秀才起鳳,字瘦生,有詩癖。詠《梅》云:「微月雲際升,獨鶴踏花影。」又:「風急眾香齊渡水,夜深孤月獨當天。」皆可喜也。萬華峰應馨贈云:「瘦真同鶴立,命若與仇謀。」其困躓可想。《送別》云:「酒惟可化當前淚,詩尚能傳別後情。」詠《桃源》云:「樹木自生無稅地,子孫常讀未燒書。」「避地不知誰日月,成仙可惜廢君臣。」范後遭奇禍,竟得脫免,終落托以死。
èr shí sì
二十四
wú xià jìn shì sū rǔ lì, zǎi huáng bēi. yǒu jù yún: shuǐ miàn xīng yí luò, chuán tóu shù shì xíng. yǔ sòng rén shān yuǎn yí wú shù, hú píng shì bù liú xiāng sì. wú xiāng wáng lín zhēng yǒu jù yún: niǎo fān réng liàn shù, bō dìng shàng yáo rén. yǔ sòng rén kuī yú guāng zhào hè, xǐ bō yǐng yáo sēng xiāng sì. lǐ tiě jūn: dòu qín shuāng duò dì, jiāo màn gè shēng lí. yǔ táng rén jīng chán yí bié shù, dòu què duò xián tíng xiāng sì.
吳下進士蘇汝礪,宰黃陂。有句云:「水面星疑落,船頭樹似行。」與宋人「山遠疑無樹,湖平似不流」相似。吾鄉王麟徵有句云:「鳥翻仍戀樹,波定尚搖人。」與宋人「窺魚光照鶴,洗缽影搖僧」相似。李鐵君:「斗禽雙墮地,交蔓各升籬。」與唐人「驚蟬移別樹,斗雀墮閒庭」相似。
èr shí wǔ
二十五
shī qíng yù chī yù miào. hóng lán zhǔ rén guī tú zèng zhū zàn huáng yún: dà mò guī lái zhì bàn tú, wén jūn xiān wǒ rù jīng dū. cǐ xiāo wǒ yǒu féng jūn mèng, mèng lǐ féng jūn jiàn wǒ wú? xǔ yí mó jì wài yún: liǔ fēng méi yǔ lù màn màn, shēn bù néng fēi zhe chì nán. chú shì jīn xiāo tóng rù mèng, mèng shí quán zuò xǐng shí kàn.
詩情愈痴愈妙。紅蘭主人《歸途贈朱贊皇》云:「大漠歸來至半途,聞君先我入京都。此宵我有逢君夢,夢裡逢君見我無?」許宜嫫《寄外》云:「柳風梅雨路漫漫,身不能飛着翅難。除是今宵同入夢,夢時權作醒時看。」
èr shí liù
二十六
wú zhú qiáo tài shǐ jiàn fǎng hú shàng, zèng shī, yǒu hú qì bī rén jiāng shàng lóu zhī jù. fàn shòu shēng guān méi tài hú yì yún: hú guāng dōu yù shàng lóu lái. liǎng yì xiāng tóng. wú tí yáng zhōu tiān níng sì yún: líng shēng dé lù qīng rú yǔ, tǎ shì suí yún yuǎn yù bēn. yóu miào.
吳竹橋太史見訪湖上,贈詩,有「湖氣逼人將上樓」之句。范瘦生《觀梅太湖》亦云:「湖光都欲上樓來。」兩意相同。吳《題揚州天寧寺》云:「鈴聲得露清如語,塔勢隨雲遠欲奔。」尤妙。
èr shí qī
二十七
ōu gōng xué hán wén, ér suǒ zuò wén, quán bù shì hán: cǐ bā jiā zhōng suǒ yǐ dú shù yī zhì yě. gōng xué hán shī, ér suǒ zuò shī pō shì hán: cǐ sòng shī zhōng suǒ yǐ bù néng dú chéng yī jiā yě.
歐公學韓文,而所作文,全不似韓:此八家中所以獨樹一幟也。公學韓詩,而所作詩頗似韓:此宋詩中所以不能獨成一家也。
èr shí bā
二十八
qī lǜ shǐ yú shèng táng, rú guó jiā dì zào zhī chū, gōng shì cū bèi, gù bù guò shù lì jià zi, chuàng jiàn guī mó ér qí zhōng zhī dòng fáng qū shì, wǎng hù fú ēn, shàng wèi qí bèi. zhì zhōng wǎn ér shǐ bèi, zhì sòng yuán ér yù chū yù qí. míng qī zǐ bù zhī cǐ lǐ, kōng xiǎng xié tiān zǐ yǐ lín zhū hóu yú shì kōng jià suī lì, ér zhū miào jiē juān. huái nán zǐ yuē: yīng wǔ néng yán, ér bù néng dé qí suǒ yǐ yán.
七律始於盛唐,如國家締造之初,宮室粗備,故不過樹立架子,創建規模;而其中之洞房曲室,網戶罘恩,尚未齊備。至中、晚而始備,至宋、元而愈出愈奇。明七子不知此理,空想挾天子以臨諸侯;於是空架雖立,而諸妙皆捐。《淮南子》曰:「鸚鵡能言,而不能得其所以言。」
èr shí jiǔ
二十九
zhū zhú jūn yǐ xué shì jiàng biān xiū, fēn xiào dé lǎo míng shì chéng yú mén, jīng shī chuán wèi jiā huà. mò hòu, zhāng zhōng hàn xūn kū yǐ yī lǜ, hòu sì jù yún: dān wàn shū míng qián xué shì, qīng shān sòng zàng lǎo mén shēng. cóng jīn qián bèi wú rén kū, pīn yǔ xiān shēng lèi jǐn qīng. shòu tóng shī duō diāo kè, ér cǐ dú chén zhuó.
朱竹君以學士降編修,分校得老名士程魚門,京師傳為佳話。歿後,張中翰塤哭以一律,後四句云:「丹腕書銘前學士,青山送葬老門生。從今前輩無人哭,拼與先生淚盡傾。」瘦銅詩多雕刻,而此獨沉着。
sān shí
三十
zhèng bǎn qiáo ài xú qīng téng shī, cháng kè yī yìn yún: xú qīng téng mén xià zǒu gǒu zhèng xiè. tóng èr shù yì zhòng qīng téng, tí qīng téng xiǎo xiàng yún: dǐ sǐ mù zhōng wú qī zǐ, qǐ zhī shēn hòu dé zhòng láng? yòu yuē: shàng yǒu yī dēng chuán zhèng xiè, gān xīn zǒu gǒu liè mén qiáng.
鄭板橋愛徐青藤詩,嘗刻一印云:「徐青藤門下走狗鄭燮。」童二樹亦重青藤,《題青藤小像》云:「抵死目中無七子,豈知身後得中郎?」又曰:「尚有一燈傳鄭燮,甘心走狗列門牆。」
sān shí yī
三十一
èr shù míng yù, shān yīn shī rén. yòu shí, nǚ shǐ xú zhāo huá bào zhì xī shàng, wèi shū jì kè shī jí zhǎng, shǎo suǒ xǔ kě. dú yú suí yuán shī, jīn chǒng tài guò. nài cóng wèi móu miàn. jīn chūn zài yáng zhōu, tè dù jiāng jiàn fǎng. shì yú yóu tiān tāi, xiāng zuǒ. sì hòu, jì shēng yù qiū jiān zài lái. yú yǐ jiāng wǎng yáng zhōu, gù zuò zhá zhǐ zhī. xuán wèi tā shì zhì liú. dào yáng shí, zé tóng yǐ mò shí rì yǐ. wén qí lín zhōng shí, lián kāi mén xiǎng, dōu dào yú zhī jiāng zhì yě. gù yú rù kū, zuò wǎn lián yún: dào chù tuī yuán, zhī jūn yǎ bào qiān qiū jiàn tè lái fǎng dài, hèn wǒ piān chí shí rì qī. tóng bìng zhōng mèng èr sǒu, zì chēng zǐ gé zhēn rén fú bái lǎo rén, shǒu qiān hè shǐ qí. tóng cí yī zhuāng wèi bèi. zhēn rén xiǎo yǐ shī yuē: xī cóng chì shēn lái, jīn cóng chì shēn qù. yī sī qiě mò guà, hé lùn má yǔ xù? bù ruò wǔ zhū yī, suí fēng zì gāo jǔ. tóng dá yún: duō xiè qún zhēn zhāo wǒ guī, yīn qín chí zèng wǔ zhū yī. xiāng cóng huà hè wú zhēn yuàn, yào bàng xiān rén lǒng shàng fēi. yín bì, qiú kuān qī. zǐ gé zhēn rén lì èr zhǐ shì zhī. guǒ yuè èr shí rì ér zú. èr shù lín zhōng, mǎn chuáng duī shī, gāo chǐ xǔ suǒ yǐ yīn yīn wàng yú zhě, wèi yù xiào dìng qí quán gǎo ér jiā yī xù gù yě. yú gǎn qí yì, wèi biān dìng shí èr juǎn zuò xù wài, lù qí huáng hé yún: yī qì zhí qū hǎi, zhōng hán wàn gǔ shēng. huà kāi shén yǔ diān, héng yā bà wáng chéng. jǐ jiàn róng guāng chū, gāng féng chè dǐ qīng. fú chá rú kě jiè, yīng fàn dòu niú xíng. jīn shān yún: sān shān míng shèng qǐ xún cháng? bǐ àn jū rán yī wěi háng. zhòng dié lóu tái zhī dì shǎo, bēn téng jiāng hǎi jué tiān máng. fàn yīn zhǐ xǔ yú lóng tīng, fú miàn shí fēn shuǐ yuè guāng. huí shǒu péng lái yīng bù yuǎn, jǐ shēng zhǎng xiào jí cāng máng. wǔ yán rú: luò huā suí zhào zhuǎn, gé shù kàn shān yí. yǐ xián yuán shuǐ guò, fēng jiàn fù huā guī. shān yuǎn yún píng guò, tiān kōng yuè zhí lái. guān cháo yún: yī qì zì kāi pì, zhòng xīng xiàng dòng yáo. chǐ luò yún: wú fán zhòng shù shí, suǒ hèn bù guān fēng. qī yán rú: qiū shēng rú yǔ bù zhī chù, luò yuè dài shuāng hái zhào rén. fēng méi luò zhǐ huà yóu shī, sōng xuě pū xián qín yī míng. kè gǎn měi cóng gū guǎn jí, lǎo huái cháng jué mù qiū duō. chá shēng xiǎng zá huā shāo yǔ, lián yǐng qíng tōng zhú wù yān. jù yǒu gēng yín tóng zhèng zé? gǎn kuā dīng mǎo shì qián shēng. huā yóu jiě mèi kāi rú xiào, shuǐ bù wàng qíng qù yǒu shēng. jiē kě chuán yě. èr shù huà méi, tí qī gǔ yī piān, dié xū zì yùn bā shí yú shǒu, shén gōng guǐ fǔ, yù chū yù qí. yú yǎ bù xǐ dié yùn, ér jiàn cǐ shī, bù jué tàn jué. yì zé shí, lìng ér fú qǐ, huà méi zèng wǒ. méi chéng, tí shī sān jù, ér qì jué yǐ. yú zhuāng huáng zuò bá, chuán zi sūn, yǐ biǎo bù shí miàn zhī jiāo qíng, quán quán rú cǐ.
二樹名鈺,山陰詩人。幼時,女史徐昭華抱置膝上,為梳髻課詩;及長,少所許可。獨於隨園詩,矜寵太過。奈從未謀面。今春在揚州,特渡江見訪。適余游天台,相左。嗣後,寄聲欲秋間再來。余以將往揚州,故作札止之。旋為他事滯留。到揚時,則童已歿十日矣。聞其臨終時,簾開門響,都道余之將至也。故余入哭,作輓聯云:「到處推袁,知君雅抱千秋鑒;特來訪戴,恨我偏遲十日期。」童病中夢二叟,自稱紫閣真人、浮白老人,手牽鶴使騎。童辭衣裝未備。真人曉以詩曰:「昔從赤身來,今從赤身去。一絲且莫掛,何論麻與絮?不若五銖衣,隨風自高舉。」童答云:「多謝群真招我歸,殷勤持贈五銖衣。相從化鶴吾真願,要傍先人隴上飛。」吟畢,求寬期。紫閣真人立二指示之。果越二十日而卒。二樹臨終,滿床堆詩,高尺許;所以殷殷望余者,為欲校定其全稿而加一序故也。余感其意,為編定十二卷、作序外,錄其《黃河》云:「一氣直趨海,中含萬古聲。劃開神禹甸,橫壓霸王城。幾見榮光出,剛逢徹底清。浮槎如可借,應犯斗、牛行。」《金山》云:「三山名勝豈尋常?彼岸居然一葦航。重疊樓台知地少,奔騰江海覺天忙。梵音只許魚龍聽,佛面時分水月光。回首蓬萊應不遠,幾聲長嘯極蒼茫。」五言如:「落花隨棹轉,隔樹看山移。」「蟻閒緣水過,蜂健負花歸。」「山遠雲平過,天空月直來。」《觀潮》云:「一氣自開闢,眾星相動搖。」《齒落》云:「無煩重漱石,所恨不關風。」七言如:「秋聲如雨不知處,落月帶霜還照人。」「風梅落紙畫猶濕,松雪撲弦琴一鳴。」「客感每從孤館集,老懷常覺暮秋多。」「茶聲響雜花梢雨,簾影晴通竹塢煙。」「詎有庚寅同正則?敢夸丁卯是前生。」「花猶解媚開如笑,水不忘情去有聲。」皆可傳也。二樹畫梅,題七古一篇,疊「須」字韻八十餘首,神工鬼斧,愈出愈奇。余雅不喜疊韻,而見此詩,不覺嘆絕。易簀時,令兒扶起,畫梅贈我。梅成,題詩三句,而氣絕矣。余裝潢作跋,傳子孫,以表不識面之交情,拳拳如此。
sān shí èr
三十二
wú hú guān chá zhāng chǎi tíng xiān shēng, xìng dān fēng yǎ, gōng shī shàn shū. yǒu sàn bù yī shǒu yún: shuāng lín luò yè diǎn rén yī, sàn bù jiāo yuán chèn xī huī. hé shú gèng jīng xīn yǔ rùn, què xún cháng bàng jiù yán fēi. yú xiá jìn shuǐ tiān hóng yàn, yuǎn xiù pái kōng jiē cuì wēi. xǐ què xiān chén tiān yǔ jìn, xián yín bù jué dài xīng guī. yǐ yǒu qiū, lái jiāng níng jiān shì. yú yǐ zhú yè guǒ zòng kuì zhī, fù shī yún: quàn gōng mò fù pián pián fù, bù jué hóng xiá jué lǜ yún. gōng hé yún: tǎng dé xié qióng qīn fèng fǎng, guǎn jiào jué jǐn lǐng tóu yún. hàn jūn dǒng yuán jìng, zài jīng shī shì shàng mǎi duān yàn, zhōng yǒu huáng qì yī lǚ, jí yàn pǔ zhōng suǒ wèi huáng lóng yě. páng tí yún: suī yǒu hóng guàn rì, jìng wú kè rù qín. kě lián yì shuǐ shàng, chóu shā bái yī rén.
蕪湖觀察張茝亭先生,性耽風雅,工詩善書。有《散步》一首云:「霜林落葉點人衣,散步郊原趁夕暉。禾熟更經新雨潤,雀馴常傍舊檐飛。餘霞近水添紅艷,遠岫排空接翠微。洗卻纖塵天宇近,閒吟不覺帶星歸。」乙酉秋,來江寧監試。余以竹葉裹粽饋之,附詩云:「勸公莫負便便腹,不嚼紅霞嚼綠雲。」公和云:「倘得攜筇親奉訪,管教嚼盡嶺頭雲。」漢軍董元鏡,在京師市上買端硯,中有黃氣一縷,即《硯譜》中所謂「黃龍」也。旁題云:「雖有虹貫日,竟無客入秦。可憐易水上,愁殺白衣人。」
sān shí sì
三十四
yǐn wén duān gōng yú jìn tǐ shī, tuī qiāo zuì xì. cháng zhāo chén tài cháng xīng zhāi shēn fù xiàn hù shān xiǎo jí. shēn hé lián zì yún: dé tiān hòu zhǐ lùn shī kè, dài kè fēng wéi zì fèng lián. yú àn sòng rén yì yǒu jù yún: shī lǜ shāng yán shì guǎ ēn.
尹文端公於近體詩,推敲最細。嘗招陳太常星齋、申副憲笏山小集。申和「廉」字云:「得天厚只論詩刻,待客豐惟自奉廉。」余按宋人亦有句云:「詩律傷嚴似寡恩。」
sān shí wǔ
三十五
táng yǒu wú míng shì shī yún: liè fēng bá dà shù, wèi bá gēn yǐ lù. shàng yǒu jì shēng cǎo, yī yī yóu wèi wù. míng jì guó shì wēi yǐ, yáo xuě ān dà sī mǎ zài cháo, yǒu yǒu huà hóu ér bào téng mián kū shù shàng jì zhī, tí yún: hóu ér yào xǐng ér jīn xǐng, mò dài téng kū shù dào shí.
唐有無名氏詩云:「烈風拔大樹,未拔根已露。上有寄生草,依依猶未悟。」明季國事危矣,姚雪庵大司馬在朝,有友畫猴兒抱藤眠枯樹上寄之,題云:「猴兒要醒而今醒,莫待藤枯樹倒時。」
sān shí liù
三十六
bái mén zhāng qǐ rén jù yún: shū wèi zhòng kàn duō zhé jiǎo, shī yīn dài zhuó zàn cún shuāng. chén gǔ yú yì yǒu jù yún: què kǒng hǎo shū qīng kàn guò, zhé jiāng yú yè dài míng cháo.
白門張啟人句云:「書為重看多折角,詩因待酌暫存雙。」陳古漁亦有句云:「卻恐好書輕看過,折將余頁待明朝。」
sān shí qī
三十七
tóng chéng zhāng wén duān gōng, hè tóng guǎn hàn lín mǒu xīn hūn yún: zuò duì yù rén wú biàn chù, zhǐ fēn yún bìn yǔ huā tián. kě xiǎng jiàn qí rén zhī měi. yú, gù shǐ wén jìng gōng mén shēng, ér qí zi yì táng shǎo sī mǎ, zé ér nǚ qīn jiā yě. rén yín èr yuè, fǎng yì táng yú lì yáng, xí jiān chū wén jìng gōng yù táng guī qǔ tú, mìng tí. huà měi shào nián qí mǎ xíng qīn yíng lǐ yú yáng zhōu xǔ shì. shì zài kāng xī gēng chén, gōng cái shí jiǔ suì, zhì jīn bā shí yú nián yǐ. yì táng xiào wèi yú yuē: qīn jiā dāng rì yì xì hàn lín guī qǔ. hé bù guī qǔ rén tí guī qǔ tú hū? juǎn zhōng qián bèi shī zhī zuì jiā zhě: guō yuán qiān yún: cǎi dēng shí dào cù xiāng lún, huā mǎn yóu yīng tà lù chén. shì yǒu lù rén chuán shèng shì, gōng rán xǔ shǐ shì tiān qīn. xú bǎo guāng yún: huá dēng jiā dào yōng míng zōu, zhào xǔ chéng luán yī jǐn yóu. shí lǐ zhū lián chūn jǐn juǎn, shuí jiā shǎo fù bù dēng lóu? jiǎng rén xī yún: yàn bà hóng líng lè shì shē, piān piān zǒu mǎ mào yán xié. shì wén què shàn xiān sī yǔ, shuí duó yíng mén lì shì huā? yú tí sì jué, mò yī shǒu yún: kuì zuò péng xuān bài hòu táng, jué wú yī bō jì ān chāng. suàn lái zhǐ yǒu guī yíng shì, céng xué huáng liáng mèng yī chǎng.
桐城張文端公,賀同館翰林某新婚云:「坐對玉人無辨處,只分雲鬢與花鈿。」可想見其人之美。余,故史文靖公門生,而其子抑堂少司馬,則兒女親家也。壬寅二月,訪抑堂於溧陽,席間出文靖公《玉堂歸娶圖》,命題。畫美少年騎馬、行親迎禮於揚州許氏。事在康熙庚辰,公才十九歲,至今八十餘年矣。抑堂笑謂余曰:「親家當日亦系翰林歸娶。何不歸娶人題《歸娶圖》乎?」卷中前輩詩之最佳者:郭元釺云:「彩燈十道簇香輪,花滿游纓踏路塵。似有路人傳盛事,公然許史是天親。」徐葆光云:「華燈夾道擁鳴騶,詔許乘鸞衣錦游。十里珠簾春盡卷,誰家少婦不登樓?」蔣仁錫云:「宴罷紅綾樂事賒,翩翩走馬帽檐斜。似聞卻扇先私語,誰奪迎門利市花?」余題四絕,末一首云:「愧作彭宣拜後堂,絕無衣缽繼安昌。算來只有歸迎事,曾學黃粱夢一場。」
sān shí bā
三十八
rén wèn: jì nǚ shǐ yú hé shí? yú yún: sān dài yǐ shàng, mín yī shí zú ér lǐ jiào míng, yān dé yǒu jì nǚ? wéi chūn qiū shí, wèi shǐ fù rén yǐn nán gōng wàn yǐ jiǔ, zuì ér fù zhī. cǐ fù rén dāng shì jì nǚ zhī làn shāng. bù rán, yān yǒu liáng jiā nǚ ér kěn péi rén yǐn jiǔ hū? ruò guǎn zhòng zhī nǚ lǘ sān bǎi, yuè wáng shǐ bà nǚ wèi shì fèng rèn: gù qí hòu yān zhě yǐ. dài jìng xián jìn shì, guò hán dān, jiàn diàn bì tí yún: yāo jī cóng gǔ shuō cóng tái, yī qǔ pí pá jiǔ yī bēi. ruò shǐ sāng má zhēn bì yě, kěn xíng duō lù yè shēn lái? yòng yì shēn hòu, xī wàng qí xìng míng.
人問:「妓女始於何時?」余云:「三代以上,民衣食足而禮教明,焉得有妓女?惟春秋時,衛使婦人飲南宮萬以酒,醉而縛之。此婦人當是妓女之濫觴。不然,焉有良家女而肯陪人飲酒乎?若管仲之女閭三百,越王使罷女為士縫衽:固其後焉者矣。」戴敬咸進士,過邯鄲,見店壁題云:「妖姬從古說叢台,一曲琵琶酒一杯。若使桑麻真蔽野,肯行多露夜深來?」用意深厚,惜忘其姓名。
sān shí jiǔ
三十九
xiá shang cóng yú yóu qín xī guī. cì rì, tóng yóu zhī shèng míng jīng fù chū yǐ èr lǜ jiàn tóu. yú wèn: shèng gōng hé jù zuì jiā? xiá shang yīng shēng yún: wéi chì lǐ qù qiān zài, qīng shān liú yī fēng. yú yuē: rán. guǒ jìn tài bái. hòu sān rì, lù yù yǔ. xiá shang yuē: ǒu dé yǔ guò shī yún máng wǔ zì. yú jí chēng qí dé yǔ hòu yún zǒu zhī shén, dài zuò chū jù yún: fēng tíng gàn què zào. jiā chūn pǔ guān chá yuē: zào zì duì bù guò máng zì, wèi gǎi xǐ zì. xiá shang guò pó yáng hú yún: fēng néng fú shuǐ lì, yún yù dài shān xíng. yì jiā.
霞裳從余游琴溪歸。次日,同游之盛明經復初以二律見投。余問:「盛公何句最佳?」霞裳應聲云:「惟『赤鯉去千載,青山留一峰』。」余曰:「然。果近太白。」後三日,路遇雨。霞裳曰:「偶得『雨過濕雲忙』五字。」余極稱其得雨後雲走之神,代作出句云:「風停干鵲噪。」家春圃觀察曰:「『噪』字對不過『忙』字,為改『喜』字。」霞裳《過鄱陽湖》云:「風能扶水立,雲欲帶山行。」亦佳。
sì shí
四十
yú zài ān qìng xǔ sī yù xí shàng, jiàn xiǎo líng shàn shàng huà yī bái tóu wēng, tí yuē: shān zhōng yī zhī niǎo, dú lì xīn qiāo qiāo. suǒ huān hú bù lái? xiāng sī tóu bái le. yòu tí là zuǐ niǎo yún: shì wèi jué lái hún shì là, mò jiào kāi kǒu xiàng rén tí.
余在安慶許司獄席上,見小伶扇上畫一白頭翁,題曰:「山中一隻鳥,獨立心悄悄。所歡胡不來?相思頭白了。」又《題蠟嘴鳥》云:「世味嚼來渾似蠟,莫教開口向人啼。」
sì shí yī
四十一
gāo wén duān gōng dì qī gōng zǐ, zì yǔ tíng, cóng jīng shī jì xiǎo zhào suǒ tí: huà měi shào nián, zhe jiān dān yī, zuò sōng shí shàng. yú tí jiù jì qù, ér gōng zǐ sǐ yǐ. qí dì guǎng dé sōu qí yí gǎo, shǔ yú wèi xù. lù qí qī xī yī shǒu, yún: nǚ bàn chuān zhēn qǐ qiǎo shí, bàn wān xīn yuè dòng xiāng sī. tiān biān xīng xiù rén jiān kè, yī yàng míng cháo yǒu bié lí. yǒng liǔ yún: liǔ sè lián xī bì, yī yī bàng yù tái. mén qián wú zhī jǐ, qīng yǎn wèi shuí kāi? yòu: huái rén suí mèng qù, gé shì dài chóu lái. jiē bù shì fù guì rén yǔ.
高文端公第七公子,字雨亭,從京師寄小照索題:畫美少年,着縑單衣,坐松石上。余題就寄去,而公子死矣。其弟廣德搜其遺稿,屬余為序。錄其《七夕》一首,云:「女伴穿針乞巧時,半彎新月動相思。天邊星宿人間客,一樣明朝有別離。」詠《柳》云:「柳色連溪碧,依依傍玉台。門前無知己,青眼為誰開?」又:「懷人隨夢去,隔世帶愁來。」皆不似富貴人語。
sì shí èr
四十二
yǒu mǒu yǐ shī jiàn shì, tí jiē yàn zì jiā zhú táo zhī lèi. yú wèi zhī yuē: zūn zuò tǐ wù fēi bù gōng rán xiǎng yàn zhě, bì xiān yǒu sān shēng wǔ dǐng, ér hòu yǒu kuí jū yuán hǎi zhī gōng zào wū zhě, bì xiān yǒu míng táng dà shà, ér hòu yǒu qū shì mì lú zhī bèi. shì cǐ zhǒng tí, dà jiā jí zhōng fēi bù kě cún zhōng bù kě kāi juǎn biàn jiàn. hán chāng lí yǔ dōng yě lián jù, gǔ ào kě xǐ. lǐ hàn biān jí, dōu zhì zhī juàn wěi: cǐ shì wén zhāng jú miàn, bù kě bù zhī.
有某以詩見示,題皆「雁字」、「夾竹桃」之類。余謂之曰:「尊作體物非不工;然享宴者,必先有三牲五鼎,而後有葵菹螈醢之供;造屋者,必先有明堂大廈,而後有曲室密廬之備。似此種題,大家集中非不可存;終不可開卷便見。韓昌黎與東野聯句,古奧可喜。李漢編集,都置之卷尾:此是文章局面,不可不知。」
sì shí sān
四十三
fán zuò shī, xiě jǐng yì, yán qíng nán. hé yě? jǐng cóng wài lái, mù zhī suǒ chù, liú xīn biàn dé qíng cóng xīn chū, fēi yǒu yī zhǒng fēn fāng fěi cè zhī huái, biàn bù néng āi gǎn wán yàn. rán yì gè rén xìng zhī suǒ jìn: dù fǔ zhǎng yú yán qíng, tài bái bù néng yě yǒng shū zhǎng yú yán qíng, zi zhān bù néng yě. wáng jiè fǔ zēng zǐ gù ǒu zuò xiǎo gē cí, dú zhě xiào dào, yì tiān xìng shǎo qíng zhī gù.
凡作詩,寫景易,言情難。何也?景從外來,目之所觸,留心便得;情從心出,非有一種芬芳悱惻之懷,便不能哀感頑艷。然亦各人性之所近:杜甫長於言情,太白不能也;永叔長於言情,子瞻不能也。王介甫、曾子固偶作小歌詞,讀者笑倒,亦天性少情之故。
sì shí sì
四十四
yǒng dōng gù jiàn shā, dú shū bàn méi cǎo táng, mèng yī yán zhuāng nǚ zǐ lái jiàn, yuē: qiè yuè fǔ shì shū nǚ, yǔ shēng yǒu yuán. jīn fèng chì lài shū nán hǎi, shēng dāng xié xíng. gù jīng xǐng, bù jiě suǒ wèi. hòu zuò guān guǎng dōng, yú shì shàng mǎi dé yè xiǎo luán xiǎo zhào, wǎn rú mèng zhōng rén, wèi huà héng yǐng tú suǒ tí. qián xiāng rén fāng bó yǒu jù yún: guài tā cái jiě yín shī jù, biàn shì jiāng chéng dí lǐ shēng. yú àn: xiǎo luán yuè rén, jī nián rù dào, shòu jiè yú yuè lǎng dà shī. fó fǎ shòu jiè zhě, bì xiān zì chén píng shēng guò è, fāng xǔ chàn huǐ. shī wèn: fàn yín fǒu? yuē: zhēng gē ài chàng qiú huáng qū, zhǎn huà xiū kàn chū yù tú. fàn kǒu guò fǒu? yuē: shēng pà ní wū chī yàn zi, wèi lián huā xiè mà dōng fēng. fàn shā fǒu? yuē: céng hū xiǎo yù chú huā shī, ǒu guà qīng wán huài dié yī.
甬東顧鑒沙,讀書伴梅草堂,夢一嚴裝女子來見,曰:「妾月府侍書女,與生有緣。今奉敕賚書南海,生當偕行。」顧驚醒,不解所謂。後作官廣東,於市上買得葉小鸞小照,宛如夢中人,為畫《橫影圖》索題。錢相人方伯有句云:「怪他才解吟詩句,便是江城笛里聲。」余按:小鸞粵人,笄年入道,受戒於月朗大師。佛法;受戒者,必先自陳平生過惡,方許懺悔。師問:「犯淫否?」曰:「征歌愛唱《求凰曲》,展畫羞看《出浴圖》。」「犯口過否?」曰:「生怕泥污嗤燕子,為憐花謝罵東風。」「犯殺否?」曰:「曾呼小玉除花虱,偶掛輕紈壞蝶衣。」
sì shí wǔ
四十五
yú zài háng zhōu, háng rén zhī zuò shī huà, zhēng yǐ shī lái, qiú zhāi jù zhě, wú lǜ bǎi shǒu. yú zhǐ ài zhū yì jiē chūn wǎn shū huái yún: chūn dāng sān yuè yuán rú kè, rén guò zhōng nián yù jìn sēng. shěn jú rén yī lián yún: shuāng què lù nóng yí bié shù, gū yíng fēng jìng yǐn guī rén. fú jiàn nǚ zǐ lín shì hè huáng shēn tián zhòng fù lù míng yún: dān guì huā kāi liù shí qiū, zhèn yī rén dào guǎng hán yóu. cháng é xì rèn céng xiāng shí, qián dù rén lái jìng bái tóu.
余在杭州,杭人知作《詩話》,爭以詩來,求摘句者,無慮百首。余只愛朱亦接《春晚書懷》云:「春當三月原如客,人過中年欲近僧。」沈菊人一聯云:「雙雀露濃移別樹,孤螢風靜引歸人。」福建女子林氏《賀黃莘田重赴鹿鳴》云:「丹桂花開六十秋,振衣人到廣寒游。嫦娥細認曾相識,前度人來竟白頭。」
sì shí liù
四十六
zhōu dé qīng zhī yán yuē: wén zhāng tú gōng yú wài zhě, kě yǐ jīng sì yán, bù kě yǐ shì dú zuò. sī yán yě, yú pō fēi zhī. wén zhāng fēi bǐ yīn dé, bù qiú rén zhī. jǐng xīng qìng yún, míng zhū měi yù, shuí bù yī jiàn jí zhī bǎo guì zāi? yín qióng jī jī, yì yǔ yīn yīn, bǐ suī zì míng dé yì, qǐ zú chuán zhī bù xiǔ? dé zhī suī kǔ, chū zhī xū gān chū rén yì wài zhě, réng xū zài rén yì zhōng: gǔ míng jiā jiē rán. kuàng sì zuò zhī jīng, yǒu zhī yīn, yǒu bù zhī yīn dú zuò zhī shì, yǒu bì zhǒu zhī xiǎng, yǒu cùn xīn zhī zhī: bù kě yī gài ér lùn.
周德卿之言曰:「文章徒工於外者,可以驚四筵,不可以適獨坐。」斯言也,余頗非之。文章非比陰德,不求人知。景星慶雲,明珠美玉,誰不一見即知寶貴哉?吟蛩唧唧,囈語愔愔,彼雖自鳴得意,豈足傳之不朽?得之雖苦,出之須甘;出人意外者,仍須在人意中:古名家皆然。況四座之驚,有知音,有不知音;獨坐之適,有敝帚之享,有寸心之知:不可一概而論。
sì shí qī
四十七
sī kōng biǎo shèng lùn shī, guì dé wèi wài wèi. yú wèi jīn zhī zuò shī zhě, wèi nèi wèi shàng bù néng dé, kuàng wèi wài wèi hū? yào zhī, yǐ chū xīn yì qù chén yán, wèi dì yī zhāo. xiāng dǎng yún: jì ròu bù chū sān rì chū sān rì, zé bù shí zhī yǐ. néng shī zhě, qí wù wèi sān rì hòu zhī jì ròu hū!
司空表聖論詩,貴得味外味。余謂今之作詩者,味內味尚不能得,況味外味乎?要之,以出新意、去陳言,為第一着。《鄉黨》云:「祭肉不出三日;出三日,則不食之矣。」能詩者,其勿為三日後之祭肉乎!
sì shí bā
四十八
bó shì mài lǘ, shū quàn sān zhǐ, bù jiàn lǘ zì, cǐ gǔ rén xiào hǎo yòng diǎn zhě zhī yǔ. yú yǐ wèi: yòng diǎn rú chén shè gǔ wán, gè yǒu yōu yí: huò yí táng, huò yí shì, huò yí shū shě, huò yí shān zhāi jìng yǒu míng chuāng jìng jǐ, yǐ jué wú yī wù wèi jiā zhě, kǒng zǐ suǒ wèi huì shì hòu sù yě. shì jiā dà zú, yí tíng gāo táng, bù dé yǐ ér suí yì héng chén, yù zhāo míng guì. bào fù ér zì kuā qí fù, fēi suǒ yí shè ér shè zhī, zhì xiè yú yú dà mén, shè zūn léi yú wò qǐn: tú zhāo rén xiào. wú xī lín yún: shī yǐ yì wèi zhǔ, yǐ cí cǎi wèi nú bì. gǒu wú yì sī zuò zhǔ, zé zhǔ ruò nú qiáng suī tóng zhǐ gān rén, huàn zhī bù dòng. gǔ rén suǒ wèi shī yán zhì, qíng shēng wén, wén shēng yùn: cǐ yí dìng zhī lǐ. jīn rén hǎo yòng diǎn, shì wú zhì ér yán shī hǎo dié yùn, shì yīn yùn ér shēng wén hǎo hé yùn, shì yīn wén ér shēng qíng. ér tóng dòu cǎo, suī duō yì xī yǐ wèi!
博士賣驢,書券三紙,不見「驢」字,此古人笑好用典者之語。余以為:用典如陳設古玩,各有攸宜:或宜堂,或宜室,或宜書舍,或宜山齋;竟有明窗淨几,以絕無一物為佳者,孔子所謂「繪事後素」也。世家大族,夷庭高堂,不得已而隨意橫陳,愈昭名貴。暴富兒自誇其富,非所宜設而設之,置械窬於大門,設尊罍於臥寢:徒招人笑。吳西林云:「詩以意為主,以辭採為奴婢。苟無意思作主,則主弱奴強;雖僮指干人,喚之不動。古人所謂詩言志,情生文,文生韻:此一定之理。今人好用典,是無志而言詩;好疊韻,是因韻而生文;好和韻,是因文而生情。兒童鬥草,雖多亦奚以為!」
sì shí jiǔ
四十九
yù zuò jiā shī, xiān xuǎn hǎo yùn. fán qí yīn shè yǎ zhì zhě huì pì zhě, pián yí qì shě. pā jí huā yě, ér pā zì bù liàng fāng,, 6 kuàng xiāng yě, ér fāng zì bù xiǎng: yǐ cǐ lèi tuī, bù yī ér zú. sòng táng zhī fēn, yì cóng cǐ qǐ. lǐ dù dà jiā, bù yòng pì yùn fēi bù néng yòng, nǎi bù xiè yòng yě. chāng lí dòu xiǎn, duō táng yùn ér lā zá qì zhī, bù guò yī shí yóu xì: rú sēng jiā zuò yú lán huì, ǒu yī bù shī qióng guǐ ěr. rán yì zhǐ yú gǔ tǐ lián jù wèi zhī. jīn rén xiào yóu wù bó, jìng yǒu yòng zhī yú jìn tǐ zhě: shì yóu zòu yǎ lè ér zá zhū rú, zuò huá táng ér yàn qǐ gài yě, bù yǐ shèn hū J
欲作佳詩,先選好韻。凡其音涉啞滯者、晦僻者,便宜棄捨。「葩」即「花」也,而「葩」字不亮;「芳,,6曠香」也,而「芳」字不響:以此類推,不一而足。宋、唐之分,亦從此起。李、杜大家,不用僻韻;非不能用,乃不屑用也。昌黎斗險,掇《唐韻》而拉雜砌之,不過一時遊戲:如僧家作盂蘭會,偶一布施窮鬼耳。然亦止於古體、聯句為之。今人效尤務博,竟有用之於近體者:是猶奏雅樂而雜侏儒,坐華堂而宴乞丐也,不已慎乎J
wǔ shí
五十
táng rén jìn tǐ shī, bù yòng shēng diǎn: chēng gōng qīng, bù guò gāo kuí xiāo cáo chēng yǐn shì, bù guò méi fú jūn píng xù fēng jǐng, bù guò xī yáng fāng cǎo yòng zì miàn, bù guò yuè lù fēng yún: yī jīng diào dù, biàn rì yuè zhǎn xīn. yóu zhī yì yá zhì wèi, bù guò jī zhū yú ròu huá tuó yòng yào, bù guò qīng zhān qī yè: qí shèng rén chù, bù qiú zhī hǎi wài yì guó yě. yú guò mǎ wéi diào yáng fēi shī yuē: jīn xì jǐn páo hé chù qù? zhǐ liú luó wà yǔ rén kàn. yòng xīn táng shū lǐ shí chuán zhōng yǔ, fēi pì shū yě, ér dú zhě rén rén wèn chū chù. yú yàn ér shān zhī, gù cǐ shī bù cún jí zhōng.
唐人近體詩,不用生典:稱公卿,不過皋、夔、蕭、曹;稱隱士,不過梅福、君平;敘風景,不過「夕陽」、「芳草」;用字面,不過「月露風雲」:一經調度,便日月嶄新。猶之易牙治味,不過雞豬魚肉;華陀用藥,不過青粘漆葉:其勝人處,不求之海外異國也。余《過馬嵬吊楊妃》詩曰:「金舄錦袍何處去?只留羅襪與人看。」用《新唐書·李石傳》中語,非僻書也,而讀者人人問出處。余厭而刪之,故此詩不存集中。
wǔ shí yī
五十一
wáng mèng lóu yún: cí zhāng zhī xué, jiàn zhī yì jǐn, sōu zhī wú qióng. jīn cōng míng cái xué zhī shì, wǎng wǎng báo shì shī wén, dùn ér qióng jīng zhù shǐ. bù zhī bǐ suǒ néng zhě, jiē cí zhāng zhī pí miàn ěr. wèi xī shén suǐ, gù yì yú jué shě rú guǒ shēn zào yǒu de, bì chóu rì duǎn xīn zhǎng, zī zī bù jí, yān yǒu yú gōng, páng qiú kǎo jù hū? yǔ yǐ wèi jūn yán shì yě. rán rén cái lì gè yǒu suǒ yí, yào zài yī zòng yī héng ér yǐ. zhèng mǎ zhǔ zòng, cuī cài zhǔ héng, duàn nán jiān dé. yú cháng kǎo gǔ guān zhì, jiǎn sōu qún shū, bù guò liǎng yuè zhī jiǔ ǒu zuò yī shī, jué shén sī zhì sāi, yì yù yú gù zhǐ duī zhōng qiú zhī. fāng wù zhù zuò yǔ kǎo dìng liǎng jiā, hóng gōu jiè xiàn, fēi qīn lì bù zhī, huò wèn liǎng jiā shú yōu? yuē: tiān xià xiān yǒu zhù zuò, ér hòu yǒu shū yǒu shū ér hòu yǒu kǎo jù. zhù shù shǐ yú sān dài liù jīng, kǎo jù shǐ yú hàn táng zhù shū. kǎo qí xiān hòu, zhī suǒ yōu liè yǐ. zhù zuò rú shuǐ, zì wèi jiāng hǎi kǎo jù rú huǒ, bì fù chái xīn. zuò zhě zhī wèi shèng, cí zhāng shì yě shù zhě zhī wèi míng, kǎo jù shì yě.
王夢樓云:「詞章之學,見之易盡,搜之無窮。今聰明才學之士,往往薄視詩文,遁而窮經注史。不知彼所能者,皆詞章之皮面耳。未吸神髓,故易於決舍;如果深造有得,必愁日短心長,孜孜不及,焉有餘功,旁求考據乎?」予以為君言是也。然人才力各有所宜,要在一縱一橫而已。鄭、馬主縱,崔、蔡主橫,斷難兼得。余嘗考古官制,撿搜群書,不過兩月之久;偶作一詩,覺神思滯塞,亦欲於故紙堆中求之。方悟著作與考訂兩家,鴻溝界限,非親歷不知,或問;「兩家孰優?」曰:「天下先有著作,而後有書;有書而後有考據。著述始於三代『六經』,考據始於漢、唐註疏。考其先後,知所優劣矣。著作如水,自為江海;考據如火,必附柴薪。『作者之謂聖』,詞章是也;『述者之謂明』,考據是也。」
wǔ shí èr
五十二
yú rèn jiāng níng shí, sòng yǐn wén duān gōng yí dū guǎng zhōu, yún: tiān shàng běn wú cháng zhào yuè, rén jiān hái yǒu zài lái chūn. wèi wǔ nián, guǒ réng dū jiāng nán.
余任江寧時,送尹文端公移督廣州,云:「天上本無常照月,人間還有再來春。」未五年,果仍督江南。
wǔ shí sān
五十三
yuán xiāng chēng hán shè rén shī: yù de rén rén fú, néng jiào miàn miàn quán. yòu yuē: yù qìng shēng shēng chè, jīn líng gè gè yuán. hán shè rén, jí chāng lí yě. chāng lí yìng yǔ héng kōng, ér yuán xiāng yǐ cǐ èr lián chēng zhī. cǐ zhōng xiāo xī, fēi shēn yú shī zhě bù zhī.
元相稱韓舍人詩:「欲得人人服,能教面面全。」又曰:「玉磬聲聲徹,金鈴個個圓。」韓舍人,即昌黎也。昌黎硬語橫空,而元相以此二聯稱之。此中消息,非深於詩者不知。
wǔ shí sì
五十四
huái gǔ shī, nǎi yī shí xìng huì suǒ chù, bù bǐ shān jīng dì zhì, yǐ xiáng hé wèi jiā. jìn jiàn mǒu tài shǐ luò yáng huái gǔ sì shǒu, jiāng luò xià gù shì, sōu kuò wú yí, jìng yǒu yī shǒu zhōng, shǐ shì zhì qī bā zhě. biān còu tuō tà, máng rán bù zhī zuò zhě yì zài hé chù. yīn gào zhī yuē: gǔ rén huái gǔ, zhǐ zhǐ yī rén yī shì ér yán, rú shǎo líng zhī yǒng huái gǔ jī yī shǒu wǔ hòu, yī shǒu zhāo jūn, liǎng bù xiāng chàn yě. liú mèng dé jīn líng huái gǔ, zhǐ yǒng wáng fú lóu chuán yī shì, ér hòu sì jù, quán shì kōng miáo. dāng shí bái tài fù wèi qí yǐ tàn lí zhū, suǒ yú lín jiǎ wú yòng. zhēn zhī yán zāi! bù rán, jīn líng diǎn gù, qǐ wáng róng yī shì? ér liú gōng xiōng zhōng, qǐ zhǐ xiǎo cǐ yī diǎn yé?
懷古詩,乃一時興會所觸,不比山經、地誌,以詳核為佳。近見某太史《洛陽懷古》四首,將洛下故事,搜括無遺,竟有一首中,使事至七八者。編湊拖沓,茫然不知作者意在何處。因告之曰:「古人懷古,只指一人一事而言,如少陵之《詠懷古蹟》;一首武侯,一首昭君,兩不相羼也。劉夢得《金陵懷古》,只詠王涪樓船一事,而後四句,全是空描。當時白太傅謂其『已探驪珠,所余鱗甲無用』。真知言哉!不然,金陵典故,豈王溶一事?而劉公胸中,豈止曉此一典耶?」
wǔ shí wǔ
五十五
sōng jiāng yǒu xú yuàn zhě, shí fēng xiān shēng zhī nǚ. huáng shí mù tài shǐ shù qí xù xiù yú jí yī jué yún: yǎng shì tiān wú xīng, fǔ shì yuè rú shuāng. yuè zhèng rén yǐng duǎn, yuè xié rén yǐng zhǎng. qí mǔ zhāng fū rén néng shī, suǒ yún xù xiù yú zhě, yǐ mǔ fū rén xiān yǒu cǐ jí míng yě.
松江有徐媛者,十峰先生之女。黃石牧太史述其《續繡余集》一絕云:「仰視天無星,俯視月如霜。月正人影短,月斜人影長。」其母張夫人能詩,所云《續繡余》者,以母夫人先有此集名也。
wǔ shí liù
五十六
huáng shí mù tài shǐ wèi yù shí, guǎn yú qīng pǔ shèng shì. fàn hù xī xiān shēng fǎng zhī, wèi hūn rén suǒ zǔ, ào nǎo ér fǎn. huá tíng zhì qīng pǔ, yǐ bǎi lǐ yǐ. huáng zhī zhī, shēn bù zì ān. zèng shī yún: gāo hóng miǎo miǎo guò wú jī, fán niǎo cōng cōng qù wèi tí. dù shā lǜ yáng sī wàn lǚ, céng qiān fàn gě zài zhǎng dī. hòu hǎi níng chén wén jiǎn gōng yán shí mù yú jiā, fàn suǒ jiàn yě. fàn yú huáng wèi xiān bèi. fàn zú hòu, huáng wèi xù qí sì xiāng lóu shī jí, ér shù qí zài yè zhōng jié gōng xí shàng zèng qiàn shān shī yún: yǒu kè yè guī mí jiù lù, gé cūn shù hēi yuǎn yí shān.
黃石牧太史未遇時,館於青浦盛氏。范笏溪先生訪之,為閽人所阻,懊惱而返。華亭至青浦,已百里矣。黃知之,深不自安。贈詩云:「高鴻渺渺過無跡,凡鳥匆匆去未題。妒殺綠楊絲萬縷,曾牽范舸在長堤。」後海寧陳文簡公延石牧於家,范所薦也。范於黃為先輩。范卒後,黃為序其《四香樓詩集》,而述其在葉忠節公席上《贈欠山》詩云:「有客夜歸迷舊路,隔村樹黑遠疑山。」
wǔ shí qī
五十七
yú yòu shí jiā pín, chú sì shū wǔ jīng wài, bù zhī shī wèi hé wù. yī rì, yè shī wài chū, qí yǒu zhāng zì nán xiān shēng xié shū yī cè, dào guǎn qiú shòu, liú zhá zhì shī yún: shì yǒu jí xū, fèng shàng gǔ shī xuǎn sì běn, qiú yā yín èr xīng: shí hé zài shēng, gǎn fēi yán qìng. yǔ jiù shì zhāng shēng fú jiàn zhī, yǔ xiān cí yuē: zhāng xiān shēng yǐ èr xīng zhī gù, ér cí āi rú cǐ, jí yí yǔ zhī. liú qí shī kě, bù liú qí shī yì kě. yǔ nián jiǔ suì, ǒu yuè zhī, rú huò zhēn bǎo: shǐ gǔ shī shí jiǔ shǒu, zhōng yú shèng táng. cì yè shī tā chū, jí suì zhōng jiě guǎn shí, biàn yín yǒng ér mó fǎng zhī. wū hū! cǐ yú xué shī suǒ yóu shǐ yě. zì nán xiān shēng qí yì wǒ bù yǐ duō hū!
余幼時家貧,除「四書」、「五經」外,不知詩為何物。一日,業師外出,其友張自南先生攜書一冊,到館求售,留札致師云:「適有亟需,奉上《古詩選》四本,求押銀二星:實荷再生,感非言罄。」予舅氏章升扶見之,語先慈曰:「張先生以二星之故,而詞哀如此,急宜與之。留其詩可,不留其詩亦可。」予年九歲,偶閱之,如獲珍寶:始《古詩十九首》,終於盛唐。伺業師他出,及歲終解館時,便吟詠而摹仿之。嗚呼!此余學詩所由始也。自南先生其益我不已多乎!
wǔ shí bā
五十八
ruǎn tíng shàng shū zì yán yī shēng bù cì yùn, bù jí jù, bù lián jù, bù dié yùn, bù hé gǔ rén zhī yùn. cǐ wǔ jiè, yǔ yú tiān xìng ruò yǒu àn hé.
阮亭尚書自言一生不次韻,不集句,不聯句,不疊韻,不和古人之韻。此五戒,與余天性若有暗合。
wǔ shí jiǔ
五十九
jiǎ chén qiū, yú zài guǎng zhōu, yǒu chuán jiǎng sháo shēng wù gù zhě. wèi jǐ, jiē sháo shēng shǒu shū, fāng zhī é chuán. dào guì lín, gào cén xī lìng lǐ xiàn qiáo míng fǔ. lǐ xǐ, kǒu hào yī jué yún: kuáng shēng yǒu dài liǎng gōng cái, wèi biàn xiān qī yī yuè cuī. qǐ wèi lù féng zhāng zǐ hòu, duān míng yǐ zì dào shān huí. lǐ xīn zhé yuán jiǎng liǎng jiā shī, yǔ zhào yún sōng tóng pǐ.
甲辰秋,余在廣州,有傳蔣苕生物故者。未幾,接苕生手書,方知訛傳。到桂林,告岑溪令李獻喬明府。李喜,《口號》一絕云:「狂生有待兩公裁,未便先期一岳摧。豈為路逢章子厚,端明已自道山回。」李心折袁、蔣兩家詩,與趙雲松同癖。
liù shí
六十
yú zài guì lín, shū lán nǚ dì zǐ ǒu guò suí yuán, tí bì jiàn huái yún: wèi fǎng táo yuán ǒu zhù chē, xiān yún hé chù luò tiān yá? xǐ kàn jǐ bǐ zān huā zì, yóu lǐng chūn fēng hù jiàng shā. jǐ dù méng zhāo wèi dé guò, jū rán rén shì gé tiān hé. tōu gōng cháo kǎo jù. fēi guān xué dé jī kāng lǎn, bàn wèi fēng duō bàn bìng duō.
余在桂林,淑蘭女弟子偶過隨園,題壁見懷云:「為訪桃源偶駐車,仙云何處落天涯?喜看幾筆簪花字,猶領春風護絳紗。」「幾度蒙招未得過,居然人似隔天河。偷公朝考句。非關學得嵇康懶,半為風多半病多。」
liù shí yī
六十一
wù chén qiū, yú zǎi jiāng níng, jiāng qǐ bìng guī shì zhǎng shā táo shì héng fāng bó diào rèn fú jiàn lù guò jīn líng, wèi yú yuē: zi xiàn tí shēng gāo yóu zhōu, xiàn juàn rú cǐ nián fāng sān shí, hū yǒu shì wài zhī zhì, shén fēi suǒ wàng yú xián zhě yě. yú suī wèi cóng qí yán, ér zhì jīn gǎn qí yì. jiǎ chén zài guǎng zhōu, yù fāng bó zhī sūn, sòng nǎi zǔ mǎi shū gē yuē: shí qián mǎi shū shū bàn cán, shí qián mǎi jiǔ jiǔ kě cān. wǒ yán shě jiǔ tóng yuē fǒu, yī wú wàn juǎn bù liáo jī. zhēn zhuó yī bēi jiǔ shì kǒu, wǒ gǎn tóng yán yì liáng hòu. jiǔ dào xǐng shí chóu fù lái, shū kān jǔ chù wèi yú jiǔ. chún yú háo yǐn néng yī shí, zi jiàn xióng cái dé bā dǒu. èr shì wǒ jù xùn gǔ rén, bù rú bǎ shū liáo dāng jiǔ. suī rán yī biān cán zì bàn dù yú, qū qū lí cè wǒ zhēn yú! qín huī ér hòu wú wán shū.
戊辰秋,余宰江寧,將乞病歸;適長沙陶士橫方伯調任福建;路過金陵,謂余曰:「子現題升高郵州,憲眷如此;年方三十,忽有世外之志,甚非所望於賢者也。」余雖未從其言,而至今感其意。甲辰在廣州,遇方伯之孫,誦乃祖《買書歌》曰:「十錢買書書半殘,十錢買酒酒可餐。我言舍酒僮曰『否』,咿唔萬卷不療飢。斟酌一杯酒適口,我感僮言意良厚。酒到醒時愁復來,書堪咀處味逾久。淳于豪飲能一石,子建雄才得八斗。二事我俱遜古人,不如把書聊當酒。雖然一編殘字半蠹魚,區區蠡測我真愚!秦灰而後無完書。」
liù shí èr
六十二
tóng nián lǐ hú, zì yòu chuān, xún fǔ guǎng dōng, yǐ qīng yán wèi zhèng. yú rén gē yún: guǎng dōng zhēn lè tǔ, lái le lǐ xún fǔ. shèng juàn shén lóng, ér jī láo chéng jí. hōng shí, xiāng tíng wǎng sòng rù liàn, jiàn gōng miàn mù shǒu zú zuò huáng jīn sè, guāng yào zhào rén, yì yī qí yě! xún fǔ guì zhōu, rù jìng kǒu hào yún: shuāng jīng yáo zhǐ guì yáng chéng, zǐ gài hóng qí jiā dào yíng. zì kuì shū shēng dāng zhòng rèn, bù zhī hé yǐ bào shēng píng.
同年李湖,字又川,巡撫廣東,以清嚴為政。輿人歌云:「廣東真樂土,來了李巡撫。」聖眷甚隆,而積勞成疾。薨時,香亭往送入殮,見公面目手足作黃金色,光耀照人,亦一奇也!巡撫貴州,《入境口號》云:「雙旌遙指貴陽城,紫蓋紅旗夾道迎。自愧書生當重任,不知何以報昇平。」
liù shí sān
六十三
zhōu lì yuán lùn shī yún: xué gǔ rén zhě: zhǐ kě yǔ zhī mèng zhōng shén hé bù kě shǐ qí bái zhòu xiàn xíng. zhì zāi yán hū!
周櫟園論詩云:「學古人者:只可與之夢中神合;不可使其白晝現形。」至哉言乎!
liù shí sì
六十四
yǐ chǒu, yú zǎi jiāng níng. yǒu zhāng shù shí míng jiān zhě, chí gù rén chén zhǎng qīng zhá, qiú jiàn, zèng yún: tā nián lín yǔ zhī hé chù? jì qǔ yān bō yǒu diào tú. hòu suì bǐng zǐ, tóng yáng hóng xù lái suí yuán, nián qī shí yú, xǐ suǒ jū bù yuǎn, yuè xià shí shí guò cóng. bié sān shí nián, yǎo wú yīn hào. bǐng wǔ èr yuè, guò hóng wǔ jiē, yù lǎo rén, nǎi qí zi yě fāng zhī xiān shēng bā shí sān suì, wěi huà shǎn zhōng. wèi àn rán zhě jiǔ zhī. cì rì, qí zi bào xiān shēng quán jí, shǔ wèi diǎn dìng. ǒu chéng yún: xì yǔ xiāo xiāo yù xiǎo tiān, bàn chuáng huā yǐng bàn shū mián. méng lóng zhèng zuò sī xiāng mèng, gé yuàn qí shēng lào zhěn biān. è wén duān gōng wèi sū fān sī, xuǎn nán bāng lí xiàn jí, zhuó jūn dì sān.
乙丑,余宰江寧。有張漱石名堅者,持故人陳長卿札,求見,贈云:「他年霖雨知何處?記取煙波有釣徒。」後歲丙子,同楊洪序來隨園,年七十餘,喜所居不遠,月下時時過從。別三十年,杳無音耗。丙午二月,過洪武街,遇老人,乃其子也;方知先生八十三歲,委化陝中。為黯然者久之。次日,其子抱先生全集,屬為點定。《偶成》云:「細雨瀟瀟欲曉天,半床花影伴書眠。朦朧正作思鄉夢,隔院棋聲落枕邊。」鄂文端公為蘇藩司,選《南邦黎獻集》,擢君第三。
liù shí wǔ
六十五
sháo shēng xié fù yóu shè shān, yú jì shī diào zhī. sháo shēng dá yún: qiáo fū jí fù hù chuān yún, lǎo fó dī méi kǔ bù fēn. kè lù ǒu rán xié juàn shǔ, yóu zōng wèi bì gǎn xīng wén. màn láo shǐ bǐ chuán jiā yǔ, què bèi shān líng shí xì jūn. shuí yǔ hóng yá miáo xiǎo yǐng? lù pí guān bàn shuǐ tián qún.
苕生攜婦游攝山,余寄詩調之。苕生答云:「樵夫汲婦互穿雲,老佛低眉苦不分。客路偶然攜眷屬,遊蹤未必感星文。漫勞史筆傳佳語,卻被山靈識細君。誰與洪崖描小影?鹿皮冠伴水田裙。」
liù shí liù
六十六
yú dé shào xìng shí bā nián tí míng bēi, zhū zǐ nǎi wǔ jiǎ jìn shì yě. wáng fēng tíng zhōng hàn xì tí yún: ruò shǐ dāng shí wú wǔ jiǎ, xiān shēng yě hé luò sūn shān. zhū zǐ xiǎo míng shěn láng, yì zài bēi zhōng.
余得紹興十八年《題名碑》,朱子乃五甲進士也。王葑亭中翰戲題云:「若使當時無五甲,先生也合落孫山。」朱子小名沈郎,亦載碑中。
liù shí qī
六十七
wǔ jiāng néng shī, jiē yóu tiān shòu. liú dà dāo míng tǐng, běn xìng gōng, hú guǎng rén. qí qī shì sūn mǒu lái zuò jiāng níng dū sī, sòng qí xiān rén yí jù yún: jiǎn fà jiē jiāng qiān zhàn mǎ, chāi páo chōu xiàn bǔ jīng qí. xiōng zhōng duō shǎo yīng xióng lèi, sǎ shàng yún lán zhǐ bù zhī! qī jì guāng yì yǒu jǐng jù yún: fēng chén yǐ lǎo sāi mén chén, yù xiàng jūn wáng qǐ cǐ shēn. yī yè qiū shuāng líng duǎn bìn, míng cháo bú shì jìng zhōng rén!
武將能詩,皆由天授。劉大刀名挺,本姓龔,湖廣人。其七世孫某來作江寧都司,誦其先人遺句云:「剪髮接韁牽戰馬,拆袍抽線補旌旗。胸中多少英雄淚,灑上雲藍紙不知!」戚繼光亦有警句云:「風塵已老塞門臣,欲向君王乞此身。一夜秋霜零短鬢,明朝不是鏡中人!」
liù shí bā
六十八
qián lóng bǐng chén, táng gōng é cūn wèi tài cháng sì qīng. yú hóng cí bào bà hòu, xiù shī zǒu yè. gōng qí shǎng zhī. cì rì, jí tuō qí xī xí zhū jūn pèi lián dào yì, yù yǐ cóng nǚ jiàn qī. yú yǐ pìn dìng cí, gōng wèi wǎn xī. zhì jīn gǎn bù néng wàng, chuí wǔ shí nián yǐ. jiǎ chén dào duān zhōu, jiàn gōng zèng guān miào ruì gōng shàng rén yī lǜ yún: hé yīn lái gǔ sì? lěng luò èr nián jī. xìng zhuō yí sēng pǔ, shēn wēi zhàng fú cí. xiǎn yí wú dìng xiàng, mèng huàn yǒu xǐng shí. yī xiào chéng jīn bié, qián tú zuì rǔ sī. zhǐ wěi zhù yún: jiǎ zǐ dōng, yuán shì lái zhào qìng, jī qī èr nián. jīn bǐng yín xià, jiāng zhī rèn shān zuǒ, fù shī liú bié. gài gōng rèn guǎng xī fāng bó shí, dài jū dào cǐ suǒ zuò hòu xún fǔ jiāng xī, sān shì sān yǐ, yǐ guān shòu zhōng. míng suī zǔ, yáng zhōu rén.
乾隆丙辰,唐公莪村為太常寺卿。余鴻詞報罷後,袖詩走謁。公奇賞之。次日,即托其西席朱君佩蓮道意,欲以從女見妻。余以聘定辭,公為惋惜。至今感不能忘,垂五十年矣。甲辰到端州,見公《贈關廟瑞公上人》一律云:「何因來古寺?冷落二年羈。性拙宜僧朴,身危仗佛慈。險夷無定象,夢幻有醒時。一笑成今別,前途最汝思。」紙尾注云:「甲子冬,緣事來肇慶,羈棲二年。今丙寅夏,將之任山左,賦詩留別。」蓋公任廣西方伯時,待鞫到此所作;後巡撫江西,三仕三已,以官壽終。名綏祖,揚州人。
liù shí jiǔ
六十九
yú guò yǒng zhōu, shí zhí dōng yuè, yuǎn wàng tū shù shàng lì shù lù sī, yí shì mù lán huā kāi, fāng yì dài xuě cūn xiān shēng gāo tuān sàn zuò dī tián yǔ, bái wū qī wèi yuǎn shù huā èr jù zhī miào.
余過永州,時值冬月,遠望禿樹上立數鷺鷥,疑是木蘭花開,方憶戴雪村先生「高湍散作低田雨,白烏棲為遠樹花」二句之妙。
qī shí
七十
zhōu yuán gōng yún: bái xiāng shān shī shì píng yì jiān guān suǒ cún yí gǎo, tú gǎi shén duō, jìng yǒu zhōng piān bù liú yī zì zhě. yú dú gōng shī yún: jiù jù shí shí gǎi, wú fáng yuè xìng qíng. rán zé yuán gōng zhī yán xìn yǐ.
周元公云:「白香山詩似平易;間觀所存遺稿,塗改甚多,竟有終篇不留一字者。」余讀公詩云:「舊句時時改,無妨悅性情。」然則元公之言信矣。
qī shí yī
七十一
wáng jīng gōng jiǎo róu zào zuò, bù zhǐ shī zhī zhèng shì yě. wáng zhòng guī rì xié zòu bà zhǎng yáng fù, xián fú chén āi kàn huà qiáng jù, zuì hún chéng. jīng gōng gǎi wèi zòu fù zhǎng yáng bà, yǐ wèi rú shì nǎi jiàn. liú gòng fù míng rì piān zhōu cāng hǎi qù, què cóng yún lǐ wàng péng lái, jīng gōng gǎi yún lǐ wèi yún qì, jǐ hū wén lǐ bù tōng. táng liú wēi shī yún: yáo zhī yáng liǔ shì mén chù, shì gé fú róng wú lù tōng. jīng gōng gǎi wèi màn màn fú róng nán mì lù, xiāo xiāo yáng liǔ dú zhī mén. sū zi qīng yǒng méi yún: zhǐ yīng huā shì xuě, bù wù yǒu xiāng lái. jīng gōng gǎi wèi yáo zhī bú shì xuě, wèi yǒu àn xiāng lái. huó zhě sǐ yǐ, líng zhě bèn yǐ!
王荊公矯揉造作,不止施之政事也。王仲圭「日斜奏罷《長楊賦》,閒拂塵埃看畫牆」句,最渾成。荊公改為「奏賦《長楊》罷」,以為如是乃健。劉貢父「明日扁舟滄海去,卻從雲里望蓬萊」,荊公改「雲里」為「雲氣」,幾乎文理不通。唐劉威詩云:「遙知楊柳是門處,似隔芙蓉無路通。」荊公改為「漫漫芙蓉難覓路,蕭蕭楊柳獨知門」。蘇子卿詠《梅》云:「只應花是雪,不悟有香來。」荊公改為「遙知不是雪,為有暗香來」。活者死矣,靈者笨矣!
qī shí èr
七十二
yú yóu nán yuè, wǎng yè héng shān lìng xǔ gōng. qí pú rén zhāng bīn zhě, yuán jiāng rén, nián èr shí xǔ, jiàn yú míng zhǐ, dà xǐ, bēn gào zhū mù fǔ, yǐ dé jiàn suí yuán sǒu wèi xìng. jì ér xǔ gōng zhāo yǐn, mìng bīn chéng suǒ zuò shī, yǒu hú biān fāng cǎo hé, shān wài zǐ guī tí yuǎn xiù bì yún gāo bù là, píng hú yíng huǒ zhù hái fēi zhī jù: guǒ qīng yī zhōng yī yì rén yě. xìng wú tā shì, kù hǎo yín yǒng: zhǔ rén shǎng hūn fèi, nǎi bù pìn qī, ér jǐn yǐ mǎi shū.
余游南嶽,往謁衡山令許公。其僕人張彬者,沅江人,年二十許,見余名紙,大喜,奔告諸幕府,以得見隨園叟為幸。既而許公招飲,命彬呈所作詩,有「湖邊芳草合,山外子規啼」、「遠岫碧雲高不落,平湖螢火住還飛」之句:果青衣中一異人也。性無他嗜,酷好吟詠:主人賞婚費,乃不聘妻,而盡以買書。
qī shí sān
七十三
quán zǔ wàng zì xiè shān, yǐ bǐng chén chūn wéi xiān rù cí guǎn, gù jiǔ yuè jiān bù yǔ hóng bó zhī shì. dīng sì sàn guǎn wài yòng, xiè shān bù lè, fù shī chéng lǐ mù táng shì láng yún: shēng píng zuò xiào táo péng zé, qǐ yǒu qiān sī bǎi lǐ cái? shú wèi chéng láo shēn yǐ qù, xiān jǐ hé dài dū yóu lái? yǒu jī, xiān chuán xiè shān wèi qián zhōng jiè gōng hòu shēn zhě, gù yǒu jǔ zi shī yún: shì zi yǔ lún huí, wén zhī zhé jiā chēn. yǒu kè wàng fù huì, yún wǒ jù sù gēn. láng jiāng lǎo dū xiāng, yú wǒ nǎi qián shēn. yī xiào wàng yīng zhī, yàn shuō mán yún yún. àn xiè shān nián sān shí liù, fāng qǔ mǎn zhōu xué shì chūn tái zhī nǚ, yú nián jǔ zi. shí zhōng jiè gōng hòu rén míng sháo tíng zhě, qīn chén rù hè. xiè shān jīng yuē: hé zhī zhī shén yé? sháo tíng yuē: yè lái hán yǐng táng zhōng, bù zhī hé rén yáng yán yuē: xiè shān dé zi. gù lái hè ěr. cǐ shì, zhū xīn chí wèi yú yán zhī. yú huǐ zài dōu jiàn xiè shān shí, bù céng yī wèn.
全祖望字謝山,以丙辰春闈先入詞館,故九月間不與鴻博之試。丁巳散館外用,謝山不樂,賦詩呈李穆堂侍郎云:「生平坐笑陶彭澤,豈有牽絲百里才?秫未成醪身已去,先幾何待督郵來?」有乩,仙傳謝山為錢忠介公後身者,故有《舉子》詩云:「釋子語輪迴,聞之輒加嗔。有客妄附會,雲我具夙根。琅江老督相,於我乃前身。一笑妄應之,燕說謾云云。」按謝山年三十六,方娶滿洲學士春台之女,逾年舉子。時忠介公後人名芍亭者,侵晨入賀。謝山驚曰:「何知之神耶?」芍亭曰:「夜來寒影堂中,不知何人揚言曰:『謝山得子。』故來賀耳。」此事,朱心池為余言之。余悔在都見謝山時,不曾一問。
qī shí sì
七十四
yú zài yuè, zì dōng ér xī, cháng gào rén yuē: wú cǐ xíng, dé shān xī yī rén, shān dōng yī rén. shān xī zhě, pǔ níng lìng zhé jūn yù lán, zì jì shān shān dōng zhě, cén xī lìng lǐ jūn xiàn qiáo, zì yì táng. èr rén shī yǒu fēng gé, xué yǒu gēn dǐ, jiē fēng chén zhōng zhī lín fèng yě. zhé jūn jiàn zèng wǔ shǒu, lù qí èr yún: nán guó duō fú róng, běi dì ráo bīng xuě. fēng tǔ gù zì shū, qì lèi yǒu chà bié. rú hé xiè hòu jiān, tóu qì ruò fú jié? lán xīn huì zì fēn, sōng mào bǎi nǎi yuè. wù lǐ yǒu rú sī, xīn zhī bù róng shuō. jīng nián fèi yín yǒng, duì kè lèi yīn yǎ. qǐ wú fēng rén huái? suǒ jiē hé zhě guǎ. jīn féng yuán fū zǐ, fāng cùn yǒu lú yě. zhī zì jīng sōu luó, qiè yǎn zhòng bāo guǒ. jìng zōng jù bù cōng? néng zhī shì yǒu wǒ. zì cán kǔ yǔ zī, yī gù chéng shuò guǒ. yú wǒ suī wú jiā, yì yǐ chéng gōng dà. shuí néng chōng shì xīn, yòng yǐ zǎi tiān xià? lǐ jūn yú yú qǐ xíng shí, dào sòng bù jí, dào quán zhōu hòu jì shī yún: àn biān shuāng shù lín, lái duì wù chén chén. guà xí qù yǐ yuǎn, bié láo kōng zì zhēn. yān hán guò kè shǎo, jiāng sè mù lóu shēn. shuí shí cǐ shí jì, liáo liáo qiān zài xīn? xiāng shàng yún: gū yuè wú rén chù, piān zhōu xiān yàn lái. jiē gāo dàn kě xǐ.
余在粵,自東而西,常告人曰:「吾此行,得山西一人,山東一人。」山西者,普寧令折君遇蘭,字霽山;山東者,岑溪令李君憲喬,字義堂。二人詩有風格,學有根柢,皆風塵中之麟鳳也。折君見贈五首,錄其二云:「南國多芙蓉,北地饒冰雪。風土固自殊,氣類有差別。如何邂逅間,投契若符節?蘭馨蕙自芬,松茂柏乃悅。物理有如斯,心知不容說。」「經年廢吟詠,對客類喑啞。豈無風人懷?所嗟和者寡。今逢袁夫子,方寸有爐冶。隻字精搜羅,篋衍重包裹。敬宗詎不聰?能知世有我。自慚苦窳姿,一顧成碩果。於我雖無加,益以成公大。誰能充是心,用以宰天下?」李君於余起行時,道送不及,到泉州後寄詩云:「岸邊雙樹林,來對兀沉沉。掛席去已遠,別醪空自斟。煙寒過客少,江色暮樓深。誰識此時際,寥寥千載心?」《湘上》云:「孤月無人處,扁舟先雁來。」皆高淡可喜。
qī shí wǔ
七十五
jǐ hài sān yuè, xiǎo zhù xī hú. yǒu lǐ míng fǔ míng tiān yīng zhě, hào róng táng, sì chuān shī rén, shí lái jiàn fǎng. lù qí xuě hòu jì shī nán tián yún: xuě zhī chū róng wǎ, hán guāng yǐ zài tiān. dà jiāng huí wàng chù, qīng yǐng liǎng xiāo rán. hū fā shān yīn xìng, sī chéng fǎng dài chuán. fēng tāo yè wèi xī, mù duàn xiǎo gū qián. tā rú: yuǎn mèng yáo gū bǎng, cán xīng luò jiǔ qí. yě ōu shí bì jiǎng, lǚ yàn zì wèi qún. lǐ sōng pǔ láng zhōng chēng qí shī yǒu qí qì. xìn rán.
己亥三月,小住西湖。有李明府名天英者,號蓉塘,四川詩人,時來見訪。錄其《雪後寄施南田》云:「雪汁初融瓦,寒光已在天。大江回望處,清影兩蕭然。忽發山陰興,思乘訪戴船。風濤夜未息,目斷小姑前。」他如:「遠夢搖孤榜,殘星落酒旗。」「野鷗時避槳,旅雁自為群。」李松圃郎中稱其詩有奇氣。信然。
qī shí liù
七十六
jīn líng guī xiù chén shū lán, shòu yè suí yuán, xiù shī jiàn zèng yún: nóng zuò mén shēng zhēn yǒu xìng, bì táo zhǒng xiàng cǎi yún biān. zhāng qiū yá xiào lián jiàn ér hé yún: shū shēng wèi liè fú fēng zhàng, cán kuì jiā rén fù cǎi yún. qiū yá shī bǐ qīng yǎ, yè chéng jiǔ rì jù yún: fēng yè luò cán gū gé yǔ, jú huā kāi jǐn gù xiāng xīn.
金陵閨秀陳淑蘭,受業隨園,繡詩見贈云:「儂作門生真有幸,碧桃種向彩雲邊。」張秋崖孝廉見而和云:「書生未列扶風帳,慚愧佳人賦彩雲。」秋崖詩筆清雅,《鄴城九日》句云:「楓葉落殘孤閣雨,菊花開盡故鄉心。」
qī shí qī
七十七
míng zhèng shǎo gǔ shī xué shǎo líng, yǒu lín zhēn héng jī zhī yuē: shí fēi tiān bǎo, guān fēi shí yí, tú tuō yú bēi āi jī yuè zhī yīn, kě wèi wú bìng ér shēn yǐ shī xué dù zhě bù kě bù zhī.
明鄭少谷詩學少陵,友林貞恆譏之曰:「時非天寶,官非拾遺,徒托於悲哀激越之音,可謂無病而呻矣屍學杜者不可不知。
qī shí bā
七十八
kāng xī jiān, háng zhōu lín bāng jī qī céng rú lán néng shī. bāng jī sǐ, zhāo zhī xiāng cóng. céng shǐ zhī yuē: yǒu rú jiǎo rì. hòu lì qí xiōng zi guāng jié, zàng bì jiù gū, tūn jīn ér wáng. yín shī yuē: jìng lǐ líng huā lěng, sān nián lèi wèi gān. yǐ zhōng gū jiù lǎo, fù yàn xuě shuāng hán. wǒ zì guī jiā qù, rén xiū zuò liè kàn. xī líng sōng bǎi gǔ, fū zǐ gòng pán huán. yī shí hé zhě shù bǎi rén. wèi sǐ qián shí rì, xiān jù dié qián táng lìng zhōu gōng. zhōu jiā pī, yòng pián yǔ wèi liú zhī, jìng bù cóng ér sǐ. kě wèi cóng róng zhī zhì yǐ!
康熙間,杭州林邦基妻曾如蘭能詩。邦基死,招之相從。曾矢之曰:「有如皎日。」後立其兄子光節,葬畢舅姑,吞金而亡。吟詩曰:「鏡里菱花冷,三年淚未乾。已終姑舅老,復咽雪霜寒。我自歸家去,人休作烈看。西陵松柏古,夫子共盤桓。」一時和者數百人。未死前十日,先具牒錢塘令周公。周加批,用駢語慰留之,竟不從而死。可謂從容之至矣!
qī shí jiǔ
七十九
shī fēn táng sòng, zhì jīn rén yóu kè shǒu. bù zhī shī zhě, rén zhī xìng qíng táng sòng zhě, dì wáng zhī guó hào. rén zhī xìng qíng, qǐ yīn guó hào ér zhuǎn yí zāi? yì yóu dào zhě rén rén gòng yóu zhī lù, ér sòng rú bì yǐ dào tǒng zì jū, wèi sòng yǐ qián zhí zhì mèng zǐ, cǐ wài wú yī rén zhī dào zhě. wú shuí qī? qī tiān hū? qī zǐ yǐ shèng táng zì mìng, wèi táng yǐ hòu wú shī, jí sòng rú xí qì yǔ. tǎng yǒu hào shì zhě, xué qí fù huì, zé sòng yuán míng sān cháo, yì hé cháng wú chū shèng zhōng wǎn zhī kě fēn hū? jié wài shēng zhī, qǐng kè yī bō yòu qǐ. zhuāng zǐ yuē: biàn shēng yú mò xué. cǐ zhī wèi yě.
詩分唐、宋,至今人猶恪守。不知詩者,人之性情;唐、宋者,帝王之國號。人之性情,豈因國號而轉移哉?亦猶道者人人共由之路,而宋儒必以道統自居,謂宋以前直至孟子,此外無一人知道者。吾誰欺?欺天乎?七子以盛唐自命,謂唐以後無詩,即宋儒習氣語。倘有好事者,學其附會,則宋、元、明三朝,亦何嘗無初、盛、中、晚之可分乎?節外生枝,頃刻一波又起。《莊子》曰:「辨生於末學。」此之謂也。
bā shí
八十
yú yǐn quán guò shuǐ xī tíng, zuò wǔ lǜ, qǐ jù yún: shuǐ shì yōu yōu zhě, zhāo zhī rù hù liú. gé shù nián, gǎi wèi: shuǐ dàn zhēn wú yǒu, zhāo zhī rù hù liú. kǒng nán xī fāng bó jiàn yuē: qiú gōng fǎn zhuō, yǐ shí yì xū, dà bù rú yuán běn yǐ! yú jǐng rán zì huǐ, réng yòng qián jù. yīn yì sì shí nián lái, jiāng shī gǎi hǎo zhě gù duō, gǎi huài zhě dìng fù bù shǎo.
余引泉過水西亭,作五律,起句云:「水是悠悠者,招之入戶流。」隔數年,改為:「水澹真吾友,招之入戶流。」孔南溪方伯見曰:「求工反拙,以實易虛,大不如原本矣!」余憬然自悔,仍用前句。因憶四十年來,將詩改好者固多,改壞者定復不少。
bā shí
八十—
shī rén yòng zì, dà gài bù jū zì yì. rú shàng xià zhī xià, shàng shēng yě lǐ xián xià shì zhī xià, qù shēng yě. dù shī: guǎng wén dào guān shě, xì mǎ táng jiē xià. yòu: cháo lái shǎo shì huá xuān xià, wèi jué qiān jīn mǎn gāo jià. shì jiè shàng shēng wèi qù shēng yǐ. wáng wéi: gōng zǐ wèi yíng tíng sì mǎ, zhí pèi yù gōng yì yù xià. shì jiè qù shēng wèi shàng shēng yǐ.
詩人用字,大概不拘字義。如上下之「下」,上聲也;禮賢下士之「下」,去聲也。杜詩:「廣文到官舍,系馬堂階下。」又:「朝來少試華軒下,未覺千金滿高價。」是借上聲為去聲矣。王維:「公子為贏停四馬,執轡愈恭意愈下。」是借去聲為上聲矣。
bā shí èr
八十二
shí wén zhī xué, yǒu hài yú shī ér àn zhōng xiāo xī, yòu yǒu yī guàn zhī lǐ. yú àn tóu zhì mǒu gōng shī yī cè, qí rén fù zhòng míng. guō yùn qīng shì jiǎng lái, dú zhī, yǐn shǒu héng jié yú wǔ qī zì zhī jiān, yuē: shī suī gōng, qì mài bù guàn. qí rén dài bù néng shí wén zhě yé? yú yuē: shì yě. guō shén xǐ, zì kuā yǎn lì zhī gāo. hòu yǔ chéng yú mén lùn jí zhī, chéng yì wěi qí yán. yú yuē: gǔ hán liǔ ōu sū, jù fēi wèi shí wén zhě, hé yǐ shī jiē liú guàn? chéng yuē: hán liǔ ōu sū suǒ wèi cè lùn yīng shì zhī wén, jí jīn zhī shí wén yě. bù céng cóng shì yú cǐ, zé xīn bù xì, ér mài bù qīng. yú yuē: rán zé jīn zhī gōng yú shí wén ér bù néng shī zhě, hé gù? chéng yuē: zhuāng zi yǒu yán: rén yì zhě, xiān wáng zhī qú lú yě kě yǐ yī xiǔ, ér bù kě yǐ jiǔ chù yě. jīn zhī shí wén zhī wèi yě.
時文之學,有害於詩;而暗中消息,又有一貫之理。余案頭置某公詩一冊,其人負重名。郭運青侍講來,讀之,引手橫截於五七字之間,曰:「詩雖工,氣脈不貫。其人殆不能時文者耶?」余曰:「是也。」郭甚喜,自誇眼力之高。後與程魚門論及之,程亦韙其言。余曰:「古韓、柳、歐、蘇,俱非為時文者,何以詩皆流貫?」程曰:「韓、柳、歐、蘇所為策論應試之文,即今之時文也。不曾從事於此,則心不細,而脈不清。」余曰:「然則今之工於時文而不能詩者,何故?」程曰:「莊子有言:『仁義者,先王之蘧廬也;可以一宿,而不可以久處也。』今之時文之謂也。」
bā shí sān
八十三
qián cháo pān yú lí měi zhōu, shào nián yù mào, zài yáng zhōu fù huáng mǔ dān shī. mǒu zōng bó pǐn wèi dì yī rén, hū wèi mǔ dān zhuàng yuán huā zhǔ rén. zhèng chāo zōng, gù háo shì yě, yòng jǐn yú gē chuī, yōng zhuàng yuán yóu niàn sì qiáo. shì nǚ guān zhě rú dǔ. hái guī yuè zhōng, jiāo yíng zhě qiān rén. měi zhōu bèi jǐn páo, zuò huà fǎng, xuǎn zhū niáng zhī lì zhě, pái liè liǎng xíng, rú tiān nǚ zhī yōng shén xiān. xiāng chuán: yǒu míng sān bǎi nián zhēn zhuàng yuán, wú cǐ mào, yì wú cǐ róng yě. qí shī shí zhāng, suī zhěng qí huá shàn, yì wú shén yì sī. wéi kuī yù zhuǎn chóu jīn zhào yǎn, gē méng xū jì zhě liú yī yī lián, shāo qiè huáng zì. hòu měi zhōu zhōng bù dì, chén wén zhōng jiàn yǐ zhǔ shì, jiān guǎng zhōu jūn, sǐ míng wáng zhī nán. jué mìng cí yún: dà dì chuī huáng shā, bái gǔ wèi chén yān. guǐ bó shì fù yàn, xīn kǔ ròu bù tián. yī shí jiāng shì wèi zhī yǔn tì. cǐ wài, shàng yǒu lián huā bǎng yǎn, qí shī bù chuán.
前朝番禺黎美周,少年玉貌,在揚州賦《黃牡丹》詩。某宗伯品為第一人,呼為「牡丹狀元花主人」。鄭超宗,故豪士也,用錦輿歌吹,擁「狀元」游廿四橋。士女觀者如堵。還歸粵中,郊迎者千人。美周被錦袍,坐畫舫,選珠娘之麗者,排列兩行,如天女之擁神仙。相傳:有明三百年真狀元,無此貌,亦無此榮也。其詩十章,雖整齊華贍,亦無甚意思。惟「窺浴轉愁金照眼,割盟須記赭留衣」一聯,稍切「黃」字。後美周終不第,陳文忠薦以主事,監廣州軍,死明亡之難。《絕命詞》云:「大地吹黃沙,白骨為塵煙。鬼伯舐復厭,心苦肉不甜。」一時將士為之隕涕。此外,尚有「蓮花榜眼」,其詩不傳。
bā shí sì
八十四
guǎng xī cén xī xiàn zuì xiǎo qiě pì, yǒu zhū shēng xiè jì chāng zhě, sòng qí yì zǎi lǐ shǎo hè yún: guān pín guī zhào yì, mín ài chū chéng nán. cǐ shēng kě wèi yáng shān zhī qū cè yǐ. huò zèng chá shēng shān gōng zhān yún: dì gāo tóu zú xiǎn, ēn zhòng qǐ shēn nán.
廣西岑溪縣最小且僻,有諸生謝際昌者,送其邑宰李少鶴云:「官貧歸棹易,民愛出城難。」此生可謂陽山之區冊矣。或《贈查聲山宮詹》云:「地高投足險,恩重乞身難。」
bā shí wǔ
八十五
jiǎ xū chūn, yú yǔ zhāng sī mǎ yún shù yóu qī xiá, jiàn sēng chú mò chán, cái qī suì. qí shí, shān zuì yōu pì, yóu zhě jué xī, wéi yáng zhōu shāng rén gòu jìng shì shù jiān, chūn qiū yí dào ér yǐ. zì yǐn wén duān gōng qǐng shèng jià xún xìng, nǎi zēng róng yì guān. fāng xiū qì shí, yú lǚ cóng gōng yóu, yǒu shān shì rén cái sōu gèng chū zhī jù. qí shí mò chán jiàn zhǎng chéng, huā qián dēng xià, shí shí yǐ yī lián xiāng shì. suí rù jīng shī. bié shí yú zài, dīng wèi qiū xiāng jiàn yú zǐ fēng gé xià, zé nián yǐ sān shí jiǔ yǐ. zhuī tán wǎng shì, bǐ cǐ chuàng rán. sòng qí pán shān shī yún: ǒu lái fú shí shàng, yí shì fàn cāng làng. yī niǎo duò hán cuì, qiān fēng míng xī yáng. wú rén chuí diào qù, yǒu yuē kàn yún máng. jí cǐ qiè zhēn shǎng, xiāo rán shì lǜ wàng. qí tā rú: shù suí yá jiǎo duàn, shān dào sì mén shēn. yuè bái niǎo yí zhòu, shān kōng shù yù qiū. shù piān ráo qū zhé, sēng bù ài féng yíng. jiē kě ài yě. xiāng bié yòu yī nián, jù shì jì ér qù.
甲戌春,余與張司馬芸墅游棲霞,見僧雛墨禪,才七歲。其時,山最幽僻,游者絕稀,惟揚州商人構靜室數間,春秋一到而已。自尹文端公請聖駕巡幸,乃增榮益觀。方修葺時,余屢從公游,有「山似人才搜更出」之句。其時墨禪漸長成,花前燈下,時時以一聯相示。隨入京師。別十餘載,丁未秋相見於紫峰閣下,則年已三十九矣。追談往事,彼此愴然。誦其《盤山》詩云:「偶來浮石上,疑是泛滄浪。一鳥墮寒翠,千峰明夕陽。無人垂釣去,有約看雲忙。即此愜真賞,蕭然世慮忘。」其他如:「樹隨崖腳斷,山到寺門深。」「月白鳥疑晝,山空樹欲秋。」「樹偏饒曲折,僧不礙逢迎。」皆可愛也。相別又一年,遽示寂而去。
bā shí liù
八十六
yǐn gōng sān cì yíng luán. yōu jū ān zǐ fēng gé zhū qí fēng, jiē cóng dì dǐ sōu chū, shuā shā qù tǔ, zhì sān sì zhàng zhī shēn. suǒ yòng zhū lóng jiàn zhuāng jīng shē pān hán děng zhōu xiàn guān, jiē yī shí míng shì. yòu xián shè shān shuǐ shǎo, gù yú sì mén wài kāi liǎng hú, tí yuē cǎi hóng míng jìng. yú xì chéng shī yún: shàng shū bào fù hé céng zhǎn? zhǎn jǐn jīng lún zài cǐ shān.
尹公三次迎鑾。幽居庵、紫峰閣諸奇峰,皆從地底搜出,刷沙去土,至三四丈之深。所用朱龍鑒、莊經畲、潘涵等州縣官,皆一時名士。又嫌攝山水少,故於寺門外開兩湖,題曰「彩虹」、「明鏡」。余戲呈詩云:「尚書抱負何曾展?展盡經綸在此山。」
bā shí qī
八十七
yáng zhōu sì shí nián qián, píng shān lóu gé liáo liáo, gōu shuǐ yī hóng ér yǐ. zì gāo lú liǎng què shǐ, fèi tǎng wú suàn, jùn chí kuì shān, bié kāi shēng miàn, ér qián cì yóu rén, jǐ bù xiāng shí yǐ! liú chūn chí yǒu jù yún: liǎng dī huā liǔ quán yī shuǐ, yí lù lóu tái zhí dào shān.
揚州四十年前,平山樓閣寥寥,溝水一泓而已。自高、盧兩榷使,費帑無算,浚池簣山,別開生面,而前次遊人,幾不相識矣!劉春池有句云:「兩堤花柳全依水,一路樓台直到山。」
bā shí bā
八十八
shān yīn táo huáng cūn dé wāng shì jiù zhuāng yú gé lǐng xià, qì ér xīn zhī, zì yún: shī bù néng xiě zhě, fù zhī yú huà huà bù néng xiě zhě, fù zhī yú shī. hào yuē pō ōu shān zhuāng. tí yún gāo shì mén tíng yún yì lǎn, hé huā shì jiè mèng jù xiāng. sì shī fǔ chéng, hū fèng yǒu guān xí, zhàn qù yǎng mǎ, rú cuī zū rén bài xìng yì bān.
山陰陶篁村得汪氏舊莊於葛嶺下,葺而新之,自云:「詩不能寫者,付之於畫;畫不能寫者,付之於詩。」號曰泊鷗山莊。題雲;「高士門庭雲亦懶,荷花世界夢俱香。」四詩甫成,忽奉有官檄,占去養馬,如催租人敗興一般。
bā shí jiǔ
八十九
yǒng zhōu tài shǒu wáng péng xīn, wèi lù tái sī nóng zhī hòu, gōng shī huà. yú yóu nán yuè, guò yǒng zhōu, yǔ qí zi fǎng yú xī gǔ mǔ tán zhū chù xī guī, tài shǒu chū xiǎo xiàng suǒ shī, ér zì huà zhī chéng huà jiù tú jiàn zèng. tí yún: yī bié dōng wú sī jiù yǔ, zhòng lái nán chǔ bìn tiān shuāng. tán tiān yóu shì sū yù jú, suō dì nán féng fèi zhǎng fáng. jiāng shuǐ yōu yōu bù zhī yuǎn, shān fēng xí xí jiàn jiā liáng. liǎng rén qíng tài dōu rú zuó, zuò huà yín shī ài yè zhǎng. bǐ cǐ luò bǐ shí, gè tiāo dēng yǐ jǐ. péng xīn xiào wèi yú yuē: cǐ xī guāng jǐng, kě shì wǔ shí nián qián, tóng fù tóng zǐ shì yé? jì qí shū zhāi duì lián yún: qǐ yì piàn yán qīng jī dú hái liú yī xī lǐ cán shū.
永州太守王蓬心,為麓台司農之後,工詩畫。余游南嶽,過永州,與其子訪愚溪、鈷母潭諸處;夕歸,太守出小像索詩,而自畫《芝城話舊圖》見贈。題云:「一別東吳思舊雨,重來南楚鬢添霜。談天猶是蘇玉局,縮地難逢費長房。江水悠悠不知遠,山風習習漸加涼。兩人情態都如昨,作畫吟詩愛夜長。」彼此落筆時,各挑燈倚幾。蓬心笑謂余曰:「此夕光景,可似五十年前,同赴童子試耶?」記其書齋對聯云:「豈易片言清積牘;還留一息理殘書。」
jiǔ shí
九十
shěn zi dà xiān shēng, mèng zhì yī chù: shàng zuò èr rú zhě, jiē xìng zhōu sù bù shí miàn, xiào xiàng shěn yún: xī huà pò tiān fán mèi bǔ, jūn kě duì zhī. shěn chén yín liáng jiǔ, hū táng sūn huá tài shǐ cóng wài lái, yuē: wǒ dài duì yì gōng ráo yuè dài qī bēn, hé rú? liǎng zhōu wèi zhī pāi shǒu. táng zì shí jūn, shěn zhī yè shī yě.
沈子大先生,夢至一處:上坐二儒者,皆姓周;素不識面,笑向沈云:「『羲畫破天煩妹補』,君可對之。」沈沉吟良久,忽唐孫華太史從外來,曰:「我代對『羿弓饒月待妻奔』,何如?」兩周為之拍手。唐字實君,沈之業師也。
jiǔ shí yī
九十一
chén gǔ yú cháng wèi yú sòng mǎ guò wén shā xiǎng, tuō shuāng kàn yàn fēi zhī jù, yú shén ài zhī. hòu zhī shì qǔ wò shī rén qín zǐ fēng míng fǔ suǒ zuò. zǐ fēng yǒu jù yún: kàn huā xū kàn huā shèng shí, shèng shí nán zài huā yì zhī. yóu miào. zǐ fēng yǔ kè guān fāng zhú, kè xì yún: shì yǒu fāng zhú wú fāng rén. zǐ fēng yuē: yǒu. wèn: hé rén? yuē: zi gòng. wèn: hé yǐ zhī zhī? yuē lùn yǔ yún: zi gòng fāng rén.
陳古漁嘗為余誦「馬過聞沙響,拖霜看雁飛」之句,余甚愛之。後知是曲沃詩人秦紫峰明府所作。紫峰有句云:「看花須看花盛時,盛時難再花亦知。」尤妙。紫峰與客觀方竹,客戲云:「世有方竹無方人。」紫峰曰:「有。」問:「何人?」曰:「子貢。」問:「何以知之?」曰「《論語》云:『子貢方人。」』
jiǔ shí èr
九十二
wú xiāng jīn zhǎng rú xiān shēng yǐ shí wén míng, shì bù zhī qí néng shī yě. yǒu rén wèi shù qí yǔ miào yún: shòu jí yǎn péi cāng shuǐ shǐ, fèng xiāng yóu shèng bái tóu sēng. wǎn bù yún: dǎ tóu huáng yè hū piāo zhuì, zhī shì gé lín sōng shǔ lái.
吾鄉金長儒先生以時文名,世不知其能詩也。有人為述其《禹廟》云:「授笈儼陪蒼水使,奉香猶剩白頭僧。」《晚步》云:「打頭黃葉忽飄墜,知是隔林松鼠來。」
jiǔ shí sān
九十三
méi ǒu zhǎng yǒng lǜ méi yún: wén shuō lǜ zhū zhēn jué shì, wǒ lái piān jiàn zhuì lóu shí. guī ān yǒu wǔ tíng shān rén zhě, xìng wú, míng sī míng, yǒng tóng zǐ yún: duò dì lǜ zhū rén bù jiàn, zhì jīn dàn jué huà lóu gāo. èr shī xiāng sì. yòu, cháo mǔ dān yún: dié shǐ fēng méi qí yòng lì, wàn huā cóng lǐ kàn qín wáng. kě yún qí jué.
梅耦長詠《綠梅》云:「聞說綠珠真絕世,我來偏見墜樓時。」歸安有五亭山人者,姓吳,名斯洺,詠《桐子》云:「墮地綠珠人不見,至今但覺畫樓高。」二詩相似。又,《嘲牡丹》云:「蝶使蜂媒齊用力,萬花叢里看擒王。」可雲奇絕。
jiǔ shí sì
九十四
qián lóng jǐ wèi, yú qǐ jiǎ guī qǔ, zhū gōng qīng yǒu sòng xíng shī cè, tí qiān zhě wèi wú jiāng lù qián shí xiān shēng. jīn wǔ shí yú nián yǐ. jiǎ chén, qí zi lǎng fū, xún fǔ hú nán. yú cóng xī yuè guò zhǎng shā, zhōng chéng kuǎn jiē shén yīn, yún: dāng chū xiān rén tí qiān shí, wǒ nián cái shí qī, shì páng mó mò. yú gǎn qí yì, dào jiā jì shī xiè zhī. bù liào shī wèi dào, ér zhōng chéng yǐ wáng. jǐn chuán qí mèng zhōng zì zèng yún: néng kāi héng yuè qiān zhòng yún, zhǐ yǐn xiāng jiāng yī bēi shuǐ. zhì jīn chǔ rén shòu dé zhě, huī lèi sòng zhī. míng yào, wú jiāng rén.
乾隆己未,余乞假歸娶,諸公卿有送行詩冊,題簽者為吳江陸虔石先生。今五十餘年矣。甲辰,其子朗夫,巡撫湖南。余從西粵過長沙,中丞款接甚殷,云:「當初先人題簽時,我年才十七,侍旁磨墨。」余感其意,到家寄詩謝之。不料詩未到,而中丞已亡。僅傳其《夢中自贈》云:「能開衡岳千重雲,只飲湘江一杯水。」至今楚人受德者,揮淚誦之。名曜,吳江人。
jiǔ shí wǔ
九十五
sū zhōu huì tiān mù xiān shēng, dū xué guǎng dōng, xùn shì zǐ yǐ shí xué yī shí yīng jùn, duō zài mén qiáng. qù hòu, rén lì shēng cí, rú cháo zhōu zhī fèng hán yù yě. xiān shēng yǐ zhū jiāng zhú zhī cí shì shì. hé mèng yáo fù yún: kàn yuè shuí rén de yuè duō, wān chuán qí chàng làng huā gē. huā tián yī piàn guāng rú xuě, zhào jiàn mài huā rén guò hé. gōng xǐ, yán rù mù zhōng. cǐ yōng zhèng nián jiān shì. hòu wú xiāng háng jǐn pǔ tài shǐ zhǎng jiào yuè dōng, yǔ hé chàng hè. cháo háng bìng qǐ yún: mén wài jiǔ shū cān xué lǚ, lián qián jiàn lì fàn zhāi rén. yǒng shǐ yún: zhào sòng ruò shēng yàn tài zǐ, kěn jiāng jīn bì shì chóu rén? yú mù hé jūn zhī míng, dào hǎi nán fǎng zhī, zé yǐ shì yǐ.
蘇州惠天牧先生,督學廣東,訓士子以實學;一時英俊,多在門牆。去後,人立生祠,如潮州之奉韓愈也。先生以《珠江竹枝詞》試士。何夢瑤賦云:「看月誰人得月多,灣船齊唱浪花歌。花田一片光如雪,照見賣花人過河。」公喜,延入幕中。此雍正年間事。後吾鄉杭堇浦太史掌教粵東,與何唱和。《嘲杭病起》云:「門外久疏參學侶,簾前漸立犯齋人。」《詠史》云:「趙宋若生燕太子,肯將金幣事仇人?」余慕何君之名,到海南訪之,則已逝矣。
jiǔ shí liù
九十六
shěn fāng zhōu cí xī zǎo fā yún: běi fēng liè liè shuǐ máng máng, duō xiè wú mén gǔ shū niáng. tiě lù zhǎng qiáng sì qiān lǐ, sòng rén fū xù zǎo hái xiāng. fāng wèn tíng gōng bǎo wèi yù shí, zài hàn shàng, yì yǒu jù yún: jì yǔ xiāng bō lián yè fā, shí nián wǒ shì wèi guī rén.
沈方舟《磁溪早發》云:「北風獵獵水茫茫,多謝吳門鼓樞娘。鐵鹿長檣四千里,送人夫婿早還鄉。」方問亭宮保未遇時,在漢上,亦有句云:「寄語湘波連夜發,十年我是未歸人。」
jiǔ shí qī
九十七
yīng mèng táng xiàng gōng, yǔ qiú wén dá gōng, tóng zài hù bù, wèi qiú yuē: yǒu jù yún guān jiǔ zhēn chéng qiáng nǔ mò, guī chí kōng wàng dà dāo tóu. jūn cāi shì hé rén zhī zuò. qiú yǐ wèi fàng wēng yì shī. yǐ ér zhī shì tóng chéng shí xiǎo táng, nǎi dà jīng tàn. shí lǚ yù fǎng yú, yǐ guān chǔ nán lù yuǎn, shí shí tuō fāng qǐ tíng míng fǔ jì shēng dào yì. fāng sòng qí zhōu xíng yún: jī tài guò jiě zhōu, rén zài yān zhōng yǔ. zhōng liú yī zhōu lái, kōng yàng shù shēng lǔ. shǎo fù shàn cāo zhōu, xiǎo ér néng dàng jiǎng. yú wēng bù bǔ yú, chuán tóu zuò bǔ wǎng. xiǎo táng, míng wén chéng. xiǎo táng wáng hòu, qí zi mǒu bào yí jí lái, suǒ yú zuò xù, yún: xiān rén zhì yě. yú zhāi qí jiā jù, wǔ yán rú: jiǎo shēng chén mù yǔ, yàn yǐng qǐ hán shā shuǐ xuān cūn duì jí, yún duò sì mén dī. qī yán rú: shā biān shuǐ tuì yóu cún jī, yān jì fān yáo shì bù xíng mǎi tián yáng xiàn xiāo xiāo mèng, zuò kè bīng zhōu chù chù jiā kuī yú qiǎn zhǔ qiào shuāng lù, dài dù xié yáng lì yī sēng rù diàn yǐ fēi qián dù zhǔ, fú qiáng yóu yǒu jiù tí shī tóng xián jiě tuó xún shī gǎo, kè jì dēng zhōu suàn shuǐ chéng: jiē miào.
英夢堂相公,與裘文達公,同在戶部,謂裘曰:「有句雲;『官久真成強弩末,歸遲空望大刀頭。』君猜是何人之作。」裘以為放翁逸詩。已而知是桐城石曉堂,乃大驚嘆。石屢欲訪余,以官楚南路遠,時時托方綺亭明府寄聲道意。方誦其《舟行》云:「擊汰過解洲,人在煙中語。中流一舟來,空漾數聲櫓。少婦善操舟,小兒能盪槳。漁翁不捕魚,船頭坐補網。」曉堂,名文成。曉堂亡後,其子某抱遺集來,索余作序,云:「先人志也。」余摘其佳句,五言如:「角聲沉暮雨,雁影起寒沙」;「水喧村碓急,雲墮寺門低。」七言如:「沙邊水退猶存跡,煙際帆遙似不行」;「買田陽羨宵宵夢,作客并州處處家」;「窺魚淺渚翹雙鷺,待渡斜陽立一僧」;「入店已非前度主,拂牆猶有舊題詩」;「僮嫌解橐尋詩稿,客忌登舟算水程」:皆妙。
jiǔ shí bā
九十八
zhāng jūn wǔ diǎn, zì xù bǎi, qín zhōng rén, jiǔ shì tóng jū, méng ēn tí jiǎng. zuò zǎi shàng yuán shí, shí lǒng shī xiù zhōng, rù shān jiàn fǎng, jué fēi jīn zhī cóng zhèng zhě. qí yáng fǎng yǒu yún: shì bìng shǒu huī qún lì sàn, zhe shū xīn xǐ hào péng lái. shì ān nú yún: rú rén rì kè láng jūn dú, qù jiù shū shēng rèn huà chuán. rú rén wáng, nǎi dào zhī yún: hǎo wǒ guǒ néng zhǎng rù mèng, bǎ jūn jìng kě dāng zhǎng shēng. ān nú zhě, qiǎn jiē jiā juàn chuán yě.
張君五典,字敘百,秦中人,九世同居,蒙恩題獎。作宰上元時,時攏詩袖中,入山見訪,絕非今之從政者。《祁陽訪友》云:「示病手揮群吏散,著書心喜好朋來。」《示安奴》云:「孺人日課郎君讀,去就書聲認畫船。」孺人亡,乃悼之云:「好我果能長入夢,把君竟可當長生。」安奴者,遣接家眷船也。
jiǔ shí jiǔ
九十九
háng zhōu fāng fū rén zhǐ zhāi, míng fāng pèi, shì wāng yòu xīn tài shǐ. wēng jì táng zhēng jūn, xiàng yú sòng qí xī hú jiā jù yún: xiǎo shì huā jiān yáo duǎn zhì, xī yáng liǔ wài shù guī zhōu. yān mí shān shī fú tú yǐng, fēng jǐn fān guī zhǎn fàn sēng. jiē yǒu huà yì. suí tài shǐ rù dōu, yì xī hú yún: qīng liáng shì jiè shuǐ jīng gōng, yà zì lán gān miàn miàn fēng. jīn yè ruò jiào shēn zuò dié, zhǐ yīng fēi rù ǒu huā zhōng. zèng jì táng yún: sì hǎi zhǎng liú zhī jǐ gǎn, yī shēng wéi yǒu ài cái máng. yǒu zài pú cǎo táng jí, yī shí chàng hè zhě, xǔ tài fū rén ér wài, háng jǐn pǔ zhī mèi qīng zhī, jià zhào wàn pù shàng shě, guǎ jū shǒu zhì, yǒu jù yún: jǐn rì zhī chuáng shēn yōng bèi, bù zhī hù wài jǐ fēng qīng. tóng yī néng shī nǚ zǐ, fāng róng guì ér háng jiān xīn, hé yé?
杭州方夫人芷齋,名芳佩,適汪又新太史。翁霽堂征君,向余誦其《西湖》佳句云:「曉市花間搖短幟,夕陽柳外數歸舟。」「煙迷山失浮圖影,風緊帆歸盞飯僧。」皆有畫意。隨太史入都,《憶西湖》云:「清涼世界水晶宮,亞字闌乾麵面風。今夜若教身作蝶,只應飛入藕花中。」《贈霽堂》云:「四海長留知己感,一生惟有愛才忙。」有《在璞草堂集》,一時唱和者,許太夫人而外,杭堇浦之妹清之,嫁趙萬曝上舍,寡居守志,有句云:「盡日支床深擁被,不知戶外幾峰青。」同一能詩女子,方榮貴而杭艱辛,何耶?
yī bǎi
一百
wáng yáng míng jí zhōng yún: zhèng dé gēng chén bā yuè, mèng jiàn guō pú, jí yán wáng dǎo jiān xié zài wáng dūn zhī shàng. gù gōng shī zé dǎo yún: shì chéng tóng xiǎng dì wáng guì, shì bài réng wèi gù mìng chén. pú yì yǒu shī yún: tǎng qí wèi wǒ yī biǎo yáng, wàn shì wàn shì wàn wàn shì. yú àn cǐ shuō, yǔ sū zi zhān mèng zhōng rén gào yǐ táng yáng wǎn zhī hǎo shā táo zhēn yuē zhēn gào yán jìn tài wèi xī jiàn zhī tān kù: jiē yǔ shǐ cè xiāng fǎn.
王陽明集中云:「正德庚辰八月,夢見郭璞,極言王導奸邪在王敦之上。故公詩責導云:『事成同享帝王貴,事敗仍為顧命臣。』璞亦有詩云:『倘其為我一表揚,萬世萬世萬萬世。」』余按此說,與蘇子瞻夢中人告以唐楊綰之好殺;陶貞曰《真誥》言晉太尉郗鑒之貪酷:皆與史冊相反。
yī O yī
一O一
lè fǔ jiě tí yún: máo shī zhī xī, chǔ cí zhī xiē, cáo cāo suǒ bù xǐ. yú pō yǐ cāo wèi zhī yīn. gài shī yǒu guān yǒng tàn zhě, bù dé bù yòng xū zì, yǐ shēn zhǎng qí yīn. ruò zhí xù pù chén, yī yòng xū zì, biàn chéng fū yǎn. jìn yǒu zuò qī gǔ zhě, pái bǐ wèi zhōng, wú duān hū chā xī zì, yǐ zhì diào ruǎn qì sōng, quán wú yīn jié.
《樂府解題》云:「《毛詩》之『兮』,《楚詞》之『些』,曹操所不喜。」余頗以操為知音。蓋詩有關詠嘆者,不得不用虛字,以伸長其音。若直敘鋪陳,一用虛字,便成敷衍。近有作七古者,排比未終,無端忽插「兮」字,以致調軟氣松,全無音節。
yī O èr
一O二
liú xiá shang zhī dì mǒu, fēng mào yuǎn bù jí qí xiōng, ér jì yù shén qí. yǒu yáng zhōu nǚ zǐ xìng chén míng sù lián zhě, yǔ jiāo hǎo, chōu zān quàn xué, lín bié zèng shī yún: shēn guī dú xǐng qǐ cháng chí, chóu shàng méi fēng yǒu jìng zhī. zòng shǐ tiān fēng néng jiě yì, píng zōng chuī jù yòu hé shí?
劉霞裳之弟某,風貌遠不及其兄,而際遇甚奇。有揚州女子姓陳名素蓮者,與交好,抽簪勸學,臨別贈詩云:「深閨獨醒起常遲,愁上眉峰有鏡知。縱使天風能解意,萍蹤吹聚又何時?」
yī O sān
一O三
jiǔ yáo bǎi huò, dōu cún xíng sì zhōng. yī dàn qǐng kè, bù móu zhī xíng sì, ér móu zhī yú chú rén. hé yě? yǐ wèi fēi chú rén bù néng wèi yě. jīn rén zuò shī, hǎo tián shū jí, ér bù jiǎ lú chuí, bié qǔ zhēn wèi shì yǐ xíng sì zhī wù, xiǎng dà bīn yǐ.
酒肴百貨,都存行肆中。一旦請客,不謀之行肆,而謀之於廚人。何也?以味非廚人不能為也。今人作詩,好填書籍,而不假爐錘,別取真味;是以行肆之物,享大賓矣。
yī O sì
一O四
háng zhōu shěn guān chá shì tāo qī chén shì, míng sù ān, zì zhī lín. yǒng mài huā shēng yún: fáng lóng jì jì bì chūn chóu, wèi fàng diāo liáng yàn chū lóu. yīng guài mài huā rén tài zǎo, yī shēng shēng shì cù shū tóu. shuǐ mò qún yún: bǎi dié bō wén zhòu mò hén, shū huā xì yè dàn shēng chūn. yǎo niáng bìng hòu yāo zhī jiǎn, tián chǐ xiū liàng jiù rì shēn. bìng qǐ yún: jǐ rì wú xīn kè xiǎo wá, qíng chuāng shuì qǐ zì fēn chá. zhòng lián bù juǎn shā wéi jìng, luò yàn hé lái shù diǎn huā?
杭州沈觀察世濤妻陳氏,名素安,字芝林。詠《賣花聲》云:「房櫳寂寂閉春愁,未放雕梁燕出樓。應怪賣花人太早,一聲聲似促梳頭。」《水墨裙》云:「百疊波紋縐墨痕,疏花細葉淡生春。窈娘病後腰肢減,鈿尺休量舊日身。」《病起》云:「幾日無心課小娃,晴窗睡起自分茶。重簾不捲紗幃靜,落硯何來數點花?」
yī O wǔ
一O五
wáng méi pō qī zhāng shì, néng shī. yòu zǐ rǔ hàn, chū shàng xué, xián yī fú bù huá. zhāng xùn yǐ shī yún: diàn shí yīng zhī yán zi lè, zǔ páo shuí xiào zhòng yóu hán? qí tā jiā jù, rú: huā yīn hán zhòng nán shū ruǐ, rén wèi chóu duō yì liǎn méi. shēng nǚ měi jué, nián shí sān shí huáng tài hòu jià guò jiàn zhī, bào zhì xī shàng, shǎng cáng xiāng yī zhī.
王梅坡妻張氏,能詩。幼子汝翰,初上學,嫌衣服不華。張訓以詩云:「簟食應知顏子樂,組袍誰笑仲由寒?」其他佳句,如:「花因寒重難舒蕊,人為愁多易斂眉。」生女美絕,年十三;時皇太后駕過見之,抱置膝上,賞藏香一枝。
yī O liù
一O六
dèng yīng táng xiù cái xié qī chén shū lán, gè huà lán zhú shù zhī, zèng máo qí yuán guǎng wén. máo xiè yǐ shī, yuē: guī zhōng qīng kè jiǎn bīng wán, fū xiě yún dāng fù xiě lán. liào dé tú zhōng ài shuāng jué, shuǐ jīng lián xià bìng jiān kàn. wèi jǐ, yīng táng wú gù zì chén yú shuǐ. yuè sān yuè, shū lán xùn fū zì yì. máo zhuī yì shī zhōng shuāng jué èr zì shuǐ jīng lián sān zì, zǎo chéng shī chèn, tàn huǐ mò jí. yú zuò chén liè fù chuán, jiān zǐ qí shī.
鄧英堂秀才偕妻陳淑蘭,各畫蘭竹數枝,贈毛俟園廣文。毛謝以詩,曰:「閨中清課剪冰紈,夫寫篔簹婦寫蘭。料得圖中愛雙絕,水精簾下並肩看。」未幾,英堂無故自沉於水。越三月,淑蘭殉夫自縊。毛追憶詩中「雙絕」二字、「水精簾」三字,早成詩讖,嘆悔莫及。余作《陳烈婦傳》,兼梓其詩。
yī O qī
一O七
sì chuān chóng níng xiàn cài hān zǐ xiān shēng, hǎo dào shù, yǔ hàn yáng tài shǒu wáng mǒu jiāo hǎo. wáng nián jiǔ shí yú, néng yù kōng ér xíng. yán yuán shí yù shān táng zhǔ rén gù ā yīng yǐ chéng dì xiān, zhì jīn yóu zài qīng chéng shān zhōng. yǐn cài jiàn zhī: lǜ bìn zhū yán, bù shí bù yǐn, tán xiào bù yì cháng rén shuō yuán mò míng chū zhī shì yóu xiáng. wáng shàn huà gǔ sōng, tí yún: yān mò yī luó xiāng yī zhù, xiě chū zhǎng sōng liǎng sān shù. yuè míng lǎo hè hū fēi lái, tà zhī bù zháo kōng guī qù.
四川崇寧縣蔡酣紫先生,好道術,與漢陽太守王某交好。王年九十餘,能馭空而行。言元時玉山堂主人顧阿瑛已成地仙,至今猶在青城山中。引蔡見之:綠鬢朱顏,不食不飲,談笑不異常人;說元末明初之事尤詳。王善畫古松,題云:「煙墨一螺香一炷,寫出長松兩三樹。月明老鶴忽飛來,踏枝不着空歸去。」
yī O bā
一O八
yǒu rén yǒng fēng zhēng měi rén shī yuē: báo lián qiè mìng fēng chuī zhǐ, shòu dào yāo zhī gǔ shì chái. lǔ xīng cūn yún: qiè zé qiè yǐ, hé qióng báo nǎi ěr! yīn sòng tái yí ān jù yún: hóng xiàn zhǐ jīn wèi jìn shì, fēi qióng dāng rì shì qián shēng. shì hé děng fēng huá!
有人詠《風箏美人》詩曰:「薄憐妾命風吹紙,瘦到腰肢骨是柴。」魯星村云:「切則切矣,何窮薄乃爾!」因誦台怡庵句云:「紅線只今為近侍,飛瓊當日是前生。」是何等風華!
yī O jiǔ
一O九
lǔ wēn qīng xí shàng xián jiǔ bù jiā, diào zhǔ rén yún: shī jìn lǎo chéng duō dài là, jiǔ féng hán shì bù xián suān. yú yòu táo xǐ xí shàng jiǔ jiā, xiè zhǔ rén yún: shū huā shì yuè jiāng cán yè, hǎo yǒu rú chún yù zuì shí.
魯溫卿席上嫌酒不佳,調主人云:「詩近老成多帶辣,酒逢寒士不嫌酸。」俞又陶喜席上酒佳,謝主人云:「疏花似月將殘夜,好友如醇欲醉時。」
yī bǎi yī shí
一百一十
yú lǚ qǔ jī rén, wú néng shī zhě wéi sū zhōu táo jī yǒu èr shǒu, yún: xīn nián wú chù bù zhāng dēng, shēng gǔ yuán xiāo xiǎng fèi téng. wéi yǒu xué yín rén ài jìng, xiǎo lóu zuò kàn yuè gāo shēng. wú xīn xián bù dào xiāo zhāi, hū yǒu chūn fēng fú miàn lái. xíng guò xiǎo qiáo chí shuǐ huó, méi huā duì wǒ yī zhī kāi. shēng nǚ, jià jiǎng shì. jī nián sān shí ér wáng.
余屢娶姬人,無能詩者;惟蘇州陶姬有二首,云:「新年無處不張燈,笙鼓元宵響沸騰。惟有學吟人愛靜,小樓坐看月高升。」「無心閒步到蕭齋,忽有春風拂面來。行過小橋池水活,梅花對我一枝開。」生女,嫁蔣氏。姬年三十而亡。
yī bǎi yī shí yī
一百一十一
kāng xī jiān, sū zhōu míng jì zhāng yì niáng, sè yì guān shí. jiǎng xiù gǔ xiān shēng wèi xiě zān huā tú xiǎo zhào. qián lóng gēng wǔ, yú zài sū zhōu, xiù gǔ zhī sūn yī yuán, yǐ tú suǒ tí. jiàn yì niáng dài wū shā jì, zhe tiān qīng luó qún, méi mù xiù mèi, yǐ zuǒ shǒu zān huā ér xiào, wèi dāng shí yáng zi hè bǐ yě. tí zhě jiē guó chū míng shì. lái yáng jiāng gāi yún: shí nián qián yù qīng chéng sè, yóu shì yún yīng wèi jià shēn. jīn rì xiāng féng zhòng wèn xìng, zūn qián chóu shā bái tóu rén. sū zhōu yóu dòng yún: dāng chǎng yī qǔ huàn xī shā, kě shì chén gōng zhāng lì huá? qià shèng zhuàng yuán xīn jí dì, qióng lín yàn lǐ qù zān huā. shěn guī yú yún: céng yù dāng nián bīng xuě zī, qīng chén duǎn mèng chàng hé zhī. juǎn zhōng cǐ rì zhòng xiāng jiàn, yóu rèn chūn fēng wǔ zhè zhī. xiù gǔ liú chūn chūn kě lián, qīng chéng míng shì zǒng hán yān. lǎo fū mò guài jīn huái è, chù bō xián qíng wǔ shí nián. yú tí shù jué, yǒu guó chū zhū lǎo zhōng qíng shén, xiù jiǎo qún biān bàn xìng míng zhī jù, rén jiē guǎn rán. àn lái yáng liǎng jiāng xiān shēng, yǐ gū zhōng zhí jié, míng zhèn hǎi nèi ér shī zhī fēng qíng rú cǐ. wén yì niáng yǔ xiān shēng běn jiù xiāng shí, yī bié shí nián, zūn qián wèn xìng, gù shī zhōng bù jué qíng shēn yī wǎng yún.
康熙間,蘇州名妓張憶娘,色藝冠時。蔣繡谷先生為寫《簪花圖》小照。乾隆庚午,余在蘇州,繡谷之孫漪園,以圖索題。見憶娘戴烏紗髻,着天青羅裙,眉目秀媚,以左手簪花而笑,為當時楊子鶴筆也。題者皆國初名士。萊陽姜垓云:「十年前遇傾城色,猶是雲英未嫁身。今日相逢重問姓,尊前愁殺白頭人。」蘇州尤侗云:「當場一曲《浣溪紗》,可是陳宮張麗華?恰勝狀元新及第,瓊林宴里去簪花。」沈歸愚云:「曾遇當年冰雪姿,輕塵短夢悵何之。卷中此日重相見,猶認春風舞《柘枝》。」「繡谷留春春可憐,傾城名士總寒煙。老夫莫怪襟懷惡,觸撥閒情五十年。」余題數絕,有「國初諸老鍾情甚,袖角裙邊半姓名」之句,人皆莞然。按萊陽兩姜先生,以孤忠直節,名震海內;而詩之風情如此。聞憶娘與先生本舊相識,一別十年,尊前問姓,故詩中不覺情深一往雲。
yī bǎi yī shí èr
一百一十二
qián rén guò hǔ qiū jù yún: dù tā nù mǎ suí chē kè, chū sè huā zhī bù bì rén. lù méi jūn guò péng chéng jù yún: xiū kuā luò pǔ néng tóu zhěn, bú shì tiān tāi lǎn kàn huā. yī xiàn zhī, yī yàn zhī, liǎng rén xīn shì, yì dì zé jiē rán.
前人《過虎丘》句云:「妒他怒馬隨車客,出色花枝不避人。」陸湄君《過彭城》句云:「休夸洛浦能投枕,不是天台懶看花。」一羨之,一厭之,兩人心事,易地則皆然。
yī bǎi yī shí sān
一百一十三
jūn zǐ sī bù chū qí wèi. yòu yuē: sù qí wèi ér xíng. yú yǎ bù xǐ jiě zǔ rén hǎo shuō zài guān shì jī. qián yú shā fāng bó yǒu jù yún: jù lián dào chù jiē wèi kè, shēng pà féng rén shàng shuō guān. yú dú zhī, jù yuè sān bǎi.
「君子思不出其位。」又曰:「素其位而行。」余雅不喜解組人好說在官事跡。錢璵沙方伯有句云:「劇憐到處皆為客,生怕逢人尚說官。」余讀之,距躍三百。